معرفی عضله کوادراتوس فموریس (Quadratus Femoris)

مقدمه

عضله کوادراتوس فموریس (quadratus femoris) یک عضله مستطیل‌ شکل جفتی در گروه عضلات خارجی چرخاننده ران است. عملکرد این عضله در حرکات ی مثل راه رفتن، دویدن و تغییر جهت سریع بسیار مهم است. در این مقاله بنیاد سلامت دکتر حوصله تلاش کرده‌ایم شما را با این عضله، محل کاربرد آن، محل قرارگیری‌اش و روش‌های تقویت آن آشنا کنیم.

عضله کوادراتوس فموریس چیست؟

عضله کوادراتوس فموریس یک عضله کوچک و مسطح در قسمت خلفی و پایین ناحیه لگن است. وظیفه اصلی این عضله چرخش خارجی ران و کمک به تثبیت مفصل ران است.

محل قرارگیری عضله کوادراتوس فموریس

این عضله از استخوان ایلیوم و ایسکیوم که بخش‌هایی از استخوان لگن هستند، منشأ گرفته و به تروکانتر بزرگ استخوان ران (فمور) متصل می‌شود.

درواقع از بخش خارجی سطح ایسکیال توبروزیته ( Ischial Tuberosity)که بخشی از استخوان ایسکیوم، یکی از استخوان‌های تشکیل‌دهنده لگن است، شروع می‌شود. سپس به سمت بیرونی حرکت کرده و به قسمت میانی تروکانتر بزرگ (   Great Trochanter) استخوان ران متصل می‌شود.

درواقع، سطح خلفی کوادراتوس فموریس توسط عضله گلوتئوس ماکسیموس (Gluteus maximus) پوشیده شده است. در بخش قدامی نیز، عضله کوادراتوس فموریس در ارتباط نزدیک با تاندون عضله اوبتراتور خارجی (obturator externus) است.

بررسی سر ثابت کوادراتوس فموریس

در آناتومی عضله‌ها، سر ثابت و سر متحرک به ترتیب به نقاط شروع و انتهای عضله گفته می‌شود. این قسمت‌ها در کوادراتوس فموریس عبارتند از:

سر ثابت عضله کوادراتوس فموریس به بخش ایسکیوم (Ischium)، دقیقاً در ناحیه‌ای به نام تسمه ایسکیاتیک متصل است. این نقطه ثابت، در نزدیکی غضروف مفصل ران قرار دارد.

بررسی سر متحرک کوادراتوس فموریس

سر متحرک این عضله به بخش فوقانی استخوان فمور (Femur) متصل می‌شود، جایی که به طور خاص در ناحیه‌ای به نام تروکانتر بزرگ (Greater Trochanter) قرار دارد. این اتصال سبب می‌شود که عضله در حرکت‌های چرخشی و کنترل مفصل ران نقش ایفا کند.

سیستم عصب­ رسانی کوادراتوس فموریس

سیستم عصب‌رسانی عضله کوادراتوس فموریس از عصب ناحیه‌ای به نام عصب عضله چهارگوش ران و عضلات ژملوس تحتانی (Nerve to Quadratus Femoris and Inferior Gemellus) تأمین می‌شود.

این عصب از شبکه عصبی ساکرال (sacral) منشعب شده و به سمت عضله کوادراتوس فموریس و عضله جمِلی تحتانی حرکت می‌کند. این عصب مسئول کنترل انقباضات عضله کوادراتوس فموریس است که منجر به چرخش خارجی ران می‌شود.

سیستم خون رسانی کوادراتوس فموریس

سیستم خون‌رسانی عضله کوادراتوس فموریس از چندین منبع عروقی تأمین می‌شود که شامل شریان‌های مرتبط با ناحیه لگن و ران است. این شریان‌ها که از شریان ایلیاک داخلی (Internal Iliac Artery) ، شریان فمورال عمقی (Deep Femoral Artery) یا مستقیماً از شریان فمورال منشعب می‌شوند، خون حاوی اکسیژن و مواد مغذی را به عضله کوادراتوس فموریس می‌رسانند.

عملکرد عضله کوادراتوس فموریس از نظر آناتومی

عضله کوادراتوس فموریس یکی از عضله‌های عمقی ناحیه لگن است و به عنوان یکی از عضلات کوچک اما مهم در تثبیت و حرکت مفصل ران عمل می‌کند. اهمیت آناتومیک آن عبارت است از:

• تثبیت مفصل ران: عضله کوادراتوس فموریس در تثبیت سر استخوان ران در محل خود در داخل استابولوم، حفره‌ای در استخوان لگن که سر فمور در آن قرار می‌گیرد، نقش مهمی ایفا می‌کند.
• کمک به حفظ تعادل لگن: این عضله با کمک به تثبیت مفصل ران، به حفظ تعادل کلی لگن کمک می‌کند.

کنزیولوژی عضله کوادراتوس فموریس (Quadratus Femoris)

عضله کوادراتوس فموریس (Quadratus Femoris) یکی از عضلات عمقی ناحیه گلوتئال است که در دسته عضلات چرخاننده خارجی مفصل ران قرار می‌گیرد. این عضله کوتاه، صاف و تقریباً چهارگوش، نقش مهمی در تثبیت مفصل ران و کنترل حرکات چرخشی اندام تحتانی دارد. با وجود حجم نسبتاً کوچک، عملکرد این عضله در حفظ تعادل لگن و پایداری هیپ قابل توجه است.

منشأ و چسبندگی (Origin & Insertion):

منشأ: لبه خارجی توبروزیته ایسکیوم (Ischial Tuberosity)

چسبندگی: برآمدگی مربعی در بخش بین تروکانتر بزرگ و تروکانتر کوچک استخوان ران که به آن کریستای بین‌تروکانتریک (Intertrochanteric Crest) گفته می‌شود.

عملکرد حرکتی:

از دیدگاه کنزیولوژیک، عضله کوادراتوس فموریس نقش مهمی در چرخش خارجی مفصل ران دارد:

چرخش خارجی ران (External Rotation of the Hip): چرخاندن استخوان ران به سمت خارج در حالت فلکشن یا اکستنشن.

همچنین، این عضله در ادداکشن مفصل ران به‌ویژه در زاویه‌های خاصی از حرکت نیز می‌تواند شرکت داشته باشد.

با توجه به موقعیت آن، عضله کوادراتوس فموریس به عنوان یکی از تثبیت‌کننده‌های خلفی سر فمور درون استابولوم عمل می‌کند، به‌ویژه در حرکات تحمل وزن و ایستایی لگن.

عصب‌رسانی (Innervation):

این عضله توسط عصب به کوادراتوس فموریس (Nerve to Quadratus Femoris) که از شبکه ساکرال (L4-S1) منشأ می‌گیرد، عصب‌دهی می‌شود.

نقش در زنجیره حرکتی و تعادل عضلانی:

عضله کوادراتوس فموریس به همراه سایر عضلات چرخاننده خارجی عمقی، در پایداری دینامیک مفصل ران نقش ایفا می‌کند. ضعف یا اسپاسم این عضله می‌تواند منجر به اختلال در الگوهای حرکتی مفصل ران، محدودیت در چرخش خارجی، یا حتی درد در ناحیه گلوتئال و خلفی لگن شود. این عضله به‌ویژه در حرکات مانند راه رفتن، ایستادن طولانی یا چرخش تنه نسبت به اندام تحتانی فعال می‌گردد.

تست عملکردی:

تشخیص عملکرد این عضله به دلیل عمقی بودن آن دشوار است، اما در تست چرخش خارجی مفصل ران در وضعیت نشسته یا خوابیده، می‌توان فعالیت آن را بررسی کرد. همچنین تست‌های افتراقی مانند تست فایربرگ (FAIR Test) در تشخیص گیر افتادگی عضله کوادراتوس فموریس روی عصب سیاتیک کاربرد دارد.

آسیب‌های شایع:

گیر افتادگی عصبی (Entrapment): در برخی افراد، کوادراتوس فموریس ممکن است به عصب سیاتیک فشار وارد کند و باعث درد گلوتئال یا سیاتیک کاذب شود.

کشیدگی یا التهاب عضله: به‌ویژه در ورزش‌هایی با چرخش ناگهانی یا تغییر جهت.

سندروم کوادراتوس فموریس: شامل التهاب، ادم یا آسیب در این عضله که با MRI قابل تشخیص است و در دوندگان یا ورزشکاران رشته‌های قدرتی دیده می‌شود.

عملکرد عضله کوادراتوس فموریس از نظر بیومکانیک

از منظر بیومکانیک، عملکرد عضله کوادراتوس فموریس در حرکات و استحکام مفصل ران به شرح زیر است:

• چرخش خارجی ران این چرخش خارجی برای انجام حرکات طبیعی مانند پیچیدن و چرخاندن پاها در حین راه رفتن و دویدن ضروری است. همچنین در ورزش‌هایی که نیاز به حرکات چرخشی دارند، نقش مهمی ایفا می‌کند.
• کمک به حرکت‌های پیچیده: عضله کوادراتوس فموریس می‌تواند بر روی حرکت‌های پیچیده‌ای که نیاز به هماهنگی و کنترل دقیق دارند، تأثیر بگذارد. مثلاً در چرخش و خم شدن همزمان پاها، این عضله به حفظ تعادل و هماهنگی کمک می‌کند.

آسیب های عضله کوادراتوس فموریس

آسیب‌های عضله کوادراتوس فموریس می‌تواند منجر به مشکلات عملکردی در ناحیه لگن و ران شود. در زیر به برخی از آسیب‌های شایع این عضله اشاره شده است:

کشیدگی یا پارگی عضلانی

کشیدگی یا پارگی ممکن است به دلیل فعالیت‌های شدید ورزشی، حرکات ناگهانی یا حرکات اشتباه ایجاد شود. محدودیت در حرکت و گاهی تورم و حساسیت به لمس از نشانه‌های این عارضه هستند. گاهی نیز ممکن است توانایی چرخش خارجی ران کاهش یابد.

فشار روی اعصاب

آسیب به عضله می‌تواند باعث فشار بر روی اعصاب اطراف آن، به ویژه عصب به عضله چهارگوش ران و عضلات دوقلوی تحتانی شود. از علائم این عارضه، احساس سوزش، بی‌حسی یا ضعف در ناحیه ران و لگن بوده که ممکن است به پایین پا نیز گسترش یابد.

التهاب عضلانی

التهاب ممکن است به دلیل استفاده مفرط یا آسیب‌های مزمن ایجاد شود که به حساسیت در ناحیه آسیب‌دیده، همراه با احتمال تورم و گرم شدن ناحیه منتهی می‌شود.

اختلالات عملکردی

آسیب به عضله به دلیل مشکلات مکانیکی یا تغییرات در الگوی حرکتی می‌تواند منجر به اختلال در عملکرد طبیعی آن شود. شامل محدودیت در حرکات چرخشی ران، مشکلات در حفظ تعادل و کاهش قدرت در انجام فعالیت‌های فیزیکی.

دلایل بروز آسیب های کوادراتوس فموریس

این آسیب‌ها معمولاً به دلیل فشار، کشیدگی یا آسیب‌های مکانیکی هستند. در زیر به برخی از دلایل رایج بروز آسیب‌های عضله کوادراتوس فموریس اشاره شده است:

• فعالیت‌های ورزشی شدید: ورزش‌های شدید یا تمرینات با شدت بالا، به ویژه فعالیت‌هایی که شامل حرکات چرخشی یا فشارهای زیاد بر روی پاها و ران‌ها هستند، می‌توانند به عضله کوادراتوس فموریس فشار وارد کرده و منجر به کشیدگی یا پارگی شوند.
• حرکات ناگهانی یا نادرست: انجام حرکات سریع، چرخشی یا ناگهانی بدون آمادگی مناسب می‌تواند باعث آسیب به عضله‌های اطراف لگن، از جمله کوادراتوس فموریس، شود.
• ضربه شدید یا کشیدگی: ضربه‌های مستقیم به ناحیه لگن یا ران، مانند برخوردهای ورزشی یا تصادفات، می‌توانند به عضله کوادراتوس فموریس آسیب برسانند. همچنین کشیدگی‌های مکرر که به درستی به آنها توجه نشده است، می‌توانند منجر به آسیب‌های بیشتر شوند.

بهترین حرکات برای تقویت عضله کوادراتوس فموریس

تمرینات زیر، به تقویت عضلات اطراف لگن و ران کمک کرده و بهبود عملکرد عضله کوادراتوس فموریس را به همراه دارد. البته ضروری است که قبل از شروع تمرینات، انجام حرکاتی برای گرم کردن بدن را فراموش نکنید.

حرکت چرخش خارجی ران (External Hip Rotation)

به‌صورت نشسته یا درازکشیده، زانوها را خم کرده و کف پاها را روی زمین بگذارید. سپس تلاش کیند یکی از پاها را به سمت بیرون چرخانده و با استفاده از نیروی عضلانی ران، به موقعیت اولیه بازگردانید. این کار در 3 ست با 10 تکرار برای هر پا انجام دهید.

حرکت پل لگنی (Glute Bridge)

به پشت دراز بکشید، زانوها را خم کرده و کف پاها را روی زمین ثابت کنید. با فشار کف پا به زمین، لگن را تا جایی که از شانه تا زانوها در یک خط مستقیم قرار گیرند، بالا ببرید. در انتها به آرامی به موقعیت اولیه بازگردید. این حرکت را نیز در 3 ست با 10 تکرار انجام دهید.

حرکت اسکوات (Squats)

صاف بایستید و پاهای خود را به اندازه عرض شانه باز کنید. پنجه پاها مقدار کمی به سمت بیرون متمایل باشند. در 3 ست با 10 تکرار، این مراحل را انجام دهید: تصور کنید یک صندلی پشت سر شما قرار گرفته و می‌خواهید روی آن بنشینید. زانوان را خم کرده و بدن را به سمت پایین حرکت داده و بعد از اینکه زانوها به اندازه کافی خم شد، به آرامی به حالت اولیه بازگردید.

نتیجه‌گیری

کوادراتوس فموریس یکی از مهم‌ترین عضله‌ها در قسمت خارجی ران است که در تسهیل استقامت و چرخش ران به سمت خارج نقش مهمی دارد. کشیدگی یا پارگی عضلانی یکی از شایع‌ترین آسیب‌های این عضله است. همچنین تقویت این عضله به‌ویژه در خصوص ورزشکاران حرفه‌ای اهمیت بسیاری دارد.

منابع:

Quadratus femoris: Origin, insertion, innervation, action | Kenhub Quadratus Femoris – Attachments – Actions – TeachMeAnatomy Quadratus femoris – Anatomy – Orthobullets Quadratus Femoris Muscle — ANATOMY LAB (anatomy-lab.com) Quadratus Femoris | UW Radiology

تایید شده توسط دکتر علی حوصله

محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید