روماتیسم فصلی یا آرتریت روماتوئید از جمله بیماری‌های التهابی سیستماتیک مفاصل است که در شمار بیماری‌های ضدالتهابی به شمار می‌رود. این بیماری التهابی مزمن مفاصل کوچک و بزرگ را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این عارضه سیستم ایمنی بدن به شکل نادرست به مفصل‌ها حمله می‌کند و سبب التهاب و آسیب‌زدن به بافت‌های مفصلی یا مفاصل میشود. شما میتوانید با استفاده از خدمات بنیاد سلامت دکتر حوصله، به خوبی از تفاوت این دو بیماری اطلاع پیدا کنید و روشهای درمان آنها را بدانید.
درحالیکه در بیماری آرتروز شایع‌ترین بیماری مفصلی در سطح جهان است. این بیماری گاهی با روماتیسم مفصلی اشتباه گرفته میشود. درحالیکه آرتروز یک بیماری مفضلی مزمن محسوب میشود که می‌تواند به غضروف مفاصل آسیب برساند و علت بروز آن تخریب‌شدن غضروف‌هاست. در ادامه به مقایسه روماتیسم مفصلی و آرتروز زانو میپردازیم.
مقایسه علت‌های آرتروز و روماتیسم فصلی
در مورد بررسی تفاوت بین روماتیسم مفصلی زانو و آرتروز و علت پیدایش بیماری آرتروئیت باید گفت که این بیماری خودایمنی به این شکل ایجاد میشود که سیستم ایمنی بدن هر فردی به شکل عادی قادر است به تولید آنتی‌بادی‌های بپردازد که قادر باشند به ویروس‌های بیماری‌زا و باکتری‌ها حمله کنند و سبب ازبین‌رفتن آنها شوند. اما افراد دارای بیماری خودایمن، سیستم ایمنی بدنشان متأسفانه آنتی‌بادی‌هایی را علیه بافت‌های سالم بدن میسازد که به بافت‌های بدن حمله می‌کند. علت این بیماری را هنوز دقیق تشخیص ندادهاند. اما در برخی مبتلایان دیده شده افراد دچار چندین بیماری خودایمنی به شکل هم‌زمان هستند.
در باره استئوآرتریت/آرتروز باید گفت این بیماری علت دقیقاً مشخصی ندارد و عواملی همچون سن بالا، وجود سابقه خانوادگی، زن بودن، چاقی بیش از اندازه و ورزش زیاد و مشاغلی که در آنها از چند مفصل استفاده میشود، نقش دارند. این بیماری اغلب در افراد مسن و بالای ۶۰ سال دیده میشود و علت آن این است که غضروف به‌عنوان یک بافت لغزنده و نرم، استخوان‌ها را پوشانده و در مقابل ساییدگی از آنها محافظت می‌کند. در بیماری آرتروز غضروف کم‌کم تخریب شده و استخوان‌ها به هم ساییده خواهند شد و این مسئله سبب درد، تورم، سفتی و درد و محدودیت در حرکت مفصل‌ها میشود.
تفاوت علائم روماتیسم مفصلی و آرتروز زانو
علایم روماتیسم مفصلی زمانی که این بیماری در مراحل اولیه خود قرار دارد، بسیار مبهم و کمی مشابه سایر بیماری‌هاست. شدت و نوع علایم این بیماری هم در بیماران می‌تواند متفاوت باشد. از جمله علایم این بیماری به مواردی همچون درد زانو، ورم غدد، داغی مفاصل، ورم مفاصل، بیحالی و ضعف شدید، تب، خشکی مفاصل در اول صبح، ایجاد برآمدگی‌های سفت در زیر پوست فرد بیمار و کم‌اشتهایی و کاهش وزن اشاره کرد.
گرچه انجام برخی آزمایش‌ها مانند RF و ANTI-CCP در روماتیسم مفصلی احتمال مثبت‌شدن دارند و به تشخیص درست بیماری کمک خواهند کرد، اما این آزمایش‌ها در تشخیص آرتروز نمی‌توانند مورداستفاده قرار گیرند. خشکی صبحگاهی در مفاصلی که درگیر شده چنانچه بیش از ۳۰ دقیقه و تا ۱ و ۲ ساعت طول بکشد از نشانه‌های بیماری روماتیسم مفصلی محسوب میشود، در حالیکه در آرتروز این علامت یا نیست یا اینکه زیر ۳۰ دقیقه است.
فرق تشخیص آرتروز روماتیسم فصلی
به منظور اطلاع از تفاوت بین روماتیسم مفصلی و آرتروز برای تشخیص بیماری روماتیسم فصلی صرفاً از طریق انجام‌دادن یک آزمایش نمی‌توان عملکرد، لذا پزشکان برای تشخیص این عارضه از تعدادی آزمایش استفاده می‌کنند که هدف از انجام این آزمایش‌ها بررسی نمودن ساختار زانو و یا اندازه‌گیری مقدار التهاب موجود در بدن است. از مهم‌ترین آزمایش‌هایی که برای تشخیص این بیماری استفاده میشود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
عامل روماتوئیدی (RF)
یک آزمایش خونی که در آن رسوب گلبول‌های قرمز خون به انتهای لوله‌آزمایش مورد اندازه‌گیری قرار می‌گیرد. به هر میزان که این سلول‌ها با سرعت زیادتری تهنشین شوند، قطعاً شدت التهابی که در بدن مشاهده میشود بیشتر خواهد بود.
سرعت رسوب گلبول قرمز (EST)
حدود ۷۰ تا ۸۰ % کسانی که در خون آنها پروتئینی تحت عنوان عامل روماتوئیدی وجود دارد، اغلب به بیماری روماتیسم مفصلی دچار هستند.
عکس‌برداری اشعه ایکس و MIR
برخی اوقات از آزمایش‌های عکس‌برداری و ام‌آرآی جهت تشخیص و تعیین مقدار آسیب‌دیدگی استخوانهای مفصل زانو و بررسی مقدار ورم بافت‌های نرم استفاده می‌کنند. نتایج این آزمایش‌ها را هم به‌عنوان یک مدرک مهم جهت مقایسه با سایر آزمایش‌هایی که قرار است در آینده انجام شود مورداستفاده قرار می‌دهند.
در زمینه تشخیص آرتروز باید بگوییم که معمولاً این عارضه به‌عنوان یک بیماری جدی در نظر گرفته میشود که منجر به خشکی، بی‌حرکتی، درد و تغییر شکل مفصل زانو خواهد شد و توانایی فرد در راه‌رفتن و زندگی‌کردن را مختل می‌کند.
این بیماری از روی نشانه‌های آن به‌ویژه درد (در زمان حرکت‌دادن زانو – بدتر شدن زانودرد در پایان روز)، بی‌حرکتی و خشکی زانو (بعد از استراحت دادن به زانو دقایقی با حرکت‌دادن زانو بهتر میشود)، صدادادن زانو (شنیدن صدای تق‌تق و قیژقیژ از زانو)، ورم زانو (به علت تجمع مایع مفصلی) و بزرگ‌شدن مفصل زانو به علت وجود زائده‌های استخوانی قابل‌تشخیص است. از دیگر علایمی که کمتر شایع‌اند و برای تشخیص این بیماری از آنها استفاده میشود می‌توان به مواردی همچون: خال کردن زانو – محدودیت حرکتی زانو و تحلیل‌رفتن عضلات اطراف زانو اشاره کرد.
این بیماری به شکلی است که گاهی سبب میشود بیمار از شدت درد در شب‌هنگام از خواب بلند شده و درد دوره‌ای را تجربه کند. احتمال دارد گاهی علایم شدت پیدا کنند و مدتی درد ادامه‌دار باشد و گاهی هم بدون علت رخ دهند. برخی مواقع هم با قرارگرفتن در شرایط آب‌وهوایی بد و یا مرطوب درد زانوها شدت خواهد گرفت چرا که ریشه‌های عصبی در کپسول مفصلی در مقابل تغییرات فشار جوی حساس‌اند.
تفاوت درمان روماتیسم مفصلی و آرتروز
از جمله تفاوت روماتیسم مفصلی زانو و آرتروز، شیوه درمان آن‌هاست. متأسفانه بیماری روماتیسم مفصلی دارای درمان قطعی نیست و احتمال دارد روند معالجه بیمار تا پایان عمر ادامه پیدا کند. در مراحل درمان تلاش میشود علایم بیماری تسکین پیدا کند. این بیماری، یک بیماری چند سیستمی محسوب میشود که قادر است اندامهای مختلف مانند مغز استخوان، دستگاه قلبی و عروقی، چشمها و ریه‌ها را درگیر کند.
فرق روماتیسم مفصلی و آرتروز در این است که با اقدامات خودمراقبتی می‌توان علائم این بیماری را به‌راحتی کنترل کرد. با انجام ورزش‌های سبک همچون شنا، ایروبیک و پیادهروی می‌توان عضلات اطراف مفاصل را تقویت نمود. برای تسکین درد گرم زانوها می‌تواند اثرگذار باشد و به شل‌شدن عضلات هم کمک کند در حالیکه سردکردن سبب کند و مبهم شدن درد میگردد. همچنین می‌توان از تکنیکهای ریلکسیشن مانند هیپنوتیزم درمانی، تجسم خلاق و تنفس عمیق استفاده کرد.
یکی دیگر از موارد تفاوت روماتیسم مفصلی زانو و آرتروز، استفاده از درمان گیاهی برای این بیماری است. بدون نسخه داروهای زیادی برای این بیماری تجویز میشود که برخی از آنها ممکن است دارای عوارض خطرناک باشند؛ بنابراین بیمار باید حتماً به این مسئله وجه داشته باشد. اغلب اوقات بیماران این داروها را به شکل ترکیبی استفاده می‌کنند. رایج‌ترین این داروها عبارت‌اند از:
استروئیدها: این داروی تجویزی مانند متیل پردنیزون و پردنیزون به‌واسطه دارابودن خاصیت بازدارندگی سیستم ایمنی بدن سبب کندشدن روند آسیب‌دیدن مفاصل و التهابات میشوند.
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی: این داروها مانند ایبوپروفن یا آودیل/موترین و ناپروکسین میتوانند به‌خوبی التهاب و درد را کاهش دهند. دوز بالاتر این داروها باید حتماً به واسطه پزشک متخصص تجویز شود.
داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی بدن: این داروها قادرند سبب تضعیف عملکرد سیستم ایمنی بدن شوند که از جمله آنها می‌توان به آزاتیوپرین، سیکلوسپورین و سیکلوفسفامید را نام برد.
داروهای بیولوژیکی: این داروها از پروتئینهایی با نام سایکوتین‌ها بازدارندگی می‌کنند و سبب التهاب در بدن میشوند. مهم‌ترین آنها آتانرسپت، اینفلیکسیماب و ادالیمومب است.
داروهای ضدروماتیسم: که مانع آسیب‌دیدن دائم مفاصل زانو و بافت شده و شامل متوترکسات، هیدروکسی کلروکوئین و لفلونامید میشود.
از جمله تفاوت بین روماتیسم مفصلی زانو و آرتروز استفاده از جراحی به‌عنوان یکی از راه‌های درمان است. از این روش زمانی استفاده میشود که داروهای بالا نتوانند از آسیب‌دیدن مفصل جلوگیری کنند و یا شدت آن را کاهش دهند. اعمال جراحی در این بیماری دربرگیرنده تاندون و تعویض کامل مفصل خواهد بود و یک مفصل مصنوعی جای مفصل آسیب‌دیده زانو قرار خواهد گرفت. جهت درمان این عارضه از شیوه‌های غیرجراحی مانند زانوبند طبی، فیزیوتراپی و ورزش‌های زانو هم استفاده میشود.
تزریق در بخش مفصل هم یکی دیگر از راه‌های درمان این بیماری به شمار می‌رود. در این شیوه داخل مفصل زانو استروئید تزریق می‌کنند تا خشکی، ورم و درد مفصل کاهش پیدا کند. در حالیکه تزریقات مکرر احتمال دارد سبب خرابی بیشتر مفصل زانو بشود. از داروهای استروئید در بخش غشای تاندونها جهت کاهش ورم ناشی از التهاب پوشش تاندون استفاده میشود و در کاهش التهابات بسیار مؤثر است، اما احتمال دارد سبب تشدید پارگی تاندون شود.
از جمله تفاوت بین روماتیسم مفصلی زانو و آرتروز نحوه درمان بیماری آرتروز است. در زمینه درمان این بیماری دارو، فیزیوتراپی، تزریق ژل به زانو و تزریق پی آر پی، زانوبند طبی، کفش طبی و شیوه‌های غضروف‌ساز و درمان‌های مکمل استفاده میشود. در مواقع ضروری احتمال جراحی زانو هم وجود دارد. عمل جراحی زمانی مورداستفاده است که هیچ‌یک از روشهای درمانی غیرجراحی در درمان این بیماری اثربخش واقع نشده باشد. در موارد تخریب غضروف مفلی فرد بیمار گاها تعویض مفصل به وی توصیه خواهد شد.
نتیجه گیری
بسیاری از افراد ممکن است آرتروز مفصلی و آرتریت روماتوئید را با یکدیگر اشتباه بگیرند. باید بدانید که در روماتیسم مفصلی، مفاصل دچار التهاب میشوند؛ اما در آرتروز، غضروف مفاصل تحت تخریب قرار میگیرند. همچنین باید توجه داشته باشید که روشهای درمان این بیماریها نیز با یکدیگر تفاوتهای بسیار زیادی دارند.
