مفصل آکرومیوکلاویکولار (AC)، ساختاری حیاتی در کمربند شانه‌ای به شمار می‌رود که نقش مهمی در عملکرد حرکتی و ثبات بازو ایفا می‌نماید. این مفصل که محل اتصال استخوان ترقوه (کلاویکل) به زائده آکرومیون استخوان کتف (اسکاپولا) است، یک مفصل سینوویال کوچک و مستحکم است که توسط رباط‌های مختلف تقویت می‌گردد. این رباط‌ها، از جمله رباط‌های آکرومیوکلاویکولار فوقانی و تحتانی، همچنین رباط‌های کوراکوکلاویکولار (شامل رباط‌های ذوزنقه‌ای و مخروطی)، نقش اساسی در حفظ هم‌ترازی و ثبات مفصل دارند.
مفصل AC همچون یک پل ارتباطی بین ترقوه و کتف عمل می‌کند و در انتقال نیروها از اندام فوقانی به تنه و بالعکس سهیم است. این مفصل به شانه اجازه می‌دهد تا طیف وسیعی از حرکات از جمله بالابردن، پایین آوردن، دورکردن، نزدیک‌کردن، چرخش داخلی و چرخش خارجی بازو را انجام دهد. علاوه بر این، مفصل AC در تنظیم موقعیت کتف در طول حرکات بازو نقش دارد و به حفظ هماهنگی بین استخوان‌های کمربند شانه‌ای کمک می‌کند.
باتوجه‌به موقعیت سطحی و نقش فعال مفصل AC در حرکات شانه، این مفصل در معرض آسیب‌های مختلف قرار دارد. نیروهای فشاری، ضربات مستقیم، و حرکات تکراری می‌توانند باعث ایجاد فشار بیش از حد بر روی مفصل و بافت‌های اطراف آن شوند. این امر می‌تواند منجر به فرایندهای التهابی در مفصل AC گردد و اختلالاتی در عملکرد حرکتی و احساس راحتی فرد ایجاد نماید. در نتیجه، شناخت ساختار، عملکرد، و عوامل مستعدکننده به درک بهتر این عارضه کمک شایانی می‌کند. در ادامه این مقاله از سایت دکتر حوصله با بررسی التهاب مفصل آکرومیوکلاویکولار، علائم و علل آن آشنا خواهیم شد.
التهاب مفصل آکرومیوکلاویکولار چیست؟
التهاب مفصل آکرومیوکلاویکولار، فرایندی است که در آن، بافت‌های تشکیل‌دهنده مفصل AC – از جمله کپسول مفصلی، رباط‌ها، غضروف مفصلی و استخوان‌های مجاور – دچار پاسخ التهابی می‌شوند. این پاسخ التهابی می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله آسیب‌های حاد (مانند ضربه مستقیم به شانه در حین ورزش یا سقوط)، آسیب‌های مزمن (مانند حرکات تکراری در فعالیت‌های ورزشی یا شغلی)، آرتروز (تخریب غضروف مفصلی)، یا سایر شرایط التهابی باشد.
در آسیب‌های حاد، ضربه مستقیم به مفصل AC یا زمین‌خوردن روی شانه می‌تواند باعث کشیدگی یا پارگی رباط‌های اطراف مفصل، آسیب به غضروف مفصلی، یا شکستگی استخوان‌های مجاور شود. این آسیب‌ها منجر به آزادشدن مواد التهابی در مفصل AC می‌گردند که باعث تحریک اعصاب حسی و ایجاد احساس ناخوشایند در ناحیه می‌شود.
در آسیب‌های مزمن، حرکات تکراری یا فشارهای مداوم بر روی مفصل AC باعث ساییدگی و تخریب تدریجی غضروف مفصلی و رباط‌های اطراف مفصل گردد. این امر نیز به نوبه خود منجر به آزادشدن مواد التهابی و ایجاد حس ناخوشایندی مزمن در مفصل AC می‌گردد. فعالیت‌هایی مانند بلندکردن وزنه‌های سنگین، پرتاب‌کردن توپ، یا انجام کارهای دستی تکراری می‌توانند خطر ابتلا به التهاب مزمن مفصل AC را افزایش دهند.
همچنین، آرتروز مفصل AC که به‌عنوان استئوآرتریت یا آرتریت تخریبی نیز شناخته می‌شود، می‌تواند منجر به التهاب مزمن و اختلال عملکرد مفصل AC گردد. در آرتروز، غضروف مفصلی به‌تدریج تخریب می‌شود و استخوان‌های مجاور شروع به سایش روی یکدیگر می‌کنند.
نشانه‌های التهاب مفصل آکرومیوکلاویکولار
نشانه‌های التهاب مفصل آکرومیوکلاویکولار می‌تواند بسته به‌شدت التهاب و علت زمینه‌ای متفاوت باشد. بااین‌حال، برخی از نشانه‌های رایج وجود دارد که در اکثر افراد مبتلا به این عارضه دیده می‌شود:
احساس ناخوشایندی در نقطه اتصال ترقوه و آکرومیون
این علامت، شایع‌ترین نشانه التهاب مفصل AC است. فرد معمولاً احساس ناخوشایندی را به‌صورت موضعی در ناحیه مفصل AC توصیف می‌کند. این احساس ناخوشایند ممکن است به‌صورت مبهم یا تیز و سوزشی باشد و می‌تواند با فعالیت‌های خاصی تشدید شود.
احساس ناخوشایندی هنگام بالابردن یا جمع‌کردن بازو
حرکاتی که باعث واردشدن فشار بر روی مفصل AC می‌شوند، مانند بالابردن بازو به بالای سر یا جمع‌کردن بازو به سمت قفسه سینه (Adduction)، می‌تواند احساس ناخوشایندی را تشدید کند. این امر به دلیل آن است که این حرکات باعث فشرده‌شدن مفصل AC و تحریک بافت‌های ملتهب می‌شوند.
حساسیت به لمس
ناحیه مفصل AC معمولاً به لمس حساس است. فشاردادن یا لمس‌کردن این ناحیه می‌تواند باعث ایجاد احساس ناخوشایندی یا تشدید آن شود. این حساسیت به دلیل التهاب بافت‌های اطراف مفصل AC و تحریک اعصاب حسی موجود در این ناحیه است.
گاهی تورم یا برآمدگی موضعی
در برخی از موارد، التهاب مفصل AC باعث تورم یا برآمدگی موضعی در ناحیه مفصل می‌شود. این تورم ممکن است به‌صورت خفیف یا قابل‌توجه باشد و معمولاً با قرمزی و گرمی پوست همراه نیست. برآمدگی ممکن است ناشی از تجمع مایع در مفصل AC یا ضخیم‌شدن بافت‌های اطراف مفصل باشد.
علاوه بر نشانه‌های ذکر شده، برخی از افراد مبتلا به التهاب مفصل AC ممکن است دچار محدودیت حرکتی در شانه، ضعف عضلات شانه، یا احساس ساییدگی در مفصل AC شوند. همچنین، در موارد مزمن، التهاب مفصل AC می‌تواند منجر به تغییرات استخوانی در مفصل شود که قابل‌مشاهده در تصاویر رادیوگرافی است.
شایان‌ذکر است که نشانه‌های التهاب مفصل AC می‌تواند با نشانه‌های سایر مشکلات شانه، مانند روتاتور کاف، بورسیت یا آرتروز مفصل گلنوهومرال (مفصل اصلی شانه)، همپوشانی داشته باشد.
علت‌های التهاب مفصل آکرومیوکلاویکولار
التهاب مفصل AC، وضعیتی است که می‌تواند ناشی از ترکیبی از عوامل مختلف باشد. درک این عوامل، به تشخیص دقیق و انجام اقدامات پیشگیرانه مؤثر کمک می‌کند. مهم‌ترین علل التهاب این مفصل عبارت‌اند از:
ضربه مستقیم به شانه
واردآمدن ضربه مستقیم به قسمت فوقانی شانه، یکی از شایع‌ترین علل آسیب به مفصل AC و در نتیجه، التهاب آن است. این ضربه می‌تواند در حوادث ورزشی، تصادفات، یا سقوط رخ دهد و باعث آسیب به رباط‌ها و غضروف مفصلی شود.
حرکات فشاری مکرر
انجام مکرر حرکات فشاری از جمله حرکاتی که با بارگذاری سنگین همراه هستند، می‌تواند فشار قابل‌توجهی بر مفصل AC وارد کند و منجر به التهاب شود. تمریناتی مانند پرس سینه، پارالل، و شنا، به دلیل ماهیت فشاری خود، این مفصل را مستعد التهاب خواهند کرد.
استفاده بیش از حد از مفصل در ورزش
فعالیت‌هایی که شامل استفاده مکرر از دست‌ها در بالای سر می‌شوند، می‌توانند فشار زیادی بر مفصل AC وارد کرده و خطر التهاب را افزایش دهند. این نوع فعالیت‌ها در ورزش‌هایی مانند والیبال، بسکتبال، تنیس و شنا شایع هستند. همچنین، مشاغلی که نیازمند انجام مداوم کارهای بالای سر هستند، مانند نقاشی، لوله‌کشی و نجاری، می‌توانند به التهاب مفصل AC منجر شوند.
تغییرات دژنراتیو (تخریب مفصل)
با افزایش سن، غضروف مفصلی AC ممکن است دچار تخریب شود. این تخریب که به‌عنوان استئوآرتریت شناخته می‌شود، می‌تواند منجر به التهاب، درد، و کاهش دامنه حرکتی مفصل شود.
ناپایداری مفصل شانه
درصورتی‌که فرد دچار ناپایداری مفصل شانه باشد، به‌منظور حفظ ثبات، فشار بیشتری بر مفصل AC وارد می‌شود. این فشار اضافی به‌مرورزمان منجر به التهاب و ناراحتی فرد خواهد شد.
بیماری‌های التهابی
برخی بیماری‌های التهابی مانند آرتریت روماتوئید و اسپوندیلیت آنکیلوزان می‌توانند باعث التهاب در مفاصل سراسر بدن، از جمله مفصل AC، شوند.
راه‌های تشخیص التهاب مفصل آکرومیوکلاویکولار
تشخیص دقیق التهاب مفصل AC، برای انتخاب مناسب‌ترین رویکرد درمانی ضروری است. فرایند تشخیص، معمولاً شامل مراحل زیر است:
شرح‌حال دقیق
پزشک قبل از هرگونه معاینه فیزیکی یا تجویز آزمایش، باحوصله و دقت فراوان به جمع‌آوری اطلاعات از بیمار می‌پردازد. این فرایند که به آن شرح حال‌گیری گفته می‌شود، فراتر از صرف پرسش و پاسخ‌های کلیشه‌ای است و نیازمند مهارتی ظریف در برقراری ارتباط مؤثر با بیمار است.
در شرح حال‌گیری، پزشک به دنبال درک جامعی از وضعیت بیمار است. این درک شامل فهم دقیق نحوه شروع علائم، شدت و مدت‌زمان آن‌ها، عواملی که علائم را بهبود یا تشدید می‌کنند و تأثیر علائم بر فعالیت‌های روزمره بیمار است. همچنین، سابقه پزشکی بیمار، از جمله بیماری‌های مزمن، جراحی‌های انجام شده، داروهای مصرفی، و حساسیت‌های دارویی، نقش مهمی در تشخیص نهایی ایفا می‌کند.
در مواردی مانند ناراحتی‌های شانه، شرح‌حال دقیق از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اطلاعاتی نظیر وقوع هرگونه ضربه اخیر به شانه، نوع فعالیت‌های ورزشی یا شغلی که بیمار به آن‌ها مشغول است و وجود بیماری‌های التهابی زمینه‌ای مانند آرتریت روماتوئید، می‌تواند سرنخ‌های ارزشمندی را در اختیار پزشک قرار دهد و مسیر تشخیص را هموارتر سازد.
معاینه فیزیکی
معاینه فیزیکی، بخش مهم و حیاتی در تشخیص دقیق التهاب مفصل آکرومیوکلاویکولار (AC) به شمار می‌رود. این مرحله، پیش از انجام هرگونه تصویربرداری پیشرفته، اطلاعات ارزشمندی در اختیار پزشک قرار می‌دهد که او را در مسیر تشخیص صحیح و انتخاب روش درمانی مناسب یاری می‌کند.
در جریان معاینه فیزیکی، پزشک بادقت به بررسی ظاهری شانه می‌پردازد و به دنبال نشانه‌هایی چون تورم، قرمزی پوست ناحیه مفصل AC، و هرگونه تغییر شکل غیرطبیعی در ساختار استخوانی شانه می‌گردد. این علائم ظاهری، می‌توانند نشان‌دهنده واکنش التهابی در مفصل باشند.
علاوه بر بررسی ظاهری، ارزیابی دامنه حرکتی شانه نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است. محدودیت در حرکت، به‌ویژه در حرکاتی که مستقیماً مفصل AC را درگیر می‌کنند، می‌تواند سرنخ مهمی در تشخیص التهاب باشد.
تست Cross-body adduction
این تست، یکی از تست‌های رایج برای بررسی التهاب مفصل AC است. در این تست، پزشک دست بیمار را به سمت شانه مقابل هدایت می‌کند. اگر این حرکت باعث ایجاد ناراحتی در مفصل AC شود، احتمال التهاب در این مفصل مطرح می‌شود.
تصویربرداری: در صورت نیاز، برای تأیید تشخیص و رد سایر علل احتمالی ناراحتی شانه، از روش‌های تصویربرداری استفاده می‌شود.
- اشعه X: اشعه X می‌تواند برای بررسی وجود استئوآرتریت یا سایر تغییرات استخوانی در مفصل AC استفاده شود. بااین‌حال، اشعه X قادر به نشان‌دادن آسیب‌های بافت نرم؛ مانند آسیب رباط‌ها یا غضروف مفصلی نیست.
- MRI: MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) یک روش تصویربرداری پیشرفته است که می‌تواند تصاویر دقیقی از بافت‌های نرم اطراف مفصل AC ارائه دهد. MRI می‌تواند برای تشخیص آسیب‌های رباط‌ها، غضروف مفصلی، و سایر بافت‌های نرم مورد استفاده قرار گیرد. همچنین، MRI می‌تواند برای رد سایر علل احتمالی ناراحتی شانه، مانند پارگی روتاتور کاف، استفاده شود.
حرکات ورزشی برای بهبود التهاب مفصل آکرومیوکلاویکولار
به‌منظور تسهیل فرایند بهبودی و کاهش ناراحتی ناشی از التهاب مفصل AC، می‌توان از رویکردهای توان‌بخشی و حرکات ورزشی خاص بهره برد. جزئیات و نوع حرکات در این بخش توسط پزشک تعیین می‌شود.
انواع التهاب مفصل آکرومیوکلاویکولار
التهاب مفصل AC را می‌توان بر اساس مدت‌زمان و شدت علائم، به دودسته اصلی تقسیم کرد:
- التهاب حاد: التهاب حاد، معمولاً ناشی از یک ضربه مستقیم به شانه یا تحریک ناگهانی مفصل AC است. علائم التهاب حاد، به طور معمول به طور ناگهانی شروع شده و شامل درد شدید، تورم، و محدودیت حرکتی هستند.
- التهاب مزمن: التهاب مزمن، معمولاً ناشی از حرکات مکرر، استفاده بیش از حد از مفصل، یا تخریب مفصل (استئوآرتریت) است. علائم التهاب مزمن، به‌تدریج ایجاد شده و شامل درد خفیف تا متوسط، سفتی، و کاهش تدریجی دامنه حرکتی هستند.
تفاوت در شدت علائم و علت زمینه‌ای التهاب، بر انتخاب مناسب‌ترین رویکرد درمانی تأثیر می‌گذارد.
راه‌های پیشگیری از التهاب مفصل آکرومیوکلاویکولار
پیشگیری از التهاب مفصل AC، شامل اتخاذ راهکارهایی است که فشار و تنش وارده بر این مفصل را کاهش می‌دهند. از جمله راهکارهای پیشگیری از التهاب مفصل آکرومیوکلاویکولار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اصلاح تکنیک تمرینی: در ورزش‌هایی که شامل حرکات فشاری یا استفاده از دست‌ها در بالای سر می‌شوند، اطمینان از صحیح بودن تکنیک تمرینی، اهمیت بسزایی دارد. تکنیک نادرست، می‌تواند فشار زیادی بر مفصل AC وارد کرده و خطر التهاب را افزایش دهد.
- کاهش فشار مستقیم روی مفصل: در فعالیت‌هایی که شامل حمل بار سنگین روی شانه می‌شوند، سعی شود از اعمال فشار مستقیم بر مفصل AC اجتناب شود. استفاده از کوله‌پشتی با پدهای شانه‌ای مناسب، به توزیع وزن و کاهش فشار بر مفصل کمک خواهد کرد.
- تقویت عضلات اطراف شانه و ترقوه: تقویت عضلات اطراف شانه و ترقوه، به بهبود پایداری مفصل AC و کاهش فشار وارده بر آن کمک خواهد کرد. تمریناتی که عضلات روتاتور کاف، دلتوئید و تراپزیوس را هدف قرار می‌دهند، در این زمینه مفید هستند.
- پرهیز از حرکات فشاری تحریک‌کننده: در صورت داشتن سابقه التهاب مفصل AC، از انجام حرکات فشاری که علائم را تشدید می‌کنند، خودداری شود. انجام تمرینات جایگزین که فشار کمتری بر مفصل وارد می‌کنند، می‌تواند جایگزین مناسبی باشد.
- حفظ وزن مناسب: اضافه‌وزن می‌تواند فشار بیشتری بر مفاصل، از جمله مفصل AC، وارد کند. حفظ وزن سالم به کاهش این فشار و پیشگیری از التهاب منجر خواهد شد.
نتیجه‌گیری
مفصل آکرومیوکلاویکولار، باوجود اندازه کوچک، نقش مهمی در عملکرد صحیح شانه ایفا می‌کند. توجه به‌سلامت این مفصل و آگاهی از علل، روش‌های تشخیص، انواع التهاب، و راهکارهای پیشگیری از آن، برای حفظ عملکرد بهینه شانه و جلوگیری از بروز مشکلات جدی‌تر ضروری است. تشخیص و اقدام به‌موقع، همراه با تمرینات اصلاحی و بهره‌گیری از سبک زندگی مناسب، می‌تواند به کاهش ناراحتی، بهبود عملکرد و پیشگیری از عود مجدد التهاب مفصل AC کمک کند.در صورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.
تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید
