ستون فقرات، محور اصلی بدن انسان به شمار می‌آید که نه‌تنها ساختار حمایتی را فراهم می‌آورد، بلکه از نخاع و اعصاب حیاتی نیز محافظت می‌کند. ناحیه گردنی ستون فقرات، با انعطاف‌پذیری و دامنه حرکتی بالا، نقش مهمی در حرکت سروگردن دارد. این ناحیه، متشکل از هفت مهره گردنی (C1 تا C7) است که توسط دیسک‌های بین مهره‌ای از یکدیگر جدا شده‌اند. این دیسک‌ها، ساختارهای بالشتک مانندی هستند که همانند یک ضربه‌گیر عمل کرده و امکان حرکت نرم و روان بین مهره‌ها را فراهم می‌آورند.
بااین‌حال، ساختار ظریف دیسک‌های گردنی آن‌ها را در معرض آسیب‌های مختلف قرار می‌دهد. آسیب دیسک گردنی که با نام فتق دیسک گردنی، برآمدگی دیسک یا تخریب دیسک نیز شناخته می‌شود، می‌تواند منجر به طیف وسیعی از علائم دردناک و ناتوان‌کننده شود و کیفیت زندگی فرد را به طور قابل‌توجهی تحت‌تأثیر قرار دهد. در این مقاله از سایت دکتر حوصله، به بررسی دیسک‌های گردنی، عملکرد آن‌ها، انواع آسیب‌ها، علائم، علل، روش‌های تشخیص، راه‌های پیشگیری و درمان‌های موجود خواهیم پرداخت.
دیسک چیست؟
دیسک‌های بین مهره‌ای، اجزای حیاتی ستون فقرات هستند که بین مهره‌ها قرار گرفته و عملکرد چندگانه‌ای را بر عهده دارند. این دیسک‌ها همانند یک ضربه‌گیر عمل کرده و فشار وارد شده بر ستون فقرات را کاهش می‌دهند. همچنین این دیسک‌ها انعطاف‌پذیری لازم برای حرکت و خم‌شدن را نیز فراهم می‌سازند. هر دیسک، از دو بخش اصلی تشکیل شده که شامل هسته پالپوس (Nucleus Pulposus) و آنولوس فیبروزوس (Annulus Fibrosus) است.
هسته پالپوس، قسمت مرکزی دیسک محسوب می‌شود که ماده‌ای ژله‌ای و آبکی است. این ماده، حاوی مقدار زیادی آب و پروتئوگلیکان است که به آن خاصیت ارتجاعی و ضربه‌گیری می‌بخشد. آنولوس فیبروزوس، لایه‌های سخت و فیبری است که هسته پالپوس را احاطه کرده است. این لایه‌ها، به‌صورت دایره‌ای و متقاطع قرار گرفته‌اند و به دیسک استحکام و پایداری می‌بخشند.
آسیب دیسک گردنی
آسیب دیسک گردنی، به آسیب‌دیدن یکی از این دیسک‌ها در ناحیه گردن اشاره دارد. این آسیب می‌تواند شامل پارگی، برآمدگی یا بیرون‌زدگی هسته پالپوس از طریق آنولوس فیبروزوس باشد. این عارضه، با آسیب‌های دیگر عضلانی که در اثر کشیدگی یا فشار بر عضلات گردن ایجاد می‌شوند، تفاوت اساسی دارد. در آسیب‌های عضلانی، معمولاً التهاب و درد موضعی وجود دارد، درحالی‌که در آسیب دیسک گردنی، علاوه بر درد گردن، ممکن است علائم دیگری مانند درد در بازو، بی‌حسی، گزگز و ضعف عضلانی نیز مشاهده شود. به‌عبارت‌دیگر، آسیب عضلانی یک مشکل موضعی است، اما آسیب دیسک گردنی می‌تواند اعصاب مجاور را تحت‌فشار قرار داده و علائم گسترده‌تری ایجاد کند.
علائم دیسک گردن
علائم دیسک گردن، بسته به محل و شدت آسیب، می‌تواند بسیار متنوع باشد. برخی از افراد ممکن است تنها درد خفیفی را در گردن تجربه کنند، این در حالی است که دیگران ممکن است با درد شدید و ناتوان‌کننده مواجه شوند که توانایی انجام فعالیت‌های روزمره را مختل می‌کند. شایع‌ترین علائم دیسک گردن عبارت‌اند از:
- درد گردن: این درد معمولاً در ناحیه گردن و شانه‌ها احساس می‌شود و ممکن است به بازو و دست نیز منتشر شود. درد می‌تواند مبهم، تیز، سوزشی یا غیرکشنده باشد و با حرکت گردن تشدید شود.
- درد بازو و دست: دردی که از گردن به بازو، آرنج، مچ دست و انگشتان منتشر می‌شود. این درد ممکن است با بی‌حسی، گزگز و ضعف عضلانی همراه باشد.
- بی‌حسی و گزگز: احساس سوزن‌سوزن‌شدن یا بی‌حسی در انگشتان، دست و بازو که به دلیل فشار بر اعصاب گردنی ایجاد می‌شود.
- ضعف عضلانی: ضعف در عضلات بازو، دست و انگشتان که می‌تواند باعث مشکل در گرفتن اشیا، بلندکردن دست و انجام حرکات ظریف شود.
- سفتی گردن: محدودیت در دامنه حرکتی گردن که می‌تواند انجام فعالیت‌هایی مانند رانندگی یا نگاه‌کردن به اطراف را دشوار کند.
- سردرد: سردردهای تنشی که از ناحیه گردن شروع شده و به سر منتشر می‌شوند.
- سرگیجه: احساس عدم تعادل و گیجی که می‌تواند به دلیل فشار بر اعصاب یا عروق خونی گردن ایجاد شود.
در موارد شدید، آسیب دیسک گردنی می‌تواند منجر به مشکلات جدی‌تری مانند اختلال در عملکرد مثانه و روده یا ضعف شدید در اندام‌ها شود که نیاز به مداخله فوری پزشکی دارد.
علت‌های دیسک گردن
دیسک گردن می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، اما شایع‌ترین علت‌های ایجاد دیسک گردن را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- افزایش سن: با افزایش سن، دیسک‌های بین مهره‌ای به‌تدریج آب خود را از دست می‌دهند و خشک و شکننده می‌شوند. این امر، خطر پارگی و آسیب‌دیدگی آن‌ها را افزایش می‌دهد.
- آسیب‌های ناگهانی: آسیب‌های ناگهانی مانند تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع یا ضربه مستقیم به گردن می‌توانند باعث پارگی یا بیرون‌زدگی دیسک شوند.
- حرکات تکراری: انجام حرکات تکراری گردن از جمله حرکاتی که با فشار و کشیدگی همراه هستند، می‌توانند به‌مرورزمان به دیسک‌ها آسیب برسانند.
- وضعیت بدنی نامناسب: نشستن و ایستادن در وضعیت نامناسب برای مدت طولانی، می‌تواند فشار زیادی را بر دیسک‌های گردنی وارد کند و خطر آسیب‌دیدگی آن‌ها را افزایش دهد.
- اضافه‌وزن و چاقی: اضافه‌وزن و چاقی، فشار بیشتری را بر ستون فقرات، از جمله ناحیه گردنی، وارد می‌کنند و خطر آسیب دیسک را افزایش می‌دهند.
- تمرینات سنگین: انجام تمرینات ورزشی سنگین و غیراصولی، به‌ویژه تمریناتی که با بلندکردن وزنه‌های سنگین و حرکات چرخشی گردن همراه هستند به دیسک‌های گردنی آسیب خواهند رساند.
- آسیب‌های ورزشی: ورزش‌هایی که شامل ضربه به گردن می‌شوند، مانند فوتبال، راگبی و هنرهای رزمی، می‌توانند خطر آسیب دیسک گردنی را افزایش دهند.
- استفاده نادرست از عضلات: استفاده نادرست از عضلات گردن و شانه، به‌عنوان‌مثال، بلندکردن اشیای سنگین با استفاده از عضلات گردن به‌جای عضلات پا و کمر، می‌تواند فشار زیادی را بر دیسک‌های گردنی وارد کند.
- ژنتیک: برخی افراد ممکن است به دلیل عوامل ژنتیکی، دیسک‌های ضعیف‌تری داشته باشند و بیشتر در معرض آسیب دیسک گردنی قرار گیرند.
راه‌های تشخیص دیسک گردن
تشخیص دقیق دیسک گردن، برای تعیین بهترین روش درمانی ضروری است. تشخیص معمولاً با یک معاینه فیزیکی کامل آغاز می‌شود که شامل بررسی دامنه حرکتی گردن، قدرت عضلانی، رفلکس‌ها و احساس در بازو و دست است. پزشک همچنین ممکن است در مورد سابقه پزشکی، علائم و فعالیت‌های فرد سؤالاتی بپرسد.
علاوه بر معاینه فیزیکی، ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری نیز برای تأیید تشخیص و تعیین محل و شدت آسیب دیسک انجام شود. شایع‌ترین روش‌های تصویربرداری مورد استفاده برای تشخیص دیسک گردن عبارت‌اند از:
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): MRI، بهترین روش تصویربرداری برای تشخیص آسیب دیسک گردنی است. این روش، تصاویری دقیق از بافت‌های نرم، از جمله دیسک‌ها، اعصاب و نخاع را ارائه می‌دهد و به پزشک کمک می‌کند تا محل، اندازه و شدت آسیب دیسک را تعیین کند.
- توموگرافی کامپیوتری (CT Scan): CT Scan، تصاویری مقطعی از استخوان‌ها و بافت‌های سخت ارائه می‌دهد و می‌تواند برای تشخیص تنگی کانال نخاعی یا وجود استخوان‌های خاردار در گردن مفید باشد.
- الکترومیوگرافی (EMG) و مطالعه سرعت هدایت عصبی (NCS): این آزمایش‌ها، فعالیت الکتریکی عضلات و اعصاب را اندازه‌گیری می‌کنند و می‌توانند به تشخیص آسیب عصبی ناشی از فشار دیسک کمک کنند.
- اشعه ایکس (X-ray): اشعه ایکس، تصاویری از استخوان‌ها ارائه می‌دهد و می‌تواند برای تشخیص آرتروز گردن، شکستگی مهره‌ها یا سایر ناهنجاری‌های استخوانی مفید باشد.
حرکات ورزشی برای دیسک گردن
برای بهبود آسیب‌دیدگی دیسک گردن حرکات ورزشی مختلفی وجود دارد که پزشک یا فیزیوتراپیست بسته به نوع، شدت و محل آسیب‌دیدگی می‌تواند آن‌ها را به بیماران توصیه کند. برخی از رایج‌ترین حرکات ورزشی برای بهبود دیسک گردن را می‌توان شامل موارد زیر دانست:
انواع دیسک گردن
آسیب‌های دیسک گردنی، بسته به‌شدت آسیب و میزان بیرون‌زدگی دیسک، به درجات مختلفی تقسیم می‌شوند. این دسته‌بندی، به پزشک کمک می‌کند تا بهترین روش درمانی را برای هر فرد تعیین کند.
- درجه اول (برآمدگی دیسک): در این حالت، دیسک کمی بیرون‌زده است، اما هسته پالپوس هنوز در داخل آنولوس فیبروزوس قرار دارد. علائم معمولاً خفیف هستند و شامل درد گردن و سفتی عضلات می‌شود.
- درجه دوم (فتق دیسک): در این حالت، هسته پالپوس از طریق پارگی در آنولوس فیبروزوس بیرون‌زده است، اما هنوز به طور کامل جدا نشده است. علائم ممکن است شامل درد گردن، درد بازو و دست، بی‌حسی و گزگز باشد.
- درجه سوم (بیرون‌زدگی دیسک): در این حالت، قسمتی از هسته پالپوس از آنولوس فیبروزوس جدا شده و در کانال نخاعی قرار می‌گیرد. این حالت، می‌تواند باعث فشار شدید بر روی نخاع و اعصاب شود و علائم شدیدی مانند ضعف عضلانی، اختلال در عملکرد مثانه و روده و درد ناتوان‌کننده را ایجاد کند.
راه‌های پیشگیری از دیسک گردن
پیشگیری از آسیب دیسک گردنی، از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا این آسیب می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد. با رعایت نکات زیر می‌توان خطر آسیب دیسک گردنی را به طور قابل‌توجهی کاهش داد:
- حفظ وضعیت بدنی مناسب: در هنگام نشستن، ایستادن و راه‌رفتن، وضعیت بدنی مناسب را حفظ کنید. از قوز کردن و خم‌شدن به جلو خودداری کنید.
- استفاده از صندلی و میز کار ارگونومیک: از صندلی و میز کاری استفاده کنید که از ستون فقرات شما حمایت کند و گردن شما را در وضعیت مناسبی قرار دهد.
- اجتناب از نشستن طولانی‌مدت: سعی کنید هر نیم ساعت یک‌بار از جای خود بلند شوید و کمی قدم بزنید.
- انجام تمرینات ورزشی منظم: تمرینات ورزشی منظم، عضلات گردن و شانه را تقویت می‌کنند و از ستون فقرات حمایت می‌کنند. تمریناتی مانند یوگا، پیلاتس و تمرینات تقویتی گردن می‌توانند مفید باشند.
- بلندکردن صحیح اشیا: هنگام بلندکردن اشیاء سنگین، از عضلات پا و کمر خود استفاده کنید و از خم‌شدن به جلو خودداری کنید.
- کاهش وزن: اگر اضافه‌وزن دارید، با رعایت رژیم غذایی سالم و انجام تمرینات ورزشی، وزن خود را کاهش دهید.
- استفاده از بالش مناسب: از بالشی استفاده کنید که گردن شما را در وضعیت مناسبی قرار دهد و از خم‌شدن بیش از حد آن جلوگیری کند.
- پرهیز از حرکات تکراری: از انجام حرکات تکراری گردن، به‌ویژه حرکاتی که با فشار و کشیدگی همراه هستند، خودداری کنید.
- استفاده از گردن‌بند طبی: در صورت داشتن آسیب گردنی، از گردن‌بند طبی استفاده کنید تا از گردن شما حمایت کند و از حرکات ناگهانی آن جلوگیری کند.
- اجتناب از سیگارکشیدن: سیگارکشیدن، خون‌رسانی به دیسک‌ها را کاهش می‌دهد و خطر آسیب‌دیدگی آن‌ها را افزایش می‌دهد.
نتیجه‌گیری
آسیب دیسک گردنی، یک مشکل شایع است که می‌تواند منجر به درد، بی‌حسی، ضعف عضلانی و محدودیت حرکتی شود. با درک علل، علائم و روش‌های تشخیص این عارضه، می‌توان اقدامات پیشگیرانه مؤثری را برای کاهش خطر آسیب‌دیدگی انجام داد. در صورت بروز علائم دیسک گردنی، مراجعه به پزشک متخصص و انجام معاینات لازم، برای تشخیص دقیق و تعیین بهترین روش درمانی ضروری خواهد بود. درمان‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، دارودرمانی و تزریق استروئیدها می‌توانند در بسیاری از موارد مؤثر باشند.
در موارد شدید، ممکن است جراحی برای رفع فشار از روی نخاع و اعصاب الزامی باشد. با رعایت نکات پیشگیری از آسیب دیسک گردنی و مشاوره با کارشناسان دکتر حوصله، می‌توانید درد و ناتوانی ناشی از آسیب دیسک گردنی را به طور قابل‌توجهی کاهش داده و کیفیت زندگی را بهبود بخشید.در صورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.
تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید
