استخوان کلاویکول که با نام ترقوه نیز شناخته می‌شود، عضوی حیاتی در کمربند شانه‌ای به شمار می‌رود. این استخوان S شکل که به‌صورت افقی در قسمت قدامی قفسه سینه واقع شده، نقش پل ارتباطی را میان قفسه سینه و شانه ایفا می‌کند. کلاویکول همچون تکیه‌گاهی برای شانه عمل کرده و به حفظ موقعیت مناسب آن در ارتباط با بدن کمک می‌کند.
به‌علاوه، این استخوان محافظت محدودی را برای عروق و اعصاب مهمی که از زیر آن عبور می‌کنند، فراهم می‌آورد. باتوجه‌به موقعیت سطحی و برجسته‌اش، استخوان کلاویکول به طور ویژه‌ای در معرض آسیب و شکستگی قرار دارد، زیرا ضربات مستقیم به این ناحیه به‌سادگی منتقل شده و منجر به ایجاد شکستگی می‌شوند. این آسیب‌پذیری، شکستگی کلاویکول را به یکی از شایع‌ترین انواع شکستگی در میان استخوان‌های بدن تبدیل کرده است. در افراد جوان و فعال. درک ساختار، عملکرد و آسیب‌پذیری کلاویکول، برای تشخیص دقیق و مدیریت بهینه این نوع شکستگی از اهمیت بسزایی برخوردار است. در ادامه این مطلب از سایت دکتر حوصله قصد داریم به بررسی علائم و علل شکستگی استخوان کلاویکول بپردازیم.
شکستگی استخوان کلاویکول چیست؟
شکستگی استخوان کلاویکول، به وضعیتی اطلاق می‌گردد که در آن پیوستگی ساختاری استخوان ترقوه به دلیل اعمال نیروی بیش از حد، دچار گسستگی می‌شود. این گسستگی می‌تواند به‌صورت ترک‌خوردگی جزئی، شکستگی کامل با جابه‌جایی قطعات، یا خردشدگی استخوان به قطعات متعدد رخ دهد. شایع‌ترین محل وقوع شکستگی کلاویکول، یک‌سوم میانی استخوان است. این ناحیه به دلیل نازک‌تر بودن نسبت به سایر قسمت‌ها و همچنین قرارگیری در معرض نیروهای وارده از جهات مختلف، مستعدتر به آسیب خواهد بود.
شکستگی ترقوه معمولاً در پی واردآمدن ضربه مستقیم به شانه یا بازوی کشیده رخ می‌دهد. این مکانیسم‌های آسیب اغلب در فعالیت‌های ورزشی، حوادث رانندگی یا زمین‌خوردن‌های ساده مشاهده می‌شوند. نیروی حاصل از ضربه یا سقوط، از طریق شانه یا بازو به کلاویکول منتقل شده و در صورت فراتر رفتن از آستانه تحمل استخوان، منجر به شکستگی آن می‌گردد.
علائم شکستگی استخوان کلاویکول
علائم شکستگی استخوان کلاویکول معمولاً بلافاصله پس از وقوع حادثه ظاهر می‌شوند و می‌توانند به طور قابل‌توجهی عملکرد اندام فوقانی را مختل کنند. شدت و نوع علائم، بسته به نوع شکستگی و میزان آسیب وارده به بافت‌های اطراف، متغیر است.
- احساس ناراحتی شدید در ناحیه ترقوه: این مورد، یکی از بارزترین نشانه‌های شکستگی کلاویکول است. این احساس به‌صورت تیز و کوبنده توصیف شده و با حرکت بازو تشدید می‌شود. محل دقیق احساس، منطبق با محل شکستگی است.
- تورم: تورم در ناحیه آسیب‌دیده، ناشی از تجمع مایعات و خون در پاسخ به آسیب بافتی است. تورم معمولاً ظرف چند ساعت پس از شکستگی ایجاد شده و می‌تواند به‌تدریج افزایش یابد.
- کبودی: کبودی نیز نتیجه آسیب به عروق خونی کوچک در ناحیه شکستگی است. خون از عروق آسیب‌دیده به بافت‌های اطراف نشت کرده و باعث تغییر رنگ پوست می‌شود. کبودی معمولاً پس از چند روز ظاهر شده و به‌تدریج از بین می‌رود.
- بدشکلی قابل‌مشاهده: در برخی موارد، شکستگی کلاویکول منجر به تغییر شکل ظاهری ناحیه آسیب‌دیده می‌شود. این بدشکلی ممکن است به‌صورت برآمدگی، فرورفتگی، یا زاویه‌دار شدن استخوان قابل‌مشاهده باشد. بدشکلی در شکستگی‌های جابه‌جا شده بیشتر مشهود است.
- صدا یا احساس خردشدن هنگام حرکت: در برخی از افراد، هنگام حرکت‌دادن بازو، صدایی شبیه به ساییده شدن یا خردشدن استخوان شنیده می‌شود. این صدا، ناشی از حرکت قطعات شکسته شده استخوان روی یکدیگر خواهد بود. همچنین، برخی از افراد ممکن است احساس کنند که استخوان در محل شکستگی حرکت می‌کند.
- محدودیت در بالابردن بازو: شکستگی کلاویکول می‌تواند به طور قابل‌توجهی دامنه حرکتی بازو را محدود کند. بالابردن، چرخاندن، یا حرکت‌دادن بازو ممکن است با دشواری و احساس ناراحتی همراه باشد. این محدودیت، ناشی از ناپایداری استخوان و همچنین درد ناشی از آسیب است.
- حساسیت به لمس: لمس ناحیه ترقوه در محل شکستگی، بااحساس ناراحتی شدید همراه خواهد بود. این حساسیت، ناشی از تحریک پایانه‌های عصبی در بافت‌های آسیب‌دیده خواهد بود.
- افتادگی شانه: در برخی از شکستگی‌های کلاویکول به‌خصوص شکستگی‌های جابه‌جا شده، شانه ممکن است به سمت پایین و جلو متمایل شود. این افتادگی، به دلیل ازدست‌رفتن حمایت استخوان کلاویکول از کمربند شانه‌ای است.
علت‌های شکستگی استخوان کلاویکول
شکستگی استخوان کلاویکول می‌تواند ناشی از طیف وسیعی از عوامل باشد که اغلب با واردآمدن ضربه یا نیروی مستقیم به ناحیه شانه یا بازو مرتبط هستند. درک این علل، در پیشگیری از وقوع شکستگی و همچنین تشخیص دقیق مکانیسم آسیب نقش مهمی ایفا می‌کند.
افتادن روی شانه یا بازوی کشیده
این مورد، یکی از شایع‌ترین علل شکستگی کلاویکول به شمار می‌رود. هنگام افتادن، نیروی وارده به شانه یا بازو از طریق استخوان‌ها به کلاویکول منتقل شده و در صورت فراتر رفتن از آستانه تحمل استخوان، منجر به شکستگی آن می‌شود. این مکانیسم آسیب، در کودکان و افراد مسن که استحکام استخوانی کمتری دارند، شایع‌تر است.
تصادفات
تصادفات رانندگی، موتورسیکلت، یا دوچرخه می‌توانند منجر به شکستگی کلاویکول شوند. ضربه ناشی از برخورد با سایر وسایل نقلیه، زمین، یا موانع دیگر، نیروی قابل‌توجهی را به شانه یا بازو وارد کرده و باعث شکستگی استخوان کلاویکول می‌شود. کمربند ایمنی اگرچه در حفاظت از سر و قفسه سینه مؤثر است، اما در برخی موارد می‌تواند نیروی وارده به شانه را افزایش داده و خطر شکستگی کلاویکول را بیشتر کند.
ضربه مستقیم به استخوان ترقوه
واردآمدن ضربه مستقیم به استخوان کلاویکول، مانند ضربه با چوب، چماق، یا سایر اشیا سخت، به‌سادگی منجر به شکستگی آن می‌شود. این نوع شکستگی، معمولاً در درگیری‌های فیزیکی، نزاع‌ها، و یا حوادث صنعتی رخ می‌دهد. شدت شکستگی، بستگی مستقیمی به میزان نیروی وارد شده و همچنین زاویه و محل ضربه دارد.
زایمان
در نوزادان، شکستگی کلاویکول می‌تواند در هنگام زایمان رخ دهد. این نوع شکستگی، معمولاً در زایمان‌های سخت و طولانی‌مدت، یا در نوزادانی با وزن بالا اتفاق می‌افتد. بااین‌حال، شکستگی کلاویکول در نوزادان به‌سرعت بهبودیافته و عوارض جدی به دنبال ندارد.
روش‌های تشخیص شکستگی استخوان کلاویکول
تشخیص شکستگی استخوان کلاویکول ترکیبی از شرح‌حال دقیق بیمار، معاینه بالینی موضعی و تصویربرداری تشخیصی است که در ادامه به هر کدام از آنها اشاره خواهیم کرد.
شرح‌حال دقیق
جمع‌آوری اطلاعات دقیق در خصوص چگونگی رخداد آسیب، اولین گام در فرایند تشخیص است. پزشک معالج به دنبال درک مکانیسم آسیب خواهد بود. این مکانیسم ممکن است شامل سقوط مستقیم بر روی شانه، ضربه مستقیم به استخوان کلاویکول یا واردآمدن نیرو به بازوی کشیده شده باشد. همچنین، اطلاعاتی در مورد سابقه آسیب‌های قبلی در ناحیه شانه، بیماری‌های زمینه‌ای (مانند پوکی‌استخوان) و داروهای مصرفی بیمار جمع‌آوری می‌شود.
معاینه
معاینه فیزیکی نقش‌محوری در تشخیص شکستگی استخوان کلاویکول دارد. معاینه با بررسی ظاهری ناحیه شانه آغاز می‌شود. پزشک به دنبال هرگونه تغییر شکل ظاهری، تورم، کبودی یا زخم باز خواهد بود. لمس دقیق استخوان کلاویکول نیز بخش مهمی از معاینه است. در این مرحله، پزشک به دنبال نقاط حساس به لمس، ناپیوستگی در استخوان یا صدای ساییدگی استخوانی (crepitus) در محل احتمالی شکستگی می‌گردد. بررسی دامنه حرکتی شانه نیز انجام می‌شود. معمولاً، حرکت‌دادن بازو در افراد دچار شکستگی کلاویکول به دلیل احساس ناراحتی محدود خواهد بود. علاوه بر این، معاینه عصبی عروقی اندام فوقانی انجام می‌شود تا از سلامت عصب‌ها و رگ‌های خونی مجاور اطمینان حاصل گردد.
تصویربرداری با اشعه X
تصویربرداری با اشعه X، روش اصلی و استاندارد برای تأیید تشخیص شکستگی استخوان کلاویکول است. رادیوگرافی‌های ساده معمولاً در دو نما (قدامی – خلفی و آپیکال لوردوتیک) انجام می‌شود. این تصاویر، شکستگی را به‌وضوح نشان می‌دهند و اطلاعات مهمی در مورد محل، نوع و میزان جابه‌جایی قطعات شکسته شده ارائه می‌کنند. در برخی موارد، ممکن است به تصاویر بیشتری، مانند نماهای مورب، نیاز باشد تا جزئیات بیشتری از شکستگی مشخص گردد.
در موارد پیچیده‌تر یا زمانی که آسیب به بافت‌های نرم اطراف مشکوک باشد، ممکن است از روش‌های تصویربرداری پیشرفته‌تری مانند توموگرافی کامپیوتری (CT scan) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) استفاده شود. CT scan برای ارزیابی دقیق‌تر شکستگی‌های پیچیده و MRI برای بررسی آسیب‌های احتمالی به رباط‌ها، عضلات و عصب‌ها مفید هستند.
حرکات ورزشی برای بهبود شکستگی استخوان کلاویکول
پس از تثبیت شکستگی کلاویکول، چه از طریق روش‌های غیرجراحی و چه با جراحی، آغاز یک برنامه تمرینی منظم و هدفمند برای بازیابی عملکرد طبیعی شانه و بازو ضروری است. این برنامه تمرینی باید تحت‌نظر یک متخصص توان‌بخشی طراحی و اجرا شود و بر اساس پیشرفت بیمار و نوع شکستگی تنظیم گردد.
انواع شکستگی استخوان کلاویکول
شکستگی‌های استخوان کلاویکول را می‌توان بر اساس محل شکستگی و ویژگی‌های آن دسته‌بندی کرد.
دسته‌بندی بر اساس محل شکستگی
شایع‌ترین روش دسته‌بندی شکستگی‌های کلاویکول، بر اساس محل شکستگی در امتداد طول استخوان است. براین‌اساس، شکستگی‌ها به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- شکستگی‌های یک‌سوم میانی: این نوع شکستگی، شایع‌ترین نوع شکستگی کلاویکول است و حدود 80 درصد از کل شکستگی‌ها را شامل می‌شود. این شکستگی‌ها معمولاً در محل اتصال دو سوم داخلی و یک‌سوم خارجی استخوان رخ می‌دهند. به دلیل اینکه این ناحیه، باریک‌ترین قسمت استخوان کلاویکول است، بیشتر در معرض آسیب قرار دارد.
- شکستگی‌های یک‌سوم خارجی: این نوع شکستگی حدود 15 درصد از کل شکستگی‌های کلاویکول را تشکیل می‌دهد و در نزدیکی مفصل آکرومیوکلاویکولار (مفصل بین استخوان کلاویکول و آکرومیون کتف) رخ خواهد داد. این شکستگی‌ها ممکن است با آسیب به رباط‌های این مفصل همراه باشند.
- شکستگی‌های یک‌سوم داخلی: این نوع شکستگی، کمترین شیوع را دارد و حدود 5 درصد از کل شکستگی‌های کلاویکول را تشکیل می‌دهد. این شکستگی‌ها در نزدیکی مفصل استرنوکلاویکولار (مفصل بین استخوان کلاویکول و استخوان جناغ سینه) اتفاق می افتند. به دلیل مجاورت با عروق و اعصاب مهم گردنی، این شکستگی‌ها ممکن است خطرناک‌تر باشند.
تفاوت در میزان جابه‌جایی
علاوه بر محل شکستگی، میزان جابه‌جایی قطعات شکسته شده، وجود خردشدگی (وجود قطعات کوچک استخوانی متعدد)، آسیب به بافت‌های نرم اطراف (مانند عروق، اعصاب و رباط‌ها) و باز یا بسته‌بودن شکستگی نیز در تعیین شدت آسیب و انتخاب روش مداخله مؤثر است.
- شکستگی‌های بدون جابه‌جایی: در این نوع شکستگی، قطعات استخوان در محل خود باقی می‌مانند و جابه‌جا نمی‌شوند. این شکستگی‌ها معمولاً با استفاده از آویز بازو یا اسلینگ و بدون نیاز به جراحی درمان می‌شوند.
- شکستگی‌های با جابه‌جایی: در این نوع شکستگی، قطعات استخوان از محل اصلی خود جابه‌جا می‌شوند. میزان جابه‌جایی قطعات تعیین می‌کند که آیا نیاز به جراحی برای جااندازی و تثبیت شکستگی وجود دارد یا خیر.
- شکستگی‌های خرد شده: در این نوع شکستگی، استخوان به قطعات کوچک متعددی شکسته می‌شود. این شکستگی‌ها معمولاً به مداخله جراحی پیچیده‌تری نیاز دارند.
- شکستگی‌های باز: در این نوع شکستگی، پوست بر اثر آسیب پاره شده و قطعات استخوان با محیط بیرون ارتباط پیدا می‌کنند. این شکستگی‌ها خطر عفونت بالایی دارند و نیاز به مداخله فوری برای پاک‌سازی و تثبیت شکستگی دارند.
- آسیب به بافت‌های نرم اطراف: شکستگی‌های کلاویکول ممکن است با آسیب به عروق، اعصاب و رباط‌های مجاور همراه باشند. آسیب به عروق ممکن است منجر به خونریزی و اختلال در خون‌رسانی به اندام فوقانی شود. آسیب به اعصاب ممکن است باعث ضعف یا بی‌حسی در بازو و دست شود. آسیب به رباط‌ها ممکن است منجر به بی‌ثباتی مفصل شانه شود.
راه‌های پیشگیری از شکستگی استخوان کلاویکول
پیشگیری از شکستگی استخوان کلاویکول شامل انجام اقداماتی برای کاهش خطر آسیب‌دیدن استخوان در موقعیت‌های مختلف است. این اقدامات برای افراد فعال، ورزشکاران و کسانی که در معرض خطر سقوط قرار دارند اهمیت دارد.
استفاده از تجهیزات ایمنی در ورزش: ورزشکاران فعال در ورزش‌های تماسی مانند فوتبال، راگبی و هاکی، باید از تجهیزات محافظتی مناسب مانند پدهای شانه و محافظ سینه استفاده کنند. این تجهیزات می‌توانند ضربه‌های وارده به شانه را جذب کرده و خطر شکستگی کلاویکول را کاهش دهند.
تقویت عضلات اطراف شانه: تقویت عضلات اطراف شانه مانند عضلات روتاتور کاف، به ثبات و حمایت از مفصل شانه کمک می‌کند. عضلات قوی‌تر، بهتر می‌توانند ضربه‌های وارده به شانه را جذب کرده و از استخوان کلاویکول محافظت کنند.
آموزش تکنیک صحیح فرود در ورزشکاران: در ورزش‌هایی مانند اسکی، اسنوبرد و ژیمناستیک، آموزش تکنیک صحیح فرود بسیار مهم است. ورزشکاران باید یاد بگیرند که چگونه به‌درستی بر روی زمین فرود آیند تا نیروی ضربه به طور مساوی توزیع شود و از تمرکز نیرو بر روی شانه جلوگیری شود.
پیشگیری از سقوط: سقوط یکی از شایع‌ترین علل شکستگی کلاویکول به‌خصوص در افراد مسن خواهد بود. اقداماتی برای پیشگیری از سقوط شامل استفاده از نرده‌ها در راه‌پله‌ها، نصب دستگیره‌ها در حمام و توالت، استفاده از کفش‌های مناسب و اجتناب از راه‌رفتن در سطوح لغزنده است. همچنین، افراد مسن باید به طور منظم برای ارزیابی خطر سقوط و دریافت توصیه‌های لازم به پزشک مراجعه کنند.
نتیجه‌گیری
تشخیص سریع و درمان مناسب شکستگی استخوان کلاویکول، نقش حیاتی در اطمینان از بهبودی کامل و بازگشت به فعالیت‌های روزمره و ورزشی ایفا می‌کند. ارزیابی جامع، شامل شرح‌حال دقیق، معاینه بالینی و تصویربرداری تشخیصی، به تشخیص دقیق نوع و محل شکستگی کمک می‌کند. انتخاب روش مداخله مناسب، اعم از روش‌های غیرجراحی یا جراحی، بر اساس ویژگی‌های شکستگی و شرایط بیمار انجام می‌شود. فازبندی مناسب برنامه توان‌بخشی پس از شکستگی، شامل تمرینات دامنه حرکتی، تقویت عضلات و تمرینات عملکردی، برای بازیابی عملکرد طبیعی شانه و بازو ضروری است.در صورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.
تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید
