عضله سرشانه‌ای که در لاتین با نام Deltoideus شناخته می‌شود، عضلۀ حجیمی است که پوشش خارجی مفصل شانه را بر عهده دارد و نقش مهمی در عملکرد و پویایی اندام فوقانی ایفا می‌کند. این عضله چندوجهی، از سه بخش مجزا – قدامی (جلویی)، میانی (وسطی) و خلفی (پشتی) – تشکیل شده است که هر یک وظایف تخصصی را در هماهنگی با سایر بخش‌ها به انجام می‌رسانند.
بخش قدامی در خم‌کردن بازو به سمت جلو، چرخش داخلی و نزدیک‌کردن بازو به خط میانی بدن (adduction) نقش دارد. بخش میانی که بزرگ‌ترین بخش عضله سرشانه‌ای است، مسئول اصلی دورکردن بازو از خط میانی بدن (abduction) تا زاویه 90 درجه خواهد بود. بخش خلفی نیز در باز کردن بازو به سمت عقب، چرخش خارجی و دورکردن افقی بازو (horizontal abduction) مشارکت می‌کند. این تعامل پیچیده بین بخش‌های مختلف عضله سرشانه‌ای امکان طیف گسترده‌ای از حرکات شانه را فراهم می‌آورد و به فرد اجازه می‌دهد تا فعالیت‌های روزمره مانند برداشتن اشیا، رساندن دست به بالا و انجام حرکات ورزشی گوناگون را به‌آسانی به انجام برساند.
باوجود نقش‌محوری این عضله در حرکات اندام فوقانی، عضله سرشانه‌ای مستعد آسیب‌دیدگی است. قرارگیری این عضله در معرض فشارهای مکرر، کشش‌های ناگهانی و ضربات مستقیم، آن را به طور خاص در معرض خطر آسیب‌دیدگی قرار می‌دهد. فعالیت‌هایی که نیازمند حرکات تکراری بازو بالای سر، مانند پرتاب‌کردن در ورزش‌هایی نظیر بیسبال یا والیبال، یا بلندکردن اجسام سنگین در مشاغل ساختمانی، می‌توانند فشار زیادی بر روی عضله سرشانه‌ای وارد کنند و احتمال آسیب‌دیدگی را افزایش دهند.
همچنین، فقدان آمادگی بدنی کافی، عدم گرم‌کردن مناسب قبل از فعالیت بدنی، و ضعف در عضلات اطراف شانه نیز می‌توانند فرد را مستعدتر به آسیب‌دیدگی عضله سرشانه‌ای سازند. درک ماهیت آسیب‌دیدگی عضله سرشانه‌ای، علائم آن، و عوامل خطرساز می‌تواند در پیشگیری، تشخیص به‌موقع و مدیریت صحیح این عارضه نقش بسزایی دارد. در ادامه این مقاله از سایت دکتر حوصله قصد داریم به بررسی علت و علائم آسیب‌دیدگی عضلات سرشانه‌ای بپردازیم.
آسیب‌دیدگی عضلات سرشانه‌ای چیست؟
آسیب‌دیدگی عضلات سرشانه‌ای که به آن کشیدگی یا رگ‌به‌رگ شدن عضله سرشانه‌ای نیز گفته می‌شود، به آسیب‌دیدگی بافت عضلانی این ناحیه بازمی‌گردد. این آسیب‌دیدگی می‌تواند از یک کشیدگی خفیف تا یک پارگی کامل در فیبرهای عضلانی متغیر باشد. به‌طورکلی، آسیب‌دیدگی عضله سرشانه‌ای زمانی رخ می‌دهد که عضله تحت‌فشار بیش از حد توان خود قرار گیرد، به طور ناگهانی کشیده شده یا در اثر یک ضربه مستقیم آسیب ببیند. در چنین شرایطی، فیبرهای عضلانی دچار پارگی جزئی یا کامل می‌شوند و منجر به بروز علائم مختلفی می‌گردند.
علائم آسیب‌دیدگی عضلات سرشانه‌ای
علائم آسیب‌دیدگی عضله سرشانه‌ای بسته به‌شدت آسیب‌دیدگی متفاوت است. در موارد خفیف، ممکن است فرد فقط کمی احساس ناراحتی و درد در ناحیه شانه داشته باشد. در موارد شدیدتر، درد می‌تواند بسیار شدید باشد و فرد را از انجام فعالیت‌های روزمره باز دارد. به‌طورکلی، شایع‌ترین علائم آسیب‌دیدگی عضله سرشانه‌ای عبارت‌اند از:
- درد موضعی در ناحیه شانه: درد معمولاً در قسمت بیرونی شانه احساس می‌شود و ممکن است به سمت بازو انتشار یابد. درد ممکن است به‌صورت تیز و تیرکشنده باشد یا به‌صورت مبهم و آزاردهنده.
- حساسیت به لمس: لمس ناحیه آسیب‌دیده باعث افزایش درد می‌شود. فرد ممکن است در هنگام لمس‌کردن شانه خود احساس حساسیت یا سوزش کند.
- کاهش قدرت عضله: فرد ممکن است در انجام حرکاتی که نیازمند استفاده از عضله سرشانه‌ای هستند، مانند بالابردن یا دورکردن بازو، با ضعف مواجه شود. این ضعف می‌تواند به حدی باشد که فرد قادر به بلندکردن اشیای سبک نیز نباشد.
- درد هنگام بالابردن یا باز کردن بازو: درد اغلب در هنگام دورکردن بازو از بدن (abduction) یا بالابردن بازو بالای سر تشدید می‌شود. این درد ممکن است به حدی باشد که فرد از انجام این حرکات خودداری کند.
- محدودیت دامنه حرکتی شانه: فرد ممکن است در انجام حرکات خاصی با شانه با محدودیت مواجه شود. این محدودیت می‌تواند به دلیل درد یا ضعف عضلانی باشد.
- سفتی شانه: فرد ممکن است در صبح‌ها یا پس از استراحت طولانی‌مدت، احساس سفتی در ناحیه شانه داشته باشد. این سفتی معمولاً با انجام حرکات آرام و تدریجی برطرف می‌شود.
- صدای تق‌تق یا ساییدن در شانه: در برخی موارد، فرد ممکن است در هنگام حرکت‌دادن شانه، صدای تق‌تق یا ساییدن را بشنود. این صدا ممکن است ناشی از التهاب یا آسیب‌دیدگی در مفصل شانه باشد.
- تورم: در موارد شدید آسیب‌دیدگی، ممکن است تورم در ناحیه شانه مشاهده شود. تورم معمولاً ناشی از تجمع مایعات در بافت‌های آسیب‌دیده است.
- تغییر رنگ پوست (به رنگ کبود): درصورتی‌که پارگی در عضله سرشانه‌ای رخ‌داده باشد، ممکن است تغییر رنگ پوست (به رنگ کبود) در ناحیه آسیب‌دیده مشاهده شود. این تغییر رنگ ناشی از خونریزی در بافت‌های اطراف عضله است.
درصورتی‌که فردی علائم آسیب‌دیدگی عضله سرشانه‌ای را تجربه کند، مراجعه به پزشک متخصص برای تشخیص دقیق و دریافت دستورالعمل‌های مناسب ضروری است.
علل کشیدگی عضلات دلتوئید
کشیدگی عضلات دلتوئید به آسیب‌دیدگی این عضلات در اثر فشار بیش از حد یا کشش غیرطبیعی گفته می‌شود. این آسیب‌دیدگی می‌تواند در اثر عوامل مختلفی ایجاد شود که در ادامه به مهم‌ترین آنها اشاره می‌شود:
بلندکردن وزنه‌های سنگین
بلندکردن وزنه‌های سنگین‌تر از توانایی فرد در صورت عدم رعایت فرم صحیح حرکتی، می‌تواند فشار زیادی را بر عضلات دلتوئید وارد کند و منجر به کشیدگی آنها شود. در حین تمرینات قدرتی، استفاده از وزنه مناسب با سطح آمادگی جسمانی و افزایش تدریجی بار تمرینی، از اهمیت بالایی برخوردار است.
حرکات پرتابی یا انفجاری
ورزش‌هایی که شامل حرکات پرتابی یا انفجاری‌مانند پرتاب نیزه، پرتاب وزنه، بیسبال و والیبال هستند، می‌توانند خطر کشیدگی عضلات دلتوئید را افزایش دهند. این حرکات نیازمند انقباض سریع و قدرتمند عضلات شانه هستند و در صورت عدم آمادگی کافی، می‌توانند منجر به آسیب‌دیدگی شوند.
گرم‌نکردن قبل از فعالیت
عدم انجام حرکات گرم‌کردن مناسب قبل از فعالیت ورزشی، عضلات را برای فعالیت شدید آماده نمی‌کند. عضلات سرد، انعطاف‌پذیری کمتری دارند و در معرض آسیب بیشتری قرار می‌گیرند. گرم‌کردن مناسب، جریان خون را در عضلات افزایش می‌دهد و آنها را برای انقباض و انبساط آماده خواهد ساخت.
برخورد شدید در ورزش
ورزش‌های پربرخورد مانند فوتبال، راگبی و هاکی، شامل برخورد و تماس فیزیکی زیادی هستند. برخورد شدید می‌تواند منجر به ضربه مستقیم به عضلات شانه شده و باعث کشیدگی یا پارگی آنها شود. استفاده از تجهیزات محافظتی مناسب و رعایت قوانین بازی به کاهش خطر آسیب‌دیدگی کمک زیادی خواهد کرد.
تمرین بیش از حد (Over Training)
تمرین بیش از حد، بدون استراحت کافی، بدن را در معرض خطر آسیب قرار می‌دهد. عضلات برای بازسازی و ترمیم پس از تمرینات سنگین به زمان کافی نیاز دارند. عدم استراحت کافی می‌تواند منجر به خستگی عضلانی، کاهش عملکرد و افزایش خطر آسیب‌دیدگی شود.
تکنیک نامناسب در تمرینات
انجام تمرینات ورزشی با تکنیک نامناسب، فشار غیرضروری را بر عضلات و مفاصل وارد می‌کند. یادگیری تکنیک صحیح حرکات ورزشی از مربیان مجرب و استفاده از آینه‌ها برای بررسی فرم حرکتی، از اهمیت بالایی برخوردار است.
عدم تعادل عضلانی
عدم تعادل عضلانی در اطراف مفصل شانه، پدیده‌ای شایع است که می‌تواند عواقب قابل‌توجهی برای سلامت و عملکرد این ناحیه داشته باشد. این عدم تعادل که به معنای نابرابری در قدرت و فعالیت عضلات اطراف شانه است، معمولاً زمانی رخ می‌دهد که برخی عضلات به طور بیش از حد فعال و قوی شده و در مقابل، عضلات دیگر ضعیف و کم‌کار شوند. این عدم توازن نیروها، منجر به توزیع نامناسب بار و فشار بر روی عضلات دلتوئید می‌شود.
راه‌های تشخیص کشیدگی عضلات دلتوئید
تشخیص دقیق کشیدگی عضلات دلتوئید، برای تعیین شدت آسیب و انتخاب روش مناسب جهت بازگشت به فعالیت، ضروری است. فرایند تشخیص آسیب‌دیدگی عضلات سرشانه‌ای شامل موارد زیر است:
شرح‌حال دقیق بیمار
پزشک یا متخصص فیزیوتراپی ابتدا به بررسی شرح‌حال بیمار می‌پردازد. این شامل سؤالاتی در مورد نحوه وقوع آسیب، نوع فعالیتی که در حین آسیب انجام می‌شده، محل دقیق احساس ناخوشایند، شدت آن و هرگونه علائم همراه (مانند محدودیت حرکتی یا احساس ضعف) است.
معاینه فیزیکی
معاینه فیزیکی شامل بررسی بصری ناحیه شانه برای هرگونه تورم، کبودی یا تغییر شکل است. همچنین، پزشک با لمس عضلات دلتوئید، محل دقیق احساس ناراحتی و وجود هرگونه اسپاسم یا سفتی عضلانی را بررسی می‌کند. دامنه حرکتی شانه نیز ارزیابی می‌شود تا میزان محدودیت حرکتی مشخص گردد. تست‌های خاصی نیز برای ارزیابی قدرت عضلات دلتوئید و تشخیص افتراقی با سایر آسیب‌های شانه انجام می‌شود.
تصویربرداری (در صورت نیاز)
چنانچه شدت آسیب زیاد باشد یا تشخیص قطعی با معاینه فیزیکی امکان‌پذیر نباشد، ممکن است از روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی یا MRI استفاده شود. سونوگرافی می‌تواند برای بررسی وجود پارگی‌های جزئی در عضلات و تاندون‌ها مفید باشد. MRI، تصویر دقیق‌تری از بافت‌های نرم ارائه می‌دهد و می‌تواند برای تشخیص پارگی‌های کامل، آسیب‌های رباطی و سایر مشکلات مفصلی مورد استفاده قرار گیرد.
حرکات ورزشی برای بهبود کشیدگی عضلات دلتوئید
بعد از تشخیص دقیق آسیب عضلات دلتوئید و بر اساس درجه آن، تمرینات ورزشی خاصی برای بهبود و بازگرداندن عملکرد عضلات توسط متخصصان تجویز می‌شود. این تمرینات شامل تمرینات دامنه حرکتی، تمرینات تقویتی و تمرینات عملکردی است که به‌تدریج و باتوجه‌به میزان پیشرفت فرد، افزایش شدت پیدا می‌کنند.
انواع کشیدگی عضلات Deltoid
کشیدگی عضلات دلتوئید بر اساس شدت آسیب به سه درجه تقسیم می‌شود که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:
- درجه ۱ (خفیف): در این نوع کشیدگی، آسیب به فیبرهای عضلانی جزئی است. فرد ممکن است احساس ناراحتی خفیف در ناحیه شانه داشته باشد، اما معمولاً می‌تواند به فعالیت‌های روزمره خود ادامه دهد. معاینه فیزیکی ممکن است حساسیت به لمس در ناحیه آسیب‌دیده را نشان دهد.
- درجه ۲ (متوسط): در این نوع کشیدگی، تعداد بیشتری از فیبرهای عضلانی آسیب‌دیده‌اند. فرد ممکن است احساس درد متوسطی داشته باشد که با فعالیت تشدید می‌شود. همچنین، ممکن است محدودیت حرکتی و کاهش قدرت در شانه وجود داشته باشد. معاینه فیزیکی ممکن است اسپاسم عضلانی و درد با لمس را نشان دهد.
- درجه ۳ (شدید): در این نوع کشیدگی، پارگی شدید یا کامل در عضلات دلتوئید رخ می‌دهد. فرد ممکن است احساس درد شدید و ناگهانی داشته باشد. ناتوانی در حرکت‌دادن بازو و وجود یک فرورفتگی قابل‌لمس در محل پارگی، از علائم شایع این نوع آسیب است.
راه‌های پیشگیری از کشیدگی عضلات دلتوئید
پیشگیری از کشیدگی عضلات دلتوئید، با رعایت اصول صحیح تمرینی و توجه به آمادگی جسمانی، امکان‌پذیر است. راهکارهای زیر می‌تواند به کاهش خطر آسیب‌دیدگی عضلات سرشانه‌ای کمک کند:
- گرم‌کردن مناسب: قبل از شروع هرگونه فعالیت ورزشی، انجام حرکات گرم‌کردن مناسب، ضروری است. گرم‌کردن باید شامل حرکات کششی پویا (مانند چرخش بازو و تاب‌دادن بازو) و حرکات هوازی سبک (مانند دویدن آرام) باشد.
- تقویت تدریجی عضلات: افزایش تدریجی بار تمرینی و اجتناب از افزایش ناگهانی وزنه‌ها، به عضلات اجازه می‌دهد تا به‌تدریج قوی‌تر شوند و خود را با فشار وارده وفق دهند.
- رعایت تکنیک صحیح در تمرینات قدرتی: انجام تمرینات قدرتی با تکنیک صحیح، از اهمیت بالایی برخوردار است. استفاده از مربی مجرب و تمرین جلوی آینه، می‌تواند به بهبود فرم حرکتی و کاهش خطر آسیب‌دیدگی کمک کند.
- پرهیز از فعالیت‌های پرفشار بدون آمادگی قبلی: قبل از شرکت در فعالیت‌های ورزشی پرفشار، اطمینان حاصل کنید که آمادگی جسمانی کافی را دارید. شروع فعالیت‌های ورزشی باید کم‌کم و با افزایش تدریجی شدت تمرینات باشد.
- استراحت کافی: استراحت کافی بین جلسات تمرینی، به عضلات اجازه می‌دهد تا بازسازی و ترمیم شوند. عدم استراحت کافی می‌تواند منجر به خستگی عضلانی و افزایش خطر آسیب‌دیدگی شود.
- تغذیه مناسب: تغذیه مناسب و دریافت کافی پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی، برای ترمیم و بازسازی عضلات ضروری است.
- اصلاح عدم تعادل عضلانی: در صورت وجود عدم تعادل عضلانی در اطراف شانه، انجام تمرینات خاص برای تقویت عضلات ضعیف‌تر، می‌تواند به بهبود تعادل عضلانی و کاهش خطر آسیب‌دیدگی کمک کند.
- گوش‌دادن به بدن: به احساسات بدن خود توجه کنید و در صورت احساس ناخوشایندی، فعالیت را متوقف کنید. ادامه‌دادن فعالیت باوجود احساس ناراحتی، می‌تواند منجر به آسیب‌دیدگی جدی‌تر شود.
نتیجه‌گیری
آگاهی از دلایل کشیدگی عضلات دلتوئید، روش‌های تشخیص، انواع آسیب، راهکارهای پیشگیری و اهمیت بازگشت ایمن به فعالیت، برای ورزشکاران و افراد فعال، ضروری است. توجه به احساسات بدن، رعایت اصول صحیح تمرینی، تقویت تدریجی عضلات و انجام حرکات گرم‌کردن مناسب، می‌تواند به کاهش خطر آسیب‌دیدگی کمک کند. در صورت بروز هرگونه احساس ناخوشایندی در ناحیه شانه، مراجعه به پزشک یا متخصص فیزیوتراپی برای تشخیص دقیق و انجام اقدامات مؤثر اهمیت زیادی خواهد داشت. همچنین بازگشت به فعالیت ورزشی باید به‌تدریج و با رعایت پروتکل‌های توان‌بخشی انجام شود تا از عود مجدد آسیب جلوگیری گردد.در صورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.
تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید
