ستون فقرات، اسکلت اصلی بدن انسان به شمار می‌آید که نقش حیاتی در حفاظت از نخاع، حمایت از ساختار قامتی و تسهیل حرکات بدن دارد. مهره‌های گردنی که هفت مهره ابتدایی ستون فقرات را تشکیل می‌دهند، مسئولیت حفظ حرکت و انعطاف‌پذیری گردن را بر عهده دارند. این مهره‌ها با آرایش منحصربه‌فرد و لیگامان‌های متصل‌به‌هم، امکان چرخش، خم‌شدن و حرکت جانبی سر را فراهم می‌کنند.
آسیب دررفتگی مهره‌های گردن، یکی از جدی‌ترین و پرعارضه‌ترین آسیب‌های اسکلتی – عضلانی است که می‌تواند منجر به مشکلات عصبی و حتی ناتوانی دائمی شود. درک عمیق از ماهیت، علائم، علل، روش‌های تشخیص، درمان و پیشگیری از این آسیب، برای متخصصان حوزه سلامت، ورزشکاران و عموم افراد جامعه، الزامی خواهد بود. در ادامه این مقاله از سایت دکتر حوصله با علائم و نشانه‌های آسیب دررفتگی مهره‌های گردن همراه ما باشید.
دررفتگی مهره‌ها چیست؟
دررفتگی مهره‌ها که در اصطلاح پزشکی به آن Dislocation یا Luxation هم می‌گویند، به وضعیتی گفته می‌شود که در آن ارتباط طبیعی بین دو سطح مفصلی مجاور، به طور کامل یا جزئی از بین می‌رود. این عارضه می‌تواند در هر مفصلی از بدن رخ دهد، اما دررفتگی مهره‌های گردنی، به دلیل مجاورت با نخاع و عصب‌های حیاتی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در یک مفصل سالم، استخوان‌ها به‌وسیله لیگامان‌ها، تاندون‌ها و عضلات، در کنار هم نگه داشته می‌شوند و حرکت روان و هماهنگ را امکان‌پذیر می‌سازند. در صورت بروز ضربه یا نیروی ناگهانی، این ساختارها ممکن است دچار آسیب شوند و در نتیجه، استخوان‌ها از جای خود خارج شده و دررفتگی ایجاد شود.
دررفتگی مهره‌های گردنی را نباید با کشیدگی عضلانی، رگ‌به‌رگ شدن، یا آسیب‌های دیسک اشتباه گرفت. کشیدگی عضلانی به آسیب در فیبرهای عضلانی گفته می‌شود، درحالی‌که رگ‌به‌رگ شدن، آسیب به لیگامان‌ها است. آسیب دیسک نیز به وضعیتی اطلاق می‌شود که دیسک بین مهره‌ای دچار پارگی یا بیرون‌زدگی شده و ممکن است عصب‌های مجاور را تحت‌فشار قرار دهد. در مقابل، دررفتگی مهره‌ها، جابه‌جایی کامل یا نسبی استخوان‌های تشکیل‌دهنده مفصل است که می‌تواند به آسیب لیگامان‌ها، تاندون‌ها و عضلات اطراف نیز منجر شود.
علائم دررفتگی مهره‌های گردن
علائم دررفتگی مهره‌های گردن بسته به‌شدت آسیب، محل دررفتگی و میزان فشاری که بر نخاع و عصب‌های مجاور وارد می‌شود، متفاوت است. بااین‌حال، برخی از علائم شایع که در بسیاری از موارد برای آسیب دررفتگی مهره‌های گردن مشاهده می‌شود، عبارت‌اند از:
- درد شدید گردن: یکی از اصلی‌ترین علائم دررفتگی مهره‌های گردنی، درد شدید و ناگهانی در ناحیه گردن است. این درد ممکن است به شانه‌ها، بازوها و دست‌ها نیز انتشار یابد.
- محدودیت حرکتی گردن: دررفتگی مهره‌ها می‌تواند سبب محدودیت شدید در حرکات گردن شود. فرد ممکن است قادر به چرخاندن، خم‌کردن یا حرکت‌دادن گردن به طرفین نباشد.
- اسپاسم عضلانی: در واکنش به درد و آسیب، عضلات گردن ممکن است دچار اسپاسم شوند که این امر موجب تشدید درد و محدودیت حرکتی می‌شود.
- بی‌حسی و گزگز: درصورتی‌که دررفتگی مهره‌ها سبب فشار بر عصب‌های گردنی شود، فرد ممکن است در بازوها، دست‌ها و انگشتان خود احساس بی‌حسی، گزگز و سوزش داشته باشد.
- ضعف عضلانی: فشار بر عصب‌ها نیز می‌تواند منجر به ضعف عضلانی در بازوها و دست‌ها شود. فرد ممکن است در گرفتن اشیا یا انجام فعالیت‌های روزمره با دست‌های خود دچار مشکل شود.
- مشکلات تعادلی: در موارد شدیدتر، دررفتگی مهره‌های گردنی می‌تواند باعث بروز مشکلات تعادلی و عدم هماهنگی حرکات شود.
- مشکلات تنفسی: درصورتی‌که دررفتگی مهره‌ها در ناحیه بالایی گردن رخ دهد، ممکن است عصب‌های مسئول کنترل تنفس تحت‌فشار قرار گرفته و باعث بروز مشکلات تنفسی شود.
- فلج: در موارد بسیار شدید، دررفتگی مهره‌های گردنی می‌تواند منجر به آسیب نخاع و در نتیجه، فلج کامل یا جزئی در اندام‌ها شود.
علت‌های دررفتگی مهره‌های گردن
دررفتگی مهره‌های گردن معمولاً در اثر واردشدن نیروی شدید و ناگهانی به گردن ایجاد می‌شود. برخی از شایع‌ترین علل آسیب دررفتگی مهره‌های گردن را می‌توان شامل موارد زیر دانست:
- تصادفات رانندگی: تصادفات رانندگی یکی از اصلی‌ترین علل دررفتگی مهره‌های گردن هستند. در این نوع تصادفات، گردن به طور ناگهانی به جلو و عقب پرتاب می‌شود که می‌تواند باعث آسیب لیگامان‌ها و دررفتگی مهره‌ها شود.
- سقوط از ارتفاع: سقوط از ارتفاع، به‌ویژه سقوط بر روی سر یا گردن، می‌تواند منجر به دررفتگی مهره‌های گردن شود.
- آسیب‌های ورزشی: ورزش‌های پربرخورد مانند فوتبال، راگبی، کشتی و شیرجه، خطر بروز دررفتگی مهره‌های گردن را افزایش می‌دهند. ضربه مستقیم به گردن، یا واردشدن نیروی بیش از حد به گردن در حین فعالیت ورزشی، می‌تواند باعث دررفتگی مهره‌ها شود.
- خشونت: ضرب و شتم، حملات فیزیکی و سایر اعمال خشونت‌آمیز می‌تواند منجر به دررفتگی مهره‌های گردن شود.
- شرایط مادرزادی: در برخی موارد، افراد ممکن است به دلیل شرایط مادرزادی مانند ناهنجاری‌های ساختاری در مهره‌های گردنی، مستعد ابتلا به دررفتگی مهره‌ها باشند.
- تمرینات سنگین و نادرست: انجام تمرینات ورزشی سنگین بدون آمادگی قبلی یا استفاده نادرست از تکنیک‌های ورزشی، می‌تواند به عضلات و لیگامان‌های گردن فشار وارد کرده و خطر بروز دررفتگی مهره‌ها را افزایش دهد.
- استفاده نادرست از عضلات گردن: استفاده طولانی‌مدت از عضلات گردن در وضعیت نامناسب، مانند خم‌کردن گردن به سمت پایین برای مدت طولانی هنگام کار با کامپیوتر یا تلفن همراه، می‌تواند به‌مرورزمان باعث ضعف عضلات گردن و افزایش خطر آسیب‌دیدگی شود.
راه‌های تشخیص دررفتگی مهره‌های گردن
تشخیص دقیق دررفتگی مهره‌های گردن، برای تعیین بهترین روش درمانی و جلوگیری از عوارض جدی، بسیار حائز اهمیت است. فرایند تشخیص آسیب دررفتگی مهره‌های گردن شامل مراحل زیر است:
معاینه فیزیکی
پزشک متخصص ابتدا به بررسی تاریخچه پزشکی بیمار و شرح‌حال دقیق وی از نحوه وقوع آسیب می‌پردازد. سپس، معاینه فیزیکی کاملی از گردن، شانه‌ها، بازوها و دست‌ها انجام می‌دهد. در این معاینه، پزشک به دنبال علائمی مانند درد، تورم، محدودیت حرکتی، اسپاسم عضلانی، بی‌حسی، گزگز و ضعف عضلانی می‌گردد. همچنین، قدرت عضلانی و حس لامسه در اندام‌های فوقانی ارزیابی می‌شود.
آزمایش‌های عصبی
به‌منظور بررسی دقیق عملکرد اعصاب گردنی، مجموعه‌ای از آزمایش‌های عصبی طراحی شده‌اند تا سلامت و کارایی این اعصاب ارزیابی گردد. این آزمایش‌ها باهدف شناسایی اختلالات احتمالی در انتقال پیام‌های عصبی از گردن به اندام‌های فوقانی صورت می‌پذیرند.
ارزیابی‌های عصبی در این زمینه شامل بررسی دقیق رفلکس‌های بازوها و دست‌ها خواهد بود. علاوه بر این، حس لامسه در مناطق مختلف دست و بازو مورد سنجش قرار می‌گیرد تا هرگونه اختلال حسی، مانند بی‌حسی یا سوزش، شناسایی شود. سنجش قدرت عضلانی در بازوها و دست‌ها نیز بخشی ضروری از این ارزیابی است، زیرا ضعف عضلانی می‌تواند نشان‌دهنده آسیب یا اختلال در اعصاب مرتبط باشد.
تصویربرداری
برای تشخیص دقیق دررفتگی مهره‌ها و ارزیابی میزان آسیب به استخوان‌ها، لیگامان‌ها و نخاع، از روش‌های تصویربرداری استفاده می‌شود. رایج‌ترین روش‌های تصویربرداری جهت تشخیص آسیب دررفتگی مهره‌های گردن عبارت‌اند از:
- اشعه ایکس (رادیوگرافی): اشعه ایکس می‌تواند شکستگی‌ها و دررفتگی‌های استخوانی را به‌خوبی نشان دهد.
- توموگرافی کامپیوتری (CT scan): سی‌تی‌اسکن تصاویر دقیق‌تری از استخوان‌ها و بافت‌های نرم اطراف مهره‌ها ارائه می‌دهد و می‌تواند شکستگی‌های ظریف و آسیب‌های لیگامانی را تشخیص دهد.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): ام‌آرآی بهترین روش برای بررسی نخاع، ریشه‌های عصبی و لیگامان‌های گردنی است. این روش آسیب‌های دیسک، فشرده‌سازی نخاع و آسیب‌های لیگامانی را بادقت بالایی تشخیص خواهد داد.
حرکات ورزشی برای بهبود دررفتگی مهره‌های گردن
حرکات ورزشی نقش مهمی در بهبود دررفتگی مهره‌های گردن، کاهش درد، بازیابی دامنه حرکتی و تقویت عضلات گردن دارند. این حرکات باید تحت‌نظر پزشک و فیزیوتراپیست متخصص انجام شوند تا از بروز آسیب‌های بیشتر جلوگیری شود. از جمله حرکات ورزشی رایج برای بهبود آسیب دررفتگی مهره‌های گردن می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
انواع دررفتگی مهره‌های گردن
دررفتگی مهره‌های گردن را می‌توان بر اساس شدت آسیب و میزان جابه‌جایی مهره‌ها، به درجات مختلف تقسیم کرد. این دسته‌بندی به پزشکان کمک می‌کند تا بهترین روش درمانی را برای هر بیمار انتخاب کنند. به‌طورکلی، دررفتگی مهره‌های گردن را می‌توان به سه درجه اصلی تقسیم کرد:
درجه اول (Grade I)
در این نوع دررفتگی، جابه‌جایی مهره‌ها خفیف است و آسیب به لیگامان‌ها جزئی است. بیمار ممکن است درد و محدودیت حرکتی خفیفی را تجربه کند. درمان معمولاً شامل استراحت، استفاده از گردن‌بند طبی و فیزیوتراپی است.
درجه دوم (Grade II)
در این نوع دررفتگی، جابه‌جایی مهره‌ها بیشتر است و آسیب به لیگامان‌ها متوسط است. بیمار ممکن است درد شدیدتری را تجربه کند و دامنه حرکتی گردن به طور قابل‌توجهی محدود شود. درمان ممکن است شامل استفاده از گردن‌بند طبی، فیزیوتراپی و در برخی موارد، جراحی باشد.
درجه سوم (Grade III)
در این نوع دررفتگی، جابه‌جایی مهره‌ها کامل است و لیگامان‌ها به طور کامل پاره شده‌اند. این نوع دررفتگی معمولاً با آسیب نخاع همراه است و منجر به فلج خواهد شد. درمان معمولاً شامل جراحی فوری برای تثبیت مهره‌ها و رفع فشار از نخاع است. پس از جراحی، بیمار نیاز به استراحت طولانی‌مدت دارد.
راه‌های پیشگیری از دررفتگی مهره‌های گردن
پیشگیری از دررفتگی مهره‌های گردن در افراد در معرض خطر مانند ورزشکاران و رانندگان، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. رعایت نکات زیر می‌تواند به کاهش خطر بروز این آسیب کمک کند. راهکارهای پیشگیری از آسیب دررفتگی مهره‌های گردن به شرح زیر است:
- استفاده از کمربند ایمنی: استفاده از کمربند ایمنی در هنگام رانندگی، خطر آسیب‌های گردنی در تصادفات رانندگی را به طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.
- رعایت نکات ایمنی در ورزش: ورزشکاران باید در هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی، از تجهیزات ایمنی مناسب استفاده کنند و تکنیک‌های صحیح ورزشی را بیاموزند.
- تقویت عضلات گردن: تقویت عضلات گردن با انجام تمرینات ورزشی منظم، می‌تواند به حمایت از مهره‌های گردنی و کاهش خطر آسیب‌دیدگی کمک کند.
- حفظ وضعیت بدنی مناسب: حفظ وضعیت بدنی مناسب در هنگام کار با کامپیوتر، مطالعه و انجام سایر فعالیت‌ها، از فشار بیش از حد بر عضلات گردن جلوگیری خواهد کرد.
- اجتناب از فعالیت‌های خطرناک: اجتناب از فعالیت‌های خطرناک مانند شیرجه در آب‌های کم‌عمق و انجام حرکات نمایشی با وسایل نقلیه، می‌تواند خطر بروز آسیب‌های گردنی را کاهش دهد.
- گرم‌کردن قبل از ورزش: گرم‌کردن مناسب عضلات گردن قبل از انجام فعالیت‌های ورزشی، می‌تواند از آسیب‌دیدگی عضلات و لیگامان‌ها جلوگیری کند.
- استفاده از تکنیک‌های صحیح بلندکردن اجسام: بلندکردن اجسام سنگین با استفاده از تکنیک‌های صحیح، می‌تواند از فشار بیش از حد بر ستون فقرات و گردن جلوگیری کند.
- استراحت منظم: استراحت منظم در طول روز و در زمان انجام فعالیت‌های طولانی‌مدت که نیاز به تمرکز و توجه دارد، می‌تواند از خستگی عضلات گردن و افزایش خطر آسیب‌دیدگی جلوگیری کند.
نتیجه‌گیری
دررفتگی مهره‌های گردن یک آسیب جدی و ناتوان‌کننده است که می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری برای فرد به همراه داشته باشد. درک عمیق از علل، علائم، روش‌های تشخیص و درمان آسیب دررفتگی مهره‌های گردن، برای پیشگیری از بروز آن و مدیریت صحیح آن در صورت وقوع، امری ضروری است. با رعایت نکات ایمنی، تقویت عضلات گردن، حفظ وضعیت بدنی مناسب و مراجعه به پزشک متخصص در صورت بروز علائم مشکوک، می‌توان خطر بروز این آسیب را به حداقل رساند و از عواقب جدی آن جلوگیری کرد. چنانچه نشانه‌هایی از آسیب دررفتگی مهره‌های گردن را در خود مشاهده کردید، می‌توانید در سریع‌ترین زمان ممکن با کارشناسان دکتر حوصله در میان بگذارید.در صورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.
تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید
