| محل قرار گیری | بین دنده‌ها |
| سر ثابت | دنده بالایی |
| سر متحرک | دنده پایینی |
| خون رسانی | شریان‌های بین‌دنده‌ای |
| عصب رسانی | عصب‌های بین‌دنده‌ای |
| عملکرد | انبساط قفسه سینه |
مقدمه
عضله بین‌دنده‌ای خارجی (External Intercostals) نقش کلیدی در فرآیند تنفس ایفا می‌کند. این عضله در بین دنده‌ها قرارگرفته و باعث انبساط قفسه سینه و افزایش حجم ریه‌ها می‌شود. در این مقاله به بررسی جزئیات مختلف این عضله خواهیم پرداخت. ابتدا محل قرارگیری عضله بین‌دنده‌ای خارجی را بررسی خواهیم کرد، سپس به سر ثابت و سر متحرک این عضله می‌پردازیم. همچنین سیستم خون‌رسانی و عصب‌رسانی آن را توضیح خواهیم داد. در ادامه به بررسی عملکرد این عضله ازنظر آناتومی و بیومکانیک خواهیم پرداخت. علاوه بر این، آسیب‌های احتمالی این عضله و دلایل بروز آنها بررسی خواهد شد.با مقاله ی دکتر حوصله همراه ما باشید.
عضله بین دنده‌ای خارجی چیست؟
عضله بین‌دنده‌ای خارجی یکی از مهم‌ترین عضلات تنفسی است که در بین دنده‌ها قرار دارد. این عضله به‌صورت مورب از دنده بالایی به دنده پایینی متصل است و در هنگام انقباض، دنده‌ها را به سمت بالا و بیرون می‌کشاند. این حرکت موجب افزایش حجم قفسه سینه و تسهیل فرآیند تنفس می‌شود. عضلات بین‌دنده‌ای خارجی در تنفس عادی و به‌ویژه در دم عمیق و تنفس اجباری نقش اساسی دارند. این عضلات در زمان نیاز به تنفس عمیق‌تر، مانند هنگام ورزش یا استرس، فعال‌تر می‌شوند.
عملکرد عضلات بین‌دنده‌ای خارجی به‌ویژه در افزایش ظرفیت ریه‌ها اهمیت دارد. هنگام انقباض این عضلات، فضای قفسه سینه گسترش می‌یابد و موجب می‌شود که هوا به ریه‌ها وارد شود. این عضلات به‌طور خاص برای تنفس خودکار و آرام، مانند زمانی که در حال استراحت هستیم، مورداستفاده قرار می‌گیرند. درنتیجه، عضلات بین‌دنده‌ای خارجی به‌طور غیرمستقیم در تنفس طبیعی و فعالیت‌های فیزیکی مؤثر هستند و عدم عملکرد صحیح آنها می‌تواند به مشکلات تنفسی منجر شود.
محل قرارگیری عضله بین دنده‌ای خارجی
عضله بین‌دنده‌ای خارجی در لایه‌ای سطحی از عضلات بین‌دنده‌ای قرار دارد و در بخش جلویی قفسه سینه امتداد می‌یابد. این عضله از دنده اول شروع شده و به دنده یازدهم می‌رسد. عضله بین‌دنده‌ای خارجی به‌طور مورب از پشت به جلو و پایین حرکت می‌کند. هنگامی‌که این عضله منقبض می‌شود، دنده‌ها را به سمت بالا و بیرون می‌کشد که این عمل باعث افزایش حجم قفسه سینه و کمک به فرآیند تنفس می‌شود. این حرکت برای ورود هوا به ریه‌ها ضروری است.
این عضله به‌ویژه در زمان دم و در هنگام نیاز به تنفس عمیق فعال می‌شود. ازآنجاکه عضلات بین‌دنده‌ای خارجی به‌طور خاص در فرآیند دم و در هنگام ورزش یا فعالیت‌های فیزیکی مشارکت دارند، کمک می‌کنند تا فضای قفسه سینه به‌طور مؤثری گسترش یابد و ریه‌ها ظرفیت بیشتری برای دریافت هوا پیدا کنند. عملکرد درست این عضلات برای تنفس مؤثر و طبیعی بسیار ضروری است و در صورت ضعف یا آسیب، مشکلات تنفسی ممکن است بروز پیدا کند.
بررسی سر ثابت عضله بین دنده‌ای خارجی
سر ثابت عضله بین‌دنده‌ای خارجی به دنده‌های بالایی (دنده اول تا ششم) متصل است. این بخش از عضله ثابت می‌ماند و نقش مهمی در فرآیند تنفس ایفا می‌کند. زمانی که عضله بین‌دنده‌ای خارجی منقبض می‌شود، سر ثابت به‌عنوان نقطه اتصال، از حرکت دنده‌ها جلوگیری کرده و باعث می‌شود که سر متحرک (که به دنده‌های پایینی متصل است) به سمت بالا و بیرون کشیده شود. این حرکت باعث افزایش حجم قفسه سینه و گسترش فضای ریه‌ها می‌شود که برای تنفس و ورود هوا به ریه‌ها ضروری است.
این فرآیند در هنگام تنفس عمیق و در فعالیت‌های تنفسی سنگین فعال‌تر می‌شود. سر ثابت این عضله موجب می‌شود که حرکت عضله به‌طور مؤثر اتفاق بیفتد و فضای قفسه سینه بیشتر شود که موجب می‌شود ریه‌ها بتوانند هوای بیشتری را جذب کنند. درواقع، عملکرد سر ثابت عضله بین‌دنده‌ای خارجی به‌عنوان نقطه استقرار برای حرکت سر متحرک عمل می‌کند و هماهنگی این حرکت‌ها، بخش مهمی از سیستم تنفسی را تشکیل می‌دهد.
بررسی سر متحرک عضله بین دنده‌ای خارجی
سر متحرک عضله بین‌دنده‌ای خارجی به دنده‌های پایینی متصل است و نقش مهمی در فرآیند تنفس ایفا می‌کند. هنگامی‌که عضله بین‌دنده‌ای خارجی منقبض می‌شود، سر متحرک که به دنده‌های پایینی وصل است، به سمت بالا و بیرون کشیده می‌شود. این حرکت موجب افزایش حجم قفسه سینه و گسترش فضای داخلی ریه‌ها می‌شود که برای فرآیند دم ضروری است. درواقع، سر متحرک با کشیدن دنده‌ها به سمت بیرون و بالا، به ایجاد فضای بیشتر برای ورود هوا به ریه‌ها کمک می‌کند.
در طول فرآیند تنفس، سر متحرک عضله بین‌دنده‌ای خارجی فعالیت بیشتری دارد. به‌ویژه در تنفس عمیق، این عضله نقش اصلی را در بالا بردن دنده‌ها و گسترش فضای قفسه سینه ایفا می‌کند. این حرکت باعث می‌شود که فشار داخل قفسه سینه کاهش یابد و هوا وارد ریه‌ها شود. به‌طور خاص، در هنگام فعالیت‌های فیزیکی یا تنفس‌های عمیق، انقباض این عضله به‌طور مؤثر فضای ریه‌ها را بیشتر می‌کند.
این حرکت سر متحرک در هماهنگی با دیگر عضلات تنفسی، به‌ویژه دیافراگم، انجام می‌شود تا درمجموع فرآیند تنفس عمیق و کارآمدتر شود. به‌این‌ترتیب، سر متحرک عضله بین‌دنده‌ای خارجی نه‌تنها در تنفس‌های عادی بلکه در تنفس‌های اجباری و فعالیت‌های فیزیکی نیز نقش حیاتی دارد. این عمل به‌طور غیرمستقیم به بهبود عملکرد تنفسی کمک کرده و موجب تسهیل ورود و خروج هوا از ریه‌ها می‌شود.
سیستم عصب‌رسانی بین دنده‌ای خارجی
سیستم عصب‌رسانی عضلات بین‌دنده‌ای خارجی از عصب‌های بین‌دنده‌ای تأمین می‌شود که از ریشه‌های عصبی در نواحی T1 تا T11 منشعب می‌شوند. این عصب‌ها از هر بخش نخاعی به سمت دنده‌های مربوطه حرکت کرده و سیگنال‌های حرکتی و حسی را به عضلات بین‌دنده‌ای منتقل می‌کنند. این عصب‌ها نه‌تنها مسئول تحریک انقباض عضله بین‌دنده‌ای خارجی برای بالا بردن دنده‌ها و گسترش قفسه سینه هستند، بلکه اطلاعات حسی از پوست و بافت‌های اطراف دنده‌ها را نیز منتقل می‌کنند.
عصب‌های بین‌دنده‌ای هرکدام به دنده‌های خاصی متصل هستند و به‌طور دقیق عضلات بین‌دنده‌ای خارجی را به حرکت درمی‌آورند. این عصب‌ها از طریق سیستم عصبی محیطی به عضلات ارتباط برقرار کرده و به‌طور هم‌زمان موجب هم‌زمانی انقباضات عضلانی برای فرآیند تنفس می‌شوند. این هماهنگی باعث می‌شود که قفسه سینه به‌طور مؤثر گسترش یابد و فرآیند دم به‌درستی انجام گیرد.
سیستم خون‌رسانی بین دنده‌ای خارجی
سیستم خون‌رسانی عضلات بین‌دنده‌ای خارجی عمدتاً توسط شریان‌های بین‌دنده‌ای تأمین می‌شود که از شریان‌های اصلی مانند شریان ساب‌کلاوین (Subclavian artery) و شریان توراسیک داخلی منشعب می‌شوند. شریان‌های بین‌دنده‌ای در امتداد لبه پایینی هر دنده قرارگرفته و خون حاوی اکسیژن را به عضلات بین‌دنده‌ای، ازجمله عضله بین‌دنده‌ای خارجی، می‌رسانند.
این شریان‌ها با شبکه‌های وریدی همراهی می‌شوند که خون تخلیه‌شده را به وریدهای بین‌دنده‌ای منتقل می‌کنند. وریدهای بین‌دنده‌ای به سمت ورید آزگوس و همی‌آزگوس هدایت می‌شوند که درنهایت خون را به سیستم گردش خون مرکزی بازمی‌گردانند. این سیستم خون‌رسانی کارآمد تضمین می‌کند که عضله بین‌دنده‌ای خارجی انرژی و مواد مغذی کافی برای عملکرد در فرآیندهای تنفسی دریافت کند.
عملکرد عضله بین دنده‌ای خارجی ازنظر آناتومی
ازنظر آناتومی، عضله بین‌دنده‌ای خارجی در لایه سطحی دیواره قفسه سینه قرار دارد و به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین عضلات تنفسی نقش‌آفرینی می‌کند. این عضله به‌طور مورب از دنده بالایی به دنده پایینی متصل است و در ناحیه جلویی قفسه سینه به سمت غضروف‌های دنده‌ای نزدیک می‌شود. انقباض این عضله باعث می‌شود دنده‌ها به سمت بالا و بیرون حرکت کنند که این حرکت موجب گسترش قفسه سینه و افزایش حجم فضای ریه‌ها می‌شود.
عملکرد عضله بین‌دنده‌ای خارجی به گسترش قفسه سینه محدود نمی‌شود، بلکه این عضله نقش مهمی در ثبات ساختاری قفسه سینه نیز دارد. در طول فرآیند تنفس، تغییرات فشار داخلی قفسه سینه می‌توانند موجب فروپاشی دنده‌ها شوند. عضله بین‌دنده‌ای خارجی با ایجاد تنش و نگه‌داشتن موقعیت دنده‌ها، از این فروپاشی جلوگیری کرده و ساختار قفسه سینه را حفظ می‌کند.
عملکرد عضله بین دنده‌ای خارجی ازنظر بیومکانیک
ازنظر بیومکانیک، عضله بین‌دنده‌ای خارجی نقشی کلیدی در فرآیند دم و گسترش قفسه سینه ایفا می‌کند. این عضله به‌گونه‌ای طراحی‌شده که هنگام انقباض، دنده‌های پایینی را به سمت بالا و بیرون می‌کشد. این حرکت باعث افزایش حجم قفسه سینه و کاهش فشار داخل آن می‌شود که به جریان هوا به داخل ریه‌ها کمک می‌کند. این عملکرد یک چرخه طبیعی است که در هر تنفس رخ می‌دهد و به ساختار مکانیکی قفسه سینه بستگی دارد.
موقعیت و زاویه فیبرهای عضله بین‌دنده‌ای خارجی به‌گونه‌ای است که نیروی لازم برای حرکت دنده‌ها در زمان تنفس تولید می‌شود. این نیروها در هماهنگی با دیافراگم و سایر عضلات تنفسی عمل می‌کنند و موجب افزایش فضای عمودی و افقی قفسه سینه می‌شوند. این تغییرات فضایی امکان ورود مقادیر زیادی هوا را به ریه‌ها فراهم می‌کند و به کارایی تنفس کمک می‌کند.
آسیب‌های عضله بین دنده‌ای خارجی
آسیب‌های عضله بین‌دنده‌ای خارجی ممکن است به دلایل متعددی ازجمله فعالیت‌های فیزیکی شدید، کشیدگی ناگهانی یا ضربه‌های مستقیم به قفسه سینه ایجاد شوند. این عضله به دلیل نقش مهمی که در فرآیند تنفس و پایداری قفسه سینه دارد، به‌ویژه در افرادی که در ورزش‌های سنگین یا فعالیت‌های جسمانی مکرر شرکت دارند، در معرض آسیب قرار دارد. معمولاً کشیدگی یا پارگی جزئی در این عضله به دلیل فشار بیش‌ازحد بر آن رخ می‌دهد، مانند هنگام بلند کردن وزنه‌های سنگین یا حرکات ناگهانی.
نشانه‌های این آسیب‌ها شامل محدودیت درحرکت قفسه سینه است. این ناراحتی اغلب با تنفس عمیق، سرفه، یا خم شدن تشدید می‌شود و ممکن است با تورم و التهاب موضعی همراه باشد. آسیب‌های شدیدتر، مانند پارگی‌های وسیع، می‌توانند باعث بروز مشکلات جدی در فرآیند تنفس شوند.
دلایل بروز آسیب‌های بین دنده‌ای خارجی
آسیب‌های عضله بین‌دنده‌ای خارجی می‌توانند به دلایل متعددی ایجاد شوند که یکی از رایج‌ترین آنها کشیدگی عضله براثر فعالیت‌های فیزیکی سنگین است. این فعالیت‌ها شامل ورزش‌هایی می‌شود که نیاز به حرکات ناگهانی یا نیروی بیش‌ازحد دارند، مانند وزنه‌برداری یا ورزش‌های تماسی. هنگام اعمال نیروی زیاد، فیبرهای عضلانی ممکن است دچار کشیدگی یا پارگی جزئی شوند. این وضعیت می‌تواند منجر به محدودیت حرکتی در قفسه سینه شود و حتی بر فرآیند تنفس تأثیر بگذارد.
یکی دیگر از دلایل شایع، ضربات مستقیم به قفسه سینه است. تصادفات رانندگی، سقوط، یا برخورد در ورزش‌هایی مانند فوتبال می‌توانند به آسیب‌های جدی عضلات بین‌دنده‌ای منجر شوند. این ضربات ممکن است باعث التهاب شدید یا حتی پارگی کامل فیبرهای عضلانی شوند. همچنین، بیماری‌هایی مانند سرفه‌های مداوم یا شدید ناشی از عفونت‌های دستگاه تنفسی می‌توانند فشار زیادی بر عضلات بین‌دنده‌ای خارجی وارد کنند و موجب کشیدگی یا خستگی مزمن این عضله شوند.
دلایل دیگری مانند ضعف عضلانی یا انعطاف‌پذیری ناکافی عضلات نیز می‌توانند به آسیب‌های عضله بین‌دنده‌ای خارجی کمک کنند. عدم تقویت کافی عضلات قفسه سینه در افراد غیرورزشکار یا افراد با فعالیت کم می‌تواند خطر آسیب‌پذیری را افزایش دهد. همچنین، گرم نکردن مناسب بدن قبل از انجام حرکات ورزشی یا استفاده نادرست از تکنیک‌های تمرینی می‌تواند عامل دیگری برای ایجاد آسیب در این عضله باشد. به همین دلیل، پیشگیری از این آسیب‌ها نیازمند رعایت اصول صحیح تمرین و تقویت عضلات مرتبط است.
بهترین حرکات برای تقویت عضله بین دنده‌ای خارجی
برای تقویت عضله بین‌دنده‌ای خارجی، یکی از بهترین تمرینات، تنفس عمیق دیافراگمی است. در این تمرین، فرد باید به‌طور عمیق و کنترل‌شده نفس بکشد و هنگام دم، دنده‌ها را به سمت بیرون و بالا حرکت دهد. این کار موجب فعال‌سازی و تقویت عضلات بین‌دنده‌ای خارجی می‌شود. انجام تنفس‌های عمیق و آرام در محیط‌های آرام می‌تواند این عضله را به‌طور مؤثری تقویت کند.
تمرینات کششی قفسه سینه نیز می‌توانند به تقویت عضلات بین‌دنده‌ای خارجی کمک کنند. حرکاتی مانند کشش دنده‌ها با استفاده از حرکات بازو و شانه‌ها می‌تواند دامنه حرکتی این عضلات را افزایش دهد. برای مثال، در وضعیت ایستاده، فرد می‌تواند دستان خود را به پشت بدن قفل کند و بازوها را به سمت عقب کشیده و نفس عمیق بکشد تا عضلات بین‌دنده‌ای خارجی کشیده و تقویت شوند.
علاوه بر این، ورزش‌های مقاومتی مانند تمرینات با وزنه‌های سبک یا حرکات بدن‌وزنی مانند پوش‌آپ‌ها و حرکات کششی قفسه سینه می‌توانند کمک زیادی به تقویت عضلات بین‌دنده‌ای کنند. این تمرینات باعث تقویت قدرت عضلات نواحی سینه و قفسه سینه می‌شوند که به‌طور غیرمستقیم به عملکرد عضلات بین‌دنده‌ای خارجی کمک می‌کند. افزایش قدرت این عضلات نه‌تنها به بهبود تنفس کمک می‌کند بلکه از آسیب‌های احتمالی نیز جلوگیری می‌کند.
سخن پایانی
تقویت عضله بین‌دنده‌ای خارجی نه‌تنها به عملکرد تنفسی بهتر کمک می‌کند، بلکه از بروز مشکلات تنفسی در آینده جلوگیری می‌کند. این عضله مسئول گسترش قفسه سینه در هنگام دم است و برای تنفس صحیح ضروری است. با تمرینات هدفمند مانند تنفس دیافراگمی، کشش‌های قفسه سینه و ورزش‌های مقاومتی می‌توان قدرت و انعطاف‌پذیری این عضله را افزایش داد. این اقدامات نه‌تنها در بهبود وضعیت تنفسی مؤثر هستند، بلکه به جلوگیری از آسیب‌های عضلانی و افزایش استقامت بدنی کمک می‌کنند که درنهایت باعث بهبود کیفیت زندگی می‌شود.
منایع:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430685/?term=External%20Intercostals
https://www.kenhub.com/en/library/anatomy/external-intercostal-muscles
https://teachmeanatomy.info/encyclopaedia/e/external-intercostals/
تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید
