معرفی عضله جنیوهایوئید (Geniohyoid)

مقدمه‌

در اعماق عضلات قدامی گردن، جایی بین فک و استخوان لامی، عضله‌ای نازک اما بسیار حیاتی به‌نام جنیوهایوئید (Geniohyoid) قرار گرفته است. این عضله کوچک، اگرچه ظاهراً نقش بزرگی در حرکات پرقدرت گردن ندارد، اما در عملکردهای پایه‌ای و حیاتی همچون بلع، تنفس، و تثبیت لامی در وضعیت‌های عملکردی نقش کلیدی دارد.

اگر بخواهیم این عضله را با یک نقش پشت‌پرده در یک نمایش مقایسه کنیم، جنیوهایوئید همان بازیگری است که بدون آن، صحنه بلع و حرف‌زدن دچار اختلال می‌شود؛ چرا که این عضله در بالا کشیدن استخوان لامی و جلو بردن آن هنگام بلع مشارکت می‌کند حرکتی که به باز شدن مسیر هوایی و حرکت غذا به‌سوی مری کمک می‌کند.

در بازآموزی عضلات عمقی گردن، مخصوصاً در اختلالات بلع، وضعیت‌های سر به جلو، و مشکلات عضلات suprahyoid، غفلت از جنیوهایوئید می‌تواند پروتکل درمانی را ناقص کند. به‌همین دلیل، در دوره تخصصی نک پرو نگاه ما تنها معطوف به عضلات بزرگ و سطحی نیست، بلکه به عضلات ظریف و عملکردی مانند جنیوهایوئید نیز به‌دقت توجه می‌شود زیرا آن‌ها در ثبات داخلی و عملکردهای غیرقابل‌جایگزین نقش دارند.

آناتومی کاربردی عضله جنیوهایوئید (Geniohyoid)

سرِ ثابت (Origin)عضله جنیوهایوئید:

Inferior mental spine (genial tubercle) of mandible
فارسی: خارهای ذهنی پایینی (خارهای چانه‌ای داخلی) در سطح داخلی استخوان فک پایین (Mandible) و نزدیک به سمفیز چانه (Symphysis Menti)

سرِ متحرک (Insertion) عضله جنیوهایوئید:

Body of the hyoid bone
فارسی: قسمت بدن استخوان لامی (Hyoid)

عملکرد (Action) عضله جنیوهایوئید:

🔹 در هنگام بلع (Swallowing)، این عضله استخوان لامی را به سمت بالا و جلو می‌کشد.
🔹 در صورت ثابت بودن استخوان لامی، می‌تواند فک پایین را به سمت پایین حرکت دهد.
کاربرد بالینی: این عضله به باز شدن مسیر هوایی و تسهیل عبور لقمه غذایی از دهان به حلق کمک می‌کند.

عصب‌گیری (Innervation) عضله جنیوهایوئید:

C1 fibers carried by the hypoglossal nerve (CN XII)
فارسی: الیاف عصبی ریشه اول گردنی (C1) که از طریق عصب زیرزبانی (Hypoglossal Nerve – عصب کرانیال دوازدهم )منتقل می‌شوند.

خون‌رسانی (Blood Supply) عضله جنیوهایوئید:

Branches of the lingual artery
فارسی: شاخه‌هایی از شریان زبانی (Lingual artery) که خود یکی از شاخه‌های شریان کاروتید خارجی است.

کنزیولوژی عضله جنیوهایوئید (Geniohyoid)

عضله جنیوهایوئید با انقباض خود:

استخوان لامی (Hyoid) را به سمت بالا و جلو حرکت می‌دهد،
این حرکت، به ویژه در فاز دهانی بلع (oral phase of swallowing)، مسیر عبور غذا را باز می‌کند و آن را به سمت حلق هدایت می‌کند.
زمانی که استخوان لامی ثابت باشد مثلاً توسط عضلات (infrahyoid)، این عضله فک پایین (Mandible) را به سمت پایین و عقب می‌کشد و به باز شدن دهان کمک می‌کند.

نقش در بلع (Swallowing) و تنفس:

در ترکیب با عضلات Mylohyoid و Digastric، عضله جنیوهایوئید به‌عنوان عضله‌ای در فاز اول بلع عمل می‌کند.
با بالا آوردن و جلو بردن استخوان لامی، اپی‌گلوت را به عقب می‌برد و به بسته شدن مسیر هوایی کمک می‌کندتا از ورود غذا به نای جلوگیری شود.
همچنین به تنظیم و باز نگه داشتن فضای تنفسی در فعالیت‌های خاص مثل خمیازه، حرف زدن، و بازدم فعال کمک می‌کند.

نقش در پاسچر و ثبات گردنی:

اگرچه عضله‌ای بسیار کوچک و عمقی است، اما:

در وضعیت‌های سر به جلو (Forward Head Posture) دچار کشش و ضعف عملکردی می‌شود.
در تمرینات بازآموزی عضلات suprahyoid و تقویت حلقه استابیلیتی قدامی گردن، باید به آن توجه ویژه شود.
هنگام الگوهای تنفسی دیافراگمی مختل‌شده یا تنفس دهانی مزمن، عملکرد این عضله و هم‌گروه‌هایش مانند Mylohyoid) و (Digastric نیز کاهش می‌یابد.

همکاری سینرژیک با عضلات دیگر:

فیزیولوژی عضله جنیوهایوئید (Geniohyoid)

ترکیب تارهای عضلانی (Muscle Fiber Type Composition)

بر اساس مطالعات عضلات suprahyoid (که شامل جنیوهایوئید نیز هست)، این عضله دارای ترکیب زیر است:

تحلیل: این ترکیب نشان می‌دهد که جنیوهایوئید یک عضله عملکردی–استقامتی است که در پایداری، بلع تکراری و تنفس نقش حیاتی دارد، نه فقط در حرکات پرقدرت.

ویژگی‌های نوروفیزیولوژیکی:

عصب رسانی این عضله مستقیم از ریشه گردنی C1 از طریق عصب (Hypoglossal – CN XII)انجام میشود
این الگوی خاص عصب‌دهی باعث می‌شود جنیوهایوئید در فعالیت‌های پیچیده‌ای مثل:

• تنظیم فشار داخل دهانی و حلقی
• هماهنگی با حرکات زبان و زبانک (اپی‌گلوت)
• باز و بسته شدن حنجره در هنگام بلع و حرف‌زدن

نقش داشته باشد.

این عضله از طریق الگوی Feedforward Neuromuscular Control در حرکت بلع فعال می‌شود، یعنی پیش از شروع بلع فعال‌سازی نورونی دارد، نه صرفاً پاسخ به حرکت!

ویژگی متابولیکی عضله جنیوهایوئید:

🔹 به‌دلیل تراکم بالای تارهای Type I و IIa، این عضله:

• مصرف اکسیژن نسبتاً بالایی دارد
• مقاوم به خستگی است
• به تحریکات تنفسی-مرکزی (از طریق هسته‌های بصل‌النخاع) واکنش دارد
• ظرفیت تطابق خوبی در تمرینات استقامتی تنفسی دارد

بیومکانیک تخصصی عضله جنیوهایوئید

مسیر عملکردی (Line of Pull)

عضله جنیوهایوئید از سطح داخلی فک پایین (mentalis spine) به سمت بدن استخوان لامی (hyoid) کشیده شده است.مسیر آن مایل به عقب و پایین است.در نتیجه، کشش آن باعث می‌شود استخوان لامی به سمت بالا و جلو حرکت کند.

نقش در سیستم اهرمی:

این عضله در عمل بیشتر نقش پایداری و تسهیل انتقال نیرو دارد تا تولید نیروی زیاد مکانیکی.

نقش بیومکانیکی در بلع:

طی فاز دهانی بلع، عضله جنیوهایوئید با حرکت دادن استخوان لامی به جلو و بالا، باعث:

• کشش عضلات حلقی به بالا
• باز شدن Upper Esophageal Sphincter (UES)
• جلوگیری از ورود غذا به مسیر تنفسی

بدون این حرکت، پوشش‌دهی اپی‌گلوت به نای کامل نخواهد بود و احتمال ورود غذا به مجاری هوایی (Aspiration) افزایش می‌یابد.

تعامل بیومکانیکی با عضلات دیگر:

عضله جنیوهایوئید، نیروهای کششی عضلات Digastric و Mylohyoid را تکمیل می‌کند و با آن‌ها سیستم تعلیقی استخوان لامی را ایجاد می‌کند.
اگر عضلات infrahyoid ضعیف باشند یا لامی ثابت نشود، عملکرد این عضله مختل می‌شود و کارایی آن در بلع کاهش می‌یابد.

اهمیت زاویه‌ای (Angular Significance):

• زاویه بین فک پایین و استخوان لامی در حالت طبیعی حدود 30–40 درجه است.
• با انقباض جنیوهایوئید، این زاویه به حدود 10–15 درجه کاهش می‌یابد، یعنی لامی نزدیک‌تر به فک بالا می‌شود و اپی‌گلوت جمع می‌شود.

پیامدهای ضعف

اختلال در بلع (Dysphagia)

عضله جنیوهایوئید یکی از عضلات کلیدی در فاز دهانی و آغاز فاز حلقی بلع است.
ضعف این عضله  ناتوانی در بالا و جلو آوردن استخوان لامی که باعث باز نشدن اسفنکتر فوقانی مری (UES) و باقی‌ماندن غذا در گلو و در نتیجه افزایش خطر آسپیراسیون (Aspiration) و سرفه هنگام بلع میشود.

بیشترین شیوع:

• سالمندان
• بیماران نورولوژیک (مثل پارکینسون یا سکته مغزی)
• افرادی با Forward Head Posture مزمن

اختلال در الگوی تنفس و صداسازی

جنیوهایوئید در باز ماندن مسیر هوایی فوقانی (Upper Airway Patency) نقش دارد.
ضعف در این عضله می‌تواند منجر به:

• تنگی گذرگاه هوایی در ناحیه حلق
• تنفس دهانی مزمن
• خروپف و حتی در برخی موارد آپنه خواب

تأثیر منفی بر پایداری داخلی گردن (Deep Cervical Stability)

این عضله عضوی از سیستم پایداری قدامی گردن است و به تثبیت استخوان لامی و کاهش کشش روی عضلات سطحی کمک می‌کند.ضعف آن ممکن است منجر شود به:

• فعالیت جبرانی عضلات سطحی مثل SCM (استرنوکلیدوماستوئید) و Platysma
• افزایش تنش در عضلات گردن و فک
• اختلال در هم‌ترازی گردنی به‌ویژه در افراد با FHP

محدود شدن دامنه حرکتی فک و اختلال در TMJ

در مواردی که استخوان لامی تثبیت نشده و عضلات Suprahyoid ضعیف‌اند،ممکن است بیمار هنگام باز کردن دهان دچار درد یا محدودیت حرکتی در مفصل فکی‌گیجگاهی (TMJ) شود.

اختلال در گفتار (Speech Articulation)

عضله جنیوهایوئید به‌طور غیرمستقیم از طریق تنظیم وضعیت زبان و استخوان لامی، به تولید صداهای واضح کمک می‌کند.در ضعف آن، ممکن است فرد:

• در تولید حروف خاص دچار لکنت یا کندی شود
• تن صدای ضعیف‌تری داشته باشد (به‌خصوص در سالمندان)

تست‌های بالینی

تست مشاهده بلع (Swallow Observation Test)

هدف: بررسی مشارکت جنیوهایوئید در حرکت استخوان لامی
نحوه انجام:

1. از ورزشکار بخواهید مقداری آب قورت دهد.
2. هم‌زمان انگشت اشاره و میانی خود را روی استخوان لامی و زیر چانه قرار دهید.
3. در حالت نرمال، لامی باید (به بالا و جلو حرکت کند) حرکت واضح، سریع و نرم

علامت ضعف:

• حرکت کند، محدود یا بدون جلو آمدن استخوان لامی
• تأخیر در بلع یا گیر کردن آب در حلق

تست مقاومت در باز کردن دهان (Resisted Mouth Opening)

هدف: ارزیابی توان عضلات suprahyoid شامل جنیوهایوئید
نحوه انجام:

1. ورزشکار دهان خود را باز کند.
2. شما به‌آرامی با دست مقابل باز شدن مقاومت اعمال کنید.
3. در حین مقاومت، فرد باید بتواند فک را پایین بیاورد.

علامت ضعف:

• ناتوانی در غلبه بر مقاومت
• لرزش فک یا فعال‌سازی بیش‌ازحد عضلات سطحی گردن مثل (SCM)

تست   Tongue-to-Palate with Hyoid Monitoring

هدف: بررسی هماهنگی عملکرد عضلات زبان، جنیوهایوئید و Mylohyoid
نحوه انجام:

1. از فرد بخواهید نوک زبان را به سقف دهان فشار دهد.
2. با لمس استخوان لامی بررسی کنید که آیا به جلو و بالا حرکت می‌کند.

علامت ضعف:

• لامی حرکت نمی‌کند یا فقط به بالا می‌رود
• فرد فشار کمی در زبان حس می‌کند

بلع مکرر (Repetitive Swallow Test)

هدف: بررسی استقامت و هماهنگی عضله جنیوهایوئید
نحوه انجام:
از ورزشکار بخواهید ۵ بار در ۱۰ ثانیه آب دهانش را قورت دهد.

علامت ضعف:

• بلع ناقص یا کند در دفعات پایانی
• صدای “گلوی خیس” یا باقی‌ماندن بزاق در دهان

تمرینات تخصصی جهت تقویت عضله Geniohyoid

1. Tongue-to-Palate Hold (تمرین فشار زبان به سقف دهان)

نحوه اجرا:

• زبان را به‌صورت فعال به سقف دهان (نزدیک ریشه دندان‌های بالا) بچسبانید
• هم‌زمان سعی کنید استخوان لامی را به بالا و جلو ببرید (تمرکز ذهنی!)
• هر بار 5 ثانیه نگه‌دارید – 10 تکرار

اثر: افزایش فعالیت عضلات جنیوهایوئید ،  Mylohyoid و  Genioglossus
EMG Supported: اثربخشی بالا در تقویت عضلات دهانی-حلقی
کاربرد: در اختلالات بلع، صداسازی ضعیف و FHP

2. Chin Tuck Against Resistance (CTAR)

(برگرفته از تمرینات اختلال بلع در سالمندان – منبع: Park et al., 2018)

نحوه اجرا:

• توپ کوچکی (یا توپ فومی نرم) را زیر چانه بگذارید
• چانه را با قدرت به توپ فشار دهید (بدون خم شدن تنه)
• 5 ثانیه فشار دهید – 10 تکرار – 2 ست

اثر: فعال‌سازی قوی عضلات Geniohyoid و Suprahyoid
EMG Evidence: افزایش قابل‌توجه فعالیت جنیوهایوئید نسبت به بلع معمول
کاربرد: درمان دیسفاژی، تقویت عضلات استابیلیزاتور قدامی گردن

3. Isometric Suprahyoid Press (پرس ایزومتریک زبان-لامی)

نحوه اجرا:

• زبان را به جلو و بالا فشار دهید (مثل بیرون آوردن زبان به سمت بینی)
• هم‌زمان دهان را کمی باز نگه دارید
• تمرکز بر احساس کشش و انقباض در کف دهان و زیر چانه باشد
• هر بار 6 ثانیه نگه دارید – 8 تکرار

🔸 اثر: تحریک ایزومتریک عضلات لامی، به‌ویژه جنیوهایوئید
🔸 کاربرد: تمرین عملکردی در گفتاردرمانی و توانبخشی عضلات عمقی گردن

4. Swallow with Tongue Hold (Mendelsohn Maneuver)

نحوه اجرا:

• زبان را به سقف دهان بچسبانید
• در همین وضعیت، آب دهان را قورت دهید
• در میانه بلع، حرکت لامی را نگه دارید (مثل توقف در حین بالا آمدن)

🔸 اثر: تقویت انقباض طولی عضلات جنیوهایوئید و استابیلیتی بالا
🔸 کاربرد: در اختلالات بلع نورولوژیک یا ضعف عضلات suprahyoid

5. تمرین صدادار کردن با آگاه‌سازی لامی (Voiced Hyoid Elevation)

نحوه اجرا:

• با گفتن صدای “eeeee” یا “heeeeee” با صدای بلند و پیوسته
• حین اجرای صدا، با انگشت خود حرکت بالا/جلو لامی را احساس کنید
• هر بار 10 ثانیه – 5 تکرار – تمرکز روی بالا ماندن صدا و لامی

🔸 اثر: تحریک نورونی-حرکتی عضلات جنیوهایوئید در حالت عملکردی واقعی
🔸 کاربرد: ترکیب توانبخشی گفتار، بلع و تقویت suprahyoid

6. Jaw Slide with Tongue Elevation

(اسلاید فک با تثبیت لامی)

نحوه اجرا:

• زبان را به سقف دهان بچسبانید
• در این حالت، فک پایین را به آرامی به جلو و عقب ببرید
• دهان را کاملاً نبندید – تمرکز روی نرمی و ثبات زبان باشد
  10 تکرار – 2 ست

اثر: بهبود کنترل فک، افزایش فعالیت عضلات suprahyoid
کاربرد: مفید در درمان همزمان اختلالات فک و بلع

7. Suprahyoid Lift with Balloon Resistance

(بلع در مقابل مقاومت با بادکنک)

نحوه اجرا:

• یک بادکنک کوچک را در دهان قرار دهید
• هم‌زمان با فشار دادن بادکنک با زبان به سقف دهان، سعی در بلع خشک داشته باشید
• مقاومت ملایم باشد – نه خفگی ایجاد شود

هر بار 5 ثانیه فشار – 6 تکرار

🔸 اثر: افزایش هماهنگی عضلات جنیوهایوئید ، Mylohyoid و Genioglossus
🔸 کاربرد: افزایش استقامت suprahyoid در سالمندان و بیماران نورولوژیک

8. Isometric Jaw Opening Hold

(نگه‌داشتن ایزومتریک در حالت باز شدن فک)

نحوه اجرا:

• دهان را تا 3 سانتی‌متر باز کنید
• در همین حالت با نوک انگشت اشاره روی چانه فشار دهید (مقاومت دهید)
• انقباض باید بدون حرکت باشد
  6 ثانیه نگه‌داری – 8 تکرار – 2 ست

اثر: درگیر شدن مستقیم جنیوهایوئید و تثبیت لامی
کاربرد: مناسب در بازتوانی TMJ، تقویت فاز اول بلع

9. Nasal Inhalation with Suprahyoid Awareness

(دم بینی همراه با آگاهی حرکتی عضلات لامی)

نحوه اجرا:

• در حالت نشسته، زبان را به سقف دهان بچسبانید
• یک دم عمیق بینی انجام دهید و هم‌زمان تلاش کنید استخوان لامی را به بالا و جلو ببرید
• تمرکز روی حس انقباض زیر چانه

10 تکرار – مخصوص تمرین قبل از خواب یا در تمرینات دیافراگمی

اثر: ادغام سیستم تنفسی و عضلات دهانی-حلقی
کاربرد: مفید در درمان تنفس دهانی و ضعف عضلات گردن عمقی

10. Suprahyoid Stepwise Strengthening (تمرین پلکانی)

نحوه اجرا:

1. زبان را به سقف دهان فشار دهید (سطح اول)
2. هم‌زمان چانه را کمی به داخل بکشید chin nod (سبک – سطح دوم)
3. در ادامه یک بلع خشک انجام دهید (سطح سوم)
   این مراحل را به‌صورت پیوسته اجرا کنید، با تمرکز روی افزایش زمان هر مرحله

اثر: تقویت سلسله‌مراتب فعال‌سازی عضلات جنیوهایوئید در ترکیب با زبان، فک، و تنفس
کاربرد: آموزش نوروموتور ترکیبی در گفتار، بلع و پاسچر

 منابع علمی:

1. Park et al. (2018). Effects of Chin Tuck Against Resistance (CTAR) on suprahyoid activation – Dysphagia Journal
2. Matsuo & Palmer (2008). Anatomy and Physiology of Swallowing – Gastroenterology Clinics
3. Humbert IA, et al. (2012). Volitional modulation of swallowing – Dysphagia
4. Park, J.S., Oh, D.H., Hwang, N.K., & Lee, J.H. (2018).
   Effect of chin tuck against resistance exercise on suprahyoid and infrahyoid muscle activity in healthy adults: A cross-sectional study.
   Dysphagia, 33(6), 825–832. https://doi.org/10.1007/s00455-018-9914-4
5. Matsuo, K., & Palmer, J.B. (2008).
   Anatomy and physiology of feeding and swallowing: Normal and abnormal.
   Gastroenterology Clinics of North America, 37(3), 487–506. https://doi.org/10.1016/j.gtc.2008.06.001
6. Humbert, I.A., & German, R.Z. (2012).
   Volitional control and the coordination of breathing and swallowing.
   Dysphagia, 27(4), 521–532. https://doi.org/10.1007/s00455-012-9402-9
7. Kim, H.D., Choi, J.B., & Lee, J.H. (2015).
   Effects of tongue-hold swallowing training on suprahyoid muscle activation.
   Journal of Physical Therapy Science, 27(7), 2071–2073. https://doi.org/10.1589/jpts.27.2071
8. Fukuoka, T., et al. (2021).
   Muscle fiber-type composition of human suprahyoid muscles: Clinical relevance to dysphagia rehabilitation.
   Annals of Otology, Rhinology & Laryngology, 130(5), 505–513. https://doi.org/10.1177/0003489420968127
9. com. (2024).
   Geniohyoid muscle – Anatomy, origin, insertion, innervation and function.
   Retrieved from: https://www.kenhub.com
10. Netter, F.H. (2018).
    Atlas of Human Anatomy (7th ed.). Elsevier.
11. Seikel, J.A., King, D.W., & Drumright, D.G. (2020).
    Anatomy & Physiology for Speech, Language, and Hearing (6th ed.). Cengage Learning.