مقدمه

عضله اینفراسپیناتوس (Infraspinatus) یکی از عضلات مهم و حیاتی در شانه است که نقش ویژه‌ای در پایداری و حرکت مفصل شانه ایفا می‌کند. این عضله جزو عضلات روتاتور کاف (Rotator Cuff) محسوب می‌شود که به گروهی از چهار عضله اطلاق می‌شود که به شانه و مفصل آن کمک می‌کنند تا حرکات دقیق و پایداری انجام دهد. شانه به دلیل دامنه حرکتی وسیعی که دارد، بسیار مستعد آسیب است و عضلات روتاتور کاف، ازجمله اینفراسپیناتوس، به حفظ این دامنه حرکتی و جلوگیری از آسیب‌های شانه کمک می‌کنند. در این مقاله، به بررسی دقیق عضله اینفراسپیناتوس خواهیم پرداخت و جنبه‌های مختلف آناتومیکی، بیومکانیکی و بالینی آن را مورد تحلیل قرار خواهیم داد.با مقاله ی دکتر حوصله همراه ما باشید

عضله اینفراسپیناتوس چیست؟

عضله اینفراسپیناتوس یکی از عضلات مهم گروه عضلات روتاتور کاف (Rotator Cuff) در شانه است. این گروه متشکل از چهار عضله است که در حفظ ثبات و حرکت دقیق مفصل شانه کمک می‌کنند. عضله اینفراسپیناتوس در سطح خلفی (پشتی) تیغه کتف (Scapula) قرار دارد و از حفره اینفراسپیناتوس (Infraspinous Fossa) در تیغه کتف شروع می‌شود. این عضله به‌طور مورب به سمت توبِرکل بزرگ استخوان بازو (Greater Tubercle of Humerus) متصل می‌شود. اتصال عضله به این ناحیه از بازو باعث می‌شود که اینفراسپیناتوس بتواند حرکت چرخش خارجی بازو را انجام دهد.

عملکرد اصلی این عضله به‌ویژه در چرخش خارجی بازو در مفصل شانه بسیار حیاتی است. به‌علاوه، اینفراسپیناتوس در تثبیت سر استخوان بازو در حفره گلنوئید شانه (Glenoid Cavity) نیز نقش مهمی ایفا می‌کند که از حرکت غیرقابل‌کنترل و ناپایداری مفصل شانه جلوگیری می‌کند. علاوه بر نقش آن درحرکت و تثبیت شانه، عضله اینفراسپیناتوس عصب‌دهی خود را از عصب سوپرااسکاپولار (Suprascapular Nerve) که از شبکه بازویی (Brachial Plexus) منشأ می‌گیرد، دریافت می‌کند. همچنین خون‌رسانی به این عضله از طریق سرخرگ سوپرااسکاپولار انجام می‌شود که از شریان زیرترقوه (Subclavian Artery) منشعب می‌گردد.

محل قرارگیری عضله اینفراسپیناتوس

عضله اینفراسپیناتوس در ناحیه خلفی تیغه کتف (Scapula) قرار دارد و به‌طور خاص از حفره اینفراسپیناتوس (Infraspinous Fossa) که در قسمت زیرین تیغه کتف واقع‌شده، منشأ می‌گیرد. این ناحیه پشت کتف، زیر برجستگی اسپاینوس (Spine) کتف قرار دارد و عضله اینفراسپیناتوس در آنجا قرار دارد. این عضله به‌طور مورب به سمت بیرون و پایین حرکت می‌کند و سپس به توبِرکل بزرگ استخوان بازو (Greater Tubercle of Humerus) متصل می‌شود که در بخش بالایی استخوان بازو قرار دارد.

این اتصال آناتومیکی به‌گونه‌ای است که عضله اینفراسپیناتوس می‌تواند به‌طور مؤثری در حرکات چرخش خارجی بازو دخالت کند و آن را در مفصل شانه به حرکت درآورد. علاوه بر این، عضله اینفراسپیناتوس در تثبیت سر استخوان بازو در حفره گلنوئید (Glenoid Cavity) شانه نیز نقش کلیدی ایفا می‌کند، به‌گونه‌ای که به حفظ پایداری شانه درحرکت‌های مختلف کمک می‌کند و از آسیب به مفصل جلوگیری می‌کند.

بررسی سر ثابت اینفراسپیناتوس

سر ثابت عضله اینفراسپیناتوس به قسمت ثابت آن در ناحیه کتف مربوط می‌شود. این سر ثابت در حفره اینفراسپیناتوس (Infraspinous Fossa) در سطح خلفی تیغه کتف (Scapula) قرار دارد. حفره اینفراسپیناتوس یک سطح صاف و کمی گود است که در زیر برجستگی اسپاینوس (Spine) تیغه کتف واقع‌شده است. این بخش از عضله به‌طور ثابت به استخوان کتف متصل است و ازآنجا نیروی خود را به‌طور مستقیم به ساختارهای دیگر مفصل شانه منتقل می‌کند. سر ثابت عضله اینفراسپیناتوس به‌طور غیرمستقیم در تثبیت سر استخوان بازو در حفره گلنوئید (Glenoid Cavity) نقش دارد.

این عمل کمک می‌کند که شانه در هنگام انجام حرکات مختلف پایدار بماند و از جابجایی ناخواسته سر استخوان بازو جلوگیری شود. به‌طورکلی، سر ثابت اینفراسپیناتوس به‌عنوان نقطه اتصالی قوی و ثابت برای این عضله عمل می‌کند و نقش کلیدی در پایداری مفصل شانه ایفا می‌کند. این بخش از عضله به‌دلیل اتصال خود به تیغه کتف به‌ویژه درحرکت‌های پیچشی شانه مانند چرخش خارجی بازو و همچنین در پایداری شانه در حرکات مختلف نقش دارد. درواقع، سر ثابت اینفراسپیناتوس به‌عنوان مبدأ عملکرد این عضله محسوب می‌شود که انرژی لازم برای انجام حرکات پیچشی و چرخشی شانه را تولید می‌کند.

بررسی سر متحرک اینفراسپیناتوس

سر متحرک عضله اینفراسپیناتوس به بخش متحرک این عضله اشاره دارد که به توبِرکل بزرگ استخوان بازو (Greater Tubercle of Humerus) متصل می‌شود. این بخش از عضله اینفراسپیناتوس بااتصال به استخوان بازو، نقش اصلی درحرکت دادن بازو را ایفا می‌کند. هنگامی‌که عضله اینفراسپیناتوس منقبض می‌شود، سر متحرک آن باعث چرخش خارجی بازو در مفصل شانه می‌شود. این حرکت چرخشی یکی از وظایف اصلی این عضله است و در بسیاری از فعالیت‌ها مانند پرتاب، شنا و ورزش‌های مشابه بسیار اهمیت دارد.

سر متحرک عضله اینفراسپیناتوس به‌ویژه در حرکات پیچشی بازو که نیاز به چرخش در مفصل شانه‌دارند، نقش حیاتی دارد. همچنین، این بخش از عضله به‌طور غیرمستقیم در پایداری مفصل شانه نقش دارد، زیرا در کنار سایر عضلات روتاتور کاف، موجب حفظ موقعیت سر استخوان بازو در حفره گلنوئید شانه می‌شود. درواقع، هرگونه ضعف یا آسیب به سر متحرک اینفراسپیناتوس می‌تواند منجر به مشکلات در انجام حرکت‌های چرخشی و کاهش دامنه حرکتی شانه گردد؛ بنابراین، سر متحرک این عضله نه‌تنها درحرکت‌های فعال بازو بلکه در پایداری شانه نیز نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند.

سیستم عصب­‌رسانی اینفراسپیناتوس

سیستم عصب‌رسانی عضله اینفراسپیناتوس از طریق عصب سوپرااسکاپولار (Suprascapular Nerve) تأمین می‌شود. این عصب از شبکه بازویی (Brachial Plexus) و به‌طور خاص از ریشه‌های عصبی C5 و C6 منشأ می‌گیرد. عصب سوپرااسکاپولار از ناحیه گردن عبور کرده و به سمت شانه می‌رود تا عضلات مختلف ناحیه شانه، ازجمله عضله اینفراسپیناتوس را عصب‌دهی کند. این عصب ابتدا به حفره سوپرااسکاپولار (Suprascapular Notch) وارد می‌شود و ازآنجا به عضلات مختلف شانه ازجمله اینفراسپیناتوس و سوپراسپیناتوس سیگنال‌های عصبی ارسال می‌کند.

عملکرد عصب سوپرااسکاپولار در عضله اینفراسپیناتوس بسیار حیاتی است، زیرا این عصب مسئول انتقال سیگنال‌های عصبی برای انقباض عضله است. هرگونه آسیب یا فشاری بر این عصب می‌تواند موجب ضعف در عملکرد عضله اینفراسپیناتوس، ازجمله کاهش توانایی چرخش خارجی بازو و مشکلات در تثبیت مفصل شانه شود. به همین دلیل، عصب‌رسانی صحیح و سالم به این عضله برای حفظ عملکرد نرمال شانه و انجام حرکات آن ضروری است.

سیستم خون‌­رسانی اینفراسپیناتوس

سیستم خون‌رسانی عضله اینفراسپیناتوس از طریق سرخرگ سوپرااسکاپولار (Suprascapular Artery) تأمین می‌شود. این سرخرگ از شریان زیرترقوه (Subclavian Artery) منشعب می‌شود و خون را به عضلات مختلف شانه، ازجمله عضله اینفراسپیناتوس، می‌رساند. سرخرگ سوپرااسکاپولار پس از منشأ گرفتن از شریان زیرترقوه، به سمت ناحیه شانه حرکت کرده و به حفره سوپرااسکاپولار (Suprascapular Notch) وارد می‌شود و سپس به عضلات سوپراسپیناتوس و اینفراسپیناتوس خون‌رسانی می‌کند.

عملکرد عضله اینفراسپیناتوس ازنظر آناتومی

عملکرد عضله اینفراسپیناتوس ازنظر آناتومی به‌طور اصلی شامل چرخش خارجی بازو و حفظ پایداری مفصل شانه است. این عضله یکی از عضلات روتاتور کاف (Rotator Cuff) به شمار می‌رود که به‌طور مؤثر در اطراف مفصل شانه قرار دارد و نقش مهمی درحرکت و تثبیت این مفصل ایفا می‌کند. ازنظر آناتومیکی، عضله اینفراسپیناتوس در حفره اینفراسپیناتوس (Infraspinous Fossa) تیغه کتف قرار دارد و ازآنجا به توبِرکل بزرگ استخوان بازو متصل می‌شود. هنگامی‌که این عضله منقبض می‌شود، سر متحرک آن‌که به استخوان بازو متصل است، باعث چرخش خارجی بازو در مفصل شانه می‌شود.

این حرکت به‌ویژه در فعالیت‌های ورزشی و حرکات بالا بردن بازو یا پرتاب‌هایی که نیاز به چرخش خارجی بازودارند، حیاتی است. علاوه بر این، عضله اینفراسپیناتوس به‌عنوان یک تثبیت‌کننده عمل می‌کند و کمک می‌کند تا سر استخوان بازو در حفره گلنوئید شانه به‌طور پایدار قرار گیرد و از جابجایی یا آسیب مفصل شانه جلوگیری شود. این عملکرد تثبیت‌کننده به‌ویژه درحرکت‌های پیچشی شانه و هنگام انجام فعالیت‌هایی با دامنه حرکتی وسیع، مانند شنا یا بیسبال، اهمیت زیادی دارد.

عملکرد عضله اینفراسپیناتوس ازنظر بیومکانیک

عملکرد عضله اینفراسپیناتوس ازنظر بیومکانیک به‌طور عمده در ارتباط با چرخش خارجی بازو و تثبیت مفصل شانه در حین حرکت است. از دیدگاه بیومکانیکی، اینفراسپیناتوس در هماهنگی با دیگر عضلات روتاتور کاف و ساختارهای استخوانی مفصل شانه عمل می‌کند تا حرکات دقیق و ایمن در این مفصل انجام شود. عضله اینفراسپیناتوس عمدتاً مسئول چرخش خارجی بازو در مفصل شانه است.

زمانی که این عضله منقبض می‌شود، نیرو از طریق توبِرکل بزرگ استخوان بازو به استخوان منتقل می‌شود و این حرکت چرخشی خارجی را به‌وجود می‌آورد. این حرکت برای فعالیت‌های ورزشی و فیزیکی مانند پرتاب، شنا یا حتی حرکات روزمره‌ای چون بلند کردن اشیاء از بالای سر بسیار ضروری است. درواقع، انقباض این عضله، به‌ویژه زمانی که بازو در وضعیت افقی یا بالای سر قرار دارد، به‌طور مؤثر بازو را به سمت خارج می‌چرخاند.

همچنین، ازنظر بیومکانیکی، اینفراسپیناتوس با کمک به پایداری سر استخوان بازو در حفره گلنوئید شانه، از جابجایی ناخواسته سر استخوان بازو جلوگیری می‌کند. این عمل تثبیت‌کننده باعث می‌شود که مفصل شانه در حین انجام حرکت‌های پیچشی یا تغییر موقعیت بازو همچنان پایدار باقی بماند. به‌خصوص درزمانی که بازو در حال حرکت در دامنه وسیعی است، این عضله مانع از شل شدن و خارج شدن سر استخوان بازو از محل خود در مفصل شانه می‌شود.

آسیب­‌های عضله اینفراسپیناتوس

آسیب‌های عضله اینفراسپیناتوس معمولاً به دلیل استفاده مفرط یا فشار زیاد بر شانه ایجاد می‌شوند و می‌توانند در اثر حرکات تکراری، ضربات ناگهانی یا فعالیت‌های ورزشی خاص به وقوع بپیوندند. یکی از شایع‌ترین آسیب‌ها، کشیدگی عضله است که اغلب درنتیجه حرکات سریع یا ناگهانی، مانند پرتاب کردن یا بالا بردن بازو، رخ می‌دهد. این کشیدگی‌ها می‌توانند باعث درد، التهاب و کاهش دامنه حرکتی در مفصل شانه شوند. در موارد شدیدتر، پارگی تاندون عضله اینفراسپیناتوس ممکن است اتفاق بیفتد که این پارگی می‌تواند به‌طور کامل یا جزئی باشد.

این نوع آسیب معمولاً ناشی از ضربه‌های شدید به ناحیه شانه یا حرکات تکراری بالای سر در ورزش‌هایی مانند بیسبال، شنا یا تنیس است. پارگی تاندون باعث درد شدید و ضعف در بازو می‌شود و می‌تواند عملکرد شانه را به‌طور قابل‌توجهی تحت تأثیر قرار دهد. در کنار کشیدگی و پارگی تاندون، التهاب تاندون یا تاندونیت نیز از دیگر آسیب‌های شایع در عضله اینفراسپیناتوس است که اغلب به‌دلیل استفاده بیش‌ازحد یا حرکات تکراری ایجاد می‌شود. التهاب در ناحیه تاندون می‌تواند منجر به درد و حساسیت در شانه شود و درحرکت‌های چرخشی یا بلند کردن بازو، به‌ویژه در افرادی که به‌طور مداوم حرکات بالای سرانجام می‌دهند، احساس ناراحتی ایجاد کند.

دلایل بروز آسیب­‌های اینفراسپیناتوس

آسیب‌های عضله اینفراسپیناتوس معمولاً به‌دلیل عواملی مانند استفاده مفرط، حرکات تکراری، ضربات ناگهانی و مشکلات ساختاری در شانه بروز می‌کنند. یکی از دلایل اصلی این آسیب‌ها، استفاده مفرط یا حرکات تکراری است که در ورزش‌هایی مانند بیسبال، شنا، تنیس و وزنه‌برداری رخ می‌دهد. در این ورزش‌ها، عضله اینفراسپیناتوس به‌طور مداوم تحت‌فشار قرار می‌گیرد، به‌ویژه در هنگام انجام حرکت‌های پیچشی یا بالای سر. این نوع فعالیت‌ها باعث افزایش خطر آسیب به عضله و تاندون‌های آن می‌شود، زیرا عضله به‌طور مداوم در حالت کشش و انقباض شدید قرار می‌گیرد.

بهترین حرکات برای تقویت عضله اینفراسپیناتوس

برای تقویت عضله اینفراسپیناتوس، تمریناتی که بر چرخش خارجی بازو و تقویت عضلات روتاتور کاف تمرکز دارند، بهترین گزینه‌ها هستند. یکی از مؤثرترین حرکات، چرخش خارجی با دمبل است که در آن با استفاده از دمبل سبک، بازو را به سمت بیرون و دور از بدن می‌چرخانید. این حرکت به تقویت عضله اینفراسپیناتوس کمک می‌کند و می‌تواند به جلوگیری از آسیب‌های شانه نیز کمک کند. علاوه بر دمبل، استفاده از کش مقاومتی نیز گزینه‌ای عالی برای تقویت این عضله است.

در این تمرین، کش را به یک نقطه ثابت وصل کرده و با ایجاد مقاومت، بازو را از بدن دور می‌کنید. این حرکت کمک می‌کند تا چرخش خارجی بازو به‌طور مؤثر تقویت شود و عضله اینفراسپیناتوس به‌درستی فعال شود. حرکات دیگری مانند پرس شانه با دمبل در وضعیت چرخشی و چرخش خارجی در وضعیت خوابیده نیز می‌توانند برای تقویت اینفراسپیناتوس مفید باشند. درحرکت پرس شانه، علاوه بر تقویت عضله اینفراسپیناتوس، سایر عضلات شانه نیز به‌طور هم‌زمان درگیر می‌شوند که باعث افزایش قدرت کلی شانه می‌شود.

سخن پایانی

عضله اینفراسپیناتوس نقش حیاتی در عملکرد صحیح مفصل شانه ایفا می‌کند و تقویت آن برای حفظ سلامت و پیشگیری از آسیب‌های شانه بسیار اهمیت دارد. با انجام تمرینات مناسب مانند چرخش خارجی با دمبل، کش مقاومتی و پرس شانه، می‌توان قدرت این عضله را افزایش داد و از بروز آسیب‌هایی نظیر تاندونیت یا پارگی تاندون جلوگیری کرد. این تمرینات نه‌تنها به بهبود عملکرد شانه کمک می‌کنند بلکه به افزایش ثبات مفصل شانه و جلوگیری از اختلالات حرکتی در بلندمدت نیز می‌انجامند. توجه به تقویت عضلات روتاتور کاف، ازجمله اینفراسپیناتوس، به‌ویژه در ورزشکاران و افرادی که فعالیت‌های فیزیکی سنگین انجام می‌دهند، به‌طور قابل‌توجهی به بهبود کیفیت زندگی و کاهش خطر آسیب‌ها کمک خواهد کرد.

منابع:

https://www.kenhub.com/en/library/anatomy/infraspinatus-muscle

https://teachmeanatomy.info/encyclopaedia/i/infraspinatus/

https://www.getbodysmart.com/shoulder-muscles/infraspinatus-muscle/

تایید شده توسط دکتر علی حوصله

محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید