عضلات بین دنده‌ای (Intercostal Muscle Strain) گروهی از عضلات هستند که بین دنده‌ها قرار دارند و نقش مهمی در حرکات قفسه سینه و فرآیند تنفس ایفا می‌کنند. این عضلات به تثبیت و حمایت از قفسه سینه کمک کرده و در فعالیت‌های روزمره مانند تنفس عمیق، چرخش بالاتنه و حتی سرفه و عطسه نقش دارند.
بااین‌حال، این عضلات نیز ممکن است تحت‌فشار قرارگرفته و دچار آسیب شوند که می‌تواند باعث محدودیت حرکتی شود. در این مقاله، ابتدا به تعریف و عملکرد عضلات بین دنده‌ای پرداخته و سپس علائم، علل و روش‌های تشخیص آسیب‌های این عضلات را بررسی خواهیم کرد. همچنین، به بررسی انواع آسیب‌های عضلانی، راه‌های پیشگیری و تمرینات مفیدی که به بهبود عضلات بین دنده‌ای کمک می‌کنند، خواهیم پرداخت.در این مطلب از سایت دکتر حوصله به بررسی آسیب به عضلات بین دنده‌ای خواهیم پرداخت.
مقدمه‌ای بر عضلات بین دنده‌ای
عضلات بین دنده‌ای گروهی از عضلات اسکلتی هستند که در فضای بین دنده‌ها قرارگرفته و نقش مهمی درحرکت و پایداری قفسه سینه ایفا می‌کنند. این عضلات در دودسته اصلی قرار می‌گیرند: عضلات بین دنده‌ای خارجی و داخلی. عضلات بین دنده‌ای خارجی در قسمت بیرونی دنده‌ها قرار دارند و مسئول بالا بردن دنده‌ها در هنگام دم (تنفس به داخل) هستند، درحالی‌که عضلات بین دنده‌ای داخلی در قسمت داخلی‌تر قرارگرفته و وظیفه پایین آوردن دنده‌ها در هنگام بازدم (تنفس به بیرون) را بر عهده دارند.
علاوه بر این دو گروه، عضلات بین دنده‌ای عمقی نیز وجود دارند که در برخی حرکات خاص تنفسی و پایداری قفسه سینه نقش دارند. این عضلات، علاوه بر مشارکت در فرآیند تنفس، در حرکات چرخشی و جانبی بالاتنه نیز تأثیرگذار بوده و به تثبیت ساختار قفسه سینه هنگام انجام فعالیت‌های روزمره کمک می‌کنند.
ازآنجایی‌که عضلات بین دنده‌ای به‌طور مداوم در حال فعالیت هستند و در حرکات مختلف بالاتنه نقش کلیدی دارند، ممکن است تحت‌فشار قرارگرفته و دچار کشیدگی یا پارگی شوند. این نوع آسیب می‌تواند در اثر فعالیت‌های ورزشی شدید، سرفه‌های مکرر، حرکات ناگهانی یا حتی وضعیت بدنی نامناسب ایجاد شود. آسیب به عضلات بین دنده‌ای می‌تواند موجب اختلال در تنفس و کاهش دامنه حرکتی شود. شناخت دقیق عملکرد این عضلات و عوامل مؤثر در سلامت آن‌ها می‌تواند به پیشگیری از آسیب و بهبود سریع‌تر در صورت بروز مشکل کمک کند. در ادامه، به بررسی علائم، علت‌ها، روش‌های تشخیص آسیب‌های عضلات بین دنده‌ای می‌پردازیم.
عضلات بین دنده‌ای چیست؟
عضلات بین دنده‌ای گروهی از عضلات اسکلتی هستند که بین دنده‌های قفسه سینه قرار دارند و نقش مهمی در حفظ استحکام و حرکت این ناحیه ایفا می‌کنند. این عضلات به سه دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شوند: عضلات بین دنده‌ای خارجی، داخلی و عمقی. عضلات بین دنده‌ای خارجی در سطح بیرونی دنده‌ها قرار دارند و هنگام دم، با افزایش فضای داخل قفسه سینه، به ورود هوا به ریه‌ها کمک می‌کنند.
در مقابل، عضلات بین دنده‌ای داخلی که در لایه‌های زیرین عضلات خارجی قرار دارند، هنگام بازدم باعث کاهش حجم قفسه سینه می‌شوند. عضلات بین دنده‌ای عمقی نیز که در بخش داخلی‌تر قرار دارند، در پایداری و حرکات خاص قفسه سینه نقش دارند. این عضلات علاوه بر تأثیر بر فرآیند تنفس، در حرکات جانبی و چرخشی بالاتنه نیز مؤثر هستند.
درحالی‌که عضلات بین دنده‌ای عملکردی مشابه دیگر عضلات بدن دارند، آسیب‌های آن‌ها می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر حرکات روزمره داشته باشد. یکی از رایج‌ترین مشکلات این عضلات، کشیدگی یا پارگی در بافت‌های عضلانی است که می‌تواند در اثر فشار بیش‌ازحد، حرکات ناگهانی یا استفاده نادرست از عضلات ایجاد شود.
این آسیب ممکن است در درجات مختلفی اتفاق بیفتد؛ در برخی موارد، تنها یک کشیدگی جزئی در الیاف عضلانی رخ می‌دهد، درحالی‌که در موارد شدیدتر، بخشی از تارهای عضلانی دچار پارگی می‌شوند. برخلاف بسیاری از آسیب‌های دیگر که تنها هنگام حرکت مشخص می‌شوند، این نوع آسیب می‌تواند در فعالیت‌های روزمره، مانند تنفس عمیق یا حتی تغییر وضعیت بدن، تأثیرگذار باشد. شناخت نحوه‌ی عملکرد این عضلات و مراقبت از آن‌ها می‌تواند به بهبود سریع‌تر وضعیت و کاهش مشکلات ناشی از فشارهای نامناسب کمک کند.
علائم آسیب به عضلات بین دنده‌ای
آسیب به عضلات بین دنده‌ای می‌تواند باعث ایجاد ناراحتی و محدودیت در حرکات قفسه سینه شود. یکی از نشانه‌های رایج این وضعیت، حساسیت و ناراحتی در ناحیه بین دنده‌ها است که ممکن است هنگام حرکت بالاتنه، چرخش بدن یا حتی تنفس عمیق بیشتر احساس شود. این احساس می‌تواند به‌صورت تدریجی یا ناگهانی ظاهر شود و بسته به‌شدت آسیب، از یک حس ناخوشایند خفیف تا فشاری قابل‌توجه متغیر باشد. همچنین، برخی افراد ممکن است هنگام انجام فعالیت‌هایی مانند سرفه، عطسه یا کشیدگی بدن، احساس فشار بیشتری در ناحیه قفسه سینه داشته باشند. در برخی موارد، لمس محل آسیب‌دیده می‌تواند نشانه‌هایی از حساسیت ایجاد کند که نشان‌دهنده تأثیر این عضلات بر وضعیت عمومی بدن است.
علاوه بر ناراحتی موضعی، ممکن است فرد متوجه کاهش دامنه حرکتی در قسمت بالایی بدن شود. این مسئله می‌تواند باعث شود که برخی حرکات روزمره مانند چرخش به طرفین یا بلند کردن اجسام با دشواری انجام شود. در مواردی که آسیب شدیدتر است، این وضعیت ممکن است بر روی وضعیت نشستن یا ایستادن فرد نیز تأثیر بگذارد و انجام فعالیت‌های روزانه را با چالش همراه کند. برخی افراد ممکن است حس کنند که عضلات ناحیه قفسه سینه دچار ضعف یا سفتی شده‌اند که باعث کاهش انعطاف‌پذیری بدن می‌شود. این علائم بسته به میزان کشیدگی یا آسیب ایجادشده، می‌توانند به‌صورت موقت یا طولانی‌مدت باقی بمانند.
علت‌های آسیب به عضلات بین دنده‌ای
عضلات بین دنده‌ای به دلیل نقش فعال خود در حرکات قفسه سینه و بالاتنه، در معرض فشارهای مختلفی قرار دارند که می‌تواند باعث آسیب آن‌ها شود. یکی از دلایل رایج این وضعیت، فعالیت‌های بدنی شدید و تمرینات سنگین است. ورزش‌هایی که نیاز به چرخش‌های مکرر و ناگهانی بالاتنه دارند، مانند تنیس، گلف، وزنه‌برداری یا شنا، می‌توانند فشار زیادی بر این عضلات وارد کنند.
همچنین، بلند کردن اجسام سنگین به‌ویژه بدون رعایت فرم صحیح بدن، ممکن است باعث کشیدگی بیش‌ازحد در این ناحیه شود. علاوه بر این، انجام تمرینات ورزشی بدون گرم کردن کافی یا استفاده از تکنیک‌های نامناسب، احتمال بروز چنین مشکلاتی را افزایش می‌دهد. در برخی موارد، حرکات تکراری و بیش‌ازحد مانند تمرین‌های استقامتی یا فعالیت‌هایی که نیاز به حرکات مداوم قفسه سینه دارند، می‌توانند منجر به خستگی عضلانی و درنهایت آسیب شوند.
علاوه بر فعالیت‌های بدنی، برخی شرایط دیگر نیز می‌توانند باعث ایجاد فشار بیش‌ازحد بر این عضلات شوند. یکی از عوامل شایع، سرفه‌های مداوم و شدید است که معمولاً در اثر بیماری‌های تنفسی یا آلرژی‌های فصلی ایجاد می‌شود. این نوع سرفه‌ها باعث انقباض مکرر و بیش‌ازحد عضلات بین دنده‌ای شده و می‌توانند منجر به کشیدگی آن‌ها شوند.
همچنین، وضعیت بدنی نامناسب هنگام نشستن یا ایستادن برای مدت طولانی، به‌ویژه در افرادی که زیاد پشت میز کار می‌کنند، می‌تواند به‌تدریج این عضلات را تحت‌فشار قرار داده و باعث بروز مشکلاتی در این ناحیه شود. در برخی موارد، ضربات مستقیم به قفسه سینه، مانند آسیب‌های ناشی از تصادفات یا برخوردهای شدید در ورزش‌های پربرخورد مانند فوتبال یا رزمی، نیز می‌توانند منجر به ایجاد فشار بیش‌ازحد در عضلات بین دنده‌ای شوند.
راه‌های تشخیص آسیب به عضلات بین دنده‌ای
تشخیص آسیب به عضلات بین دنده‌ای معمولاً با معاینه فیزیکی آغاز می‌شود. پزشک ابتدا با بررسی سابقه‌ی فرد، اطلاعاتی درباره‌ی چگونگی بروز مشکل، شدت علائم و فعالیت‌هایی که ممکن است باعث ایجاد آن شده باشند، جمع‌آوری می‌کند. سپس، با لمس محل موردنظر، میزان حساسیت و واکنش عضلات را ارزیابی می‌کند. در این مرحله، معمولاً از فرد خواسته می‌شود که حرکات مشخصی مانند چرخش بالاتنه، تنفس عمیق یا کشش آرام بدن را انجام دهد تا مشخص شود که چه عواملی باعث تشدید ناراحتی می‌شوند. همچنین، پزشک بررسی می‌کند که آیا محدودیت حرکتی یا سفتی در ناحیه‌ی قفسه سینه وجود دارد یا خیر. در بسیاری از موارد، همین معاینه‌ی اولیه می‌تواند اطلاعات کافی برای تشخیص مشکل فراهم کند.
درصورتی‌که علائم شدیدتر باشد یا احتمال وجود مشکلات دیگر مانند آسیب‌های استخوانی مطرح شود، ممکن است از روش‌های تصویربرداری برای بررسی دقیق‌تر استفاده شود. تصویربرداری با اشعه‌ی ایکس یکی از روش‌هایی است که می‌تواند برای اطمینان از سالم بودن استخوان‌ها به کار رود و احتمال شکستگی یا ترک در دنده‌ها را رد کند.
همچنین، در برخی موارد، تصویربرداری با ام‌آر‌آی (MRI) یا سونوگرافی برای مشاهده بافت‌های نرم و عضلات ناحیه‌ی بین دنده‌ای انجام می‌شود. این روش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا میزان آسیب به عضلات را ارزیابی کرده و تشخیص دهد که آیا مشکلی مانند التهاب یا کشیدگی شدید وجود دارد. استفاده از این روش‌های تشخیصی بسته به‌شدت و نوع علائم متفاوت است و معمولاً در موارد پیچیده‌تر به کار می‌روند.
حرکات ورزشی برای بهبود آسیب به عضلات بین دنده‌ای
انجام حرکات ورزشی مناسب می‌تواند به افزایش انعطاف‌پذیری و تقویت عضلات بین دنده‌ای کمک کند. این تمرینات معمولاً شامل حرکات کششی ملایم، تکنیک‌های تنفسی و تمرینات تقویتی هستند که به‌تدریج باعث بهبود عملکرد این عضلات می‌شوند. بااین‌حال، انجام این حرکات باید با دقت و تحت نظر متخصص انجام شود تا از ایجاد فشار اضافی بر ناحیه آسیب‌دیده جلوگیری شود. در ادامه، برخی از تمرینات پیشنهادی که می‌توانند به بازیابی عملکرد عضلات بین دنده‌ای کمک کنند، آورده شده است.
انواع آسیب به عضلات بین دنده‌ای
آسیب به عضلات بین دنده‌ای بسته به‌شدت آن در سه درجه‌ی مختلف طبقه‌بندی می‌شود. آسیب درجه اول خفیف‌ترین نوع محسوب می‌شود و معمولاً شامل کشیدگی جزئی الیاف عضلانی بدون ایجاد پارگی قابل‌توجه است. در این حالت، فرد ممکن است احساس ناراحتی ملایمی در ناحیه بین دنده‌ها داشته باشد که معمولاً با حرکات خاص یا تنفس عمیق تشدید می‌شود. انعطاف‌پذیری و عملکرد عضله تا حد زیادی حفظ شده و فرد می‌تواند فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهد، هرچند ممکن است احساس محدودیت مختصری در برخی حرکات داشته باشد. این نوع آسیب اغلب با استراحت نسبی و رعایت تکنیک‌های مناسب در حرکات روزانه بهبود می‌یابد.
آسیب درجه دوم شامل کشیدگی شدیدتر یا پارگی جزئی الیاف عضلانی است که می‌تواند باعث محدودیت حرکتی و افزایش حساسیت در ناحیه آسیب‌دیده شود. در این وضعیت، عضله توانایی طبیعی خود را تا حدودی از دست می‌دهد و انجام برخی حرکات خاص مانند چرخش بالاتنه یا کشیدگی بدن ممکن است دشوار شود. آسیب درجه سوم شدیدترین نوع محسوب می‌شود و شامل پارگی کامل عضله یا جدا شدن آن از محل اتصال به دنده است. در چنین شرایطی، توانایی عضله به‌شدت کاهش می‌یابد و ممکن است قفسه سینه دچار ضعف محسوس در حرکات شود. این نوع آسیب معمولاً در اثر فشار شدید یا ضربه‌ی مستقیم ایجاد می‌شود و نیاز به بررسی دقیق‌تر برای تعیین روش‌های مناسب مراقبت دارد.
راه‌های پیشگیری از آسیب به عضلات بین دنده‌ای
برای کاهش احتمال آسیب به عضلات بین دنده‌ای، رعایت برخی نکات مهم در فعالیت‌های روزمره و ورزشی ضروری است. یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری، گرم کردن مناسب قبل از انجام هرگونه فعالیت بدنی است. انجام حرکات کششی ملایم و تمرین‌های افزایش انعطاف‌پذیری می‌تواند عضلات بین دنده‌ای را برای حرکات ناگهانی و فشارهای احتمالی آماده کند. همچنین، استفاده از تکنیک‌های صحیح در انجام تمرینات ورزشی و بلند کردن اجسام سنگین نقش مهمی در کاهش فشار وارده بر این عضلات دارد. به‌عنوان‌مثال، در ورزش‌هایی که نیاز به چرخش بالاتنه دارند، باید از حرکات کنترل‌شده و متناسب با توان بدن استفاده کرد تا از کشیدگی بیش‌ازحد عضلات جلوگیری شود.
علاوه بر تمرینات مناسب، حفظ وضعیت بدنی صحیح در هنگام نشستن، ایستادن و انجام فعالیت‌های روزمره از دیگر راهکارهای مؤثر در پیشگیری است. نشستن طولانی‌مدت در وضعیت نامناسب یا خم شدن بیش‌ازحد به جلو می‌تواند باعث فشار مداوم بر عضلات بین دنده‌ای شود؛ بنابراین، استفاده از صندلی‌های ارگونومیک و رعایت اصول صحیح نشستن و ایستادن می‌تواند به حفظ سلامت این عضلات کمک کند. همچنین، تقویت عضلات مرکزی بدن، به‌ویژه عضلات شکم و کمر، باعث توزیع بهتر فشار در بدن شده و احتمال آسیب را کاهش می‌دهد. توجه به علائم اولیه و جلوگیری از انجام حرکات شدید هنگام احساس ناراحتی در این ناحیه می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کند.
نتیجه‌گیری
عضلات بین دنده‌ای نقش حیاتی در حرکات قفسه سینه، تنفس و پایداری بالاتنه دارند، بنابراین حفظ سلامت و عملکرد صحیح آن‌ها اهمیت زیادی دارد. آسیب به این عضلات می‌تواند باعث محدودیت در فعالیت‌های روزمره شود و با علائمی مانند حساسیت در ناحیه بین دنده‌ها، کاهش دامنه حرکتی و فشار در هنگام انجام برخی حرکات همراه باشد. دلایل مختلفی ازجمله تمرینات سنگین، استفاده نادرست از عضلات، ضربات مستقیم یا حتی حرکات تکراری می‌توانند منجر به آسیب در این ناحیه شوند. تشخیص این آسیب معمولاً از طریق معاینه فیزیکی و در مواردی با استفاده از روش‌های تصویربرداری انجام می‌شود.
برای جلوگیری از چنین آسیب‌هایی، رعایت نکاتی مانند گرم کردن مناسب قبل از فعالیت‌های بدنی، استفاده از تکنیک‌های صحیح در حرکات ورزشی، حفظ وضعیت بدنی مناسب و تقویت عضلات مرکزی توصیه می‌شود. همچنین، انجام تمرینات مناسب تحت نظر متخصصان می‌تواند به بهبود عملکرد این عضلات کمک کند. آگاهی از روش‌های پیشگیری و توجه به علائم اولیه، کلید اصلی در حفظ سلامت این بخش از بدن و جلوگیری از مشکلات جدی‌تر است.در صورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.
تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید
