| محل قرارگیری | در قسمت خلفی بدن، از گردن تا کمر. |
| سر ثابت | متصل به مهره‌ها و سطح نخاعی. |
| سر متحرک | متصل به دنده‌ها و فرآیندهای خاری مهره‌ها. |
| خون‌رسانی | از طریق شریان‌های بین‌دنده‌ای و شریان‌های عمقی کمر. |
| عصب‌رسانی | از طریق اعصاب نخاعی و اعصاب بین‌دنده‌ای. |
| عملکرد | حفظ ایستایی، خمیدگی، کشش و چرخش ستون فقرات. |
مقدمه
عضله اریکتور اسپاین (Erector Spinae) یکی از عضلات کلیدی در سیستم عضلانی بدن انسان است که نقش مهمی در حمایت از ستون فقرات و حرکت‌های آن دارد. این عضله که به‌عنوان یک مجموعه عضلانی بلند و عمقی در پشت بدن قرار دارد، از سه بخش اصلی تشکیل‌شده و درحرکت‌های مختلفی مانند خمیدگی، کشش و چرخش ستون فقرات مشارکت دارد. در این مقاله به بررسی کامل عضله اریکتور اسپاین پرداخته و جنبه‌های مختلف آناتومی، بیومکانیک و آسیب‌های احتمالی این عضله را بررسی میکنیم. ابتدا به محل قرارگیری این عضله و ساختار آن پرداخته می‌شود، سپس سر ثابت و متحرک آن توضیح داده می‌شود.
سیستم عصب‌رسانی و خون‌رسانی این عضله نیز موردبررسی قرار خواهد گرفت تا درک کاملی از نحوه عملکرد و تغذیه آن ارائه گردد. در ادامه، عملکرد عضله اریکتور اسپاین ازنظر آناتومی و بیومکانیک تحلیل می‌شود و انواع آسیب‌ها و دلایل بروز آنها توضیح داده می‌شود. درنهایت، به بهترین حرکات و تمرینات برای تقویت این عضله اشاره خواهد شد تا بتوانید از سلامت و قدرت عضلانی خود بهره‌برداری کنید.
عضله اریکتور اسپاین چیست؟
عضله اریکتور اسپاین یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین عضلات بدن است که در قسمت خلفی ستون فقرات قرار دارد و از ناحیه گردن تا پایین کمر امتداد می‌یابد. این عضله به‌صورت یک نوار بلند و عمودی در پشت بدن قرار دارد و از سه بخش اصلی تشکیل‌شده است: ایلیوکستالیس (Iliocostalis) که در کناره‌های ستون فقرات قرار دارد، لونگوسپاینوس (Longissimus) که در وسط قرار دارد و بلندترین بخش عضله اریکتور اسپاین محسوب می‌شود و اسپاینوسوس (Spinalis) که نزدیک‌ترین قسمت به ستون فقرات است و به عنوان عضله عمقی‌تر عمل می‌کند.
اریکتور اسپاین نقش حیاتی در حمایت از ستون فقرات و حفظ وضعیت ایستاده بدن دارد و به انجام حرکت‌های خمیدگی، کشش و چرخش کمک می‌کند. این عضله همچنین در حفظ تعادل بدن هنگام حرکت و فعالیت‌های ورزشی بسیار اهمیت دارد و از آسیب‌های کمر و مشکلات مربوط به آن جلوگیری می‌کند. در کنار این، عضله اریکتور اسپاین به‌عنوان یک سیستم پشتیبانی برای ساختارهای دیگر بدن عمل می‌کند و فشار را از دیسک‌های بین‌مهره‌ای کاهش می‌دهد. تقویت این عضله از طریق تمرینات مناسب می‌تواند موجب بهبود قدرت و استحکام ستون فقرات و کاهش خطر آسیب‌های مرتبط با کمر شود؛ بنابراین، اهمیت این عضله در حفظ سلامت جسمی و بهبود کیفیت زندگی غیرقابل‌چشم‌پوشی است.
محل قرارگیری عضله اریکتور اسپاین
عضله اریکتور اسپاین (Erector Spinae) در قسمت خلفی بدن قرار دارد و از ناحیه گردن تا پایین کمر امتداد می‌یابد. این عضله به‌صورت یک نوار بلند و عمودی در طول ستون فقرات قرارگرفته و در سه بخش اصلی تقسیم می‌شود: ایلیوکستالیس (Iliocostalis) که در کناره‌های ستون فقرات قرار دارد و به دنده‌ها متصل می‌شود، لونگوسپاینوس (Longissimus) که در وسط قرار دارد و بلندترین بخش عضله است و از ناحیه کمر تا گردن را در برمی‌گیرد و اسپاینوسوس (Spinalis) که نزدیک‌ترین قسمت به ستون فقرات است و در ناحیه بالای کمر و گردن قرار دارد. این عضله در تمام طول ستون فقرات از پایین کمر (ناحیه لومبار) تا گردن (ناحیه سرویکال) گسترش‌یافته و در حفظ ایستایی و حمایت از حرکت‌های مختلف ستون فقرات نقش دارد.
بررسی سر ثابت اریکتور اسپاین
عضله اریکتور اسپاین (Erector Spinae) یکی از عضلات بزرگ و مهم پشت بدن است که در طول ستون فقرات قرار دارد و از ناحیه گردن تا پایین کمر گسترش می‌یابد. سر ثابت این عضله به مهره‌ها و فرآیندهای خاری ستون فقرات متصل است و به‌عنوان نقطه اصلی اتصال و ثابت‌سازی عضله عمل می‌کند. این بخش از عضله درواقع نقش پشتیبانی و نگهداری ساختار عمقی ستون فقرات را بر عهده دارد. اتصال سر ثابت به مهره‌ها و فرآیندهای خاری، به اریکتور اسپاین این امکان را می‌دهد که ساختار ستون فقرات را در وضعیت مناسب خود نگه دارد و از بروز آسیب‌های احتمالی جلوگیری کند.
در هنگام فعالیت‌های روزمره یا ورزش‌هایی که شامل حرکات پیچیده بدن هستند، سر ثابت عضله اریکتور اسپاین وظیفه حیاتی در تثبیت ستون فقرات دارد. این عضله با حفظ موقعیت مناسب مهره‌ها و جلوگیری از حرکات اضافی و ناپایدار، به ایستایی و استحکام بدن کمک می‌کند. برای مثال، در حین حرکت به جلو یا کشش بدن به سمت بالا، سر ثابت عضله اریکتور اسپاین به عضله این اجازه را می‌دهد که نیروی لازم را برای کنترل حرکات فراهم کند. این ویژگی در جلوگیری از آسیب‌های ستون فقرات بسیار اهمیت دارد، زیرا هرگونه تغییر یا انحراف در موقعیت مهره‌ها می‌تواند منجر به فشار نامناسب بر دیسک‌ها و آسیب به ساختارهای دیگر گردد.
سر ثابت عضله اریکتور اسپاین به‌عنوان یکی از عوامل اصلی حفظ تعادل و قدرت بدن در مقابل تغییرات و بارهای مختلف عمل می‌کند. این بخش از عضله باعث می‌شود که ستون فقرات بتواند به‌درستی و باثبات حرکت کند و درعین‌حال نیروهایی را که در اثر فعالیت‌های مختلف به آن وارد می‌شود، تحمل نماید. این امر به‌ویژه در ورزش‌هایی که شامل بلند کردن وزنه یا انجام حرکات کششی و قدرتی است، از اهمیت بالایی برخوردار است.
بررسی سر متحرک اریکتور اسپاین
سر متحرک عضله اریکتور اسپاین (Erector Spinae) به بخش‌هایی از ستون فقرات و دنده‌ها متصل است که نقش مهمی درحرکت و انعطاف‌پذیری بدن دارند. برخلاف سر ثابت که به مهره‌ها و فرآیندهای خاری متصل است و نقش تثبیت‌کننده دارد، سر متحرک به قسمت‌های بیرونی ستون فقرات و دنده‌ها متصل می‌شود و به عضله اجازه می‌دهد تا حرکت‌های مختلفی مانند خمیدگی، کشش و چرخش را انجام دهد. این سر متحرک به‌ویژه در حفظ تعادل بدن و انجام حرکات پیچیده بسیار اهمیت دارد و در هنگام فعالیت‌هایی مانند بلند‌کردن وزنه یا انجام حرکات کششی نقش کلیدی ایفا می‌کند.
بااتصال سر متحرک عضله اریکتور اسپاین به دنده‌ها و فرآیندهای عرضی مهره‌ها، این عضله می‌تواند نیروی لازم برای حرکت‌های مختلف را تولید کند. سر متحرک این عضله در انجام حرکات خمیدگی به جلو و عقب، چرخش به چپ و راست و حتی کشش به سمت بالا و پایین مشارکت دارد. زمانی که بدن در حال حرکت است یا در حال انتقال وزن به قسمت‌های مختلف بدن است، سر متحرک عضله اریکتور اسپاین به‌طور فعال وارد عمل می‌شود تا حرکات را کنترل کرده و قدرت و پایداری لازم را فراهم آورد. این عملکرد برای حفظ وضعیت بدن و جلوگیری از آسیب‌های مرتبط با حرکات نادرست اهمیت دارد.
یکی از ویژگی‌های بارز سر متحرک عضله اریکتور اسپاین این است که به همراه سر ثابت، به عضله اجازه می‌دهد تا به‌طور هماهنگ کار کند و بدن را در وضعیت مطلوب نگه دارد. این تعامل بین سر ثابت و متحرک عضله، توانایی بدن را در انجام حرکات کنترل‌شده و ایمن افزایش می‌دهد. در ورزش‌ها و فعالیت‌های بدنی که نیاز به انعطاف‌پذیری و قدرت زیادی دارند، سر متحرک عضله اریکتور اسپاین می‌تواند تفاوت زیادی در عملکرد و جلوگیری از آسیب‌ها ایجاد کند. ازاین‌رو، تقویت این عضله و تمرینات مرتبط با آن می‌تواند به بهبود عملکرد بدنی و کاهش خطر آسیب‌های کمر و ستون فقرات کمک کند.
سیستم عصب‌رسانی اریکتور اسپاین
سیستم عصب‌رسانی عضله اریکتور اسپاین (Erector Spinae) از طریق اعصاب نخاعی و شبکه‌های عصبی مختلف انجام می‌شود که این عضله را برای حرکت و کنترل به سیستم عصبی مرکزی متصل می‌کنند. این عضله عمدتاً توسط اعصاب نخاعی بین‌دنده‌ای و عصب‌های عمقی کمر عصب‌گذاری می‌شود. اعصاب نخاعی از هر مهره خارج شده و به عضلات مختلف بدن ازجمله اریکتور اسپاین پیام‌های عصبی ارسال می‌کنند. این اعصاب شامل شاخه‌های حرکتی هستند که به عضله پیام می‌دهند تا انقباض و حرکت را انجام دهد و شاخه‌های حسی که به سیستم عصبی مرکزی اطلاعات حسی در مورد وضعیت و موقعیت عضله ارسال می‌کنند.
عصب‌رسانی عضله اریکتور اسپاین به‌طور خاص از اعصاب مهره‌ای سینه‌ای (Thoracic) و مهره‌ای کمری (Lumbar) ناشی می‌شود. این اعصاب به‌طور مستقیم از نخاع خارج شده و به بخش‌های مختلف عضله اریکتور اسپاین در نواحی مختلف بدن عصب‌رسانی می‌کنند. این سیستم عصب‌رسانی به عضله اجازه می‌دهد تا در پاسخ به حرکات بدن، نیرو و کنترل لازم را تولید کند و از بروز حرکات غیرطبیعی و آسیب‌زا جلوگیری کند. عملکرد دقیق و هماهنگ این سیستم عصبی برای حفظ تعادل بدن و جلوگیری از آسیب‌های احتمالی به‌ویژه در فعالیت‌های ورزشی و حرکات فیزیکی بسیار حیاتی است.
سیستم خون‌رسانی اریکتور اسپاین
سیستم خون‌رسانی عضله اریکتور اسپاین (Erector Spinae) از طریق شریان‌های مختلفی انجام می‌شود که خون غنی از اکسیژن و مواد مغذی را به این عضله منتقل می‌کنند. خون‌رسانی به این عضله عمدتاً توسط شریان‌های بین‌دنده‌ای و شریان‌های عمقی کمر انجام می‌شود. شریان‌های بین‌دنده‌ای از شریان آئورت (Aorta) منشعب می‌شوند و در امتداد دنده‌ها و قسمت خلفی ستون فقرات حرکت می‌کنند و به عضلات پشت، ازجمله اریکتور اسپاین، خون‌رسانی می‌کنند. همچنین، شریان‌های عمقی کمر که از شریان‌های اصلی شکم و شریان‌های کمر منشعب می‌شوند، به نواحی مختلف عضله اریکتور اسپاین خون می‌فرستند و تغذیه آن را تأمین می‌کنند.
خون‌رسانی مناسب به عضله اریکتور اسپاین برای عملکرد صحیح آن ضروری است، زیرا این عضله نیاز به جریان مداوم خون دارد تا انرژی لازم برای انقباضات و حرکات مختلف بدن را تأمین کند. این فرآیند باعث می‌شود که عضله بتواند به‌طور مؤثر در فعالیت‌های فیزیکی مانند کشش، خمیدگی و چرخش ستون فقرات عمل کند. درصورتی‌که خون‌رسانی به این عضله دچار اختلال شود، می‌تواند منجر به کاهش قدرت و کارایی آن شود و احتمال آسیب‌های عضلانی افزایش یابد.
عملکرد عضله اریکتور اسپاین ازنظر آناتومی
عملکرد عضله اریکتور اسپاین (Erector Spinae) ازنظر آناتومی شامل نقش‌های اصلی در حمایت و حرکت ستون فقرات است. این عضله که از سه بخش اصلی ایلیوکستالیس (Iliocostalis)، لونگوسپاینوس (Longissimus) و اسپاینوسوس (Spinalis) تشکیل‌شده، به حفظ ایستایی بدن و انجام حرکت‌های مختلف در ستون فقرات کمک می‌کند. وظیفه اصلی این عضله در حفظ موقعیت طبیعی و راستای ستون فقرات است و به جلوگیری از خمیدگی و انحرافات نامناسب کمک می‌کند.
عملکرد عضله اریکتور اسپاین درحرکت‌های خمیدگی به عقب (اکستنشین)، خمیدگی به جلو (فلیکسیون) و چرخش ستون فقرات نقش دارد. زمانی که این عضله منقبض می‌شود، ستون فقرات را به سمت عقب می‌کشد و موجب کشش و صاف نگه‌داشتن آن می‌شود که این حرکت به‌طور عمده در فعالیت‌های ایستاده و حفظ وضعیت ایستایی بدن دیده می‌شود. همچنین، این عضله در چرخش‌های جانبی و حرکات خمیدگی به یک سمت از ستون فقرات نیز دخیل است، به‌طوری‌که در حرکات پیچشی بدن و هنگام حرکت‌های جانبی، اریکتور اسپاین به تعادل بدن کمک می‌کند.
عملکرد عضله اریکتور اسپاین ازنظر بیومکانیک
عملکرد عضله اریکتور اسپاین ازنظر بیومکانیک به تحلیل نحوه مشارکت این عضله در حرکات بدن و نقش آن در ایجاد و انتقال نیرو مربوط می‌شود. عضله اریکتور اسپاین که از سه بخش ایلیوکستالیس (Iliocostalis)، لونگوسپاینوس (Longissimus) و اسپاینوسوس (Spinalis) تشکیل‌شده، به‌طور اصلی در حفظ وضعیت عمودی ستون فقرات و جلوگیری از انحراف آن در حرکات مختلف دخالت دارد. از منظر بیومکانیکی، این عضله در ایجاد نیروی اکستنشین (کشش به عقب) و تثبیت ستون فقرات برای حفظ وضعیت ایستاده و پشتیبانی از حرکات پیچیده بدن نقش دارد.
در فعالیت‌های مختلفی مانند بلند‌کردن وزنه یا انجام حرکات کششی، عضله اریکتور اسپاین به‌عنوان یک محرک اصلی عمل می‌کند که توان و نیرو را برای برقراری تعادل و پایداری بدن تولید می‌کند. این عضله با ایجاد نیروهای کششی در طول ستون فقرات، فشار وارد بر دیسک‌های بین‌مهره‌ای را کاهش می‌دهد و به‌این‌ترتیب از آسیب‌های احتمالی و اختلالات ساختاری جلوگیری می‌کند. ازآنجاکه اریکتور اسپاین به‌طور مستقیم با مهره‌ها و دنده‌ها در ارتباط است، در هنگام انقباض، نیروی ایجادشده توسط این عضله می‌تواند باعث کشش و باز شدن مفاصل بین مهره‌ای و همچنین انجام حرکت‌های پیچشی و خمیدگی در ستون فقرات شود.
بیومکانیک عضله اریکتور اسپاین در حرکات دینامیکی مانند چرخش و خمیدگی جانبی نیز اهمیت دارد. این عضله با کمک به تولید نیروهای لازم برای این حرکات، امکان تغییر وضعیت و انعطاف‌پذیری بدن را فراهم می‌آورد. علاوه بر این، عضله اریکتور اسپاین به‌عنوان یک کاهنده استاتیکی و دینامیکی در هنگام انجام فعالیت‌های سنگین مانند خم‌شدن و بلند‌کردن اجسام سنگین عمل می‌کند و از فشار بیش‌ازحد روی مهره‌ها و دیسک‌ها جلوگیری می‌کند. درنتیجه، توانایی این عضله در تولید و کنترل نیروهای مختلف به حفظ پایداری و کاهش آسیب‌های حرکتی و ساختاری کمک می‌کند و این ویژگی‌ها آن را به یکی از اجزای حیاتی در بیومکانیک بدن تبدیل می‌کند.
آسیب‌های عضله اریکتور اسپاین
آسیب‌های عضله اریکتور اسپاین می‌توانند ناشی از عوامل مختلفی ازجمله فشار زیاد، استفاده نادرست و فعالیت‌های فیزیکی شدید باشند. این عضله که وظیفه اصلی آن حمایت از ستون فقرات و انجام حرکات مختلف مانند خمیدگی و کشش است، می‌تواند دچار کشیدگی و پارگی عضلانی شود، به‌ویژه زمانی که فشار زیادی بر آن وارد می‌شود یا در هنگام بلند‌کردن وزنه‌های سنگین با تکنیک نادرست انجام می‌گیرد. کشیدگی و پارگی عضلانی منجر به کاهش دامنه حرکتی و ضعف در ناحیه آسیب‌دیده می‌شود. یکی دیگر از مشکلات شایع آسیب به عضله اریکتور اسپاین، آسیب کمر است که می‌تواند به دلیل ضعف در عضلات یا آسیب‌های مکرر رخ دهد و می‌تواند تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی داشته باشد و محدودیت‌های جدی در انجام فعالیت‌های روزمره ایجاد کند.
برای پیشگیری از این آسیب‌ها، انجام تمرینات تقویتی منظم، رعایت تکنیک‌های صحیح در بلند‌کردن اجسام و حفظ وضعیت مناسب بدن در طول روز ضروری است. این اقدامات می‌توانند به حفظ سلامت عضله اریکتور اسپاین و جلوگیری از آسیب‌های احتمالی کمک کنند.
دلایل بروز آسیب‌های اریکتور اسپاین
آسیب‌های عضله اریکتور اسپاین می‌توانند به دلایل مختلفی بروز کنند که در اغلب موارد ناشی از فشار بیش‌ازحد، وضعیت‌های نادرست بدن و فعالیت‌های فیزیکی نامناسب هستند. یکی از دلایل اصلی آسیب، استفاده نادرست از بدن در هنگام بلند‌کردن اجسام سنگین است. وقتی‌که بدن با تکنیک‌های صحیح بلند‌کردن وزنه‌ها یا اجسام سنگین همراه نباشد، فشار زیادی به عضلات پشت و به‌ویژه اریکتور اسپاین وارد می‌شود و می‌تواند منجر به کشیدگی یا پارگی عضلانی شود. وضعیت‌های نامناسب بدن نیز نقش بزرگی در بروز آسیب دارند.
عدم تقویت و ضعف عضلانی از دیگر عوامل بروز آسیب به عضله اریکتور اسپاین است. عضلات ضعیف قادر به تحمل فشارهای معمولی بدن نیستند و درنتیجه، احتمال بروز کشیدگی و آسیب افزایش می‌یابد. فعالیت‌های ورزشی شدید و بدون آمادگی مناسب نیز می‌توانند منجر به آسیب شوند، به‌ویژه زمانی که فشار و شدت تمرینات بیش‌ازحد توان بدن باشد. استرس و خستگی نیز می‌توانند باعث افزایش تنش در عضلات و درنتیجه آسیب‌های احتمالی شوند. به‌علاوه، افزایش سن و تغییرات طبیعی در بدن مانند کاهش الاستیسیته عضلات می‌تواند خطر آسیب‌های عضلانی را بالا ببرد. برای پیشگیری از آسیب‌های عضله اریکتور اسپاین، رعایت تکنیک‌های صحیح بدن، انجام تمرینات تقویتی منظم، استفاده از وضعیت‌های صحیح در هنگام نشستن و ایستادن و استراحت کافی اهمیت زیادی دارد.
بهترین حرکات برای تقویت عضله اریکتور اسپاین
برای تقویت عضله اریکتور اسپاین، تمرینات مختلفی وجود دارد که می‌توانند به افزایش قدرت و استقامت این عضله کمک کنند. یکی از بهترین تمرینات اکستنشن پشت است که می‌تواند با استفاده از دستگاه مخصوص یا در حالت دراز‌کشیده روی زمین انجام شود. این تمرین به‌طور مستقیم عضله اریکتور اسپاین را هدف قرار می‌دهد و باعث تقویت آن می‌شود. تمرینات سوپرمن نیز گزینه‌ای مؤثر برای تقویت این عضله هستند؛ در این حرکت، با دراز‌کشیدن روی شکم و بلند‌کردن هم‌زمان دست‌ها و پاها، عضلات پشت فعال می‌شوند و انعطاف‌پذیری و قدرت آنها افزایش می‌یابد.
همچنین، تمرینات ددلیفت که به تقویت کل عضلات پشت و بدن کمک می‌کنند و پلانک‌های پهلو که برای تقویت عضلات جانبی و پشتی بدن بسیار مؤثرند، از دیگر گزینه‌های مناسب برای تقویت اریکتور اسپاین هستند. این تمرینات نه‌تنها باعث افزایش قدرت عضله اریکتور اسپاین می‌شوند، بلکه به بهبود وضعیت بدن و کاهش خطر آسیب‌های کمر نیز کمک می‌کنند.
سخن پایانی
عضله اریکتور اسپاین یکی از مهم‌ترین عضلات بدن است که نقش حیاتی در حمایت از ستون فقرات و انجام حرکات مختلف ایفا می‌کند. تقویت این عضله به جلوگیری از آسیب‌های کمر، بهبود وضعیت بدن و افزایش قدرت عمومی بدن کمک می‌کند. انجام تمرینات منظم مانند اکستنشن پشت، سوپرمن، ددلیفت و پلانک‌های پهلو می‌تواند باعث تقویت این عضله و حفظ سلامت کلی بدن شود. این اهمیت تقویت عضلات پشت باید در برنامه‌های ورزشی و فعالیت‌های روزمره موردتوجه قرار گیرد تا از مشکلات کمر جلوگیری شود.
به عنوان یک نکته پایانی، توجه به مشاوره و نکات متخصصان پزشکی مانند دکتر حوصله ، می‌تواند به شما در انتخاب و انجام تمرینات صحیح کمک کند و از بروز آسیب‌های احتمالی جلوگیری کند. سلامت و توانمندی بدن با توجه به نیازهای فردی و زیر نظر متخصصان، تضمین‌کننده عملکرد بهتر و زندگی سالم‌تر است.
منایع:
https://www.kenhub.com/en/library/anatomy/erector-spinae-muscles
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537074/
https://teachmeanatomy.info/back/muscles/intrinsic
