| محل قرار گیری | در عمق پشت، از استخوان ساکروم تا مهره‌های بالاتر ستون فقرات قرار دارد. |
| سر ثابت | به مهره‌های پایین‌تر (ساکروم و مهره‌های اطراف آن) متصل است. |
| سر متحرک | به مهره‌های بالاتر متصل است و درحرکت‌های دقیق و کنترل ستون فقرات نقش دارد. |
| خون رسانی | از طریق شریان‌های کوچکی که از عروق خونی اطراف مهره‌ها منشعب می‌شوند، تأمین می‌شود. |
| عصب رسانی | توسط ریشه‌های عصبی پشتی از نواحی مختلف ستون فقرات انجام می‌شود. |
| عملکرد | تثبیت ستون فقرات و کنترل حرکت‌های دقیق مانند چرخش و خم شدن، حفظ وضعیت صحیح بدن و پایداری در فعالیت‌های مختلف |
مقدمه
عضله مولتیفیدوس (Multifidus) یکی از عضلات عمیق و مهم در پشت بدن است که در حفظ پایداری و عملکرد صحیح ستون فقرات نقش کلیدی دارد. این عضله به‌ویژه در حرکات دقیق و کنترل‌شده مانند چرخش و خم شدن ستون فقرات دخالت دارد و از آسیب‌های کمر جلوگیری می‌کند. عضله مولتیفیدوس از مهره‌های پایین شروع شده و تا مهره‌های بالاتر امتداد می‌یابد و در سراسر طول ستون فقرات پخش می‌شود.
برای درک بهتر نقش و ویژگی‌های این عضله، در ادامه به موارد زیر خواهیم پرداخت: محل قرارگیری عضله مولتیفیدوس، سر ثابت و متحرک آن، سیستم عصب‌رسانی و خون‌رسانی، عملکرد آن ازنظر آناتومی و بیومکانیک، آسیب‌های شایع و دلایل بروز آن‌ها و بهترین حرکات برای تقویت این عضله. این اطلاعات به شما کمک خواهد کرد تا شناخت بهتری از عضله مولتیفیدوس پیداکرده و روش‌های بهینه برای تقویت آن را یاد بگیرید.با مقاله ی دکتر حوصله همراه ما باشید.
عضله مولتیفیدوس چیست؟
عضله مولتیفیدوس یکی از عضلات عمقی و مهم ستون فقرات است که نقش اساسی در حفظ پایداری و عملکرد صحیح آن دارد. این عضله از چندین بخش متصل به یکدیگر تشکیل شده و از استخوان ساکروم شروع می‌شود و تا مهره‌های بالاتر امتداد می‌یابد. مولتیفیدوس در تثبیت ستون فقرات هنگام حرکت‌های پیچشی و خمیدگی نقش دارد و در حفظ تعادل بدن و جلوگیری از آسیب‌های کمر بسیار مؤثر است.
این عضله به‌عنوان عضله‌ای عمقی، در زیر عضلات سطحی‌تر پشت قرار دارد و به کنترل دقیق حرکات ستون فقرات کمک می‌کند. مولتیفیدوس به‌ویژه در فعالیت‌هایی که نیاز به استقامت و پایداری ستون فقرات دارند، مانند فعالیت‌های ورزشی و کارهای روزمره، نقش دارد و عدم توجه به‌سلامت آن می‌تواند منجر به مشکلات کمر شود.
محل قرارگیری عضله مولتیفیدوس
عضله مولتیفیدوس در عمق پشت قرار دارد و از استخوان ساکروم (پایین‌ترین قسمت ستون فقرات) شروع می‌شود و به سمت مهره‌های بالاتر حرکت می‌کند. این عضله در طول ستون فقرات، به‌ویژه در نواحی کمری، سینه‌ای و گردنی قرار دارد و به‌عنوان یکی از عضلات اصلی تثبیت‌کننده ستون فقرات شناخته می‌شود. مولتیفیدوس در لایه‌های زیرین عضلات سطحی‌تر مانند عضله بلندکننده ستون فقرات (erector spinae) قرار دارد و درنتیجه در آناتومی و عملکرد بدن نقش حیاتی دارد.
این عضله از چندین بخش متوالی تشکیل شده که از مهره‌ای به مهره دیگر امتداد می‌یابد و به‌وسیله فیبرهای عضلانی کوتاه به یکدیگر متصل می‌شوند. این بخش‌ها که به‌طور متقاطع از مهره‌ها عبور می‌کنند، به‌طور مؤثری در ایجاد ثبات و پایداری ستون فقرات کمک می‌کنند. عملکرد مولتیفیدوس در حفظ موقعیت طبیعی ستون فقرات و جلوگیری از حرکت‌های ناخواسته و آسیب‌زا هنگام فعالیت‌های پیچشی و خمیدگی اهمیت دارد. ازاین‌رو، این عضله برای افرادی که در معرض فعالیت‌های بدنی سنگین یا ورزش‌های فیزیکی قرار دارند، نقش کلیدی ایفا می‌کند.
بررسی سر ثابت مولتیفیدوس
سر ثابت عضله مولتیفیدوس در ناحیه پایین‌تر ستون فقرات قرار دارد و به مهره‌های پایین و بخش‌های مرتبط بااستخوان ساکروم متصل است. این قسمت از عضله وظیفه تثبیت و پشتیبانی از ستون فقرات را بر عهده دارد و به حفظ پایداری بدن کمک می‌کند. ازآنجاکه سر ثابت مولتیفیدوس به استخوان‌های پایین متصل است، می‌تواند به‌عنوان یک نقطه پایه برای دیگر بخش‌های این عضله عمل کند تا عملکردهای پیچیده‌تر حرکتی به‌طور مؤثر انجام شود.
این سر ثابت در نقش خود به‌ویژه در حفظ وضعیت طبیعی ستون فقرات و جلوگیری از حرکت‌های ناخواسته یا آسیب‌زا اهمیت دارد. بااینکه عضله مولتیفیدوس در سراسر ستون فقرات گسترش یافته، سر ثابت آن به‌عنوان پایه‌ای محکم عمل می‌کند که به سایر بخش‌ها اجازه می‌دهد در کنترل حرکات و پاسخ به تغییرات ناگهانی فشار و تنش مؤثر باشند. این ویژگی به‌ویژه در ورزش‌ها و فعالیت‌هایی که نیاز به استقامت و ثبات ستون فقرات دارند، حیاتی است.
بررسی سر متحرک مولتیفیدوس
سر متحرک عضله مولتیفیدوس به مهره‌های بالاتر در ستون فقرات متصل است و به‌عنوان قسمت فعال و متحرک این عضله عمل می‌کند. این سر از عضله در طول ستون فقرات، از قسمت پایین‌تر تا قسمت‌های بالاتر، امتداد یافته و به مهره‌ها و مفاصل بین‌مهره‌ای متصل می‌شود. وظیفه اصلی سر متحرک مولتیفیدوس کمک به حرکات دقیق و کنترل‌شده ستون فقرات است، به‌ویژه در زمان چرخش، خمیدگی و حرکات پیچشی که نیاز به پایداری و هماهنگی دارند.
سر متحرک مولتیفیدوس باقابلیت انقباض و انبساط خود به حرکت کنترل‌شده و حمایت از مهره‌ها در طول فعالیت‌های مختلف کمک می‌کند. این عضله با فیبرهای عضلانی کوتاه و متقاطع خود به ایجاد قدرت و استقامت لازم برای حفظ تعادل و پایداری بدن در حرکات پیچیده و سنگین کمک می‌نماید. به‌این‌ترتیب، سر متحرک مولتیفیدوس در هماهنگی با سایر عضلات و سیستم عصبی بدن نقش مهمی ایفا می‌کند و در جلوگیری از حرکات ناگهانی و جلوگیری از آسیب‌های کمر بسیار مؤثر است.
سیستم عصب‌رسانی مولتیفیدوس
سیستم عصب‌رسانی عضله مولتیفیدوس از طریق ریشه‌های عصبی پشتی ستون فقرات انجام می‌شود. این عضله توسط اعصاب نخاعی از نواحی مختلف ستون فقرات تأمین عصب می‌شود که شامل ریشه‌های عصبی در نواحی کمری، سینه‌ای و گردنی است. این اعصاب از ریشه‌های عصبی پشتی منشعب می‌شوند و به عضله پیام‌های عصبی می‌فرستند تا انقباضات و فعالیت‌های آن را کنترل کنند. به دلیل این عصب‌رسانی خاص، عضله مولتیفیدوس توانایی انجام حرکت‌های دقیق و حمایت از ستون فقرات در زمان‌های نیاز به پایداری و ثبات را دارد.
عصب‌های مربوط به عضله مولتیفیدوس به‌طور ویژه از عصب‌های نخاعی و شاخه‌های عصبی پشتی که به هر مهره متصل هستند، منشعب می‌شوند. این سیستم عصب‌رسانی به عضله این امکان را می‌دهد که پاسخ‌های حرکتی سریع و کنترل‌شده داشته باشد و در حرکات پیچشی، خمیدگی و فعالیت‌های مشابه در ستون فقرات نقش مهمی ایفا کند.
سیستم خون‌رسانی مولتیفیدوس
سیستم خون‌رسانی عضله مولتیفیدوس از طریق عروق خونی کوچک و شبکه‌ای از شریان‌ها و رگ‌های خونی که به مهره‌ها و بافت‌های اطراف آن مربوط می‌شوند، تأمین می‌شود. این عضله به دلیل موقعیت عمیق خود در پشت، خون‌رسانی آن عمدتاً توسط شریان‌های کوچک و نواحی عروق خونی اطراف ستون فقرات انجام می‌گیرد. شریان‌های نخاعی و شریان‌های بین‌مهره‌ای که از شریان‌های اصلی ستون فقرات منشعب می‌شوند، خون موردنیاز برای عضله مولتیفیدوس را تأمین می‌کنند.
این سیستم خون‌رسانی به عضله مولتیفیدوس این امکان را می‌دهد تا انرژی و مواد مغذی لازم برای عملکرد صحیح و انقباضات مداوم خود را دریافت کند. علاوه بر این، خون‌رسانی مناسب به این عضله نقش مهمی در فرآیندهای بازسازی و ترمیم پس از آسیب یا استفاده زیاد از عضله ایفا می‌کند. اختلال در سیستم خون‌رسانی می‌تواند منجر به ضعف عضلانی و مشکلات مربوط به عملکرد ستون فقرات شود، بنابراین حفظ سلامت عروق خونی و جریان خون در این ناحیه اهمیت زیادی دارد.
عملکرد عضله مولتیفیدوس ازنظر آناتومی
عملکرد عضله مولتیفیدوس ازنظر آناتومی شامل وظایف حیاتی در تثبیت و پایداری ستون فقرات است. این عضله به‌طور عمده در عمق پشت قرار دارد و از مهره‌های پایین تا مهره‌های بالاتر کشیده می‌شود، به‌طوری‌که در نواحی کمری، سینه‌ای و گردنی فعالیت می‌کند. وظیفه اصلی آن پشتیبانی از ستون فقرات و کمک به حفظ وضعیت طبیعی آن در حرکات مختلف است. مولتیفیدوس از فیبرهای عضلانی کوتاه و متقاطع تشکیل شده است که از مهره‌ای به مهره دیگر متصل می‌شوند و موجب انقباض و حرکات دقیق می‌گردند.
عملکرد عضله مولتیفیدوس ازنظر بیومکانیک
عملکرد عضله مولتیفیدوس ازنظر بیومکانیک شامل نقش کلیدی آن در تثبیت و حرکت ستون فقرات است. این عضله که از فیبرهای عضلانی کوتاه و متقاطع تشکیل شده است، به‌طور عمده در اعمال حرکات دقیق و کنترل‌شده ستون فقرات مشارکت دارد و از مهره‌های پایین تا بالاترین قسمت‌های آن کشیده می‌شود. ازآنجاکه فیبرهای عضلانی مولتیفیدوس به‌طور متقاطع از یک‌مهره به مهره دیگر متصل می‌شوند، این عضله قادر است حرکات پیچشی و خمیدگی را با دقت و قدرت کنترل کند و در تثبیت ستون فقرات در هنگام فعالیت‌های حرکتی نقش مهمی دارد.
از دیدگاه بیومکانیکی، عضله مولتیفیدوس با جلوگیری از حرکت‌های ناگهانی و فراهم کردن پایداری لازم در حین حرکات پیچشی و چرخشی، فشارهای وارده بر مهره‌ها را متعادل می‌سازد و از آسیب‌های احتمالی جلوگیری می‌کند. این عملکرد به‌ویژه در ورزش‌ها و فعالیت‌هایی که نیاز به تغییرات سریع در وضعیت بدن دارند، حیاتی است. با تقویت این عضله، قدرت و استقامت ستون فقرات افزایش می‌یابد و خطر آسیب‌دیدگی درحرکت‌های تکراری یا پیچشی کاهش می‌یابد.
آسیب‌های عضله مولتیفیدوس
عضله مولتیفیدوس می‌تواند تحت تأثیر آسیب‌های مختلفی قرار گیرد که برخی از آن‌ها می‌توانند باعث کاهش توانایی حرکتی شوند. این عضله به دلیل موقعیت عمیق و ساختار پیچیده‌اش، در برابر آسیب‌دیدگی‌های ناشی از فشارهای مکرر یا وضعیت‌های نامناسب بدن آسیب‌پذیر است. آسیب‌های عضله مولتیفیدوس می‌تواند شامل کشیدگی‌های عضلانی، التهاب و حتی پارگی‌های جزئی فیبرهای عضلانی باشد.
یکی از شایع‌ترین آسیب‌ها به عضله مولتیفیدوس، کمبود قدرت و استقامت است که می‌تواند به دلیل بی‌تحرکی، تمرینات نادرست، یا آسیب‌های قبلی به ستون فقرات رخ دهد. این ضعف می‌تواند منجر به مشکلات ساختاری دیگر شود. همچنین، صدمات حاد به این عضله می‌تواند ناشی از حرکات ناگهانی، ضربات مستقیم، یا فعالیت‌های ورزشی با شدت بالا باشد که موجب کشیدگی یا آسیب به فیبرهای عضلانی می‌گردد.
دلایل بروز آسیب‌های مولتیفیدوس
آسیب‌های عضله مولتیفیدوس می‌توانند به دلایل متعددی رخ دهند که شامل عوامل خارجی، وضعیت‌های نامناسب بدن و ضعف عمومی عضلانی می‌باشند. یکی از اصلی‌ترین دلایل بروز آسیب‌ها، کشیدگی و فشارهای مکرر است که در اثر فعالیت‌های تکراری و حرکات نادرست ایجاد می‌شود. این نوع فشارها می‌توانند باعث ایجاد میکروتروما در فیبرهای عضلانی شوند که باگذشت زمان به آسیب‌های مزمن تبدیل می‌شوند.
ضعف عضلانی و عدم تعادل در گروه‌های عضلانی اطراف ستون فقرات نیز یکی دیگر از دلایل مهم آسیب‌های مولتیفیدوس است. اگر عضلات پشتیبان دیگری مانند عضلات شکم یا عضلات پشت ضعیف باشند، فشار بیشتری به عضله مولتیفیدوس وارد می‌شود و این امر می‌تواند منجر به کشیدگی و آسیب شود. از سوی دیگر، وضعیت‌های نادرست بدن در هنگام نشستن، ایستادن یا فعالیت‌های ورزشی، می‌توانند باعث تغییرات غیرطبیعی در ستون فقرات و ایجاد فشار بر عضله مولتیفیدوس شوند.
بهترین حرکات برای تقویت عضله مولتیفیدوس
برای تقویت عضله مولتیفیدوس که نقش حیاتی در پایداری ستون فقرات و حمایت از آن دارد، تمرینات خاصی وجود دارند که می‌توانند به افزایش قدرت و استقامت این عضله کمک کنند. این عضله، به دلیل موقعیت عمقی خود، در بسیاری از فعالیت‌های روزانه و ورزشی مشارکت دارد و تقویت آن می‌تواند از بروز آسیب‌های کمر جلوگیری کرده و عملکرد بدن را بهبود بخشد. یکی از بهترین تمرینات برای تقویت مولتیفیدوس، تمرین Bird-Dog است که شامل قرارگیری در وضعیت چهار دست‌وپا و بلند کردن دست‌وپای مخالف به‌طور هم‌زمان است. این تمرین باعث تقویت عضلات مرکزی بدن، به‌ویژه مولتیفیدوس، می‌شود و به تثبیت ستون فقرات کمک می‌کند.
تمرینات پلانک نیز از دیگر تمرینات مؤثر برای تقویت این عضله هستند. پلانک‌ها، چه به‌صورت استاندارد و چه به‌صورت جانبی، موجب تقویت عضلات شکم، کمر و عضلات حمایت‌کننده ستون فقرات می‌شوند. این تمرینات به‌ویژه در حفظ وضعیت صحیح بدن و جلوگیری از آسیب‌دیدگی‌های کمر مؤثر هستند. تمرینات پل نیز که شامل دراز کشیدن به‌دمر و بالا بردن باسن می‌شود، برای تقویت عضلات پشت و کاهش فشار از روی ستون فقرات مفید است. این حرکت باعث تقویت عضلات کمر و شکم می‌شود و پایداری بیشتری به بدن می‌بخشد.
سخن پایانی
توجه به اهمیت عضله مولتیفیدوس در حفظ سلامت و عملکرد ستون فقرات ضروری است. این عضله که نقش عمده‌ای در پایداری و حرکت ستون فقرات دارد، می‌تواند با تقویت و توجه به تمرینات خاص، مانند پلانک‌ها، تمرینات پل و Bird-Dog، به میزان زیادی تقویت شود. تقویت این عضله می‌تواند از بروز آسیب‌های کمر جلوگیری کرده و کیفیت زندگی را بهبود بخشد.
در این راستا، اهمیت مشاوره با متخصصین مانند دکتر حوصله که درزمینه تمرینات تخصصی فعالیت می‌کنند، می‌تواند به شما در انجام صحیح و مؤثر تمرینات کمک کند. این افراد می‌توانند برنامه‌های تمرینی مناسب با نیازهای شمارا طراحی کرده و از بروز آسیب‌های احتمالی جلوگیری کنند. با توجه به اهمیت سلامت کمر و ستون فقرات در فعالیت‌های روزانه و ورزشی، تقویت عضله مولتیفیدوس و مشورت با متخصصان می‌تواند نقش بزرگی در حفظ و بهبود کیفیت زندگی ایفا کند.
منابع:
https://www.kenhub.com/en/library/anatomy/multifidus-muscle
https://teachmeanatomy.info/encyclopaedia/m/multifidus/
https://teachmeanatomy.info/back/muscles/intrinsic/
