| محل قرار گیری | بین خارهای مهره‌ای در نواحی گردن و کمر |
| سر ثابت | خار مهره‌ای پایین‌تر |
| سر متحرک | خار مهره‌ای بالاتر |
| خون رسانی | در ناحیه گردن، شریان‌های ورتبربرال و شریان‌های عمیق گردنی؛ در ناحیه کمر، شریان‌های لومبار |
| عصب رسانی | شاخه‌های خلفی عصب‌های نخاعی |
| عملکرد | کمک به گسترش، تثبیت و چرخش ستون فقرات |
مقدمه
عضله اینترسپینالیس (Interspinales) یکی از عضلات عمقی ستون فقرات است که به تثبیت و حفظ تعادل حرکات مهره‌ها کمک می‌کند. این عضله به‌صورت جفتی در بین خارهای مهره‌های ستون فقرات قرار دارد و نقش مهمی در کنترل دقیق حرکت‌های ستون فقرات و تثبیت آن ایفا می‌کند. در این مقاله، ابتدا به محل قرارگیری این عضله، سر ثابت و سر متحرک آن اشاره میکنیم، سپس سیستم خون‌رسانی و عصب‌رسانی آن را بررسی خواهیم کرد. همچنین عملکرد آن ازنظر آناتومی و بیومکانیک و دلایل بروز آسیب و راهکارهای تقویتی آن را نیز تحلیل میکنیم.با مقاله ی دکتر حوصله همراه ما باشید.
عضله اینترسپینالیس چیست؟
عضله اینترسپینالیس یکی از عضلات کوچک و عمقی ستون فقرات است که بین خارهای مهره‌های مجاور قرار دارد. این عضله در نواحی گردنی و کمری بیشتر مشاهده می‌شود و به تثبیت مهره‌ها و کنترل حرکات دقیق ستون فقرات کمک می‌کند. به دلیل موقعیت قرارگیری خاص، این عضلات در حفظ تعادل بدن در حالت ایستاده و انجام حرکات کوچک مانند اکستنشن جزئی (باز شدن مهره‌ها) نقش مهمی ایفا می‌کنند. هر جفت از این عضلات از خار مهره‌ای پایینی آغازشده و به خار مهره‌ای بالاتر ختم می‌شود. عملکرد اصلی این عضلات شامل تثبیت ستون فقرات، کمک به حرکات چرخشی محدود و کنترل دقیق وضعیت ستون فقرات است.
ازنظر عصبی، این عضلات توسط شاخه‌های خلفی عصب‌های نخاعی تحریک می‌شوند و خون‌رسانی آنها توسط شریان‌های مهره‌ای و شریان‌های عمقی گردن یا لومبار تأمین می‌شود. این عضلات کوچک اما حیاتی، در فعالیت‌های روزمره و حرکات پیچیده‌تر بدن، مانند خم و راست شدن یا حفظ تعادل در حالت استراحت، تأثیر قابل‌توجهی دارند.
محل قرارگیری عضله اینترسپینالیس
عضله اینترسپینالیس به‌صورت عمقی در ساختار ستون فقرات قرار دارد و به‌طور دقیق بین خارهای مهره‌ای (spinous processes) مهره‌های مجاور در طول ستون فقرات امتداد دارد. این عضلات در نواحی گردنی و کمری بیشتر توسعه یافته‌اند و نقش مهمی در تثبیت ستون فقرات ایفا می‌کنند. در ناحیه گردنی، عضلات اینترسپینالیس با فراهم‌آوردن پایداری بیشتر، امکان حرکات دقیق مانند خم‌شدن و راست شدن گردن را تسهیل می‌کنند. در ناحیه کمری نیز به کنترل و توزیع نیروها بر ستون فقرات کمک می‌کنند.
در ناحیه سینه‌ای، این عضلات به دلیل پایداری طبیعی قفسه سینه و اتصال مهره‌ها به دنده‌ها، کمتر توسعه یافته‌اند یا به‌صورت جزئی وجود دارند. این وضعیت باعث می‌شود که نقش آنها در تثبیت و حرکت مهره‌های سینه‌ای نسبت به گردن و کمر کمتر باشد. بااین‌حال، در هر نقطه‌ای از ستون فقرات که این عضلات حضور دارند، با جلوگیری از حرکات غیرطبیعی یا بیش‌ازحد مهره‌ها، به‌سلامت کلی ستون فقرات کمک می‌کنند.
محل قرارگیری دقیق این عضلات، آنها را برای حرکات محدود و تثبیت مهره‌های مجاور مناسب می‌سازد. ساختار و موقعیت آنها به‌گونه‌ای است که از بروز آسیب‌های احتمالی در ستون فقرات جلوگیری کرده و در کنترل حرکات ظریف و وضعیت ایستاده بدن نقشی کلیدی ایفا می‌کنند. علاوه بر این، با همکاری عضلات دیگر مانند اریکتور اسپاین، عملکرد مؤثری در حفظ تعادل بدن دارند.
بررسی سر ثابت اینترسپینالیس
سر ثابت عضله اینترسپینالیس از خار مهره‌ای پایینی هر جفت مهره مجاور در ستون فقرات شروع می‌شود. این نقطه اتصال پایینی، به عضله اجازه می‌دهد تا به‌عنوان یک تثبیت‌کننده عمل کند و با ایجاد پایه‌ای محکم، به حرکات کوچک مهره‌ها کمک نماید. اتصال سر ثابت به خار مهره‌ای، به عضله این امکان را می‌دهد که نیروی موردنیاز برای تثبیت و کنترل حرکات را در محدوده خاصی از ستون فقرات فراهم کند.
در ناحیه گردنی، سر ثابت عضله اینترسپینالیس از خارهای مهره‌های پایینی‌تر گردن آغاز می‌شود. این عضلات به دلیل آزادی حرکت بیشتر در گردن، به‌طور خاص توسعه یافته‌اند و با ایجاد یک‌پایه پایدار، به حرکات انعطاف‌پذیر و کنترل‌شده گردن کمک می‌کنند. این ویژگی، نقش مهمی در جلوگیری از فشارهای غیرضروری بر مهره‌های گردنی دارد و به تعادل مناسب ستون فقرات کمک می‌کند.
در نواحی کمری، سر ثابت عضله اینترسپینالیس به خار مهره‌ای پایینی‌تر کمری متصل می‌شود. این اتصال در بخش پایینی ستون فقرات، جایی که نیروها و فشارهای بیشتری اعمال می‌شود، اهمیت ویژه‌ای دارد. سر ثابت در این منطقه به تثبیت ستون فقرات کمری کمک کرده و فشار وارده بر دیسک‌ها و مفاصل را کاهش می‌دهد. این تثبیت، نقش کلیدی در حرکات روزمره و تحمل وزن بدن ایفا می‌کند.
بررسی سر متحرک اینترسپینالیس
سر متحرک عضله اینترسپینالیس به خار مهره‌ای بالایی در هر جفت مهره مجاور ستون فقرات متصل می‌شود. این اتصال بالایی امکان حرکت و تثبیت دقیق مهره‌ها را فراهم می‌کند. سر متحرک نقش مهمی در تسهیل گسترش و کنترل حرکات جزئی مهره‌های بالایی ایفا می‌کند و به هماهنگی میان مهره‌ها در طول حرکات کمک می‌کند. در هر بخش از ستون فقرات، این اتصال به عملکرد خاص آن ناحیه کمک می‌کند، ازجمله حرکات انعطاف‌پذیر گردن و ثبات در نواحی کمری.
در ناحیه گردنی، سر متحرک عضله اینترسپینالیس به خار مهره‌های گردنی بالاتر متصل است. این اتصال، حرکات دقیق و کنترل‌شده گردن را تسهیل می‌کند و به حفظ تعادل در هنگام چرخش و خم شدن گردن کمک می‌نماید. به دلیل آزادی حرکتی بالا در این ناحیه، سر متحرک نقش کلیدی در حفظ پایداری و جلوگیری از حرکات غیرطبیعی ایفا می‌کند. این ویژگی‌ها باعث می‌شود که مهره‌های گردنی از انعطاف‌پذیری بالا و درعین‌حال ثبات برخوردار باشند.
در نواحی کمری، سر متحرک به خار مهره‌ای بالاتر کمری متصل است. این اتصال برای کنترل حرکات جزئی و جلوگیری از جابه‌جایی بیش‌ازحد مهره‌ها حیاتی است. سر متحرک با همکاری سر ثابت و دیگر عضلات کمری، به حفظ ساختار و کارکرد درست این بخش از ستون فقرات کمک می‌کند. درواقع، این اتصال، نیروی تثبیت‌کننده موردنیاز برای تحمل وزن بدن و حفظ تعادل در حرکات پیچیده روزانه را فراهم می‌کند.
سیستم عصب‌رسانی اینترسپینالیس
سیستم عصب‌رسانی عضله اینترسپینالیس به‌وسیله شاخه‌های خلفی عصب‌های نخاعی انجام می‌شود. این عصب‌ها از قسمت‌های مختلف نخاع خارج‌شده و به عضلات عمقی ستون فقرات متصل می‌شوند. این اتصال عصبی امکان کنترل دقیق حرکت‌ها و عملکردهای کوچک ستون فقرات را فراهم می‌آورد که برای حفظ پایداری و هماهنگی مهره‌ها بسیار ضروری است. این عصب‌ها همچنین به تنظیم انقباضات عضلانی کمک کرده و پاسخ‌های مناسب به تغییرات وضعیت بدن را تنظیم می‌کنند.
عملکرد صحیح این سیستم عصبی برای حفظ سلامت عضلات و عملکرد بهینه ستون فقرات اهمیت دارد. اختلال در عصب‌رسانی می‌تواند منجر به کاهش کارایی عضله اینترسپینالیس و اختلالات مربوط به حرکت و تثبیت مهره‌ها شود. به‌ویژه در فعالیت‌های پیچیده مانند چرخش‌ها یا خم‌شدن‌های شدید، سیستم عصبی اینترسپینالیس باید به‌طور هماهنگ عمل کند تا از آسیب به مهره‌ها جلوگیری شود و تعادل بدن حفظ شود.
عصب‌رسانی عضله اینترسپینالیس همچنین در انتقال اطلاعات حسی و حرکتی بین مغز و ناحیه ستون فقرات نقش دارد. این اطلاعات شامل حس موقعیت بدن (پروپریوسپشن) است که به مغز کمک می‌کند تا وضعیت فعلی ستون فقرات را درک کرده و پاسخ‌های مناسب را برای حرکت و تثبیت بدن تنظیم کند. به همین دلیل، سلامت سیستم عصبی در این ناحیه برای جلوگیری از آسیب و بهبود کارایی عضلات و ستون فقرات اهمیت زیادی دارد.
سیستم خون‌رسانی اینترسپینالیس
سیستم خون‌رسانی عضله اینترسپینالیس برای حفظ عملکرد مناسب و سلامت آن بسیار حیاتی است. در ناحیه گردنی، خون‌رسانی این عضله عمدتاً توسط شریان‌های ورتبربرال و شریان‌های عمقی گردنی انجام می‌شود. این شریان‌ها خون غنی از اکسیژن را به عضلات عمقی گردن می‌رسانند و از این طریق به حفظ انرژی و قدرت انقباضی این عضلات کمک می‌کنند. این فرآیند خون‌رسانی به عضله اینترسپینالیس در ناحیه گردنی امکان می‌دهد تا در حرکات دقیق و کنترل‌شده ستون فقرات نقش خود را ایفا کند.
در ناحیه کمری، سیستم خون‌رسانی به عضله اینترسپینالیس توسط شریان‌های لومبار تأمین می‌شود. این شریان‌ها مسئول انتقال خون و مواد مغذی موردنیاز به عضلات عمقی کمر هستند. خون‌رسانی مناسب در این ناحیه به عضله اینترسپینالیس این امکان را می‌دهد که در تثبیت ستون فقرات و کنترل حرکات جزئی نقش مؤثری داشته باشد. این سیستم خون‌رسانی همچنین به کاهش خستگی عضلات و پیشگیری از آسیب‌های ناشی از فشار و تنش در طول فعالیت‌های روزانه کمک می‌کند.
سلامت سیستم خون‌رسانی عضله اینترسپینالیس برای عملکرد بهینه آن در تمام نواحی ستون فقرات ضروری است. اگر خون‌رسانی به این عضلات به هر دلیلی دچار اختلال شود، می‌تواند منجر به کاهش کارایی، ضعف در کنترل حرکات و آسیب‌پذیری بیشتر در برابر فشارها و حرکات غیرطبیعی شود؛ بنابراین، تأمین خون و اکسیژن کافی برای این عضلات در حمایت از عملکرد طبیعی و جلوگیری از آسیب‌های احتمالی اهمیت دارد.
عملکرد عضله اینترسپینالیس ازنظر آناتومی
عضله اینترسپینالیس که در بین خارهای مهره‌ای قرار دارد، ازنظر آناتومی وظیفه اصلی تثبیت ستون فقرات را بر عهده دارد. این عضله در نواحی گردنی و کمری قرار دارد و به کمک انقباض خود، مهره‌ها را در یکدیگر ثابت نگه می‌دارد و مانع از حرکت غیرطبیعی آنها می‌شود. این عملکرد برای حفظ وضعیت درست بدن و جلوگیری از آسیب‌های ناشی از حرکات ناگهانی یا فشارهای زیاد بسیار حیاتی است.
در ناحیه گردنی، عضله اینترسپینالیس با تثبیت مهره‌ها و ایجاد حمایت لازم برای حرکات جزئی، کمک می‌کند تا گردن بتواند به‌طور طبیعی و بدون آسیب حرکت کند. این عضله به‌ویژه در حرکات چرخشی و خم‌شدن گردن نقش دارد و باعث می‌شود که ستون فقرات گردنی پایدار و مقاوم در برابر فشارها و نیروهای وارده باشد. با این کار، از ایجاد آسیب‌های احتمالی و اختلال در تعادل سر و گردن جلوگیری می‌شود.
در ناحیه کمری، عضله اینترسپینالیس همچنین برای تثبیت مهره‌ها و حفظ وضعیت مناسب ستون فقرات اهمیت دارد. این عضله کمک می‌کند تا فشارهای وارده بر ستون فقرات در هنگام ایستادن یا حرکت‌های پیچیده کاهش یابد و تعادل بدن حفظ شود. به‌علاوه، عملکرد این عضله در کمک به گسترش کمر و کنترل حرکات جزئی، از آسیب‌های ناشی از خم‌شدن و بلندکردن اجسام جلوگیری می‌کند و به‌این‌ترتیب از سلامت ساختار ستون فقرات پشتیبانی می‌نماید.
عملکرد عضله اینترسپینالیس ازنظر بیومکانیک
عضله اینترسپینالیس ازنظر بیومکانیک نقش بسیار مهمی در حفظ ثبات و کنترل حرکات دقیق ستون فقرات دارد. این عضله با انقباض خود، به جلوگیری از حرکت‌های غیرطبیعی مهره‌ها کمک می‌کند و باعث می‌شود فشارهای وارده به ستون فقرات کاهش یابد. این ویژگی موجب می‌شود که در هنگام انجام فعالیت‌هایی که نیاز به‌دقت و تعادل دارند، مانند چرخش یا خم‌شدن جزئی، ستون فقرات به‌طور مؤثر محافظت شود و از آسیب‌دیدگی پیشگیری شود.
از منظر بیومکانیکی، عضله اینترسپینالیس به توزیع نیروهای وارده بر ستون فقرات کمک می‌کند. این عضله، با کمک به گسترش و تنظیم فشار در طول مهره‌ها، از آسیب‌های مربوط به کشیدگی یا فشارهای ناگهانی جلوگیری می‌کند. این مکانیزم به‌ویژه در فعالیت‌های روزمره مانند ایستادن یا بلند کردن اجسام سنگین اهمیت دارد؛ جایی که انتقال صحیح نیروها بین مهره‌ها می‌تواند خطر آسیب به دیسک‌ها و مفاصل را کاهش دهد.
عضله اینترسپینالیس درواقع بخشی از سیستم پیچیده عضلات عمیق ستون فقرات است که به تثبیت کلی بدن کمک می‌کند. این عضله با همکاری سایر عضلات پشتی مانند عضلات اریکتور اسپاین و چندین عضله دیگر، پایداری لازم برای انجام حرکات متنوع بدن را فراهم می‌آورد. این تعامل به حفظ وضعیت صحیح بدن و کاهش فشارهای ناشی از فعالیت‌های شدید، مانند ورزش‌های پرتحرک، کمک می‌کند و به‌این‌ترتیب، از آسیب‌های ستون فقرات جلوگیری می‌نماید.
آسیب‌های عضله اینترسپینالیس
آسیب‌های عضله اینترسپینالیس می‌تواند به دلایل مختلفی مانند فشارهای طولانی‌مدت، حرکت‌های نادرست یا آسیب‌های مستقیم ناشی از ضربات به ستون فقرات رخ دهد. این آسیب‌ها می‌توانند منجر به التهاب در عضله و کاهش توانایی در انجام حرکات دقیق شوند. این مشکلات معمولاً در اثر فعالیت‌های سنگین یا تمرینات ورزشی نامناسب که فشار زیادی به ستون فقرات وارد می‌کنند، رخ می‌دهند و می‌توانند حرکت و عملکرد بدن را محدود کنند.
آسیب‌های عضله اینترسپینالیس همچنین می‌توانند منجر به اسپاسم‌های عضلانی شوند که به علت واکنش عضله برای محافظت از ستون فقرات در برابر آسیب‌های بیشتر بروز می‌کند. این اسپاسم‌ها می‌توانند حرکت بدن را دشوار کنند. در برخی موارد، آسیب‌های این عضله می‌توانند به مشکلات پایدارتری مانند عدم تعادل یا اختلال در وضعیت بدن منجر شوند که به‌مرورزمان باعث بروز مشکلات دیگر در ستون فقرات می‌شود.
برای کاهش آسیب‌های عضله اینترسپینالیس، روش‌های مختلفی مانند استراحت، استفاده از کمپرس گرم یا سرد توصیه می‌شود. تقویت عضلات اطراف ستون فقرات می‌تواند به پیشگیری از آسیب‌های مشابه در آینده کمک کند. برنامه‌های تمرینی که شامل تقویت عضلات عمیق ستون فقرات و بهبود انعطاف‌پذیری هستند، می‌توانند به حفظ سلامت این عضلات و جلوگیری از آسیب‌های مکرر کمک نمایند.
دلایل بروز آسیب‌های اینترسپینالیس
آسیب‌های عضله اینترسپینالیس می‌تواند به دلایل متعددی رخ دهد، ازجمله فشارهای مداوم و فعالیت‌های فیزیکی شدید که بر ستون فقرات وارد می‌شود. این فشارها می‌توانند ناشی از حرکات تکراری یا بلند کردن اجسام سنگین به‌طور نادرست باشند. زمانی که این عضله در معرض فشار بیش‌ازحد قرار گیرد، احتمال بروز آسیب‌هایی مانند التهاب یا اسپاسم افزایش می‌یابد که می‌تواند باعث کاهش دامنه حرکتی شود.
حرکت‌های نادرست و عدم توجه به تکنیک صحیح در هنگام انجام تمرینات ورزشی یکی دیگر از دلایل اصلی آسیب‌های اینترسپینالیس هستند. برای مثال، خم شدن یا چرخش نادرست بدن می‌تواند فشار غیرطبیعی به عضلات و مهره‌ها وارد کند و باعث کشیدگی یا پارگی فیبرهای عضلانی شود. این نوع آسیب‌ها معمولاً در کسانی که تمرینات سنگین را بدون آمادگی مناسب یا بدون استفاده از تجهیزات ایمنی مناسب انجام می‌دهند، شایع‌تر است.
ضعف عمومی یا عدم تعادل عضلات اطراف ستون فقرات نیز می‌تواند منجر به آسیب‌های عضله اینترسپینالیس شود. زمانی که عضلات پشتی و عمقی ستون فقرات ضعیف باشند، مسئولیت تثبیت و پشتیبانی از مهره‌ها به‌درستی انجام نمی‌شود و این مسئله باعث افزایش فشار بر روی این عضله و درنتیجه آسیب‌دیدگی می‌شود. این ضعف می‌تواند ناشی از عدم تمرینات تقویتی منظم یا آسیب‌های قبلی باشد که توانایی عضله را در انجام وظایف خود کاهش می‌دهد.
بهترین حرکات برای تقویت عضله اینترسپینالیس
برای تقویت عضله اینترسپینالیس، انجام تمریناتی که به تقویت عضلات عمقی ستون فقرات و پشتی کمک می‌کنند، اهمیت دارد. یکی از این تمرینات، پلینک است که با ایجاد تنش و تقویت عضلات پشت و شکم، می‌تواند استحکام ستون فقرات را افزایش دهد و به عضله اینترسپینالیس کمک کند تا در حفظ پایداری و حرکت صحیح ستون فقرات نقش داشته باشد. این تمرین، با حفظ وضعیت بدن در حالت افقی و فعال‌سازی عضلات مرکزی، کمک می‌کند تا فشار روی مهره‌ها و بافت‌های اطراف کاهش یابد.
تمرینات سوپرمن نیز یکی دیگر از روش‌های مؤثر برای تقویت این عضله هستند. در این تمرین، فرد به حالت دراز کشیده و دست‌ها و پاها را به‌طور هم‌زمان از سطح زمین بلند می‌کند تا عضلات پشت و ستون فقرات فعال شوند. این حرکت به تقویت عضلات عمقی و پشتی کمک می‌کند و به ایجاد تعادل و استحکام در ناحیه ستون فقرات می‌انجامد. انجام منظم این تمرین می‌تواند از آسیب‌ها و مشکلات مربوط به ضعف عضلانی جلوگیری کند و قدرت و انعطاف‌پذیری را افزایش دهد.
تمرینات کششی و تثبیت در حالت چهاردست‌وپا نیز به تقویت عضله اینترسپینالیس و سایر عضلات ستون فقرات کمک می‌کنند. در این تمرین، فرد باید در وضعیت چهاردست‌وپا قرارگرفته و با حرکت‌دادن یکدست یا یک‌پا به سمت جلو، تعادل بدن را حفظ کند. این نوع تمرینات علاوه بر تقویت عضلات، موجب بهبود هماهنگی و ثبات بدن می‌شوند و می‌توانند در کاهش فشارهای وارده به ستون فقرات مؤثر باشند. با انجام این حرکات به‌صورت منظم، قدرت و استحکام عضله اینترسپینالیس بهبودیافته و خطر آسیب‌های ناشی از حرکات نادرست کاهش می‌یابد.
سخن پایانی
عضله اینترسپینالیس نقشی حیاتی در استحکام و حرکت صحیح ستون فقرات دارد و تقویت آن می‌تواند از آسیب‌ها و اختلالات مختلف جلوگیری کند. با انجام تمرینات تقویتی و اصلاحی مانند پلینک، سوپرمن و حرکات کششی در حالت چهاردست‌وپا، می‌توان قدرت و انعطاف‌پذیری این عضله را افزایش داد. توجه به تکنیک صحیح در انجام حرکات و تمرینات منظم می‌تواند به حفظ سلامت و پایداری ستون فقرات کمک کرده و از مشکلات مربوط به ضعف عضلانی جلوگیری کند.
منابع
https://www.kenhub.com/en/library/anatomy/interspinales-muscles
