معرفی عضله ایلیوکوستالیس (Iliocostalis)

مقدمه

عضله ایلیوکوستالیس (Iliocostalis) یکی از عضلات اصلی گروه عضلات راست‌کننده  Erector Spinae است که در حفظ پایداری و حرکات ستون فقرات نقش مهمی دارد. این عضله به‌ویژه در خم و راست کردن و چرخاندن بدن مؤثر است و از ناحیه لگن تا دنده‌ها و مهره‌های مختلف ستون فقرات کشیده شده است. در این مقاله، به بررسی دقیق محل قرارگیری، سر ثابت و متحرک، سیستم عصب‌رسانی و خون‌رسانی عضله ایلیوکوستالیس، همچنین عملکرد آن ازنظر آناتومی و بیومکانیک خواهیم پرداخت. همچنین آسیب‌های رایج این عضله، دلایل بروز آن‌ها و بهترین حرکات برای تقویت ایلیوکوستالیس بررسی خواهد شد تا اطلاعات جامع و مفیدی برای حفظ سلامت این عضله و عملکرد بهینه آن ارائه گردد.

عضله ایلیوکوستالیس چیست؟

عضله ایلیوکوستالیس (Iliocostalis) یکی از عضلات اصلی گروه عضلات راست‌کننده (Erector Spinae) است که در پشتیبانی و حرکت ستون فقرات نقش دارد. این عضله از سه بخش اصلی به نام‌های Iliocostalis Lumborum، Iliocostalis Thoracis  و Ilioc+ ostalis Cervicis  تشکیل‌شده است. بخش لامبوردی این عضله از استخوان لگن شروع شده و به دنده‌های پایین‌تر متصل می‌شود، درحالی‌که بخش‌های توراسیس و سرویکال از دنده‌های مختلف به مهره‌های سینه‌ای و گردنی متصل هستند. این ساختار به ایلیوکوستالیس این امکان را می‌دهد که درحرکت‌های مختلف ستون فقرات و خمشی جانبی آن نقش داشته باشد.

ایلیوکوستالیس علاوه بر عملکرد حرکتی، در تثبیت وضعیت بدن به حالت ایستاده نیز اهمیت زیادی دارد. این عضله درحرکت‌های پیچشی و خمشی ستون فقرات دخیل است و کمک می‌کند که بدن بتواند به طرفین خم شود یا چرخش داشته باشد. همچنین، این عضله در زمان تنفس عمیق به حرکت دنده‌ها و گسترش آن‌ها کمک کرده و در بهبود فرآیند تنفسی نقش دارد. ازآنجاکه ایلیوکوستالیس یکی از عضلات عمقی و پشتی بدن است، تقویت و انعطاف‌پذیری آن برای حفظ سلامت ستون فقرات و جلوگیری از آسیب‌های عضلانی ضروری است.

محل قرارگیری عضله ایلیوکوستالیس

عضله ایلیوکوستالیس در ناحیه پشتی بدن و در داخل گروه عضلات راست‌کننده (Erector Spinae) قرار دارد. این عضله از استخوان ایلیوم (لگن) شروع شده و به دنده‌ها و مهره‌های مختلف ستون فقرات متصل می‌شود. بخش اول این عضله، یعنی Iliocostalis Lumborum، از ناحیه لگن شروع شده و به دنده‌های پایین‌تر (دنده‌های 5 تا 12) متصل می‌گردد. این بخش درحرکت و تثبیت ناحیه کمر و ستون فقرات تحتانی نقش دارد. به‌طورکلی، ایلیوکوستالیس در امتداد تمام بخش‌های ستون فقرات از ناحیه کمر تا گردن قرارگرفته است.

بخش‌های دیگر عضله ایلیوکوستالیس شامل Iliocostalis Thoracis  و Iliocostalis Cervicis  هستند. بخش توراسیس از دنده‌های پایین‌تر به دنده‌های بالاتر متصل شده و درحرکت‌های سینه‌ای و چرخشی کمک می‌کند. بخش سرویکال نیز از دنده‌های بالایی به مهره‌های گردنی متصل است و به چرخش و انعطاف‌پذیری گردن کمک می‌کند. به‌طورکلی، ایلیوکوستالیس از ناحیه لگن شروع شده و در امتداد دنده‌ها و ستون فقرات به حرکت و پایداری بدن کمک می‌کند.

بررسی سر ثابت ایلیوکوستالیس

سر ثابت عضله ایلیوکوستالیس به نقطه‌ای از بدن اشاره دارد که عضله در آن ثابت می‌ماند و حرکت نمی‌کند. در مورد عضله ایلیوکوستالیس، سر ثابت معمولاً به استخوان ایلیوم (استخوان لگن) و نواحی پایینی ستون فقرات (مانند مهره‌های کمری و دنده‌های پایین) مربوط می‌شود. این نقطه ثابت به عضله اجازه می‌دهد که با انقباض خود، سایر بخش‌های بدن را حرکت دهد و کنترل کند.

به‌طور خاص، بخش لامبوردی ایلیوکوستالیس (Iliocostalis Lumborum) از ناحیه ایلیوم (سر ثابت) به دنده‌های پایین‌تر متصل می‌شود. این اتصال به عضله کمک می‌کند تا بتواند در حرکات خمشی جانبی ستون فقرات، حفظ وضعیت عمودی بدن، و حرکت دنده‌ها نقش داشته باشد. به‌عبارت‌دیگر، سر ثابت ایلیوکوستالیس در ناحیه لگن و کمر قرار دارد و درحالی‌که عضله به سمت بالاترین دنده‌ها کشیده می‌شود، این نواحی ثابت مانده و حرکات به سمت سر متحرک منتقل می‌شوند.

بررسی سر متحرک ایلیوکوستالیس

سر متحرک عضله ایلیوکوستالیس به بخش‌هایی از بدن اشاره دارد که در هنگام انقباض عضله حرکت می‌کنند. در این عضله، سر متحرک معمولاً به دنده‌ها و مهره‌های مختلف ستون فقرات متصل است. به‌عنوان‌مثال، در بخش Iliocostalis Thoracis، سر متحرک به دنده‌های بالاتر (دنده‌های 1 تا 6) متصل می‌شود و در بخش Iliocostalis Cervicis، این سر به مهره‌های گردنی C4 تا  C6 وصل می‌شود. این اتصالات به عضله اجازه می‌دهند که ستون فقرات و دنده‌ها را در حرکات مختلف مانند خم و راست شدن و چرخش حرکت دهد.

هنگامی‌که عضله ایلیوکوستالیس منقبض می‌شود، سر متحرک به سمت بالا یا به طرفین حرکت می‌کند و ستون فقرات را در حرکات پیچشی و جانبی درگیر می‌کند. به‌این‌ترتیب، سر متحرک ایلیوکوستالیس نقش مهمی در ایجاد حرکت در نواحی مختلف بدن ازجمله کمر، سینه و گردن ایفا می‌کند. این توانایی حرکت در سرهای متحرک باعث می‌شود که عضله ایلیوکوستالیس در حفظ انعطاف‌پذیری و انجام حرکات پیچیده ستون فقرات مؤثر باشد.

سیستم عصب­‌رسانی ایلیوکوستالیس

سیستم عصب‌رسانی عضله ایلیوکوستالیس از عصب‌های قسمت پشتی بدن تأمین می‌شود. این عضله به‌طور عمده توسط عصب‌های خلفی (dorsal rami) اعصاب اسپاینال (مهره‌ای) در هر ناحیه از ستون فقرات، عصب‌دهی می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، عصب‌های هر بخش از ستون فقرات که به عضله ایلیوکوستالیس متصل هستند، از ریشه‌های عصبی که از مهره‌های کمری، سینه‌ای و گردنی خارج می‌شوند، منشعب می‌شوند. این اعصاب از مسیر خلفی هر مهره به عضلات راست‌کننده مانند ایلیوکوستالیس منتقل می‌شوند.

این عصب‌ها نقش مهمی در کنترل حرکت و انقباض عضله ایلیوکوستالیس دارند. با تحریک این اعصاب، عضله قادر به انجام حرکات خمشی و چرخشی ستون فقرات می‌شود و به تثبیت وضعیت بدن و ایجاد انعطاف‌پذیری کمک می‌کند. همچنین، به دلیل عصب‌دهی از ریشه‌های مختلف ستون فقرات، هر قسمت از ایلیوکوستالیس قادر است به‌طور خاص به حرکات مناطق مختلف ستون فقرات پاسخ دهد.

سیستم خون‌­رسانی ایلیوکوستالیس

سیستم خون‌رسانی عضله ایلیوکوستالیس از طریق شریان‌های مختلف که از شریان‌های اصلی پشتی بدن منشعب می‌شوند، تأمین می‌شود. این عضله به‌طور عمده از شریان‌های آرترهای بین‌دنده‌ای intercostal arteries و شریان‌های کمری (lumbar arteries) خون دریافت می‌کند. شریان‌های بین‌دنده‌ای که از شریان آئورت منشعب می‌شوند، خون را به عضلات نواحی سینه‌ای می‌رسانند، به‌ویژه به بخش‌های Iliocostalis Thoracis  که در این ناحیه قرار دارد. همچنین، شریان‌های کمری که از همان منبع اصلی (شریان آئورت) منشعب می‌شوند، خون را به بخش‌های Iliocostalis Lumborum  که در ناحیه کمر قرار دارد، می‌رسانند. به همین ترتیب، خون‌رسانی به هر بخش از ایلیوکوستالیس به‌طور خاص و بر اساس موقعیت آن در بدن، از طریق این شریان‌ها انجام می‌شود.

عملکرد عضله ایلیوکوستالیس ازنظر آناتومی

عملکرد عضله ایلیوکوستالیس ازنظر آناتومی به پایداری و حرکت ستون فقرات و دنده‌ها بستگی دارد. این عضله که به‌عنوان یکی از عضلات اصلی گروه راست‌کننده (Erector Spinae) شناخته می‌شود، نقش حیاتی در تثبیت و حرکت ستون فقرات ایفا می‌کند. به‌طور خاص، عضله ایلیوکوستالیس درحرکت‌های خمشی جانبی و چرخشی ستون فقرات دخیل است و به بدن این امکان را می‌دهد که به طرفین خم شود یا در راستای محور عمودی بچرخد. این عضله به‌ویژه در حفظ وضعیت ایستاده بدن و پایداری ناحیه کمر و گردن تأثیر دارد.

ایلیوکوستالیس از سه بخش اصلی تشکیل‌شده است که هرکدام وظایف خاص خود را درحرکت و پایداری بدن دارند. بخش Iliocostalis Lumborum  در ناحیه کمر قرار دارد و به دنده‌های پایین‌تر متصل است، به همین دلیل درحرکت‌های خمشی جانبی ستون فقرات و حفظ وضعیت عمودی بدن نقش اساسی دارد. بخش Iliocostalis Thoracis  در ناحیه سینه قرار دارد و در کنترل حرکات دنده‌ها و حفظ پایداری در این ناحیه کمک می‌کند. درنهایت، بخش Iliocostalis Cervicis  که در ناحیه گردن قرار دارد، به حرکت و انعطاف‌پذیری مهره‌های گردنی کمک می‌کند. این عملکردهای مختلف ایلیوکوستالیس ازنظر آناتومی به حفظ تعادل، حرکت طبیعی و ایمنی ستون فقرات و دنده‌ها کمک می‌کنند.

عملکرد عضله ایلیوکوستالیس ازنظر بیومکانیک

عملکرد عضله ایلیوکوستالیس ازنظر بیومکانیک به‌طور مستقیم با حرکات و پایداری ستون فقرات و دنده‌ها در ارتباط است. این عضله به‌عنوان یک عضله راست‌کننده، نقش اساسی در حفظ وضعیت عمودی بدن و حرکت‌های پیچشی و جانبی ستون فقرات دارد. ازنظر بیومکانیک، عضله ایلیوکوستالیس می‌تواند به‌عنوان یک ممانعت‌کننده از حرکت بیش‌ازحد یا به‌عنوان یک عامل کمکی درحرکت‌های مختلف عمل کند. به‌عبارت‌دیگر، این عضله با انقباض خود باعث حفظ و اصلاح وضعیت بدن می‌شود و از حرکت‌های نادرست و آسیب‌زننده به ستون فقرات جلوگیری می‌کند.

یکی از اصلی‌ترین عملکردهای بیومکانیکی ایلیوکوستالیس، کنترل حرکات خمشی جانبی و چرخشی ستون فقرات است. در زمان خم شدن یا چرخش بدن به یک‌طرف، ایلیوکوستالیس به‌عنوان یک عامل تثبیت‌کننده عمل کرده و از انحراف بیش‌ازحد مهره‌ها جلوگیری می‌کند. در این حرکات، سر ثابت عضله (که معمولاً در ناحیه لگن قرار دارد) باعث می‌شود که سر متحرک (که به دنده‌ها و مهره‌های مختلف متصل است) بتواند به‌راحتی حرکت کند. علاوه بر این، ایلیوکوستالیس در ایجاد و کنترل انبساط دنده‌ها در زمان تنفس عمیق نیز مؤثر است. در این زمان، عضله به کمک شریان‌ها و عصب‌های مربوطه به دنده‌ها کمک می‌کند تا برای تنفس بهتر و عملکرد بهینه سیستم تنفسی، گسترش یابند. به‌طورکلی، عملکرد بیومکانیکی ایلیوکوستالیس در حفظ تعادل، انعطاف‌پذیری و عملکرد طبیعی ستون فقرات و دنده‌ها ضروری است.

آسیب­‌های عضله ایلیوکوستالیس

آسیب‌های عضله ایلیوکوستالیس معمولاً به‌دلیل فشار و تنش‌های زیاد در ناحیه کمر و گردن یا حرکات نادرست بدن ایجاد می‌شوند. این آسیب‌ها می‌توانند ناشی از فعالیت‌های ورزشی سنگین، وضعیت‌های نامناسب ایستاده یا نشسته، یا حرکات ناگهانی و پیچشی ستون فقرات باشند. عضله ایلیوکوستالیس به دلیل نقشی که در خم و راست کردن ستون فقرات، حرکت‌های جانبی و حفظ تعادل بدن دارد، در معرض آسیب‌های کشیدگی و اسپاسم عضلانی قرار می‌گیرد.

آسیب‌های شایع این عضله شامل کشیدگی عضلانی (muscle strain)  و اسپاسم عضلانی muscle spasm است. کشیدگی عضلانی زمانی رخ می‌دهد که عضله بیش‌ازحد کشیده شود و فیبرهای عضلانی دچار پارگی جزئی شوند. این نوع آسیب معمولاً به‌دلیل انجام حرکات ناگهانی یا حرکت‌های بیش‌ازحد به‌ویژه در فعالیت‌های ورزشی اتفاق می‌افتد. اسپاسم عضلانی نیز زمانی رخ می‌دهد که عضله ایلیوکوستالیس به‌طور غیرارادی و به مدت طولانی منقبض می‌شود، که می‌تواند باعث محدودیت حرکت در ناحیه کمر یا گردن شود. این آسیب‌ها ممکن است با محدودیت حرکت و احساس سفتی در ناحیه آسیب‌دیده همراه باشند.

دلایل بروز آسیب­‌های ایلیوکوستالیس

آسیب‌های عضله ایلیوکوستالیس می‌توانند به دلایل مختلفی رخ دهند، که بیشتر آن‌ها به شرایط فیزیکی بدن، حرکات نادرست یا فشارهای شدید مرتبط با فعالیت‌های روزانه و ورزشی مربوط می‌شوند. یکی از اصلی‌ترین دلایل بروز این آسیب‌ها، حرکات ناگهانی و پیچشی ستون فقرات است. این نوع حرکات، به‌ویژه زمانی که بدن در وضعیت نامناسب قرار دارد، می‌تواند فشار زیادی به عضلات پشت وارد کند و موجب کشیدگی یا اسپاسم عضلانی شود. این آسیب‌ها معمولاً در فعالیت‌هایی که نیاز به چرخش سریع یا خم شدن به یک‌طرف دارند، مانند ورزش‌های مانند وزنه‌برداری یا فوتبال، شایع‌ترند.

وضعیت‌های نامناسب بدن و نشستن طولانی‌مدت نیز می‌تواند به آسیب‌های ایلیوکوستالیس منجر شود. زمانی که فرد در حالت‌های نشسته یا ایستاده به مدت طولانی به‌طور نادرست قرار می‌گیرد، عضلات پشت به‌خصوص ایلیوکوستالیس تحت‌فشار مداوم قرار می‌گیرند، که باعث سفتی و آسیب‌های عضلانی می‌شود. کمبود انعطاف‌پذیری عضلات و ضعف عضلانی در ناحیه کمر و گردن نیز از دیگر دلایل بروز آسیب‌ها است. عضلات ضعیف نمی‌توانند به‌طور مؤثر از ستون فقرات حمایت کنند، و این امر باعث می‌شود که فشار اضافی به عضلات ایلیوکوستالیس وارد شود. همچنین، ورزش‌های سنگین و فعالیت‌های تکراری که به فشار زیاد بر ستون فقرات و عضلات آن وارد می‌کنند، می‌توانند موجب آسیب به این عضله شوند.

بهترین حرکات برای تقویت عضله ایلیوکوستالیس

برای تقویت عضله ایلیوکوستالیس، تمرینات خاصی وجود دارند که به تقویت عضلات راست‌کننده ستون فقرات کمک می‌کنند. یکی از مؤثرترین تمرینات کششی خمشی جانبی است که در آن بدن به یک‌طرف خم می‌شود تا عضلات جانبی و ایلیوکوستالیس تقویت شوند. همچنین، حرکت سوپرمن که در آن فرد به‌صورت درازکش بدن خود را از روی زمین بلند می‌کند، موجب تقویت عضلات پشت و ایلیوکوستالیس می‌شود. این حرکت‌ها کمک می‌کنند تا انعطاف‌پذیری و پایداری ستون فقرات بهبود یابد.

تمریناتی مانند دِدلیفت نیز برای تقویت عضلات کمر و ایلیوکوستالیس مؤثر هستند. این حرکت به‌ویژه در تقویت عضلات پایین کمر و پشت کمک می‌کند. همچنین، حرکت پلینک به تقویت عضلات مرکزی بدن کمک کرده و ایلیوکوستالیس را در موقعیت‌های مختلف تقویت می‌کند. درنهایت، چرخش ستون فقرات به‌ویژه در نواحی بالای ستون فقرات و گردن، کمک می‌کند که عضله ایلیوکوستالیس تقویت شود و از آسیب‌های احتمالی جلوگیری گردد. انجام منظم این تمرینات باعث تقویت ایلیوکوستالیس و حفظ سلامت ستون فقرات می‌شود.

سخن پایانی

تقویت و حفظ سلامت عضله ایلیوکوستالیس نقش مهمی در پایداری و عملکرد صحیح ستون فقرات دارد. این عضله به‌ویژه در جلوگیری از آسیب‌های کمر و گردن و بهبود حرکت‌های خمشی و چرخشی ستون فقرات تأثیرگذار است. با انجام تمرینات مناسب و رعایت تکنیک‌های صحیح، می‌توان از بروز مشکلات عضلانی جلوگیری کرد و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشید.

در این راستا، مشاوره با متخصصان و پزشکان همچون دکتر حوصله می‌تواند بسیار مفید باشد. دکتر حوصله با توجه به تجربه و دانش تخصصی خود درزمینه آناتومی و بیومکانیک بدن، می‌تواند بهترین راهکارها را برای پیشگیری مشکلات عضلانی ارائه دهد و به افراد کمک کند تا با روش‌های علمی و مؤثر به تقویت و بهبود سلامت عضلات خود بپردازند.

منابع:

https://www.kenhub.com/en/library/anatomy/iliocostalis-muscle

https://teachmeanatomy.info/encyclopaedia/l/longissimus/

https://teachmeanatomy.info/back/muscles/intrinsic

https://www.getbodysmart.com/back-muscles/iliocostalis-thoracis-muscle/

https://www.getbodysmart.com/back-muscles/iliocostalis-lumborum-muscle/

https://www.getbodysmart.com/back-muscles/iliocostalis-cervicis-muscle