| محل قرار گیری | داخل لگن، از سطح داخلی استخوان ایلیوم |
| سر ثابت | سطح داخلی استخوان ایلیوم |
| سر متحرک | تاندون مشترک با عضله پسوآس به تروکانتر بزرگ ران |
| خون رسانی | شریان ایلیاک داخلی و شریان‌های شکمی |
| عصب رسانی | عصب فمورال |
| عملکرد | خم کردن مفصل ران و پایداری ستون فقرات پایین |
مقدمه
عضله ایلیاکوس (Iliacus) یکی از عضلات مهم و عمقی بدن است که نقش کلیدی در حرکات مفصل ران و پایداری لگن دارد. این عضله در کنار عضله پسوآس، عضله‌ای به نام پسوآس-ایلیاکوس (Iliopsoas) را تشکیل می‌دهد که به‌عنوان یکی از گروه‌های عضلانی اصلی درحرکت و استحکام بدن شناخته می‌شود. در ادامه، به بررسی جنبه‌های مختلف عضله ایلیاکوس می‌پردازیم: محل قرارگیری، سر ثابت و سر متحرک آن، سیستم عصب‌رسانی و خون‌رسانی، عملکرد آن ازنظر آناتومی و بیومکانیک، آسیب‌ها و دلایل بروز آن‌ها و درنهایت بهترین حرکات برای تقویت عضله ایلیاکوس می‌پردازیم.
عضله ایلیاکوس چیست؟
عضله ایلیاکوس (Iliacus) عضله‌ای عمیق و حیاتی در ناحیه لگن است که درحرکت و پایداری بدن نقش مهمی دارد. این عضله به همراه عضله پسوآس، عضله‌ای به نام پسوآس-ایلیاکوس (Iliopsoas) را تشکیل می‌دهد که یکی از گروه‌های اصلی عضلانی در خم کردن مفصل ران و تقویت ناحیه لگن شناخته می‌شود. ایلیاکوس از سطح داخلی استخوان ایلیوم منشأ می‌گیرد و به‌طور مستقیم به حرکت و حمایت از بدن کمک می‌کند.
سر ثابت عضله ایلیاکوس به سطح داخلی استخوان ایلیوم و لبه داخلی حفره لگنی متصل است، درحالی‌که سر متحرک آن با عضله پسوآس ترکیب شده و تاندونی مشترک را تشکیل می‌دهد که به تروکانتر بزرگ استخوان ران متصل می‌شود. این ساختار باعث می‌شود که عضله ایلیاکوس قادر به ایجاد حرکات دقیق و مؤثر در مفصل ران باشد و در فعالیت‌هایی مانند راه‌رفتن، دویدن و بالا رفتن از پله‌ها مشارکت کند.
محل قرارگیری عضله ایلیاکوس
عضله ایلیاکوس در ناحیه داخلی لگن قرار دارد و از سطح داخلی استخوان ایلیوم، که بخش بزرگ و بالایی استخوان لگن است، منشأ می‌گیرد. این موقعیت عضله باعث می‌شود که ایلیاکوس در نزدیکی حفره لگنی و ساختارهای surrounding قرار گیرد. عضله ایلیاکوس به همراه عضله پسوآس در ایجاد حرکت و استحکام ناحیه لگن و مفصل ران نقش دارد.
این عضله از داخل لگن به سمت پایین امتداد می‌یابد و درنهایت به تاندونی مشترک با عضله پسوآس تبدیل می‌شود. این تاندون مشترک به تروکانتر بزرگ استخوان ران متصل می‌شود. این ساختار آناتومیکی، عضله ایلیاکوس را قادر می‌سازد تا حرکت‌هایی مانند خم کردن ران را انجام دهد و به حفظ تعادل بدن کمک کند.
بررسی سر ثابت ایلیاکوس
سر ثابت عضله ایلیاکوس بخش اصلی و ثابت این عضله است که از سطح داخلی استخوان ایلیوم منشأ می‌گیرد. استخوان ایلیوم بزرگ‌ترین بخش استخوان لگن است و سر ثابت ایلیاکوس از لبه داخلی آن شروع می‌شود و در جهت پایین و به سمت داخل امتداد می‌یابد. این نقطه اتصال به عضله این امکان را می‌دهد که پایداری لازم را در حین حرکت مفصل ران و حمایت از لگن فراهم کند. به‌طورکلی، سر ثابت ایلیاکوس نقطه‌ای است که عضله از آن نیرو می‌گیرد و می‌تواند به‌طور مؤثری عمل کند.
اتصال سر ثابت ایلیاکوس به استخوان ایلیوم برای ایجاد تعادل و انتقال نیروی عضله در حرکات مختلف ضروری است. این اتصال ثابت، عضله را قادر می‌سازد تا در فعالیت‌هایی که نیاز به خم کردن مفصل ران دارند، مانند راه‌رفتن، دویدن و بالا رفتن از پله‌ها، به‌طور مؤثر عمل کند. سر ثابت ایلیاکوس درواقع پایه‌ای است که از آن نیروی لازم برای حرکت و پایداری در سایر قسمت‌های عضله و درنهایت تاندون مشترک با عضله پسوآس منتقل می‌شود. این ساختار از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا بر عملکرد صحیح عضله و توانایی آن در انجام حرکت‌های پیچیده اثر می‌گذارد.
بررسی سر متحرک ایلیاکوس
سر متحرک عضله ایلیاکوس بخش پایینی این عضله است که با عضله پسوآس ترکیب شده و تاندون مشترکی را تشکیل می‌دهد. این تاندون درنهایت به تروکانتر بزرگ استخوان ران متصل می‌شود. سر متحرک ایلیاکوس از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا نیروی تولیدشده توسط این عضله به این نقطه انتقال می‌یابد و باعث حرکت مفصل ران می‌شود. این بخش از عضله درواقع عملکرد اصلی عضله ایلیاکوس را در ایجاد خمیدگی و حرکت مفصل ران ممکن می‌سازد.
اتصال سر متحرک ایلیاکوس به تروکانتر بزرگ ران موجب می‌شود که این عضله بتواند به‌طور مؤثر درحرکت‌هایی مانند خم کردن ران و انتقال بدن به جلو شرکت کند. این عملکرد برای فعالیت‌های روزمره مثل راه‌رفتن، دویدن، بالا رفتن از پله‌ها و انجام تمرینات ورزشی ضروری است. سر متحرک ایلیاکوس همچنین در حفظ تعادل و پایداری لگن و ستون فقرات پایین نقش دارد. این توانایی عضله ایلیاکوس در انتقال نیروی تولیدی به تروکانتر بزرگ ران، به حرکت‌های آزاد و مؤثر در ناحیه لگن کمک می‌کند.
سیستم عصب‌رسانی ایلیاکوس
سیستم عصب‌رسانی عضله ایلیاکوس توسط عصب فمورال (Femoral Nerve) انجام می‌شود. عصب فمورال یکی از عصب‌های اصلی در ناحیه ران است که از بخش تحتانی کمر عصب‌های L2 تا L4 منشأ می‌گیرد و به‌طور مستقیم به عضله ایلیاکوس و دیگر عضلات گروه جلوی ران عصب‌دهی می‌کند. این عصب باعث تحریک عضله و فعال‌سازی آن درحرکت‌ها و عملکردهای مختلف می‌شود.
وجود عصب فمورال در سیستم عصب‌رسانی عضله ایلیاکوس به این عضله اجازه می‌دهد تا در حرکات خم کردن مفصل ران و تثبیت لگن به‌طور مؤثر عمل کند. این عصب‌رسانی دقیق و کنترل‌شده به عضله ایلیاکوس امکان می‌دهد تا در پاسخ به سیگنال‌های عصبی، نیروی لازم برای حرکت و پایداری بدن را تولید کند.
عصب فمورال نقش کلیدی در عملکرد صحیح عضله ایلیاکوس و هماهنگی آن با سایر عضلات بدن دارد. هرگونه آسیب یا اختلال در عصب فمورال می‌تواند منجر به ضعف یا ناتوانی در عملکرد عضله ایلیاکوس و مشکلاتی درحرکت و استقامت بدن شود.
سیستم خون‌رسانی ایلیاکوس
سیستم خون‌رسانی عضله ایلیاکوس عمدتاً توسط شریان‌های ایلیاک داخلی و شریان‌های شکمی تأمین می‌شود. شریان ایلیاک داخلی، که از شریان ایلیاک مشترک منشأ می‌گیرد، خون موردنیاز بخش‌های داخلی لگن و عضلات اطراف آن را تأمین می‌کند. همچنین، شریان‌های شکمی عمیق که به شریان ایلیاک داخلی مرتبط هستند، نقش مهمی در خون‌رسانی به عضله ایلیاکوس دارند و جریان خون کافی برای عملکرد صحیح این عضله را فراهم می‌کنند.
خون‌رسانی مناسب به عضله ایلیاکوس برای حفظ سلامت و کارایی آن ضروری است. این جریان خون اکسیژن و مواد مغذی لازم برای فعالیت‌های متابولیکی و عملکرد عضله را تأمین می‌کند. بدون خون‌رسانی کافی، عضله نمی‌تواند به‌طور مؤثر عمل کرده و ممکن است دچار ضعف یا مشکلات عملکردی شود.
عملکرد عضله ایلیاکوس ازنظر آناتومی
عملکرد عضله ایلیاکوس ازنظر آناتومی در درجه اول شامل خم کردن مفصل ران و کمک به حرکت‌های مختلف در ناحیه لگن است. این عضله با عضله پسوآس ترکیب می‌شود تا عضله پسوآس-ایلیاکوس را تشکیل دهد که یکی از قوی‌ترین عضلات خم‌کننده مفصل ران به شمار می‌رود. هنگامی‌که عضله ایلیاکوس منقبض می‌شود، نیرو به تروکانتر بزرگ استخوان ران منتقل می‌شود و باعث خم شدن ران به سمت بالا و جلو می‌شود.
عضله ایلیاکوس همچنین درحرکت‌هایی که نیاز به تثبیت و حفظ موقعیت بدن دارند، نقش دارد. این عضله در حمایت از ناحیه پایین کمر و کمک به حفظ موقعیت صحیح ستون فقرات پایین و لگن مشارکت می‌کند. این عملکردها به حفظ تعادل بدن و جلوگیری از حرکات ناخواسته یا آسیب‌های احتمالی در ناحیه پایین‌تنه کمک می‌کنند.
عملکرد عضله ایلیاکوس ازنظر بیومکانیک
ازنظر بیومکانیک، عضله ایلیاکوس نقش بسیار مهمی در حرکات بدن و انتقال نیرو دارد. این عضله با کمک به خم کردن مفصل ران و انتقال نیروی مناسب از ناحیه لگن به استخوان ران، درحرکت‌های پیچیده بدن شرکت می‌کند. هنگام انقباض عضله ایلیاکوس، نیرو به تروکانتر بزرگ ران منتقل می‌شود و باعث حرکت ران به سمت بالا و جلو می‌گردد. این عملکرد بیومکانیکی برای انجام فعالیت‌هایی مانند راه‌رفتن، دویدن و بالا رفتن از پله‌ها ضروری است، زیرا این حرکات نیاز به خم کردن مفصل ران و قدرت پایین‌تنه دارند.
عضله ایلیاکوس همچنین در پایداری بدن و حفظ موقعیت صحیح لگن نقش دارد. ازنظر بیومکانیکی، این عضله در هنگام ایستادن یا انجام فعالیت‌های فیزیکی که نیاز به تعادل دارند، مانند پرش یا چرخش، به تثبیت و استحکام ناحیه لگن کمک می‌کند. این عملکرد به کاهش فشار غیرضروری بر روی ستون فقرات پایین و دیگر ساختارهای حمایتی بدن کمک می‌نماید و احتمال بروز آسیب‌های عضلانی و مفصلی را کاهش می‌دهد.
آسیب‌های عضله ایلیاکوس
آسیب‌های عضله ایلیاکوس می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند فشار بیش‌ازحد، استفاده نادرست از عضله در هنگام ورزش یا فعالیت‌های روزمره، یا آسیب‌های مستقیم به ناحیه لگن باشد. این آسیب‌ها می‌توانند شامل کشیدگی عضلانی، اسپاسم عضلانی و آسیب‌های مزمن یا حاد باشند که می‌توانند عملکرد عضله را مختل کنند و باعث محدودیت حرکت شوند.
کشیدگی عضلانی یکی از آسیب‌های رایج در عضله ایلیاکوس است که می‌تواند به دلیل حرکات ناگهانی یا افزایش فشار بر عضله ایجاد شود. این نوع آسیب می‌تواند منجر به التهاب در ناحیه پایین‌تنه شود و حرکت مفصل ران را محدود کند. اسپاسم عضلانی نیز می‌تواند به‌دلیل خستگی عضلانی یا عدم تعادل عضلانی در بدن رخ دهد و باعث انقباضات عضله شود.
آسیب‌های مزمن عضله ایلیاکوس می‌توانند شامل ضعف عضلانی و گرفتگی‌های طولانی‌مدت باشند که معمولاً به‌دلیل فعالیت‌های تکراری یا نشستن طولانی‌مدت رخ می‌دهند. این آسیب‌ها می‌توانند باعث کاهش عملکرد عضله و محدودیت درحرکت‌های طبیعی بدن شوند. برای جلوگیری از آسیب‌های عضله ایلیاکوس، تقویت عضلات اطراف آن، انجام تمرینات کششی مناسب و توجه به وضعیت بدنی صحیح در هنگام فعالیت‌های مختلف اهمیت دارد.
دلایل بروز آسیب‌های ایلیاکوس
آسیب‌های عضله ایلیاکوس می‌توانند به دلایل مختلفی رخ دهند که شامل عوامل محیطی، فیزیکی و ساختاری هستند. یکی از دلایل اصلی بروز آسیب‌ها، فعالیت‌های فیزیکی شدید و نادرست است. حرکت‌های ناگهانی، بلند کردن وزنه‌های سنگین یا انجام ورزش‌های سنگین بدون آمادگی کافی می‌توانند فشار زیادی بر عضله ایلیاکوس وارد کرده و باعث کشیدگی یا اسپاسم عضلانی شوند. این نوع آسیب‌ها می‌توانند منجر به محدودیت حرکت در ناحیه پایین‌تنه شوند.
نشستن طولانی‌مدت و عدم تحرک کافی نیز می‌تواند عامل دیگری برای آسیب‌های عضله ایلیاکوس باشد. زمانی که عضله ایلیاکوس برای مدت طولانی در حالت کوتاه و کشیده باقی می‌ماند، ممکن است دچار ضعف و گرفتگی شود. این حالت می‌تواند باعث کاهش انعطاف‌پذیری و قدرت عضله و درنهایت بروز ناراحتی در ناحیه لگن و مفصل ران گردد.
عوامل دیگر شامل عدم تعادل عضلانی و ضعف عضلات اطراف عضله ایلیاکوس است. زمانی که عضله ایلیاکوس به دلیل ضعف یا عدم عملکرد صحیح سایر عضلات بدن تحت‌فشار بیشتری قرار گیرد، می‌تواند دچار آسیب شود. همچنین، مشکلات ساختاری مانند انحرافات ستون فقرات یا اختلالات مفصلی می‌توانند باعث افزایش بار غیرطبیعی بر عضله ایلیاکوس و آسیب دیدن آن شوند. به‌طورکلی، تقویت عضلات اطراف و رعایت اصول صحیح در انجام حرکات می‌تواند به کاهش خطر بروز آسیب‌های عضله ایلیاکوس کمک کند.
بهترین حرکات برای تقویت عضله ایلیاکوس
برای تقویت عضله ایلیاکوس، انجام تمرینات خاصی که این عضله را به چالش بکشند و تقویت کنند ضروری است. یکی از این تمرینات، خم کردن ران است که شامل بلند کردن زانوها به سمت سینه در حالت درازکش می‌شود. این حرکت باعث تقویت مستقیم عضله ایلیاکوس می‌گردد و به بهبود قدرت و انعطاف‌پذیری آن کمک می‌کند. تمرینات پل زدن نیز مؤثر هستند، جایی که بدن در وضعیت افقی قرار می‌گیرد و با فشار دادن پاشنه‌ها و بالا بردن لگن، عضلات اصلی مانند ایلیاکوس و پسوآس فعال می‌شوند.
علاوه بر این، تمرینات ایستاده مانند بلند کردن زانوها به‌طور متناوب می‌تواند به تقویت عضله ایلیاکوس و بهبود تعادل بدن کمک کند. این حرکات موجب افزایش قدرت، استقامت و هماهنگی عضلات پایین‌تنه می‌شوند و به‌طورکلی عملکرد حرکتی و پایداری بدن را تقویت می‌کنند.
سخن پایانی
تقویت عضله ایلیاکوس اهمیت زیادی در حفظ سلامت و عملکرد صحیح بدن دارد. این عضله که نقش کلیدی درحرکت‌های پیچیده و قدرت پایین‌تنه ایفا می‌کند، باید در برنامه تمرینی به‌طور منظم گنجانده شود. تمرینات هدفمند مانند خم کردن ران، پل زدن و تمرینات ایستاده می‌توانند به تقویت این عضله و افزایش انعطاف‌پذیری آن کمک کنند. توجه به تمرینات صحیح و اصولی می‌تواند از بروز آسیب‌های عضلانی جلوگیری کرده و به بهبود کیفیت زندگی و عملکرد ورزشی کمک کند.
در این زمینه، توجه به نظرات و راهنمایی‌های متخصصان، مانند دکتر حوصله، می‌تواند بسیار مفید باشد. ایشان با تجربیات و دانش خود می‌توانند به افرادی که به دنبال تقویت عضلات و بهبود وضعیت جسمانی خود هستند، کمک کنند تا برنامه‌های تمرینی مناسب و علمی‌تری داشته باشند.
منابع:
https://www.kenhub.com/en/library/anatomy/iliacus-muscle
https://teachmeanatomy.info/encyclopaedia/i/iliacus/
https://teachmeanatomy.info/abdomen/muscles/posterior-wall/
https://www.getbodysmart.com/anterior-thigh-muscles/iliacus-muscle/
