استخوان‌های رادیوس (زند زبرین) و اولنا (زند زیرین) دو استخوان موازی و بلند هستند که ساعد را تشکیل می‌دهند. این دو استخوان در کنار یکدیگر و با اتصال به استخوان بازو در بالا و استخوان‌های مچ در پایین، چارچوب اصلی ساعد را بنا می‌نهند. رادیوس که در سمت شست قرار دارد، نقش کلیدی در چرخش ساعد (Pronation و Supination) ایفا می‌کند. این حرکت به ما امکان می‌دهد کف دست را به سمت بالا (سوپیناسیون) یا پایین (پروناسیون) بچرخانیم. اولنا که در سمت انگشت کوچک قرار دارد، عمدتاً در مفصل آرنج نقش تثبیت‌کننده دارد و به استحکام و پایداری این مفصل حیاتی کمک می‌کند.
تعامل پیچیده بین این دو استخوان، همراه با عضلات، رباط‌ها و تاندون‌های اطراف، امکان طیف وسیعی از حرکات دست و مچ را فراهم می‌آورد که برای انجام فعالیت‌های روزمره ضروری هستند. سلامت و یکپارچگی این استخوان‌ها برای عملکرد صحیح اندام فوقانی حیاتی است و هرگونه آسیب به آنها می‌تواند به طور قابل‌توجهی کیفیت زندگی فرد را تحت‌تأثیر قرار دهد. در ادامه این مقاله از سایت دکتر حوصله قصد داریم با شکستگی استخوان رادیوس و اولنا، دلایل، علائم و راهکارهای پیشگیری از آن آشنا شویم.
شکستگی استخوان رادیوس و اولنا چیست؟
شکستگی استخوان رادیوس و اولنا به گسستگی یا شکاف در تداوم ساختاری یکی یا هر دوی این استخوان‌ها در ناحیه ساعد اطلاق می‌شود. این عارضه می‌تواند نتیجه اعمال نیرویی فراتر از مقاومت استخوان باشد و به انواع مختلفی بسته به محل، شدت و شکل شکستگی طبقه‌بندی می‌شود. در یک شکستگی ساده (Closed Fracture)، پوست سالم باقی می‌ماند، در حالی که در یک شکستگی باز (Open Fracture) یا مرکب، استخوان شکسته از طریق پوست بیرون می‌زند و خطر عفونت را افزایش می‌دهد.
انواع مختلف شکستگی شامل شکستگی عرضی (Transverse Fracture) که در آن شکستگی به‌صورت افقی در عرض استخوان رخ می‌دهد، شکستگی مایل (Oblique Fracture) که در آن شکستگی زاویه‌دار است، شکستگی مارپیچی (Spiral Fracture) که ناشی از یک نیروی چرخشی است و خط شکستگی به‌صورت مارپیچی در اطراف استخوان پیش می‌رود، و شکستگی خردشده (Comminuted Fracture) که در آن استخوان به سه یا چند قطعه شکسته می‌شود.
تشخیص شکستگی استخوان رادیوس و اولنا نیازمند تمایز دقیق آن از سایر آسیب‌های احتمالی ساعد، مانند ترک‌خوردگی استخوان (Stress Fracture) که یک شکستگی کوچک و اغلب ناشی از فشار مکرر است یا دررفتگی مفصل (Dislocation) که به خارج‌شدن استخوان از مفصل اشاره دارد، خواهد بود. ارزیابی دقیق و تشخیص صحیح برای انتخاب روش درمانی مناسب و حصول بهبودی کامل ضروری است.
علائم شکستگی استخوان رادیوس و اولنا
شکستگی استخوان رادیوس و اولنا معمولاً با مجموعه‌ای از نشانه‌ها و علائم همراه است که شدت و ماهیت آنها بسته به نوع و محل شکستگی، همچنین آستانه تحمل فردی به محرک‌های ناخوشایند، متغیر است.
یکی از بارزترین نشانه‌ها، حس ناراحتی شدید در ناحیه ساعد محسوب می‌شود. این حس ناخوشایند با حرکت‌دادن ساعد یا مچ تشدید می‌شود و می‌تواند مانع از انجام فعالیت‌های روزمره گردد. تورم (Swelling) یکی دیگر از علائم شایع است که به دلیل تجمع مایع در بافت‌های اطراف محل شکستگی ایجاد می‌شود. تورم باعث ایجاد سفتی و محدودیت حرکتی در ساعد و مچ می‌گردد.
تغییر شکل ظاهری (Deformity) ساعد نیز ممکن است در شکستگی استخوان رادیوس و اولنا مشاهده شود، به‌خصوص در شکستگی‌های جابه‌جا شده (Displaced Fractures) که قطعات استخوان از موقعیت طبیعی خود خارج شده‌اند. این تغییر شکل می‌تواند به‌صورت خمیدگی، زاویه‌دار شدن یا کوتاه‌تر شدن ساعد باشد.
ناتوانی در حرکت‌دادن مچ یا آرنج (Inability to move the wrist or elbow) نیز یکی دیگر از نشانه‌های کلیدی شکستگی استخوان رادیوس و اولنا است. تلاش برای حرکت‌دادن مچ یا آرنج می‌تواند بسیار ناخوشایند باشد و فرد ممکن است قادر به انجام حرکات کامل نباشد. در برخی موارد، شکستگی می‌تواند به عصب‌های ناحیه ساعد آسیب برساند و منجر به احساس گزگز یا بی‌حسی (Numbness) در انگشتان یا دست شود. این علامت نشان‌دهنده درگیری عصب بوده و نیاز به ارزیابی فوری دارد.
توجه به این علائم و نشانه‌ها و مراجعه به پزشک برای تشخیص دقیق و شروع اقدامات لازم برای ترمیم و بازگشت به عملکرد طبیعی ساعد اهمیت زیادی خواهد داشت.
علت‌های شکستگی استخوان رادیوس و اولنا
شکستگی استخوان رادیوس و اولنا ناشی از اعمال نیرویی است که از مقاومت استخوان فراتر می‌رود. این نیرو می‌تواند به دلایل مختلفی اعمال شود که در زیر به برخی از شایع‌ترین آنها اشاره می‌شود:
زمین‌خوردن روی دست (Fall on an outstretched hand)
این یکی از شایع‌ترین علل شکستگی ساعد است، به‌خصوص در افراد مسن که استخوان‌های ضعیف‌تری دارند. هنگام زمین‌خوردن، فرد به طور غریزی دست خود را برای محافظت از خود دراز می‌کند و نیروی ضربه به استخوان‌های ساعد منتقل می‌شود.
ضربه مستقیم (Direct Blow)
واردشدن ضربه مستقیم به ساعد، مانند ضربه ناشی از تصادف یا درگیری فیزیکی، باعث شکستگی استخوان‌ها خواهد شد. شدت ضربه و زاویه آن نقش مهمی در نوع و شدت شکستگی ایفا می‌کنند.
تصادف (Accident)
تصادفات رانندگی، دوچرخه‌سواری و سایر حوادث فیزیکی، از جمله عوامل مهمی هستند که می‌توانند منجر به آسیب‌های جدی، از جمله شکستگی استخوان‌های ساعد شوند. این آسیب‌ها، نه‌تنها درد و ناراحتی فراوانی را برای فرد مصدوم به همراه دارند، بلکه می‌توانند اختلالات قابل‌توجهی در زندگی روزمره و عملکرد حرکتی وی ایجاد کنند.
شکستگی ساعد، اغلب در اثر اعمال نیروی قابل‌توجه بر بدن رخ می‌دهد. در یک تصادف رانندگی، ضربه ناشی از برخورد وسیله نقلیه بامانع یا وسیله نقلیه دیگر، می‌تواند نیرویی عظیم به استخوان‌های ساعد وارد کرده و منجر به شکستگی شود. به همین ترتیب، در یک حادثه دوچرخه‌سواری، افتادن از دوچرخه و برخورد با سطح زمین، می‌تواند سبب اعمال فشار ناگهانی بر ساعد و در نتیجه، شکستگی استخوان شود.
آسیب‌های ورزشی (Sports Injuries)
برخی از ورزش‌ها، مانند اسکی، فوتبال و ورزش‌های رزمی، خطر شکستگی ساعد را افزایش می‌دهند. در این ورزش‌ها، احتمال زمین‌خوردن، برخورد با سایر ورزشکاران یا واردشدن ضربه مستقیم به ساعد وجود دارد.
علاوه بر این عوامل، برخی از شرایط پزشکی نیز می‌توانند خطر شکستگی استخوان را افزایش دهند. پوکی‌استخوان (Osteoporosis) که باعث ضعیف‌شدن استخوان‌ها می‌شود، یکی از این شرایط است. افراد مبتلا به پوکی‌استخوان بیشتر در معرض شکستگی استخوان، حتی در اثر ضربه‌های خفیف، هستند.
راه‌های تشخیص شکستگی استخوان رادیوس و اولنا
تشخیص شکستگی استخوان‌های رادیوس و اولنا نیازمند توجه به موارد متعددی است که شامل بررسی دقیق علائم بالینی و استفاده از تکنیک‌های تصویربرداری پیشرفته می‌شود. اولین قدم در این فرآیند، معاینه فیزیکی دقیق توسط متخصص است. در طول معاینه، پزشک به دنبال نشانه‌هایی از جمله موارد زیر خواهد بود:
- تورم و کبودی: حضور تورم قابل‌توجه در ناحیه ساعد، به‌خصوص همراه با کبودی، می‌تواند نشانه‌ای از آسیب بافتی و خونریزی داخلی ناشی از شکستگی باشد.
- حساسیت به لمس: فشار ملایم بر روی استخوان‌های رادیوس و اولنا می‌تواند منجر به احساس ناراحتی یا ناخوشایندی شود که نشان‌دهنده آسیب احتمالی استخوانی است.
- تغییر شکل ظاهری ساعد: در برخی موارد، شکستگی استخوان می‌تواند منجر به تغییر شکل ظاهری ساعد شود. این تغییر شکل ممکن است به‌صورت خمیدگی، زاویه‌دار شدن یا کوتاه‌شدن ظاهری ساعد مشاهده شود.
- محدودیت حرکتی: فرد آسیب‌دیده ممکن است قادر به حرکت‌دادن ساعد و دست خود به طور کامل نباشد. تلاش برای حرکت‌دادن ساعد می‌تواند با ناراحتی یا ناخوشایندی همراه باشد.
- صدای غیرطبیعی: در برخی موارد، ممکن است هنگام حرکت‌دادن ساعد، صدای غیرطبیعی (مانند صدای ساییدگی استخوان‌ها) شنیده شود.
بااین‌حال، معاینه فیزیکی به‌تنهایی نمی‌تواند وجود و نوع شکستگی را به طور قطعی مشخص کند؛ بنابراین، تصویربرداری با اشعه X (رادیوگرافی)، ابزاری ضروری برای تأیید تشخیص و ارزیابی دقیق نوع شکستگی به کار می‌رود. اشعه X می‌تواند تصاویر واضحی از استخوان‌های رادیوس و اولنا ارائه دهد و به پزشک اجازه می‌دهد تا وجود شکستگی، محل دقیق آن و همچنین میزان جابه‌جایی قطعات استخوانی را تعیین کند. در این شرایط، دو تصویر از زوایای مختلف (قدامی-خلفی و جانبی) برای به‌دست‌آوردن دید کامل از استخوان‌ها گرفته می‌شود.
در موارد پیچیده‌تر یا زمانی که اطلاعات بیشتری در مورد شکستگی مورد نیاز باشد، ممکن است تصویربرداری با توموگرافی کامپیوتری (CT scan) تجویز شود. CT scan تصاویر مقطعی دقیق‌تری از استخوان‌ها و بافت‌های اطراف ارائه می‌دهد. این نوع تصویربرداری شکستگی استخوان رادیوس و اولنا در موارد زیر مفید است:
- شکستگی‌های پیچیده: CT scan می‌تواند جزئیات بیشتری در مورد شکستگی‌های پیچیده، مانند شکستگی‌های خرد شده یا شکستگی‌های درون مفصلی، ارائه دهد.
- بررسی آسیب‌های بافت نرم: CT scan می‌تواند به شناسایی آسیب‌های احتمالی به بافت‌های نرم اطراف استخوان‌ها، مانند رباط‌ها و عضلات، کمک کند.
- برنامه‌ریزی جراحی: در مواردی که جراحی برای ترمیم شکستگی ضروری است، CT scan می‌تواند به جراح کمک کند تا برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای عمل داشته باشد.
حرکات ورزشی برای بهبود شکستگی استخوان رادیوس و اولنا
پس از تثبیت شکستگی استخوان‌های رادیوس و اولنا، شروع برنامه تمرینی مناسب برای بازیابی دامنه حرکتی، قدرت عضلانی و عملکرد کلی ساعد ضروری است. طراحی این برنامه تمرینی باید به‌صورت اختصاصی توسط پزشک و متخصص توان‌بخشی انجام شود. نوع و شدت تمرینات به عوامل مختلفی از جمله نوع شکستگی، روش تثبیت (مانند گچ‌گیری یا جراحی) و وضعیت کلی بیمار بستگی خواهد داشت.
انواع شکستگی استخوان رادیوس و اولنا
شکستگی‌های استخوان رادیوس و اولنا را می‌توان بر اساس معیارهای مختلفی طبقه‌بندی کرد. یکی از رایج‌ترین روش‌ها، طبقه‌بندی شکستگی استخوان رادیوس و اولنا بر اساس محل شکستگی است که در ادامه به آن اشاره خواهد شد:
- شکستگی دیستال: این نوع شکستگی در انتهای پایینی استخوان رادیوس یا اولنا، نزدیک مچ دست، رخ می‌دهد. شکستگی کولز (Colles’ fracture) یکی از شایع‌ترین انواع شکستگی دیستال رادیوس است.
- شکستگی میانی: این نوع شکستگی در قسمت میانی استخوان رادیوس یا اولنا رخ می‌دهد.
- شکستگی پروگزیمال: این نوع شکستگی در انتهای بالایی استخوان رادیوس یا اولنا، نزدیک آرنج، رخ خواهد داد.
علاوه بر محل شکستگی، می‌توان شکستگی‌ها را بر اساس میزان جابه‌جایی قطعات استخوانی نیز طبقه‌بندی کرد:
- شکستگی بدون جابه‌جایی: در این نوع شکستگی، قطعات استخوانی در محل خود باقی می‌مانند و هیچ‌گونه جابه‌جایی یا انحرافی ندارند.
- شکستگی با جابه‌جایی: در این نوع شکستگی، قطعات استخوانی از محل اصلی خود جابه‌جا می‌شوند و ممکن است زاویه‌دار شوند یا از هم دور شوند.
تفاوت در محل و میزان جابه‌جایی شکستگی می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر علائم و نیازهای درمانی داشته باشد. به‌عنوان‌مثال، شکستگی با جابه‌جایی ممکن است نیاز به جراحی برای تثبیت قطعات استخوانی داشته باشد، درحالی‌که شکستگی بدون جابه‌جایی ممکن است تنها با گچ‌گیری قابل‌درمان باشد. علائم نیز بسته به نوع و محل شکستگی متفاوت خواهد بود. به‌طورکلی، شکستگی‌های شدیدتر تغلب با ناراحتی و ناخوشایندی شدیدتر، تورم قابل‌توجه و محدودیت حرکتی بیشتری همراه هستند.
راه‌های پیشگیری از شکستگی استخوان رادیوس و اولنا
پیشگیری از شکستگی‌های استخوان رادیوس و اولنا شامل مجموعه‌ای از راهکارها است که هدف آنها کاهش خطر آسیب به این استخوان‌ها در اثر ضربه، سقوط یا سایر عوامل خطر است. برخی از مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری شکستگی استخوان رادیوس و اولنا عبارت‌اند از:
- استفاده از وسایل ایمنی هنگام ورزش: در ورزش‌هایی که خطر سقوط یا برخورد وجود دارد، استفاده از وسایل ایمنی مناسب، مانند مچ‌بندها، محافظ آرنج و دستکش‌های محافظ، می‌تواند به طور قابل‌توجهی خطر شکستگی استخوان‌های ساعد را کاهش دهد.
- بهبود تعادل بدن: حفظ تعادل خوب برای جلوگیری از سقوط بسیار مهم است. تمرینات تقویتی، تمرینات تعادلی و ورزش‌های یوگا می‌توانند به بهبود تعادل بدن کمک نمایند.
- تقویت عضلات: عضلات قوی‌تر در اطراف استخوان‌ها می‌توانند همچون یک محافظ عمل کرده و از استخوان‌ها در برابر ضربه محافظت کنند. تمرینات قدرتی برای عضلات بازو و ساعد می‌تواند به تقویت این عضلات کمک کند.
- مراقبت در برابر سقوط یا ضربه: توجه به محیط اطراف و اجتناب از موقعیت‌های خطرناک می‌تواند به جلوگیری از سقوط یا ضربه کمک کند. استفاده از نرده‌ها هنگام بالارفتن از پله‌ها، پوشیدن کفش‌های مناسب و حذف موانع از مسیر تردد به کاهش خطر سقوط کمک زیادی خواهد نمود.
- تقویت استخوان‌ها: مصرف کافی کلسیم و ویتامین D برای سلامت استخوان‌ها ضروری است. همچنین، انجام ورزش‌های تحمل وزن، مانند پیاده‌روی و دویدن، می‌تواند به تقویت استخوان‌ها کمک کند.
- اصلاح دید: اگر مشکل بینایی دارید، از عینک یا لنز طبی مناسب استفاده کنید تا خطر سقوط را کاهش دهید.
نتیجه‌گیری
تشخیص به‌موقع و دقیق شکستگی استخوان رادیوس و اولنا، درمان صحیح و توان‌بخشی اصولی برای بازیابی کامل عملکرد ساعد پس از آسیب ضروری است. با درک روش‌های تشخیص، طبقه‌بندی انواع شکستگی، راهکارهای پیشگیری و اهمیت برنامه تمرینی مناسب، می‌توان به بهبود نتایج درمانی و بازگشت سریع‌تر به فعالیت‌های روزمره و ورزشی کمک کرد. توجه به این موارد و پیگیری توصیه‌های پزشکی در خصوص شکستگی استخوان رادیوس و اولنا می‌تواند تاثیر بسزایی در کیفیت زندگی پس از آسیب‌دیدگی داشته باشد.در صورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.
تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید
