مفصل شانه، یکی از پیچیده‌ترین و پرکاربردترین مفاصل بدن انسان است که دامنه حرکتی وسیعی را فراهم می‌آورد. این مفصل، محل اتصال استخوان بازو (هومروس) به استخوان کتف (اسکاپولا) و استخوان ترقوه (کلاویکل) بوده و توسط مجموعه‌ای از عضلات، تاندون‌ها و رباط‌ها تثبیت می‌گردد. این ساختار پیچیده، امکان انجام حرکات گوناگون بازو را در جهات مختلف فراهم می‌سازد؛ اما همین پیچیدگی، مفصل شانه را مستعد آسیب‌های مختلف می‌کند.
در این مفصل، ساختارهای کیسه‌مانندی به نام بورس وجود دارند که وظیفه اصلی آنها، کاهش اصطکاک بین بافت‌های نرم اطراف مفصل است. این کیسه‌های کوچک، مملو از مایع سینوویال هستند و بین استخوان‌ها، تاندون‌ها و عضلات قرار گرفته‌اند. عملکرد اصلی بورس‌ها، ایجاد یک سطح لغزنده و تسهیل حرکت این ساختارها بر روی یکدیگر است. بدین ترتیب، از سایش و آسیب‌دیدگی تاندون‌ها و عضلات در حین حرکت جلوگیری می‌شود.
سلامت بورس‌ها، برای عملکرد بدون ناراحتی مفصل شانه، حیاتی است. هنگامی که بورس‌ها دچار مشکل می‌شوند، این امر می‌تواند منجر به محدودیت حرکتی و اختلال در عملکرد طبیعی مفصل شود. در ادامه این مقاله از سایت دکتر حوصله قصد داریم به بررسی عارضه التهاب بورس شانه، علائم، علل و راهکارهای پیشگیری از آن بپردازیم.
التهاب بورس شانه چیست؟
التهاب بورس شانه، وضعیتی است که در آن یکی از بورس‌های موجود در مفصل شانه دچار التهاب و تورم می‌شود. این وضعیت، می‌تواند منجر به ایجاد ناراحتی و محدودیت در دامنه حرکتی مفصل گردد. شایع‌ترین نوع التهاب بورس شانه، بورسیت ساب‌اکرومیال (Subacromial Bursitis) است که در آن بورس ساب‌اکرومیال، واقع در بالای تاندون‌های چرخاننده شانه (Rotator Cuff) و زیر زائده آکرومیون (Acromion) استخوان کتف، ملتهب می‌شود.
بورس ساب‌اکرومیال، نقش مهمی در تسهیل حرکت تاندون‌های چرخاننده شانه در زیر زائده آکرومیون دارد. هنگامی که این بورس ملتهب می‌شود، فضای بین تاندون‌ها و آکرومیون کاهش‌یافته و اصطکاک بین این ساختارها افزایش می‌یابد. این اصطکاک، می‌تواند منجر به آسیب‌دیدگی تاندون‌ها و تشدید التهاب بورس شود.
التهاب بورس شانه، اغلب با حرکات تکراری یا فشار مزمن روی مفصل مرتبط است. فعالیت‌هایی که شامل حرکات مکرر بالای سر، مانند نقاشی، نجاری، یا پرتاب توپ هستند، می‌توانند خطر ابتلا به این وضعیت را افزایش دهند. همچنین، فشار مزمن ناشی از وضعیت بدنی نامناسب، ضعف عضلانی، یا آسیب‌دیدگی‌های قبلی نیز می‌تواند منجر به التهاب بورس شود.
علائم التهاب بورس شانه
التهاب بورس شانه، می‌تواند طیف وسیعی از نشانه‌ها را ایجاد کند که شدت آنها از خفیف تا شدید متغیر است. این نشانه‌ها، معمولاً با فعالیت تشدید می‌شوند و با استراحت بهبود می‌یابند.
یکی از شایع‌ترین نشانه‌های التهاب بورس شانه، احساس ناراحتی مبهم یا تیرکشنده در بخش خارجی شانه است. این احساس ناراحتی، ممکن است به سمت بازو و گردن انتشار یابد. در برخی موارد، این احساس ناراحتی به‌صورت عمیق در مفصل شانه حس می‌شود.
بالابردن یا چرخاندن بازو، می‌تواند احساس ناراحتی را تشدید کند. به‌عنوان‌مثال، انجام فعالیت‌هایی مانند شانه‌کردن مو، لباس پوشیدن، یا رسیدن به اشیا در قفسه‌های بالا، ممکن است دشوار و ناراحت‌کننده باشد. در موارد شدید، حتی حرکات جزئی نیز می‌توانند باعث ایجاد احساس ناراحتی شوند.
حساسیت به لمس، یکی دیگر از نشانه‌های شایع التهاب بورس شانه به شمار می‌رود. لمس ناحیه بیرونی شانه، به‌خصوص در نزدیکی زائده آکرومیون، ممکن است باعث ایجاد احساس ناراحتی شود. این حساسیت، نشان‌دهنده التهاب و تورم در بورس است.
در برخی موارد، التهاب بورس شانه می‌تواند با تورم همراه باشد. تورم، معمولاً خفیف است و ممکن است به‌راحتی قابل‌مشاهده نباشد. بااین‌حال، در موارد شدید، تورم قابل‌توجه بوده و باعث محدودیت حرکتی بیشتر شود.
علت‌های التهاب بورس شانه
التهاب بورس شانه می‌تواند ناشی از عوامل گوناگونی باشد که در بیشتر موارد، ترکیبی از این عوامل در بروز این عارضه نقش دارند. در این بخش، به شایع‌ترین دلایل التهاب بورس شانه اشاره میکنیم:
حرکات تکراری بالای سر
انجام مکرر حرکاتی که در آن دست‌ها بالاتر از سطح شانه قرار می‌گیرند، می‌تواند فشار زیادی بر بورس‌های ناحیه شانه وارد کند. این حرکات تکراری، اگر با نیروی زیاد یا در شرایط نامناسب انجام شوند، می‌توانند به‌تدریج باعث التهاب بورس‌ها شوند. ورزشکاران رشته‌هایی مانند شنا، والیبال، بسکتبال و وزنه‌برداری که به طور مرتب حرکات بالای سر را انجام می‌دهند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این عارضه قرار دارند. همچنین، افرادی که در مشاغلی مانند نقاشی، نجاری و باغبانی فعالیت می‌کنند و به طور مداوم دست‌های خود را بالای سر نگه می‌دارند، نیز ممکن است دچار التهاب بورس شانه شوند.
ضعف عضلات تثبیت‌کننده
عضلات تثبیت‌کننده شانه، از جمله عضلات چرخاننده شانه (Rotator Cuff)، نقش مهمی در حفظ پایداری مفصل شانه و کنترل حرکات آن ایفا می‌کنند. ضعف این عضلات منجر به عدم تعادل در نیروهای وارد بر مفصل شانه و افزایش فشار بر بورس‌ها می‌شود. در نتیجه، بورس‌ها آسیب‌پذیرتر شده و احتمال التهاب آنها افزایش می‌یابد. ضعف عضلات تثبیت‌کننده ناشی از عدم فعالیت فیزیکی کافی، تمرینات نامناسب، آسیب‌های قبلی و یا بیماری‌های زمینه‌ای خواهد بود.
ضربات مکرر
ضربات مکرر یا آسیب‌های مستقیم به ناحیه شانه می‌توانند سبب آسیب به بورس‌ها و ایجاد التهاب شوند. این ضربات در اثر سقوط، تصادف، ورزش‌های تماسی و یا فعالیت‌های روزمره ایجاد می‌شوند. درصورتی‌که ضربه شدید باشد، ممکن است علاوه بر التهاب بورس، آسیب‌های دیگری نیز به مفصل شانه وارد شود.
بیماری‌های التهابی سیستمیک
برخی از بیماری‌های التهابی سیستمیک مانند آرتریت روماتوئید، نقرس و لوپوس اریتماتوز سیستمیک می‌توانند باعث التهاب بورس‌ها در سراسر بدن، از جمله ناحیه شانه شوند. در این موارد، التهاب بورس شانه ممکن است تنها یکی از علائم بیماری زمینه‌ای باشد و نیاز به تشخیص و مدیریت بیماری اصلی برای کنترل التهاب دارد.
راه‌های تشخیص التهاب بورس شانه
تشخیص دقیق التهاب بورس شانه برای انتخاب روش‌های مناسب ضروری است. فرایند تشخیص معمولاً شامل مراحل زیر است:
شرح‌حال دقیق ورزشکار
پزشک ابتدا به طور کامل در مورد سابقه پزشکی، فعالیت‌های ورزشی، نوع فعالیت‌هایی که باعث ایجاد ناراحتی می‌شوند و سایر علائم مرتبط سؤال می‌کند. این اطلاعات به پزشک کمک می‌کند تا علت احتمالی التهاب بورس و سایر عوامل مؤثر را شناسایی کند.
تست‌های فیزیکی
معاینه فیزیکی شامل ارزیابی دامنه حرکتی مفصل شانه، بررسی وجود حساسیت به لمس در ناحیه بورس و انجام تست‌های خاصی است که به تشخیص التهاب بورس کمک می‌کنند. دو تست رایج برای تشخیص التهاب بورس شانه عبارت‌اند از:
- تست نیر (Neer Test): در این تست، پزشک دست فرد را به سمت بالا و جلو می‌برد درحالی‌که شانه ثابت نگه داشته شده است. اگر این حرکت باعث ایجاد ناراحتی شود، احتمال التهاب بورس ساب‌اکرومیال وجود دارد.
- تست هاوکینز (Hawkins Test): در این تست، پزشک دست فرد را به سمت جلو و داخل می‌چرخاند درحالی‌که آرنج خم شده است. اگر این حرکت باعث ایجاد ناراحتی شود، احتمال التهاب بورس ساب‌اکرومیال وجود دارد.
تصویربرداری
درصورتی‌که نتایج تست‌های فیزیکی مشکوک بوده یا نیاز به بررسی دقیق‌تر باشد، پزشک ممکن است درخواست انجام تصویربرداری را بدهد. دو روش تصویربرداری رایج برای تشخیص التهاب بورس شانه عبارت‌اند از:
- ام‌آر‌آی (MRI): ام‌آر‌آی یک روش تصویربرداری دقیق است که می‌تواند تصاویر دقیقی از بافت‌های نرم بدن، از جمله بورس‌ها، تاندون‌ها و عضلات ارائه دهد. ام‌آر‌آی به تشخیص التهاب بورس، پارگی تاندون‌ها و سایر آسیب‌های احتمالی در ناحیه شانه کمک خواهد کرد.
- سونوگرافی: سونوگرافی یک روش تصویربرداری غیرتهاجمی و کم‌هزینه است که می‌تواند برای بررسی التهاب بورس و وجود مایع در داخل بورس استفاده شود. سونوگرافی برای تشخیص التهاب بورس‌های سطحی مانند بورس ساب‌دلتوئید مفید خواهد بود.
حرکات ورزشی برای بهبود التهاب بورس شانه
التهاب بورس شانه، نیازمند انجام اقدامات مراقبتی مختلفی خواهد بود. در کنار سایر روش‌ها، تمرینات ورزشی نقش مهمی در کاهش ناراحتی، بهبود عملکرد و بازگشت به فعالیت‌های روزمره ایفا می‌کنند. بااین‌حال، تعیین نوع و شدت تمرینات باید توسط متخصصان مجرب انجام شود تا از تشدید وضعیت جلوگیری شود. در ادامه، به یک پاراگراف کوتاه برای معرفی این بخش بسنده میکنیم.
پس از تشخیص دقیق التهاب بورس شانه، پزشک یا متخصص توان‌بخشی برنامه تمرینی مناسبی را برای فرد تجویز می‌کند. این برنامه تمرینی معمولاً شامل تمرینات تقویتی، کششی و تثبیتی است که هدف آنها کاهش ناراحتی، بهبود دامنه حرکتی، تقویت عضلات اطراف شانه و جلوگیری از عود مجدد التهاب است.
انواع التهاب بورس شانه
التهاب بورس شانه می‌تواند بر اساس محل التهاب و یا بر اساس حاد و مزمن بودن دسته‌بندی شود. در این بخش، به بررسی دو نوع دسته‌بندی التهاب بورس شانه می‌پردازیم:
1. دسته‌بندی بر اساس محل التهاب
التهاب بورس شانه بر اساس محل التهاب موارد مختلفی را شامل می‌شود که عبارت‌اند از:
- التهاب بورس ساب‌اکرومیال: این نوع التهاب، شایع‌ترین نوع التهاب بورس شانه است و در بورس ساب‌اکرومیال که بین استخوان آکرومیون (قسمتی از استخوان کتف) و تاندون عضلات چرخاننده شانه قرار دارد، رخ می‌دهد. علائم این نوع التهاب شامل ناراحتی در هنگام بالابردن دست، به‌خصوص در زاویه خاصی، و همچنین حساسیت به لمس در ناحیه بالای شانه است.
- التهاب بورس ساب‌دلتوئید: این نوع التهاب در بورس ساب‌دلتوئید که بین عضله دلتوئید و تاندون عضلات چرخاننده شانه قرار دارد، رخ می‌دهد. علائم این نوع التهاب مشابه علائم التهاب بورس ساب‌اکرومیال است، اما ناراحتی ممکن است بیشتر در قسمت بیرونی شانه احساس شود.
- التهاب بورس ساب‌اسکاپولار: این نوع التهاب در بورس ساب‌اسکاپولار که بین استخوان کتف و تاندون عضله ساب‌اسکاپولار قرار دارد، رخ می‌دهد. علائم این نوع التهاب شامل ناراحتی در هنگام چرخش داخلی شانه و همچنین حساسیت به لمس در ناحیه جلوی شانه است.
2. دسته‌بندی بر اساس حاد و مزمن بودن
التهاب بورس شانه بر اساس میزان حاد بودن نیز به موارد متعددی دسته‌بندی می‌گردد که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:
- التهاب حاد بورس شانه: التهاب حاد بورس شانه به طور ناگهانی و در اثر آسیب مستقیم، فعالیت شدید یا عفونت ایجاد می‌شود. علائم این نوع التهاب شامل ناراحتی شدید، تورم، قرمزی و گرمی در ناحیه شانه است.
- التهاب مزمن بورس شانه: التهاب مزمن بورس شانه به‌تدریج و در طول زمان ایجاد می‌شود و ناشی از حرکات تکراری، ضعف عضلات تثبیت‌کننده، اختلالات پاسچرال و یا بیماری‌های التهابی سیستمیک است. علائم این نوع التهاب شامل ناراحتی خفیف تا متوسط، سفتی و محدودیت حرکتی در ناحیه شانه است.
تفاوت در علائم و روند مدیریت بین انواع التهاب بورس شانه، اهمیت تشخیص دقیق نوع التهاب را نشان می‌دهد.
راه‌های پیشگیری از التهاب بورس شانه
پیشگیری از التهاب بورس شانه با انجام اقدامات پیشگیرانه و توجه به عوامل خطر، امکان‌پذیر است. در این بخش، به راهکارهایی برای پیشگیری از التهاب بورس شانه اشاره میکنیم:
- تقویت عضلات پایدارکننده شانه: تقویت عضلات چرخاننده شانه (Rotator Cuff) و عضلات اطراف کتف، به حفظ پایداری مفصل شانه و کاهش فشار بر بورس‌ها کمک می‌کند. تمرینات تقویتی منظم و هدفمند می‌تواند از آسیب‌پذیری بورس‌ها در برابر التهاب جلوگیری کند.
- اصلاح پاسچر: حفظ وضعیت بدنی صحیح و جلوگیری از قوز کردن و گردن به جلو، به کاهش فشار بر مفصل شانه و بورس‌ها کمک خواهد کرد. انجام تمرینات اصلاحی برای بهبود پاسچر و تقویت عضلات پشتی می‌تواند از بروز اختلالات پاسچرال و التهاب بورس شانه جلوگیری کند.
- پرهیز از حرکات تکراری تحریک‌کننده: اجتناب از انجام حرکات تکراری که باعث ایجاد ناراحتی در ناحیه شانه می‌شوند، به جلوگیری از التهاب بورس‌ها می انجامد. در صورتی که انجام این حرکات ضروری است، باید از تکنیک صحیح استفاده کرده و استراحت‌های منظم داشته باشید.
- رعایت اصول ارگونومی: رعایت اصول ارگونومی در محیط کار و فعالیت‌های روزمره به کاهش فشار بر مفصل شانه و بورس‌ها کمک خواهد نمود. تنظیم ارتفاع میز و صندلی، استفاده از ابزارهای مناسب و قرار دادن وسایل در دسترس می‌تواند از بروز التهاب بورس شانه جلوگیری کند.
نتیجه‌گیری
التهاب بورس شانه یک آسیب نسبتاً شایع است که می‌تواند به ناراحتی، محدودیت حرکتی و اختلال در عملکرد روزمره منجر شود. تشخیص زودهنگام و مدیریت صحیح این عارضه برای جلوگیری از مزمن شدن و عوارض بعدی ضروری است. در این مقاله، به بررسی جامع التهاب بورس شانه، شامل علل، روش‌های تشخیص، حرکات ورزشی، انواع، راه‌های پیشگیری و نتیجه‌گیری پرداختیم.
تشخیص زودهنگام این آسیب، نقش کلیدی در بهبود دارد. باتوجه‌به شباهت علائم التهاب بورس شانه با سایر آسیب‌های شانه، تشخیص دقیق توسط پزشک متخصص ضروری است. مدیریت این عارضه بیشتر بر توان‌بخشی و تمرینات اصلاحی متمرکز است و در بیشتر موارد، نیاز به روش‌های تهاجمی نیست. تمرینات اصلاحی و تقویتی، نقش مهمی در پیشگیری از عود مجدد بورسیت و حفظ عملکرد بهینه مفصل شانه ایفا می‌کنند. با رعایت اصول ارگونومی، تقویت عضلات پایدارکننده شانه و پرهیز از حرکات تکراری تحریک‌کننده، می‌توان از بروز التهاب بورس شانه جلوگیری کرد و از سلامت و عملکرد مفصل شانه محافظت نمود.در صورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.
تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید
