شکستگی استرنوم (Sternum Fracture) یکی از آسیب‌های نسبتاً نادر اما جدی در ناحیه قفسه سینه است که معمولاً براثر ضربه مستقیم و شدید مانند تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع یا برخوردهای شدید در ورزش‌های پرتحرک رخ می‌دهد. استخوان استرنوم نقش مهمی در حفاظت از قلب، ریه‌ها و عروق خونی اصلی دارد، بنابراین هرگونه آسیب به این ناحیه می‌تواند عوارض جدی به دنبال داشته باشد. در این مقاله، به بررسی دقیق شکستگی استرنوم، علائم، علل شایع، روش‌های تشخیصی و راه‌های پیشگیری از این آسیب خواهیم پرداخت.
مقدمه‌ای بر شکستگی استرنوم
شکستگی استرنوم یکی از آسیب‌های نادر اما مهم در قفسه سینه است که معمولاً در اثر ضربه مستقیم و شدید به استخوان جناغ سینه ایجاد می‌شود. این استخوان که در مرکز قفسه سینه قرار دارد، نقش مهمی در اتصال دنده‌ها و حمایت از اندام‌های حیاتی مانند قلب و ریه‌ها ایفا می‌کند. به همین دلیل، هرگونه آسیب به این ناحیه می‌تواند علاوه بر ناراحتی شدید، عوارض بالقوه خطرناکی مانند آسیب به قلب، شش‌ها یا عروق خونی ایجاد کند.
بیشترین موارد شکستگی استرنوم در اثر تصادفات رانندگی اتفاق می‌افتد، به‌خصوص زمانی که فرد با شدت زیاد به‌فرمان یا داشبورد خودرو برخورد می‌کند. علاوه بر این، سقوط از ارتفاع، آسیب‌های ورزشی یا حتی وارد شدن نیروی بیش‌ازحد هنگام انجام تمرینات بدنی سنگین می‌تواند به این شکستگی منجر شود.
درک دقیق این نوع شکستگی، علل ایجاد آن، علائم همراه و روش‌های تشخیصی می‌تواند به پیشگیری بهتر آن کمک کند. برخی از افراد ممکن است پس از چنین آسیبی، علائمی مانند تورم، کبودی و دشواری در تنفس را تجربه کنند که نیاز به بررسی فوری پزشکی دارد. تشخیص این شکستگی معمولاً از طریق معاینه فیزیکی، تصویربرداری با اشعه ایکس یا سی‌تی‌اسکن انجام می‌شود. روش‌های بهبود بسته به‌شدت آسیب متفاوت بوده و می‌تواند از استراحت و مصرف داروهای ضدالتهاب تا روش‌های جراحی برای تثبیت استخوان متغیر باشد. آگاهی از راه‌های پیشگیری از این آسیب، مانند استفاده از کمربند ایمنی هنگام رانندگی و رعایت اصول صحیح در انجام تمرینات بدنی، می‌تواند خطر وقوع این آسیب را کاهش دهد.
شکستگی استرنوم چیست؟
شکستگی استرنوم (Sternum Fracture) به معنای ترک‌خوردگی یا شکستگی کامل استخوان جناغ سینه است که در اثر ضربه مستقیم و شدید به این ناحیه رخ می‌دهد. استخوان استرنوم که در مرکز قفسه سینه قرار دارد، یکی از مهم‌ترین بخش‌های ساختاری بدن است که نقش حیاتی در حمایت از دنده‌ها و حفاظت از اندام‌های داخلی مانند قلب و ریه‌ها ایفا می‌کند.
برخلاف آسیب‌های عضلانی که معمولاً شامل کشیدگی یا پارگی فیبرهای عضلانی هستند و اغلب به‌مرورزمان محافظه‌کارانه بهبود می‌یابند، شکستگی استرنوم مستقیماً به ساختار استخوانی مربوط می‌شود و ممکن است منجر به تورم و حتی مشکلات تنفسی شود. در بسیاری از موارد، این شکستگی‌ها ناشی از حوادثی مانند تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع یا ضربات سنگین در ورزش‌های تماسی ورزمی هستند.
یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های شکستگی استرنوم با سایر آسیب‌های عضلانی و اسکلتی در ناحیه قفسه سینه، تأثیر بالقوه آن بر اندام‌های داخلی است. به دلیل نزدیکی این استخوان به قلب، ریه‌ها و عروق خونی بزرگ، هرگونه جابه‌جایی در قطعات شکسته می‌تواند باعث آسیب‌های جدی‌تری مانند پارگی کیسه قلبی، خونریزی داخلی یا مشکلات تنفسی شود. درحالی‌که آسیب‌های عضلانی با استراحت و داروهای ضدالتهاب تسکین می‌یابند، بهبود شکستگی استرنوم بسته به‌شدت آن می‌تواند از روش‌های غیرتهاجمی مانند محدود کردن فعالیت‌های بدنی تا انجام جراحی برای تثبیت استخوان متغیر باشد. به همین دلیل، تشخیص دقیق و اقدام به‌موقع برای بهبود این نوع آسیب، از اهمیت بالایی برخوردار است. در ادامه، به بررسی علائم، علت‌ها، روش‌های تشخیص و بهبود شکستگی استرنوم خواهیم پرداخت.
علائم آسیب شکستگی استرنوم
شکستگی استرنوم معمولاً با ناراحتی مداوم در ناحیه قفسه سینه همراه است که با حرکت، تنفس عمیق، سرفه یا عطسه تشدید می‌شود. این ناراحتی اغلب به حدی شدید است که بیمار را از انجام فعالیت‌های روزمره بازمی‌دارد. این کبودی به دلیل پارگی عروق خونی کوچک در اثر شکستگی ایجادشده و ممکن است به‌تدریج گسترش یابد. برخی از بیماران نیز حساسیت به لمس را در محل آسیب تجربه می‌کنند، به این معنا که حتی فشار ملایم روی استخوان جناغ باعث ناراحتی شدید می‌شود. در مواردی که شکستگی با جابه‌جایی قطعات استخوانی همراه باشد، ممکن است فرد هنگام لمس ناحیه آسیب‌دیده احساس ترک‌خوردگی یا صدای خِرچ‌خِرچ کند که نشان‌دهنده ناپایداری استخوان است.
علاوه بر کبودی، برخی از بیماران ممکن است با مشکلات تنفسی مواجه شوند، به‌خصوص اگر شکستگی باعث التهاب یا آسیب به ریه‌ها شود. در این حالت، فرد ممکن است احساس تنگی نفس کند یا هنگام دم و بازدم، ناراحتی شدیدی در قفسه سینه حس کند.
در موارد شدیدتر که قطعات شکسته استخوان به اندام‌های داخلی مانند قلب یا عروق خونی بزرگ فشار وارد می‌کنند، ممکن است علائمی مانند سرگیجه، ضعف، تعریق شدید یا حتی افت فشارخون مشاهده شود که می‌تواند نشانه خونریزی داخلی باشد. از دیگر علائم بالقوه، می‌توان به تغییر شکل ظاهری قفسه سینه اشاره کرد که در برخی موارد باعث بیرون‌زدگی یا فرورفتگی غیرطبیعی در محل شکستگی می‌شود. این علائم نشان می‌دهند که شکستگی استرنوم یک آسیب جدی است که نیاز به بررسی و بهبود فوری پزشکی دارد تا از عوارض خطرناک آن جلوگیری شود.
علت‌های آسیب شکستگی استرنوم
شکستگی استرنوم معمولاً در اثر وارد شدن نیروی مستقیم و شدید به قفسه سینه رخ می‌دهد که یکی از شایع‌ترین دلایل آن، تصادفات رانندگی است. در این موارد، برخورد شدید قفسه سینه به‌فرمان خودرو یا داشبورد می‌تواند باعث شکستگی استخوان جناغ شود. این نوع آسیب به‌خصوص در افرادی که کمربند ایمنی را به‌درستی نبسته‌اند یا در تصادفات شدید که نیروی وارده به قفسه سینه بسیار بالا است، بیشتر مشاهده می‌شود.
سقوط از ارتفاع نیز از دیگر علل رایج شکستگی استرنوم محسوب می‌شود، به‌ویژه اگر فرد با ناحیه سینه به زمین برخورد کند. علاوه بر این، ضربات شدید در ورزش‌های تماسی مانند فوتبال آمریکایی، بوکس، جودو و کاراته می‌تواند منجر به این نوع شکستگی شود، زیرا برخوردهای سنگین و فشار مستقیم به سینه احتمال آسیب به استخوان استرنوم را افزایش می‌دهد.
علاوه بر ضربات مستقیم، برخی از عوامل غیرتروماتیک نیز می‌توانند در ایجاد شکستگی استرنوم نقش داشته باشند. تمرینات بدنی سنگین و نامناسب، مانند بلند کردن وزنه‌های بسیار سنگین بدون رعایت فرم صحیح، می‌تواند فشار بیش‌ازحدی بر قفسه سینه وارد کند و در مواردی منجر به ترک‌خوردگی استخوان استرنوم شود. همچنین، پوکی استخوان یا کاهش تراکم استخوان در افراد مسن یا کسانی که دچار کمبود کلسیم و ویتامین D هستند، می‌تواند خطر شکستگی استرنوم را افزایش دهد، زیرا استخوان‌های آن‌ها در برابر فشارهای معمولی نیز مستعد شکستگی هستند. برخی بیماری‌های زمینه‌ای مانند سرطان متاستاتیک استخوانی نیز ممکن است موجب تضعیف ساختار استخوان استرنوم شده و آن را در برابر آسیب‌ها آسیب‌پذیرتر کند.
راه‌های تشخیص آسیب شکستگی استرنوم
تشخیص شکستگی استرنوم معمولاً با معاینه فیزیکی دقیق آغاز می‌شود، جایی که پزشک علائم بالینی مانند تورم، کبودی و حساسیت به لمس در ناحیه قفسه سینه را بررسی می‌کند. در مواردی که بیمار از ناراحتی هنگام تنفس، سرفه یا حرکت قفسه سینه شکایت دارد، پزشک احتمال شکستگی را مطرح می‌کند.
همچنین، در برخی موارد، لمس استخوان جناغ ممکن است باعث احساس ترک‌خوردگی یا جابه‌جایی استخوان شود که نشان‌دهنده شکستگی است. در صورت وجود علائمی مانند مشکلات تنفسی یا ضعف عمومی، پزشک بررسی‌های بیشتری انجام می‌دهد تا احتمال آسیب به اندام‌های داخلی مانند قلب و ریه‌ها را ارزیابی کند. بااین‌حال، ازآنجایی‌که برخی از شکستگی‌های استرنوم ممکن است در معاینه فیزیکی مشخص نباشند، برای تأیید تشخیص، معمولاً از روش‌های تصویربرداری پزشکی استفاده می‌شود.
یکی از رایج‌ترین روش‌های تصویربرداری برای تشخیص شکستگی استرنوم، رادیوگرافی با اشعه ایکس (X-ray) است که امکان مشاهده هرگونه ترک یا شکستگی در استخوان را فراهم می‌کند. این روش، به‌ویژه در نمای جانبی (Lateral view)، به پزشکان کمک می‌کند تا شدت آسیب را بهتر ارزیابی کنند. در مواردی که تصویربرداری با اشعه ایکس وضوح کافی نداشته باشد یا شکستگی‌های کوچک‌تر و جزئی مشکوک باشند، از سی‌تی‌اسکن (CT Scan) استفاده می‌شود که نمای دقیق‌تری از استخوان و بافت‌های اطراف ارائه می‌دهد.
اگر پزشک نگران آسیب‌های هم‌زمان به ریه‌ها یا قلب باشد، ممکن است از ام‌آر‌آی (MRI) برای بررسی بافت‌های نرم و ارزیابی هرگونه آسیب داخلی استفاده کند. علاوه بر این، در بیمارانی که مشکوک به آسیب قلبی ناشی از شکستگی استرنوم هستند، آزمایش‌هایی مانند الکتروکاردیوگرام (ECG) و اکوکاردیوگرافی برای بررسی سلامت عملکرد قلب انجام می‌شود. این مجموعه از بررسی‌ها به پزشک کمک می‌کند تا نوع و شدت آسیب را به‌درستی تشخیص داده و روش بهبودی مناسب را برای بیمار تعیین کند.
حرکات ورزشی برای بهبود آسیب شکستگی استرنوم
پس از بهبود نسبی شکستگی استرنوم و با تأیید پزشک، انجام حرکات ورزشی ملایم می‌تواند به افزایش انعطاف‌پذیری قفسه سینه، کاهش بهبود عملکرد عضلات اطراف استخوان استرنوم کمک کند. این تمرینات معمولاً شامل حرکات کششی ملایم، تمرینات تنفسی عمیق و تمرینات تقویتی سبک هستند که باهدف بازیابی دامنه حرکتی و جلوگیری از خشکی یا ضعف عضلات قفسه سینه طراحی‌شده‌اند. در این بخش، دکتر مجموعه‌ای از تمرینات مناسب برای این آسیب را معرفی خواهد کرد تا روند بهبودی سریع‌تر و بدون ایجاد فشار اضافی بر ناحیه آسیب‌دیده انجام شود.
انواع آسیب شکستگی استرنوم
شکستگی استرنوم بر اساس شدت آسیب و میزان جابه‌جایی استخوان به سه درجه اصلی تقسیم می‌شود. شکستگی درجه اول (خفیف) معمولاً شامل ترک‌های سطحی یا شکستگی‌های بدون جابه‌جایی است که در آن استخوان هنوز در جای خود باقی‌مانده و تغییری در ساختار قفسه سینه ایجاد نمی‌شود. این نوع شکستگی اغلب در اثر ضربات ملایم یا فشارهای غیرمستقیم ایجادشده و معمولاً با استراحت، مصرف داروهای ضدالتهابی و پرهیز از فعالیت‌های سنگین طی چند هفته بهبود می‌یابد. در این حالت، بیمار ممکن است ناراحتی خفیف تا متوسط، حساسیت به لمس در ناحیه استرنوم و کمی تورم یا کبودی را تجربه کند، اما مشکل خاصی در تنفس یا حرکت نخواهد داشت.
شکستگی درجه دوم (متوسط) زمانی اتفاق می‌افتد که استخوان استرنوم به‌طور کامل شکسته اما جابه‌جایی زیادی نداشته باشد. در این حالت، ناراحتی بیمار شدیدتر بوده و ممکن است در هنگام تنفس یا حرکت احساس محدودیت حرکتی کند. همچنین، کبودی و تورم در این سطح از شکستگی بیشتر است و در برخی موارد، احساس ترک‌خوردگی یا ناپایداری استخوانی وجود دارد؛ اما شکستگی درجه سوم (شدید) خطرناک‌ترین نوع این آسیب محسوب می‌شود، زیرا در این حالت استخوان جناغ کاملاً از هم جدا شده و ممکن است قطعات شکسته جابه‌جا شوند.
این نوع شکستگی می‌تواند باعث آسیب به اندام‌های حیاتی مانند قلب، ریه‌ها و عروق خونی شود و معمولاً با علائم جدی مانند مشکلات شدید تنفسی، افت فشارخون و حتی علائم شوک همراه است. در این موارد، بهبود اغلب شامل تثبیت استخوان با جراحی و مراقبت‌های پزشکی پیشرفته است. درنتیجه، شناخت نوع شکستگی در پیشگیری از عوارض خطرناک نقش بسیار مهمی دارد.
راه‌های پیشگیری از آسیب شکستگی استرنوم
پیشگیری از شکستگی استرنوم نیازمند رعایت نکات ایمنی در فعالیت‌های روزمره، ورزش و رانندگی است. یکی از مهم‌ترین راه‌های کاهش خطر این آسیب، استفاده صحیح از کمربند ایمنی هنگام رانندگی است. کمربند ایمنی باید در موقعیت مناسبی روی بدن قرار گیرد تا از وارد آمدن نیروی بیش‌ازحد به قفسه سینه در هنگام تصادف جلوگیری کند. همچنین، رعایت سرعت مطمئنه و پرهیز از رانندگی بی‌احتیاط می‌تواند احتمال تصادفات شدید را کاهش دهد. در ورزش‌های پربرخورد مانند فوتبال، بوکس یا ورزش‌های رزمی، استفاده از تجهیزات محافظتی مناسب مانند گارد سینه می‌تواند از شدت ضربات وارده به قفسه سینه بکاهد.
از سوی دیگر، تقویت استخوان‌ها و حفظ سلامت عمومی بدن نقش مهمی در پیشگیری از شکستگی‌های استخوانی، ازجمله شکستگی استرنوم دارد. مصرف کافی کلسیم و ویتامین D به تقویت استخوان‌ها کمک کرده و آن‌ها را در برابر آسیب مقاوم‌تر می‌کند.
انجام تمرینات بدنی مناسب، به‌ویژه ورزش‌هایی که باعث افزایش تراکم استخوان مانند پیاده‌روی، دویدن ملایم و تمرینات مقاومتی سبک می‌شوند، می‌توانند خطر شکستگی را کاهش دهند. همچنین، برای ورزشکاران و افرادی که تمرینات سنگین انجام می‌دهند، مهم است که روش‌های صحیح بلند کردن وزنه و اجرای حرکات ورزشی را یاد بگیرند تا از اعمال فشار نامناسب بر قفسه سینه جلوگیری شود. درنهایت، افراد مبتلابه بیماری‌هایی مانند پوکی استخوان یا ضعف استخوانی باید تحت نظر پزشک قرار گیرند و از روش‌های تقویتی مناسب برای کاهش احتمال شکستگی استفاده کنند.
نتیجه‌گیری
شکستگی استرنوم یک آسیب جدی در ناحیه قفسه سینه است که معمولاً براثر ضربات شدید، تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع یا ورزش‌های پربرخورد ایجاد می‌شود. این نوع شکستگی می‌تواند از ترک‌های سطحی تا شکستگی‌های کامل با جابه‌جایی استخوان متغیر باشد و در موارد شدید ممکن است به اندام‌های حیاتی مانند قلب و ریه‌ها آسیب برساند. تشخیص این آسیب از طریق معاینه فیزیکی، تصویربرداری پزشکی مانند اشعه ایکس و سی‌تی‌اسکن انجام می‌شود و بهبود آن بسته به‌شدت شکستگی، شامل استراحت، مصرف داروهای ضدالتهابی یا حتی جراحی است. شما می‌توانید با مراجعه به بنیاد سلامت دکتر حوصله این عارضه را به طور تخصصی پیگری کنید.در صورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.
تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید
