سندروم تنگی قفسه سینه (Thoracic Outlet Syndrome) یکی از مشکلات رایج سیستم اسکلتی-عضلانی است که به دلیل فشردگی اعصاب یا عروق خونی در ناحیه بین استخوان ترقوه و دنده اول ایجاد می‌شود. این وضعیت می‌تواند باعث بی‌حسی، ضعف عضلانی و حتی کاهش گردش خون در بازو و دست شود. عوامل متعددی مانند وضعیت نامناسب بدن، فعالیت‌های تکراری، یا آسیب‌های تروماتیک در بروز این سندروم نقش دارند. در این مقاله، به بررسی دقیق سندروم تنگی قفسه سینه، علائم آن، دلایل ایجاد، روش‌های تشخیص، تمرینات بهبوددهنده و راه‌های پیشگیری از آن خواهیم پرداخت.با مقاله ی دکتر حوصله همراه ما باشید.
مقدمه‌ای بر سندروم تنگی قفسه سینه
سندروم تنگی قفسه سینه (Thoracic Outlet Syndrome – TOS) یکی از اختلالات عضلانی-عصبی است که براثر فشار بر اعصاب، شریان‌ها یا وریدهایی که از ناحیه خروجی قفسه سینه عبور می‌کنند، ایجاد می‌شود. این ناحیه که در فضای بین استخوان ترقوه و دنده اول قرار دارد، مسیر اصلی عبور شبکه عصبی بازویی و عروق خونی تأمین‌کننده اندام‌های فوقانی است. درنتیجه، هرگونه اختلال در این ناحیه می‌تواند علائمی مانند بی‌حسی، ضعف عضلانی و کاهش جریان خون در بازو و دست را به دنبال داشته باشد.
عوامل متعددی می‌توانند باعث بروز این سندروم شوند که ازجمله آن‌ها می‌توان به آسیب‌های تروماتیک ناشی از تصادفات، حرکات تکراری در فعالیت‌های ورزشی یا شغلی، وضعیت بدنی نامناسب و حتی ویژگی‌های آناتومیکی مادرزادی مانند وجود دنده گردنی اضافی اشاره کرد. این بیماری می‌تواند کیفیت زندگی فرد را به میزان زیادی تحت تأثیر قرار دهد، زیرا محدودیت در حرکات بازو می‌تواند انجام فعالیت‌های روزمره را دشوار کند.
این سندروم به سه نوع عصبی، وریدی و شریانی تقسیم می‌شود که هرکدام علائم و عوارض خاص خود را دارند. نوع عصبی که شایع‌ترین شکل این سندروم است، به دلیل فشردگی شبکه عصبی بازویی رخ داده و باعث بی‌حسی، گزگز و ضعف عضلانی در دست‌ها می‌شود. در نوع وریدی، جریان خون به‌درستی از بازو به قلب بازنمی‌گردد که می‌تواند منجر به تورم، سنگینی و تغییر رنگ آبی یا ارغوانی در اندام شود.
نوع شریانی نیز که نادرتر است، باعث کاهش جریان خون، سردی اندام و حتی زخم‌های پوستی در موارد شدید می‌شود. تشخیص زودهنگام این بیماری از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا در صورت عدم پیشگیری، ممکن است منجر به آسیب‌های دائمی عصبی یا مشکلات جدی عروقی شود. در ادامه این مقاله، به بررسی دقیق‌تر علائم، دلایل، روش‌های تشخیص و راه‌های پیشگیری از این سندروم خواهیم پرداخت.
سندروم تنگی قفسه سینه چیست؟
سندروم تنگی قفسه سینه (Thoracic Outlet Syndrome – TOS) یک اختلال پیچیده و نسبتاً نادر است که به دلیل فشردگی اعصاب یا عروق خونی در ناحیه بین استخوان ترقوه و دنده اول رخ می‌دهد. این ناحیه که به‌عنوان “خروجی قفسه سینه” شناخته می‌شود، محل عبور شبکه عصبی بازویی (Brachial Plexus)، شریان و ورید سابکلاوین است که مسئول عصب‌رسانی و خون‌رسانی به اندام‌های فوقانی می‌باشند. هنگامی‌که این ساختارها تحت‌فشار قرار می‌گیرند، می‌تواند باعث بروز علائمی مانند بی‌حسی، ضعف عضلانی، سردی انگشتان و حتی تغییر رنگ دست‌ها شود. این بیماری معمولاً در اثر عواملی مانند وجود دنده گردنی اضافی، وضعیت بدنی نامناسب، حرکات تکراری، بلند کردن اجسام سنگین، آسیب‌های تروماتیک و حتی برخی بیماری‌های زمینه‌ای ایجاد می‌شود.
تفاوت اصلی سندروم تنگی قفسه سینه با سایر آسیب‌های عضلانی در ماهیت آن است. برخلاف آسیب‌های عضلانی معمول که معمولاً ناشی از کشیدگی، التهاب یا پارگی عضلات هستند، TOS عمدتاً به دلیل فشردگی ساختارهای عصبی و عروقی ایجاد می‌شود. درحالی‌که بسیاری از مشکلات عضلانی را می‌توان با استراحت و داروهای ضدالتهابی سندروم تنگی قفسه سینه ممکن است نیاز به راه‌حل‌های پیشرفته‌تر، از تزریق یا حتی جراحی داشته باشد. علاوه بر این، این سندروم می‌تواند علائم گسترده‌تری در مقایسه با آسیب‌های عضلانی معمول ایجاد کند، ازجمله اختلال در گردش خون، سردی دست‌ها، تغییر رنگ پوست و حتی لخته شدن خون در موارد شدید.
علائم سندروم تنگی قفسه سینه
علائم سندروم تنگی قفسه سینه بسته به نوع درگیری (عصبی، وریدی یا شریانی) می‌تواند متنوع باشد، اما به‌طورکلی این بیماری باعث ایجاد ناراحتی در ناحیه گردن، شانه، بازو و دست‌ها می‌شود. در نوع عصبی که شایع‌ترین شکل این سندروم است، فرد معمولاً احساس بی‌حسی، گزگز یا سوزش در شانه، بازو و انگشتان دارد. این علائم ممکن است هنگام بالا بردن دست‌ها، انجام فعالیت‌های تکراری یا قرار گرفتن در وضعیت‌های خاص تشدید شوند. علاوه بر این، ضعف عضلانی، کاهش قدرت گرفتن اشیا و احساس خستگی زودرس در بازو از دیگر نشانه‌های این نوع سندروم هستند. برخی افراد ممکن است کاهش مهارت‌های حرکتی ظریف، مانند مشکل در نوشتن یا بستن دکمه‌های لباس را نیز تجربه کنند.
در مواردی که سندروم تنگی قفسه سینه منشأ عروقی دارد، علائم بیشتر مربوط به مشکلات گردش خون خواهد بود. در نوع وریدی، فرد ممکن است تورم در بازو، احساس سنگینی و تغییر رنگ پوست به آبی یا ارغوانی را تجربه کند که نشان‌دهنده کاهش بازگشت خون از اندام به قلب است. در نوع شریانی که نادرتر است اما جدی‌تر است، کاهش جریان خون به دست باعث سردی انگشتان، رنگ‌پریدگی، ضعف نبض و در موارد شدید، ایجاد زخم‌های پوستی یا نکروز (مرگ بافتی) می‌شود. برخی بیماران ممکن است هنگام فعالیت، احساس خستگی شدید در بازو داشته باشند که ناشی از کاهش خون‌رسانی به عضلات است. تشخیص این علائم اهمیت زیادی دارد.
علت‌های سندروم تنگی قفسه سینه
سندروم تنگی قفسه سینه (TOS) می‌تواند براثر عوامل مختلفی ایجاد شود که برخی از آن‌ها به دلایل آناتومیکی و برخی دیگر به سبک زندگی و عادات حرکتی مرتبط هستند. یکی از علل شایع این سندروم، وجود ناهنجاری‌های مادرزادی مانند دنده گردنی اضافی یا نوارهای فیبروزی غیرعادی است که باعث کاهش فضای عبور اعصاب و عروق در ناحیه خروجی قفسه سینه می‌شود. این شرایط باعث فشردگی دائمی اعصاب شبکه بازویی یا عروق خونی شده و می‌تواند علائم این بیماری را از سنین پایین ایجاد کند.
علاوه بر این، وضعیت نامناسب بدن، مانند افتادگی شانه‌ها یا گردن به جلو، می‌تواند فشار اضافی بر عضلات و اعصاب این ناحیه وارد کرده و به‌تدریج منجر به بروز علائم شود. افرادی که به دلیل شغل خود، مانند کارمندان اداری یا رانندگان، مدت طولانی در یک وضعیت ثابت می‌نشینند، بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند.
علاوه بر دلایل ساختاری، آسیب‌های فیزیکی و حرکات تکراری نیز می‌توانند نقش مهمی در ایجاد TOS داشته باشند. آسیب‌های ورزشی یا تصادفات، مانند شکستگی استخوان ترقوه یا دررفتگی شانه، ممکن است منجر به تغییر شکل استخوانی یا ایجاد بافت‌های اسکار شوند که باعث فشار بر اعصاب و عروق عبوری می‌شود.
همچنین، تمرینات بدنی سنگین یا تکراری، مانند بلند کردن وزنه‌های سنگین بدون فرم صحیح یا انجام حرکات مداوم در ورزش‌هایی مانند شنا، بیسبال و والیبال، می‌توانند منجر به تورم و التهاب عضلات در این ناحیه شوند. استفاده نادرست از عضلات، مانند حمل کیف‌های سنگین بر روی یک شانه یا خوابیدن در وضعیت نامناسب، نیز می‌تواند فشار اضافی بر ناحیه خروجی قفسه سینه ایجاد کند. این عوامل در طول زمان منجر به فشردگی تدریجی ساختارهای حیاتی این ناحیه شده و باعث بروز علائم TOS می‌شوند.
راه‌های تشخیص سندروم تنگی قفسه سینه
تشخیص سندروم تنگی قفسه سینه (TOS) معمولاً با معاینه فیزیکی دقیق و بررسی سابقه پزشکی بیمار آغاز می‌شود. پزشک ابتدا علائم بیمار را ارزیابی کرده و از او درباره عواملی مانند شدت بی‌حسی، ضعف عضلانی، تغییر رنگ پوست و سابقه آسیب‌های احتمالی سؤال می‌کند.
سپس، معاینات فیزیکی خاصی برای بررسی فشار روی اعصاب و عروق ناحیه خروجی قفسه سینه انجام می‌شود. برخی از آزمایش‌های بالینی معروف شامل آزمون آدسو،(Adson Test)، آزمون رایت (Wright Test) و آزمون رووس (Roos Test) هستند. در این تست‌ها، بیمار باید دست خود را در موقعیت‌های خاصی قرار دهد تا پزشک بتواند تغییرات در نبض، میزان خون‌رسانی یا بروز علائم عصبی را ارزیابی کند. کاهش نبض یا تشدید علائم مانند بی‌حسی در طول این تست‌ها می‌تواند نشان‌دهنده وجود این سندروم باشد.
علاوه بر معاینات فیزیکی، برای تأیید تشخیص و تعیین شدت آسیب، پزشک ممکن است از آزمایش‌های تصویربرداری و الکتروفیزیولوژیک استفاده کند. تصویربرداری‌هایی مانند اشعه ایکس (X-ray) برای بررسی ناهنجاری‌های استخوانی، مانند وجود دنده گردنی اضافی یا تغییرات ساختاری در ترقوه، مفید هستند.
همچنین، ام‌آر‌آی (MRI) و سی‌تی‌اسکن (CT scan) می‌توانند جزئیات بیشتری از فشردگی اعصاب و عروق ارائه دهند. در مواردی که پزشک به اختلال در جریان خون مشکوک باشد، ممکن است سونوگرافی داپلر، آنژیوگرافی یا ونوگرافی انجام شود تا مسیر عبور عروق بررسی شود. علاوه بر این، در صورت وجود علائم عصبی شدید، آزمایش الکترومیوگرافی (EMG) و مطالعه هدایت عصبی (NCV) برای ارزیابی عملکرد اعصاب انجام می‌شود. این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا نوع دقیق سندروم تنگی قفسه سینه را تشخیص داده و بهترین روش پیشگیری را برای بیمار تعیین کند.
حرکات ورزشی برای بهبود سندروم تنگی قفسه سینه
تمرینات ورزشی و حرکات اصلاحی می‌توانند نقش مهمی در کاهش علائم سندروم تنگی قفسه سینه و بهبود وضعیت بدن ایفا کنند. این تمرینات معمولاً با هدف افزایش انعطاف‌پذیری عضلات اطراف شانه، بهبود دامنه حرکتی، تقویت عضلات پشت و اصلاح وضعیت بدن طراحی می‌شوند. حرکاتی که باعث کشش عضلات سینه و کاهش فشار روی اعصاب و عروق در ناحیه خروجی قفسه سینه می‌شوند، می‌توانند به بهبود جریان خون و کاهش بی‌حسی کمک کنند. انجام صحیح این تمرینات تحت نظر متخصص بسیار مهم است تا از هرگونه فشار اضافی و آسیب بیشتر جلوگیری شود.
انواع سندروم تنگی قفسه سینه
سندروم تنگی قفسه سینه (TOS) بر اساس ساختاری که تحت‌فشار قرار می‌گیرد، به سه نوع اصلی عصبی، وریدی و شریانی تقسیم می‌شود. TOS عصبی شایع‌ترین نوع این سندروم است که درنتیجه فشردگی شبکه عصبی بازویی در ناحیه بین گردن و شانه رخ می‌دهد. این نوع معمولاً باعث بروز علائمی مانند بی‌حسی، ضعف عضلانی و کاهش مهارت‌های حرکتی ظریف در دست‌ها و بازوها می‌شود. شدت این علائم ممکن است از خفیف تا شدید متغیر باشد، به‌طوری‌که در موارد پیشرفته، فرد دچار آتروفی عضلانی (تحلیل رفتن عضلات) در دستان خود می‌شود.
TOS وریدی زمانی رخ می‌دهد که فشار بر ورید سابکلاوین منجر به اختلال در بازگشت خون از دست به قلب شود. این نوع سندروم معمولاً باعث تورم بازو، تغییر رنگ پوست به ارغوانی یا آبی، احساس سنگینی و در برخی موارد، تشکیل لخته‌های خونی می‌شود.علاوه بر این دسته‌بندی کلی، شدت سندروم تنگی قفسه سینه را می‌توان به سه درجه یا مرحله تقسیم کرد. درجه اول (خفیف) شامل علائمی مانند بی‌حسی خفیف و گزگز گذرا است که معمولاً در اثر وضعیت نامناسب بدن یا فعالیت‌های تکراری بروز می‌کند و با اصلاح وضعیت و انجام تمرینات کششی قابل‌کنترل است.
درجه دوم (متوسط) علائم شدیدتری مانند ضعف عضلانی، کاهش دامنه حرکتی مداوم را شامل می‌شود که نیاز به جراحی تخصصی و گزینه‌های هدفمند دارد. در درجه سوم (شدید)، علائم به مرحله‌ای می‌رسند که ممکن است بیمار با اختلالات عملکردی شدید، کاهش جریان خون قابل‌توجه و حتی خطر لخته شدن خون یا تحلیل رفتن عضلات مواجه شود. در این موارد، روش‌های پیشرفته‌تری مانند تزریق‌ها یا جراحی ممکن است ضروری باشند. تشخیص دقیق شدت و نوع این سندروم برای انتخاب بهترین روش بسیار مهم است تا از بروز عوارض جبران‌ناپذیر جلوگیری شود.
راه‌های پیشگیری از سندروم تنگی قفسه سینه
پیشگیری از سندروم تنگی قفسه سینه (TOS) تا حد زیادی به حفظ وضعیت صحیح بدن، جلوگیری از حرکات تکراری آسیب‌زا و تقویت عضلات مرتبط بستگی دارد. یکی از مهم‌ترین راهکارها، اصلاح وضعیت نشستن و ایستادن است، به‌ویژه برای افرادی که مدت طولانی پشت میز کار می‌کنند. نشستن با پشت صاف، شانه‌های رها و سر در وضعیت طبیعی باعث کاهش فشار روی ناحیه خروجی قفسه سینه می‌شود. همچنین، اجتناب از نگه‌داشتن دست‌ها بالاتر از سطح شانه برای مدت طولانی (مانند هنگام رانندگی یا کار با کامپیوتر) می‌تواند از فشردگی عروق و اعصاب جلوگیری کند. علاوه بر این، استفاده از تجهیزات ارگونومیک، مانند صندلی‌های استاندارد، میزهای تنظیم‌شونده و پدهای مخصوص برای مچ دست، به کاهش تنش‌های عضلانی کمک می‌کند.
علاوه بر رعایت وضعیت بدنی مناسب، ورزش‌های منظم و تقویت عضلات گردن، شانه و پشت نقش کلیدی در پیشگیری از این سندروم دارد. تمرینات کششی، به‌ویژه کشش‌های مخصوص عضلات سینه‌ای و گردن، به بهبود انعطاف‌پذیری و کاهش فشار بر اعصاب کمک می‌کنند. تمرینات تقویتی برای عضلات پشت و سرشانه باعث ایجاد توازن عضلانی شده و از افتادگی شانه‌ها جلوگیری می‌کند. گرم کردن مناسب قبل از فعالیت‌های ورزشی و انجام حرکات صحیح هنگام بلند کردن اجسام سنگین نیز می‌تواند از بروز آسیب‌های مرتبط با TOS جلوگیری کند.
نتیجه‌گیری
سندروم تنگی قفسه سینه (TOS) یکی از مشکلات رایج اما کمتر شناخته‌شده‌ای است که می‌تواند تأثیرات جدی بر کیفیت زندگی فرد بگذارد. این سندروم، بسته به نوع آن، ممکن است باعث بی‌حسی، ضعف عضلانی و حتی مشکلات گردش خون در دست‌ها و بازوها شود. آگاهی از علائم، تشخیص به‌موقع و انتخاب روش مناسب، کلید مدیریت و بهبود این بیماری است. اصلاح وضعیت بدنی، انجام تمرینات کششی و تقویتی و جلوگیری از فعالیت‌های نادرست می‌توانند در پیشگیری و کاهش علائم بسیار مؤثر باشند.در صورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.
تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید
