| محل قرارگیری | فیبرهای فوقانی عضله آپرتراپزیوس (Upper Trapezius) در ناحیه فوقانی پشت و گردن قرار دارند. این بخش از عضله از استخوان پس‌سری و لیگامان نوکال منشأ می‌گیرد و به بخش فوقانی ترقوه و آکرومیون متصل می‌شود. |
| سر ثابت | استخوان پس‌سری (Occipital bone) و لیگامان نوکال (Nuchal ligament). این ساختارها باعث ثبات گردن و امکان انجام حرکات کنترل‌شده سر می‌شوند. |
| سر متحرک | بخش خارجی ترقوه (Clavicle) و زائده آکرومیون (Acromion) از استخوان کتف. |
| خون‌رسانی | شریان عرضی گردنی (Transverse cervical artery) شاخه‌ای از شریان زیرترقوه‌ای (Subclavian artery) مسئول خون‌رسانی به فیبرهای فوقانی عضله است. |
| عصب‌رسانی | عصب حرکتی: عصب اکسسوری نخاعی (Cranial nerve XI) عصب حسی: ریشه‌های نخاعی C3 و C4 |
| عملکرد اصلی | بالا بردن کتف (Shoulder Elevation)، چرخش صعودی کتف (Upward Rotation)، کشیدن سر به عقب، خم‌کردن گردن به یک طرف و چرخاندن سر به سمت مقابل. |
مقدمه
اگر تا به حال دچار گرفتگی یا درد پشت گردن و شانه‌ها شده‌اید، احتمال زیاد عضله Upper Trapezius (فیبرهای فوقانی عضله تراپزیوس) درگیر ماجرا بوده. این بخش از عضله تراپزیوس، یکی از مهم‌ترین عضلات سطحی بدن در ناحیه گردن و شانه است که هم در حرکات ظریف و هم در فعالیت‌های قدرتی نقش اساسی دارد. در این مقاله قصد داریم به طور اختصاصی روی بخش بالایی عضله تراپزیوس تمرکز کنیم و ساختار، عملکرد، دلایل درد و بهترین تمرینات برای تقویت و کشش آن را بررسی کنیم. اگر علاقه‌مند هستید مقاله کامل درباره کل عضله تراپزیوس را بخوانید، اینجا کلیک کنید.با مقاله ی دکتر حوصله همراه ما باشید.
آناتومی عضله آپرتراپزیوس Upper Trapezius
فیبرهای فوقانی عضله تراپزیوس از ناحیه استخوان پس‌سری (Occipital bone) و لیگامان نوکال (Nuchal ligament) شروع می‌شوند و به قسمت فوقانی استخوان ترقوه (Clavicle) و زائده آکرومیون (Acromion) می‌رسند. این فیبرها به‌صورت مایل از بالا به پایین و از داخل به خارج امتداد یافته‌اند و در ظاهر بدن نیز یکی از مشخص‌ترین برجستگی‌های ناحیه شانه و گردن هستند.
عملکرد عضله آپرتراپزیوس Upper Trapezius
بخش بالایی عضله تراپزیوس چند عملکرد کلیدی دارد:
بالا بردن کتف (Elevation of scapula): مثلاً وقتی شانه‌هایتان را به سمت گوش بالا می‌برید.
چرخش صعودی کتف (Upward rotation): هنگام بالا بردن دست‌ها به سمت بالا یا جلو.
اکستنشن، لترال فلکشن و چرخش گردن: این عضله به‌صورت یک‌طرفه باعث خم شدن گردن به همان سمت و چرخش صورت به سمت مخالف می‌شود.
در شرایط یک‌طرفه، عضله باعث خم شدن گردن به همان سمت و چرخش سر به سمت مقابل می‌شود و در انقباض دوطرفه، باعث کشیده شدن گردن به عقب خواهد شد.
کنزیولوژی عضله آپرتراپزیوس Upper Trapezius
Upper Trapezius در کنار عضلات levator scapulae، SCM و سایر عضلات کمکی گردن، نقش بسیار مهمی در تنظیم حرکات دقیق سر و شانه دارد. به دلیل اتصال مستقیم به ترقوه و آکرومیون، این عضله آپرتراپزیوس در موقعیت‌های مختلف شانه، تحت کشش یا انقباض فعال قرار می‌گیرد. در حرکت‌های بالای سر (overhead activities)، فعالیت EMG این عضله افزایش می‌یابد و به ثبات کتف و جلوگیری از پرولاپس آن کمک می‌کند. همین عملکرد باعث می‌شود در ورزش‌هایی مانند والیبال، شنا و بدنسازی، نقش حیاتی پیدا کند.
درد و گرفتگی Upper Trapezius؛ چرا این بخش آسیب‌پذیر است؟
اگرچه Upper Trapezius عضله‌ای قدرتمند است، اما به دلایل زیر به‌راحتی دچار درد، اسپاسم یا ضعف عملکردی می‌شود:
نشستن طولانی‌مدت پشت کامپیوتر با شانه‌های افتاده
استرس و تنش روانی (که منجر به انقباض مزمن می‌شود)
وضعیت‌های اشتباه هنگام خواب یا حمل بارهای سنگین
جبران ضعف سایر عضلات گردن یا تیغه شانه (مانند serratus anterior یا lower trapezius)
یکی از علائم شایع درگیری این عضله، درد تیرکشنده از گردن به شانه و گاهی بازو است که معمولاً با فشار دادن نقاط ماشه‌ای (trigger points) تشدید می‌شود.
تست‌های بالینی برای Upper Trapezius
چند تست کاربردی برای بررسی عملکرد این عضله وجود دارد:
Upper Trapezius Strength Test: بررسی قدرت بالا بردن کتف در برابر مقاومت
Palpation Test: لمس نقاط ماشه‌ای و بررسی درد ارجاعی
Scapular Dyskinesis Observation: بررسی حرکات ناهنجار کتف هنگام بالا بردن دست
بهترین تمرینات برای تقویت Upper Trapezius
تمرینات زیر برای فعال‌سازی صحیح و تقویت تدریجی Upper Trapezius بسیار مفید هستند:
1. شراگ (Shrugs) با دمبل یا کش
در حالت ایستاده، شانه‌ها را به آرامی به سمت گوش‌ها بالا ببرید و سپس پایین بیاورید. این حرکت را با دمبل یا باند کشی می‌توانید انجام دهید.
2. بالا بردن کتف با باند مقاومتی در زاویه ۳۰ درجه
دست‌ها را کمی از بدن فاصله دهید، سپس در حالی که باند در دست دارید، شانه‌ها را بالا ببرید. این تمرین روی مسیر واقعی فیبر عضله تمرکز دارد.
3. کشش عضله آپرتراپزیوس
برای رهایی از اسپاسم: سر را به سمت مخالف خم کرده و با دست مخالف، سر را به‌آرامی به سمت پایین بکشید. این کشش را ۲۰ ثانیه نگه دارید و ۳ بار تکرار کنید.
نتیجه‌گیری
عضله آپرتراپزیوس یکی از مهم‌ترین عضلات حرکتی و پایداری‌دهنده گردن و شانه است. تقویت، کشش، و اصلاح الگوی حرکتی این عضله می‌تواند به کاهش دردهای گردنی، بهبود وضعیت بدنی و عملکرد ورزشی کمک کند. برای مطالعه جامع‌تر درباره کل عضله تراپزیوس و بررسی کامل سایر فیبرهای آن، مقاله کامل عضله تراپزیوس دکتر حوصله را از اینجا بخوانید.
منابع:
https://www.kenhub.com/en/library/anatomy/trapezius-muscle
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK518994/
تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید
