معرفی عضله پهن میانی وستوس اینترمدیوس

عضله پهن میانی «vastus intermedius» یکی از چهار عضله اصلی گروه چهارسر ران است که نقش حیاتی در عملکرد مفصل زانو دارد. این عضله عمیق‌ترین بخش گروه چهارسر را تشکیل می‌دهد و در حین حرکات اکستنشن زانو، به ثبات کشکک و کنترل حرکات زانو کمک می‌کند.

با توجه به اهمیت این عضله در ورزش و فعالیت‌های روزمره، شناخت روش‌های تقویت آن ضروری است. در این مقاله از بنیاد سلامت دکتر حوصله، به بررسی جنبه‌های مختلف وستوس اینترمدیوس می‌پردازیم، از جمله آناتومی و عملکرد آن، سیستم عصب‌رسانی و خون‌رسانی، و همچنین آسیب‌های محتمل و دلایل بروز آن‌ها.

در پایان، بهترین حرکات ورزشی برای تقویت این عضله و بهبود عملکرد آن معرفی خواهد شد. این بررسی می‌تواند به درک بهتر از اهمیت عضله پهن میانی و روش‌های تقویت آن در ورزشکاران و افراد فعال کمک کند.

عضله وستوس اینترمدیوس چیست؟

عضله پهن میانی «وستوس اینترمدیوس» یکی از چهار عضله اصلی تشکیل‌دهنده گروه عضلانی چهارسر ران است. این عضله در قسمت قدامی ران قرار دارد و عمیق‌ترین بخش مجموعه چهارسر ران را تشکیل می‌دهد. واستوس اینترمدیوس بین عضلات پهن جانبی «Vastus Lateralis» و پهن داخلی «Vastus Medialis» واقع شده است.

این عضله از سطح قدامی و جانبی استخوان ران منشأ می‌گیرد و به کشکک زانو متصل می‌شود. واستوس اینترمدیوس نقش مهمی در ثبات مفصل زانو و حرکت اکستنشن (باز شدن) زانو ایفا می‌کند. ساختار این عضله شامل یک بخش عضلانی و یک آپونوروز سطحی است که بخش عمیق تاندون چهارسر را تشکیل می‌دهد.

فیبرهای عضلانی آن به صورت مورب قرار گرفته‌اند که به افزایش قدرت و کارایی عضله کمک می‌کند. اخیرا محققان یک عضله جدید به نام تنسور واستوس اینترمدیوس «tensor of vastus intermedius» را شناسایی کرده‌اند که در مجاورت واستوس اینترمدیوس قرار دارد و ممکن است به عنوان پنجمین جزء گروه عضلانی چهارسر ران در نظر گرفته شود. این کشف جدید، درک ما از آناتومی و عملکرد مجموعه عضلانی چهارسر ران را گسترش داده است.

محل قرارگیری عضله وستوس اینترمدیوس

عضله پهن میانی «وستوس اینترمدیوس» در قسمت قدامی ران قرار دارد و عمیق‌ترین بخش مجموعه چهارسر ران را تشکیل می‌دهد. این عضله بین عضله‌های  وستوس لاترالیالیس و وستوس مدیالیس واقع شده است. از نظر آناتومیک، واستوس اینترمدیوس از دو سوم فوقانی سطح قدامی و جانبی تنه استخوان ران منشا می‌گیرد.

این عضله مستقیماً روی استخوان ران قرار گرفته و توسط عضله راست رانی «Rectus Femoris» پوشانده شده است. در قسمت میانی ران، واستوس اینترمدیوس با سپتوم بین عضلانی جانبی ارتباط نزدیکی دارد. در بخش تحتانی، این عضله به سمت قدام گسترش می‌یابد و فضای بین واستوس مدیالیس و واستوس لترالیس را پر می‌کند.

محل اتصال تحتانی این عضله به کشکک است، که از طریق تاندون مشترک چهارسر ران صورت می‌گیرد.عضله جدید تنسور واستوس اینترمدیوس بین واستوس اینترمدیوس و واستوس لترالیس قرار دارد و از قسمت قدامی-جانبی تروکانتر بزرگ منشا می‌گیرد.

بررسی سر ثابت و سر متحرک  وستوس اینترمدیوس

عضله پهن میانی «وستوس اینترمدیوس» دارای سر ثابت و سر متحرک مشخصی است که عملکرد آن را تعیین می‌کنند. سر ثابت یا منشا این عضله از دو سوم فوقانی سطح قدامی و جانبی تنه استخوان ران است. این ناحیه شامل بخش‌های زیر خط بین دو تروکانتر «Intertrochanteric Line» و لب جانبی خط زبر «Linea Aspera» می‌شود.

فیبرهای عضلانی از این نواحی به صورت مورب و عمودی شروع می‌شوند. سر متحرک یا محل اتصال واستوس اینترمدیوس به صورت یک آپونوروز پهن است که به سمت پایین گسترش می‌یابد و بخش عمیق تاندون چهارسر ران را تشکیل می‌دهد. این آپونوروز در نهایت به لبه فوقانی و سطح قدامی کشکک متصل می‌شود.

بخشی از فیبرهای عضله نیز به صورت مستقیم به کپسول مفصلی زانو می‌چسبند. این الگوی اتصال پیچیده به واستوس اینترمدیوس اجازه می‌دهد تا نیروی خود را به طور مؤثر بر روی کشکک و مفصل زانو اعمال کند. همچنین، این ساختار به عضله امکان می‌دهد تا در طول حرکات مختلف زانو، عملکرد بهینه‌ای داشته باشد.

سیستم عصب­رسانی وستوس اینترمدیوس

سیستم عصب‌رسانی عضله پهن میانی «وستوس اینترمدیوس» توسط شاخه‌های عصب فمورال «Femoral Nerve» تأمین می‌شود. عصب فمورال از شبکه کمری «Lumbar Plexus» منشأ می‌گیرد و شامل ریشه‌های عصبی L2 تا L4 است. این عصب پس از عبور از زیر رباط اینگوینال «Inguinal Ligament»، به شاخه‌های متعددی تقسیم می‌شود که یکی از آن‌ها مسئول عصب‌دهی به واستوس اینترمدیوس است.

شاخه عصبی مخصوص واستوس اینترمدیوس معمولاً از سطح عمقی عصب فمورال جدا شده و به صورت مورب به سمت پایین و جانب حرکت می‌کند تا به عضله برسد. این شاخه عصبی حاوی فیبرهای حرکتی آلفا و گاما است که به ترتیب مسئول انقباض عضله و تنظیم تون عضلانی هستند.

همچنین، فیبرهای حسی نیز در این عصب وجود دارند که اطلاعات مربوط به کشش عضله و وضعیت مفصل زانو را به سیستم عصبی مرکزی منتقل می‌کنند. این سیستم عصب‌رسانی پیچیده به واستوس اینترمدیوس اجازه می‌دهد تا در هماهنگی با سایر اجزای چهارسر ران عمل کند و نقش مهمی در کنترل حرکات زانو و حفظ تعادل بدن ایفا نماید.

سیستم خون­رسانی وستوس اینترمدیوس

سیستم خون‌رسانی عضله پهن میانی «وستوس اینترمدیوس» از طریق شبکه‌ای پیچیده از عروق خونی تأمین می‌شود. منبع اصلی خون‌رسانی این عضله، شریان محیطی ران جانبی «Lateral Circumflex Femoral Artery» است که شاخه‌ای از شریان ران عمقی «Deep Femoral Artery» است.

این شریان به شاخه‌های نزولی، عرضی و صعودی تقسیم می‌شود که شاخه نزولی آن نقش مهمی در تغذیه واستوس اینترمدیوس دارد. علاوه بر این، شریان ران عمقی نیز به طور مستقیم شاخه‌هایی را به این عضله می‌فرستد. شریان چهارسر ران «Artery of Quadriceps» که از شریان ران سطحی «Superficial Femoral Artery» منشا می‌گیرد نیز در خون‌رسانی واستوس اینترمدیوس مشارکت دارد.

این شریان‌ها پس از ورود به عضله، به شاخه‌های کوچک‌تر تقسیم شده و شبکه مویرگی گسترده‌ای را ایجاد می‌کنند که اکسیژن و مواد مغذی را به فیبرهای عضلانی می‌رسانند. سیستم وریدی واستوس اینترمدیوس نیز به موازات شریان‌ها قرار دارد و خون را به ورید ران عمقی «Deep Femoral Vein» و سپس به ورید ران «Femoral Vein» باز می‌گرداند.

این سیستم خون‌رسانی غنی به واستوس اینترمدیوس اجازه می‌دهد تا فعالیت مداوم و قدرتمندی داشته باشد و نقش خود را در حرکات زانو به خوبی ایفا کند. همچنین، این شبکه عروقی گسترده در ترمیم و بازسازی بافت عضلانی پس از آسیب یا فعالیت شدید نقش مهمی دارد.

عملکرد عضله  وستوس اینترمدیوس از نظر آناتومی

عملکرد عضله پهن میانی «وستوس اینترمدیوس» از نظر آناتومی بسیار حائز اهمیت است. این عضله به عنوان یکی از اجزای اصلی گروه چهارسر ران، نقش کلیدی در حرکات مفصل زانو ایفا می‌کند. عملکرد اصلی واستوس اینترمدیوس، اکستنشن (باز کردن) مفصل زانو است.

به دلیل موقعیت آناتومیکی خاص این عضله که مستقیما روی استخوان ران قرار گرفته، قادر است نیروی قابل توجهی را برای اکستنشن زانو تولید کند. علاوه بر این، واستوس اینترمدیوس در ثبات کشکک نیز نقش مهمی دارد. فیبرهای عضلانی آن که به صورت مورب قرار گرفته‌اند، به حفظ موقعیت صحیح کشکک در شیار تروکلئار «Trochlear Groove» کمک می‌کنند.

این عملکرد برای جلوگیری از جابجایی نابجای کشکک حین حرکات زانو ضروری است. واستوس اینترمدیوس همچنین در کنترل حرکات ظریف زانو نقش دارد. فیبرهای عمقی این عضله که به کپسول مفصلی زانو متصل می‌شوند، در حس عمقی «Proprioception» مفصل مشارکت می‌کنند و به مغز اطلاعاتی در مورد وضعیت و حرکت مفصل ارسال می‌کنند.

این ویژگی برای حفظ تعادل و کنترل حرکتی دقیق اهمیت زیادی دارد. علاوه بر این، واستوس اینترمدیوس در جذب ضربات وارده به زانو نیز نقش دارد. ساختار عضلانی آن به عنوان یک ضربه‌گیر طبیعی عمل می‌کند و از آسیب به ساختارهای مفصلی جلوگیری می‌نماید. در مجموع، عملکرد آناتومیکی واستوس اینترمدیوس در حرکت، ثبات و محافظت از مفصل زانو بسیار حیاتی است.

عملکرد عضله وستوس اینترمدیوس از نظر بیومکانیک

از نظر بیومکانیکی، عملکرد عضله پهن میانی «وستوس اینترمدیوس» در مکانیسم حرکتی مفصل زانو بسیار پیچیده و حائز اهمیت است. این عضله به عنوان یکی از اجزای اصلی گروه چهارسر ران، در تولید گشتاور اکستنسوری زانو نقش کلیدی دارد.

واستوس اینترمدیوس با توجه به موقعیت آناتومیکی خود قادر است نیروی خود را در راستای محور طولی استخوان ران اعمال کند، که این امر باعث افزایش کارایی مکانیکی آن در اکستنشن زانو می‌شود. در طول حرکت اکستنشن، این عضله با سایر اجزای چهارسر ران هم‌افزایی دارد و باعث توزیع متعادل نیرو بر روی کشکک می‌شود.

این هماهنگی در توزیع نیرو، فشار وارد بر مفصل پاتلوفمورال را کاهش می‌دهد. از نظر کینماتیکی، واستوس اینترمدیوس در کنترل حرکت کشکک در شیار تروکلئار نقش مهمی ایفا می‌کند. این عضله با ایجاد نیروی عمودی بر کشکک، از حرکات جانبی نابجای آن جلوگیری می‌کند.

در فازهای مختلف راه رفتن و دویدن، واستوس اینترمدیوس الگوی فعالیت متفاوتی نسبت به سایر اجزای چهارسر ران دارد. این عضله در فاز اتکای اولیه «Early Stance Phase» فعالیت بیشتری نشان می‌دهد که برای جذب ضربه و کنترل فلکشن زانو ضروری است.

همچنین، در فعالیت‌های پلایومتریک مانند پرش، واستوس اینترمدیوس نقش مهمی در ذخیره و آزادسازی انرژی الاستیک دارد که به بهبود عملکرد پرش کمک می‌کند. درک دقیق این جنبه‌های بیومکانیکی برای طراحی برنامه‌های توانبخشی و تمرینی موثر ضروری است.

آسیب­های عضله وستوس اینترمدیوس

آسیب‌های عضله پهن میانی «وستوس اینترمدیوس» می‌تواند به اشکال مختلفی رخ دهد و عملکرد مفصل زانو را تحت تأثیر قرار دهد. یکی از شایع‌ترین آسیب‌ها، کشیدگی عضلانی است که معمولاً در اثر فشار بیش از حد یا حرکات ناگهانی ایجاد می‌شود.

این آسیب می‌تواند از درجه خفیف (پارگی چند فیبر عضلانی) تا شدید (پارگی کامل عضله) متغیر باشد. پارگی کامل واستوس اینترمدیوس نادر است، اما می‌تواند در اثر تروماهای شدید یا انقباضات اکسنتریک قوی رخ دهد. آسیب دیگر، سندرم مایوفاشیال است که با نقاط ماشه‌ای در عضله مشخص می‌شود و می‌تواند باعث اختلال در عملکرد عضله شود.

اسکار بافتی ناشی از آسیب‌های قبلی یا جراحی‌ها نیز می‌تواند انعطاف‌پذیری و عملکرد واستوس اینترمدیوس را محدود کند. التهاب تاندون (تنوسینوویت) در محل اتصال عضله به کشکک نیز از دیگر آسیب‌های احتمالی است. در موارد نادر، استئومیلیت (عفونت استخوان) می‌تواند به عضله گسترش یابد و باعث میوزیت (التهاب عضله) شود.

آتروفی (تحلیل) واستوس اینترمدیوس، که اغلب در اثر بی‌حرکتی طولانی مدت یا اختلالات عصبی رخ می‌دهد، می‌تواند قدرت و عملکرد عضله را به شدت کاهش دهد. هماتوم داخل عضلانی نیز می‌تواند در اثر ضربه مستقیم یا پارگی عروق خونی در واستوس اینترمدیوس ایجاد شود.

دلایل بروز آسیب­های وستوس اینترمدیوس

شناخت آسیب‌های عضله «وستوس اینترمدیوس» می‌تواند به پیشگیری و مدیریت آسیب‌ها کمک کند. یکی از مهم‌ترین دلایل بروز این آسیب‌ها، عدم تعادل در فعالیت‌های ورزشی است. افرادی که به‌طور ناگهانی به تمرینات شدید و سنگین می‌پردازند ممکن است تحت فشار بیش از حد قرار گیرند و این می‌تواند منجر به آسیب شود.

عوامل آناتومیکی نیز می‌توانند در بروز آسیب‌ها نقش داشته باشند. به‌عنوان مثال، موقعیت و ساختار استخوان «فمور» و نحوه اتصال «وستوس اینترمدیوس» به مفصل زانو ممکن است بر میزان استرس و فشار وارد بر این عضله تاثیر بگذارد. همچنین، عدم انعطاف‌پذیری کافی در عضلات اطراف، مانند «vastus lateralis» و «vastus medialis» می‌تواند تنش اضافی را بر «وستوس اینترمدیوس» وارد کند و خطر آسیب‌دیدگی را افزایش دهد.

علاوه بر این، آسیب‌های ناشی از فعالیت‌های تکراری در ورزشکاران، به ویژه در رشته‌های ورزشی مانند دویدن، فوتبال و بسکتبال، می‌تواند عامل دیگری برای آسیب به «وستوس اینترمدیوس» باشد.

در این فعالیت‌ها، فشار مکرر بر زانو و ناحیه ران می‌تواند منجر به خستگی و آسیب‌دیدگی این عضله شود. همچنین، ضعف در عضلات پشتیبان زانو نیز می‌تواند به آسیب‌های «وستوس اینترمدیوس» منجر شود، زیرا این ضعف موجب افزایش بار بر این عضله می‌شود.

بهترین حرکات برای تقویت عضله وستوس اینترمدیوس

اکستنشن پا «Leg Extension»

در این حرکت، فرد روی صندلی نشسته و پای خود را به طور کامل به جلو امتداد می‌دهد و سپس به آرامی به موقعیت اولیه برمی‌گرداند. این حرکت به تمرکز بر «وستوس اینترمدیوس» کمک کرده و قدرت کلی عضلات چهارسر ران را افزایش می‌دهد.

بالا رفتن از پله «Step Up»

در این حرکت، فرد با یک پا بر روی پله قرار می‌گیرد و سپس به آرامی با فشار همان پا به بالا می‌رود. این تمرین به تقویت عضلات پا و به ویژه «وستوس اینترمدیوس» کمک می‌کند و پایداری زانو را افزایش می‌دهد.

پایین آمدن از پله «Step Down»

در این حرکت، فرد از روی پله پایین می‌آید و سعی می‌کند تا به آرامی و کنترل‌شده این کار را انجام دهد. این تمرین برای تقویت عضلات چهارسر ران و بهبود کنترل حرکتی مفید است.

بالا بردن پای تک‌پا «Single Leg Raise»

در این حرکت، فرد در حالت درازکش قرار می‌گیرد و یکی از پاها را به آرامی و به اندازه‌ای که برابر با پای دیگر باشد، بالا می‌برد. این تمرین به تقویت «وستوس اینترمدیوس» و دیگر عضلات پا کمک می‌کند.

اکستنش‌های زانو «Terminal Knee Extensions»

در این حرکت، باند مقاومتی دور زانو قرار می‌گیرد و فرد زانوی خود را به سمت عقب می‌کشد تا انقباض «وستوس اینترمدیوس» را احساس کند. این تمرین به تقویت عضله و بهبود عملکرد زانو کمک می‌کند.

رفرنس:

https://www.kenhub.com/en/library/anatomy/the-quadriceps-femoris-muscle

https://teachmeanatomy.info/encyclopaedia/v/vastus-intermedius/

https://radiopaedia.org/articles/vastus-intermedius-muscle

https://www.rehabhero.ca/exercise/tag/Vastus+Intermedius

https://www.healthline.com/health/fitness-exercise/vastus-medialis-exercises

جدول: