مفصل مچ دست، ساختاری پیچیده و حیاتی در بدن انسان است که امکان انجام طیف گسترده‌ای از حرکات ظریف و قدرتمند را فراهم می‌آورد. این قابلیت، وابسته به عملکرد هماهنگ استخوان‌ها، رباط‌ها، عضلات و مهم‌تر از همه، رشته‌های نگهدارنده (تاندون‌ها) است. رشته‌های نگهدارنده، بافتی فیبری و مقاوم، عضلات ساعد را به استخوان‌های مچ و دست متصل می‌سازند و نیروی تولید شده توسط عضلات را به این استخوان‌ها منتقل می‌کنند. این انتقال نیرو، امکان حرکت مچ، انگشتان و در نتیجه، گرفتن اشیا، نوشتن، نواختن موسیقی و انجام سایر فعالیت‌های روزمره و تخصصی را میسر می‌سازد.
سلامت و یکپارچگی رشته‌های نگهدارنده مچ دست، نقش تعیین‌کننده‌ای در حفظ عملکرد صحیح و بدون محدودیت این مفصل ایفا می‌کند. وجود هرگونه اختلال یا آسیب در این رشته‌ها، به طور مستقیم بر توانایی فرد در انجام فعالیت‌های مختلف تأثیر گذاشته و کیفیت زندگی او را به‌شدت تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. ورزشکاران، هنرمندان، صنعتگران و افرادی که مشاغل و فعالیت‌های روزانه‌شان مستلزم استفاده مکرر و دقیق از دست‌ها است، به‌ویژه در معرض خطر آسیب به رشته‌های نگهدارنده مچ دست قرار دارند. در ادامه این مقاله از سایت دکتر حوصله به بررسی علائم و علل پارگی تاندون‌های مچ دست خواهیم پرداخت.
پارگی تاندون‌های مچ دست چیست؟
پارگی تاندون‌های مچ دست، اصطلاحی است که به ازهم‌گسیختگی جزئی یا کامل در ساختار بافتی رشته‌های نگهدارنده اطلاق می‌شود. این وضعیت، معمولاً در پی یک آسیب‌دیدگی حاد و شدید یا در اثر فشار مزمن و طولانی‌مدت بر روی رشته‌های نگهدارنده ایجاد می‌شود. گسستگی، منجر به اختلال در عملکرد طبیعی رشته‌های نگهدارنده و در نتیجه، محدودیت و ناتوانی در حرکت مچ و انگشتان خواهد شد.
به بیان دقیق‌تر، گسستگی رشته‌های نگهدارنده به وضعیتی گفته می‌شود که در آن، الیاف کلاژنی تشکیل‌دهنده بافت رشته‌های نگهدارنده، در اثر نیروی بیش از حد، دچار پارگی و از هم جداشدن می‌شوند. این پارگی، می‌تواند به‌صورت یک شکاف کوچک و جزئی (گسستگی جزئی) یا به‌صورت یک قطع کامل در عرض رشته نگهدارنده (گسستگی کامل) رخ دهد.
در گسستگی جزئی، رشته نگهدارنده هنوز قادر به انتقال نیرو است، اما این انتقال، با کاهش قدرت و تحمل همراه بوده و فرد، هنگام انجام فعالیت‌های سنگین، احساس ضعف و ناپایداری در مچ دست خواهد داشت. در گسستگی کامل، رشته نگهدارنده به طور کامل ازهم‌گسسته شده و دیگر قادر به انتقال نیرو نیست. در این حالت، فرد به طور کامل قادر به انجام حرکات مرتبط با آن رشته نگهدارنده نخواهد بود.
نشانه‌های پارگی تاندون‌های مچ دست
تشخیص به‌موقع و دقیق پارگی تاندون‌های مچ دست، از اهمیت بسزایی برخوردار است، زیرا تشخیص زودهنگام، امکان مداخلات مؤثرتر و بهبودی سریع‌تر را فراهم می‌آورد. نشانه‌های گسستگی رشته‌های نگهدارنده، بسته به‌شدت آسیب، نوع رشته نگهدارنده آسیب‌دیده و شرایط فردی، متغیر است. بااین‌حال، برخی از علائم و نشانه‌ها، در اغلب موارد، مشاهده می‌گردد.
یکی از بارزترین نشانه‌های پارگی تاندون‌های مچ دست، بروز یک احساس شدید ناگهانی در ناحیه مچ دست است. این احساس، غالباً به‌صورت یک تیرکشیدن حاد توصیف شده و با شروع فعالیت خاصی که منجر به آسیب شده است، همراه بوده است. متعاقباً، فرد در حرکت‌دادن مچ یا انگشتان خاص، دچار ناتوانی و محدودیت قابل‌توجهی می‌شود. این ناتوانی، هنگام تلاش برای انجام حرکاتی که نیازمند استفاده از رشته نگهدارنده آسیب‌دیده هستند، مشهودتر است.
تورم موضعی در ناحیه آسیب‌دیده، یکی دیگر از علائم شایع پارگی تاندون‌های مچ دست است. این تورم، ناشی از تجمع مایعات در بافت‌های اطراف رشته نگهدارنده آسیب‌دیده بوده و در روزهای اولیه پس از آسیب، به حداکثر می‌رسد. کبودی نیز ممکن است در ناحیه آسیب‌دیده مشاهده گردد. این کبودی، ناشی از خونریزی داخلی در اثر پارگی عروق خونی کوچک در اطراف رشته نگهدارنده خواهد بود.
علت‌های پارگی تاندون‌های مچ دست
پارگی تاندون‌های مچ دست، می‌تواند در اثر عوامل مختلفی ایجاد شود. شناخت این عوامل، امکان پیشگیری از آسیب و کاهش خطر بروز گسستگی را فراهم می‌آورد.
یکی از شایع‌ترین علل پارگی تاندون‌های مچ دست، بریدگی‌های عمیق در ناحیه مچ دست است. این بریدگی‌ها، اگر ناشی از اجسام تیز و برنده باشند، می‌توانند به طور مستقیم به رشته‌های نگهدارنده آسیب رسانده و منجر به پارگی آن‌ها شوند. ضربه مستقیم به مچ دست، مانند ضربه ناشی از سقوط یا برخورد با یک جسم سخت، نیز می‌تواند باعث گسستگی رشته‌های نگهدارنده گردد. شدت آسیب، بسته به میزان نیروی وارد شده و زاویه ضربه، متغیر است.
حرکات انفجاری با بار زیاد، در ورزشکاران و افرادی که مشاغل سنگین دارند، منجر به گسستگی رشته‌های نگهدارنده می‌شوند. این حرکات، مانند بلندکردن ناگهانی یک جسم سنگین یا پرتاب‌کردن با تمام قدرت، فشار زیادی را بر روی رشته‌های نگهدارنده وارد کرده و در صورت عدم آمادگی عضلات و رشته‌های نگهدارنده، باعث پارگی آن‌ها خواهد شد.
التهاب رشته نگهدارنده مزمن درمان‌نشده (تندینیتیس) یکی دیگر از عوامل مستعدکننده پارگی تاندون‌های مچ دست است. التهاب مزمن، باعث تضعیف بافت رشته نگهدارنده شده و آن را در برابر آسیب‌ها آسیب‌پذیرتر می‌سازد. در این حالت، حتی یک نیروی نسبتاً کم نیز می‌تواند منجر به پارگی رشته نگهدارنده گردد.
راه‌های تشخیص پارگی تاندون‌های مچ دست
تشخیص پارگی تاندون‌های مچ دست فرایندی مهم است که بر پایه جمع‌آوری اطلاعات دقیق، ارزیابی بالینی و استفاده از تکنیک‌های تصویربرداری استوار است. هر یک از این مراحل نقش مهمی در تعیین دقیق ماهیت و شدت آسیب ایفا می‌کنند.
1. شرح حال دقیق
اولین قدم در فرایند تشخیص، دریافت شرح‌حال کامل و دقیق از فرد آسیب‌دیده است. این شرح‌حال باید شامل جزئیاتی در مورد چگونگی بروز آسیب، علائم مرتبط، و سابقه پزشکی فرد باشد. برخی از سؤالات کلیدی که در این مرحله مطرح می‌شوند عبارت‌اند از:
- نحوه وقوع آسیب: آیا آسیب در اثر یک ضربه ناگهانی و شدید رخ‌داده است یا به‌تدریج و در طول زمان ایجاد شده است؟ چه نوع حرکتی در زمان آسیب انجام می‌شد؟
- علائم: چه علائمی پس از آسیب ایجاد شده است؟ آیا این علائم به‌مرورزمان تشدید شده‌اند یا ثابت مانده‌اند؟ چه عواملی باعث تسکین یا تشدید علائم می‌شوند؟
- سابقه پزشکی: آیا فرد سابقه آسیب قبلی در مچ دست یا سایر مفاصل را دارد؟ آیا به بیماری خاصی مبتلا است که می‌تواند بر سلامت تاندون‌ها تأثیر بگذارد (مانند آرتریت روماتوئید یا دیابت)؟ آیا فرد داروی خاصی مصرف می‌کند؟
- فعالیت‌های روزمره و ورزشی: فرد چه نوع فعالیت‌هایی را به طور روزمره انجام می‌دهد؟ آیا در ورزش خاصی فعالیت دارد؟ چه میزان فشار و استرس به مچ دست وارد می‌شود؟
پاسخ به این سؤالات می‌تواند سرنخ‌های مهمی در مورد نوع آسیب و میزان درگیری تاندون‌ها ارائه دهد.
2. معاینه فیزیکی
پس از جمع‌آوری شرح‌حال، نوبت به معاینه فیزیکی دقیق مچ دست می‌رسد. این معاینه شامل بررسی موارد زیر است:
- بررسی ظاهری: آیا تورم، کبودی یا تغییر شکل در مچ دست وجود دارد؟
- لمس: آیا نقاط حساس به لمس در اطراف تاندون‌ها وجود دارد؟ آیا فاصله‌ای در طول تاندون قابل‌لمس است که نشان‌دهنده پارگی کامل باشد؟
- ارزیابی دامنه حرکتی: فرد تا چه حد می‌تواند مچ دست خود را خم کند، باز کند، به سمت داخل و خارج بچرخاند؟ آیا محدودیتی در دامنه حرکتی وجود دارد؟
- ارزیابی قدرت عضلانی: فرد تا چه حد می‌تواند در برابر مقاومت، مچ دست خود را در جهات مختلف حرکت دهد؟ آیا ضعف عضلانی وجود دارد؟
- تست‌های اختصاصی: تست‌های خاصی وجود دارد که برای بررسی عملکرد تاندون‌های خاص در مچ دست طراحی شده‌اند. به‌عنوان‌مثال، تست فینکلشتاین برای ارزیابی تاندون‌های ابداکتور پولیسیس لونگوس و اکستانسور پولیسیس برویس در افراد مبتلا به تنوسینوویت دکوروان استفاده می‌شود. تست‌های دیگری نیز برای ارزیابی تاندون‌های فلکسور و اکستانسور انگشتان وجود دارند.
نتایج معاینه فیزیکی به پزشک کمک خواهد کرد تا تعیین کند کدام تاندون‌ها آسیب دیده‌اند و شدت آسیب چقدر است.
3. تصویربرداری
در بسیاری از موارد، برای تأیید تشخیص و تعیین دقیق محل و شدت پارگی تاندون، نیاز به استفاده از تکنیک‌های تصویربرداری است. دو روش تصویربرداری رایج برای ارزیابی تاندون‌های مچ دست عبارت‌اند از:
سونوگرافی
سونوگرافی یک روش تصویربرداری غیرتهاجمی است که از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر از بافت‌های نرم بدن استفاده می‌کند. سونوگرافی می‌تواند برای ارزیابی تاندون‌ها، عضلات و رباط‌های مچ دست بسیار مفید باشد. این روش برای تشخیص پارگی‌های جزئی و التهاب تاندون‌ها کاربرد دارد.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی MRI
MRI یک روش تصویربرداری بسیار دقیق است که از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از بافت‌های نرم بدن استفاده می‌کند. MRI می‌تواند جزئیات بیشتری نسبت به سونوگرافی ارائه دهد و برای تشخیص پارگی‌های کامل، التهاب‌های مزمن و سایر آسیب‌های پیچیده مچ دست بسیار مفید است.
لازم به ذکر است که انتخاب روش تصویربرداری مناسب بستگی به نوع آسیب، شدت علائم و تشخیص اولیه پزشک دارد.
انواع پارگی تاندون‌های مچ دست
پارگی تاندون‌های مچ دست را می‌توان بر اساس شدت و محل آسیب دسته‌بندی کرد.
1. بر اساس شدت
- پارگی جزئی: در این نوع پارگی، تنها بخشی از تاندون آسیب‌دیده است. علائم ممکن است خفیف تا متوسط باشد و شامل تورم، حساسیت به لمس و محدودیت خفیف در دامنه حرکتی باشد.
- پارگی کامل: در این نوع پارگی، تاندون به طور کامل از محل اتصال خود جدا شده است. علائم معمولاً شدیدتر است و شامل تورم قابل‌توجه، درد شدید و ناتوانی در حرکت‌دادن مچ دست یا انگشتان در جهت خاص است.
2. بر اساس محل آسیب
تاندون‌های مچ دست را می‌توان به دو گروه اصلی تقسیم کرد:
- تاندون‌های خم‌کننده (فلکسورها): این تاندون‌ها در قسمت داخلی مچ دست قرار دارند و مسئول خم‌کردن مچ دست و انگشتان هستند. آسیب به تاندون‌های فلکسور منجر به ناتوانی در گرفتن اشیا یا خم‌کردن انگشتان می‌شود.
- تاندون‌های بازکننده (اکستنسورها): این تاندون‌ها در قسمت خارجی مچ دست قرار دارند و مسئول باز کردن مچ دست و انگشتان هستند. آسیب به تاندون‌های اکستنسور می‌تواند منجر به ناتوانی در باز کردن انگشتان یا بلندکردن مچ دست شود.
هر یک از این تاندون‌ها می‌تواند به طور جداگانه یا به‌صورت ترکیبی آسیب ببیند. نوع تاندون درگیر و شدت آسیب، تعیین‌کننده رویکرد توان‌بخشی مناسب خواهد بود.
حرکات ورزشی برای بهبود پارگی تاندون‌های مچ دست
توان‌بخشی پس از آسیب تاندون‌های مچ دست، نقشی حیاتی در بازگرداندن عملکرد کامل مفصل و جلوگیری از آسیب مجدد دارد. این فرایند که باید تحت‌نظر پزشک متخصص انجام شود، شامل مجموعه‌ای از تمرینات هدفمند است که به‌تدریج قدرت، دامنه حرکتی و انعطاف‌پذیری مچ دست را بهبود می‌بخشد. این تمرینات به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که به ترمیم بافت تاندون آسیب‌دیده کمک کرده و از تشکیل بافت اسکار بیش از حد جلوگیری کنند.
راه‌های پیشگیری از پارگی تاندون‌های مچ دست
پیشگیری از پارگی تاندون‌های مچ دست، مستلزم رعایت یک سری اصول و راهکارها است که به حفظ سلامت و استحکام تاندون‌ها کمک می‌کنند. این راهکارهای پیشگیری از پارگی تاندون‌های مچ دست شامل موارد زیر است:
- تقویت تدریجی عضلات و تاندون‌ها: انجام تمرینات تقویتی منظم و تدریجی برای عضلات و تاندون‌های مچ دست می‌تواند به افزایش مقاومت آن‌ها در برابر آسیب کمک کند. این تمرینات باید به‌تدریج و با افزایش تدریجی بار انجام شوند تا از آسیب‌دیدگی جلوگیری شود.
- اجتناب از حرکات انفجاری بدون آمادگی: انجام حرکات ناگهانی و شدید بدون آمادگی قبلی خطر پارگی تاندون‌ها را افزایش می‌دهد. قبل از انجام فعالیت‌هایی که نیاز به حرکات سریع و قدرتمند مچ دست دارند، حتماً بدن خود را به‌خوبی گرم کنید و عضلات و تاندون‌ها را برای انجام این حرکات آماده کنید.
- استفاده از تکنیک مناسب در فعالیت‌ها: استفاده از تکنیک صحیح در فعالیت‌های ورزشی و روزمره فشار وارده بر مچ دست را کاهش داده و از آسیب‌دیدگی جلوگیری می‌کند.
- مدیریت التهاب‌های مزمن: التهاب‌های مزمن در مچ دست می‌توانند تاندون‌ها را ضعیف کرده و آن‌ها را مستعد پارگی کنند. در صورت وجود التهاب مزمن، باید به پزشک مراجعه کنید و اقدامات لازم برای کاهش التهاب و جلوگیری از پیشرفت آن را انجام دهید.
- استراحت کافی: استراحت کافی به تاندون‌ها اجازه می‌دهد تا خود را ترمیم کنند و از آسیب‌دیدگی جلوگیری شود. در صورت انجام فعالیت‌های تکراری یا سنگین با مچ دست، حتماً به طور منظم استراحت کنید و به مچ دست خود فرصت ریکاوری بدهید.
نتیجه‌گیری
پارگی تاندون‌های مچ دست یک آسیب جدی است که می‌تواند عملکرد این مفصل حیاتی را به طور قابل‌توجهی مختل کند. تشخیص زودهنگام و دقیق این آسیب، گامی اساسی در جهت انتخاب روش مداخله مناسب و بازگشت هرچه سریع‌تر فرد آسیب‌دیده به فعالیت‌های روزمره و ورزشی است. باتوجه‌به اهمیت تشخیص سریع، رویکردهای مداخله تخصصی و برنامه توان‌بخشی گام‌به‌گام، می‌توان به بازگشت کامل عملکرد و پیشگیری از بروز مجدد آسیب دست‌یافت.در صورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.
تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید
