در طول زندگی روزمره، بسیاری از ما ساعتهای زیادی را صرف نشستن، کار با رایانه یا استفاده از تلفن همراه میکنیم. این عادتها بهمرورزمان میتواند بر وضعیت بدن اثر بگذارد و تعادل طبیعی ستون فقرات را تغییر دهد. یکی از رایجترین این تغییرات، افزایش قوس پشت یا «هایپرکیفوز» است. درحالیکه برخی افراد ممکن است این تغییر را در ظاهر خود احساس نکنند، باگذشت زمان باعث درد، خستگی یا حتی کاهش اعتمادبهنفس میشود.
شناخت علائم و دلایل این موضوع اهمیت زیادی دارد تا بتوان از پیشرفت آن جلوگیری کرد. در این مقاله از وبسایت بنیاد سلامت دکتر حوصله به طور کامل بررسی میکنیم که قوس پشت چیست، چه نشانههایی دارد، چگونه میتوان آن را در خانه آزمایش کرد، چه عواملی مؤثر هستند و در نهایت چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم.
فهرست محتوا
Toggleقوس پشت چیست و چرا ممکن است افزایش یابد؟
ستون فقرات انسان دارای سه انحنا یا قوس طبیعی است: قوس گردنی، قوس پشتی (قفسهای) و قوس کمری. قوس پشتی که در ناحیه میانی پشت قرار دارد، به طور طبیعی کمی به سمت بیرون انحنا دارد و نقش آن در تعادل بدن، جذب فشار و حمایت از اندامهاست. هنگامی که این انحنا بیش از حد طبیعی شود، حالتی ایجاد میشود که به آن افزایش قوس پشتی یا کیفوز بیش از حد میگویند.
دلایل افزایش قوس پشتی میتواند جسمی، رفتاری یا حتی روانی باشد. برای مثال، نشستن طولانیمدت در وضعیت نامناسب، ضعف عضلات پشت، و عادت خمشدن مداوم، از عوامل رفتاری شایع هستند. بیماریهای خاصی مانند پوکیاستخوان، دیسک پاتی یا مشکلات رشدی مانند بیماری شوئرمن نیز میتوانند ساختار مهرهها را تغییر دهند. حتی مشکلات بینایی یا افسردگی که باعث افتادگی سر و شانهها میشوند، بهمرورزمان قوس پشت را تشدید میکنند.
در حالت طبیعی، این قوس باید حدود ۲۰ تا ۴۰ درجه باشد. وقتی این زاویه افزایش یابد، بدن در حفظ تعادل دچار مشکل میشود. شانهها به جلو میافتند، سر به سمت پایین متمایل میشود و فشار نامنظمی بر عضلات وارد میشود. در نتیجه، فرد ممکن است احساس خستگی، درد یا حتی کاهش ظرفیت ریوی را تجربه کند. شناخت علت دقیق و اصلاح بهموقع، نخستین گام در بازگرداندن بدن به حالت طبیعی است.
چه علائمی نشاندهنده افزایش قوس پشتی هستند؟
در بسیاری از موارد، افزایش قوس پشت بهآهستگی ایجاد میشود و بدن فرصت تطابق با وضعیت جدید را پیدا میکند. به همین دلیل در مراحل اولیه، تشخیص آن ممکن است دشوار باشد. بااینحال، نشانههای ظاهری و احساسی تدریجاً ظاهر میشوند که در صورت بیتوجهی، میتوانند زندگی روزمره را تحتتأثیر قرار دهند. از تغییر در فرم پشت و شانهها گرفته تا احساس درد، سفتی یا خستگی زیاد هنگام نشستن، همه هشدارهایی هستند که نباید نادیده گرفته شوند؛ در ادامه، به جزئیات علائم نشاندهنده افزایش قوس پشتی میپردازیم.
تغییر فرم ظاهری پشت و شانهها
افزایش قوس پشتی که به آن کیفوز نیز گفته میشود، میتواند تأثیرات قابلتوجهی بر فرم ظاهری بدن بگذارد. یکی از اولین نشانهها، تغییر در حالت شانهها و سر است. با ایجاد قوس بیشتر در ناحیه پشت، شانهها به سمت جلو میافتند و سر ممکن است جلوتر از محور طبیعی بدن قرار گیرد. این تغییرات میتواند باعث شود که استخوانهای کتف نیز به شکل بارزی بیرونزده به نظر برسند. در چنین شرایطی، حالت کلی بدن فرد نامتوازن به نظر میرسد و این میتواند بر اعتمادبهنفس او تأثیر منفی بگذارد.
برخی افراد ممکن است در آینه متوجه برآمدگی غیرطبیعی در بخش میانی پشت یا انحنای شدید در بالای ستون فقرات شوند. این تغییرات ظاهری نهتنها به احساس ناخوشایندی منجر میشود، بلکه میتواند موجب جلبتوجه اطرافیان نیز شود. در واقع، بسیاری از افراد ممکن است زودتر از خود فرد متوجه این تغییرات شوند و این موضوع میتواند باعث ایجاد احساس خودآگاهی یا نگرانی در فرد شود.
علاوه بر این، لباسها نیز ممکن است در ناحیه پشت و شانهها به شکل غیرعادی قرار بگیرند. لباسها ممکن است در این نواحی تنگتر به نظر برسند یا بهدرستی اندازهگیری نشده باشند. در طول زمان، این تغییرات به دلیل سفتشدن عضلات جلوی بدن و ضعیفشدن عضلات پشت تشدید میشوند. بهطورکلی، افزایش قوس پشتی میتواند به تغییرات ظاهری غیرقابلانکاری منجر شود که بر زندگی روزمره افراد تأثیر میگذارد. توجه به این نشانهها و اقدام بهموقع میتواند در پیشگیری از مشکلات جدیتر و بهبود وضعیت بدنی کمک کند.
احساس درد یا سفتی در ستون فقرات
یکی از علائم بارز افزایش قوس پشتی، احساس درد در بخش میانی یا فوقانی پشت است. این درد معمولاً بهویژه در زمانهای نشستن یا ایستادن طولانیمدت تشدید میشود. علت این درد، کشیدگی مداوم عضلات و فشاری است که بین مهرهها ایجاد میشود. با افزایش قوس پشتی، عضلات پشت به طور مداوم تحتفشار قرار میگیرند و این امر میتواند به بروز دردهای مزمن منجر شود.
احساس سفتی و محدودیت حرکتی در ناحیه شانهها و گردن نیز میتواند یکی دیگر از نشانههای افزایش قوس پشتی باشد. در برخی موارد، ممکن است درد به ناحیه گردن یا قسمت پایینتر پشت گسترش یابد. افرادی که از کیفوز رنج میبرند، معمولاً صبحها بعد از بیدارشدن احساس خشکی و سفتی در ناحیه پشت دارند. این خشکی ممکن است با حرکات آرام و کششهای ملایم بهبود یابد، اما در طول روز با نشستن یا ایستادن طولانیمدت دوباره به وجود میآید.
ازآنجاییکه این نوع درد میتواند به بهبود کیفیت زندگی آسیب بزند، مهم است که افراد به علائم خود توجه کنند و در صورت تداوم درد یا سفتی، به پزشک مراجعه کنند. درمانهای مختلفی مانند فیزیوتراپی، تمرینات تقویتی و اصلاح وضعیت بدنی میتوانند به کاهش درد و بهبود وضعیت کمک کنند. ناگفته نماند که نادیدهگرفتن این علائم میتواند به مشکلات جدیتر منجر شود، بنابراین آگاهی و اقدام بهموقع بسیار حیاتی است.
خستگی زودهنگام در نشستن یا ایستادن طولانی
خستگی زودهنگام یکی از علائم مشترک در افرادی است که دچار افزایش قوس پشتی هستند. در وضعیت طبیعی، عضلات پشت و شکم به طور هماهنگ کار میکنند تا تعادل بدن را حفظ کنند. اما درصورتیکه قوس پشتی افزایش یابد، فشار زیادی به عضلات خاصی وارد میشود و این موضوع میتواند به خستگی سریع منجر شود. افراد مبتلا به این مشکل معمولاً پس از مدت کوتاهی نشستن در پشت میز یا ایستادن در صف احساس خستگی و درد میکنند.
این خستگی ممکن است بهقدری شدید باشد که فرد ناچار شود وضعیت خود را تغییر دهد یا به جلو خم شود. این تغییرات در وضعیت بدنی میتوانند بهمرورزمان به ضعف عضلات نگهدارنده ستون فقرات منجر شوند و عملکرد طبیعی بدن را مختل کنند. به همین دلیل، توجه به این علامت بسیار مهم است. اگر فرد به طور مکرر احساس خستگی میکند، این میتواند نشانهای از ضعف عضلات و نیاز به تقویت آنها باشد.
برای بهبود این وضعیت، انجام تمرینات تقویتی و حرکات کششی میتواند بسیار مؤثر باشد. همچنین، استفاده از صندلیهای ارگونومیک و رعایت وضعیت نشستن صحیح در هنگام کار میتواند به کاهش فشار بر روی عضلات کمک کند. در واقع، اگر این خستگی و درد به طور مداوم ادامه یابد، مراجعه به پزشک یا فیزیوتراپیست میتواند راهکاری مؤثر برای بهبود وضعیت باشد. نادیدهگرفتن این علائم میتواند منجر به مشکلات جدیتری در آینده شود، بنابراین آگاهی از این نشانهها و اقدام بهموقع بسیار حائز اهمیت است.

تستهای ساده خانگی برای بررسی افزایش قوس پشت
درک تغییرات بدنی همیشه نیاز به تجهیزات پیچیده ندارد. چند تست ساده خانگی میتواند به شما کمک کند تا افزایش قوس پشتی را ارزیابی کنید. این تستها را میتوانید جلوی آینه یا با کمک فردی دیگر انجام دهید. با آگاهی از نتایج، میتوان زودتر برای اصلاح وضعیت بدنی و پیشگیری از دردهای عضلانی اقدام کرد.
تست دیواری (Wall Test)
تست دیواری یکی از سادهترین و مؤثرترین روشها برای ارزیابی افزایش قوس پشتی است. این تست به شما کمک میکند تا بهراحتی وضعیت بدنی خود را بررسی کنید و به شناسایی مشکلات احتمالی بپردازید. برای انجام این تست، ابتدا باید در یک محیط آرام و مناسب قرار بگیرید. پشت خود را به دیوار بچسبانید و اطمینان حاصل کنید که پاشنههای شما حدود ۵ تا ۱۰ سانتیمتر از دیوار فاصله دارند.
سپس، تلاش کنید تا درحالیکه پاشنههایتان به دیوار چسبیدهاند، پشت سر، شانهها و باسن را نیز به دیوار بچسبانید. در حالت طبیعی، باید انحنای کمی در پشت وجود داشته باشد. اگر متوجه شدید که فضای زیادی بین پشت میانی و دیوار وجود دارد یا نتوانستید سرخود را به دیوار بچسبانید، این میتواند نشانهای از افزایش قوس پشتی باشد. این تست به شما کمک میکند تا به تغییرات ساختاری بدنتان پی ببرید و در صورت نیاز، اقدامات لازم را برای بهبود وضعیت بدنی خود انجام دهید.
توجه داشته باشید که این تست را میتوانید بهصورت دورهای تکرار کنید تا تغییرات وضعیت بدنی خود را در طول زمان رصد کنید. همچنین، انجام این تست در ساعات مختلف روز میتواند باعث شود که نتایج دقیقتری به دست آورید. با ثبت نتایج و مقایسه آنها در طول زمان، میتوانید برنامهای برای تقویت عضلات پشتی و بهبود وضعیت بدنی خودتنظیم کنید.
بررسی زاویه سر و شانه در آینه
بررسی زاویه سر و شانه در آینه یک روش مؤثر برای شناسایی مشکلاتی نظیر کیفوز و افزایش قوس پشتی است. برای انجام این تست، در جلوی یک آینه بزرگ قرار بگیرید و بدون تغییر در حالت طبیعی بدن، به وضعیت سر و شانههای خود نگاه کنید. در این حالت، توجه به جزئیات میتواند به شما کمک کند تا وضعیت بدنی خود را بهتر درک کنید.
اگر سر شما جلوتر از بدن قرار دارد، شانهها افتادهاند یا تیغههای کتف بیرونزده به نظر میرسند، اینها میتوانند نشانههایی از مشکلاتی در قوس پشتی باشند. در حالت نرمال، گوشها باید در امتداد شانهها قرار گیرند. هرچه این خط فرضی بیشتر به هم بریزد، شدت قوس پشتی بالاتر خواهد بود. بهترین زمان برای انجام این بررسی صبحها یا پس از وقفهای از کار طولانی است. در این زمان، بدن شما در حالت طبیعیتری قرار دارد و میتوانید تفاوتها را بهتر مشاهده کنید.
برای دقت بیشتر، میتوانید این تست را با یک دوست یا خانوادهتان انجام دهید که بتواند به شما در ارزیابی وضعیت کمک کند. همچنین، ثبت نتایج این بررسی در یک دفترچه میتواند به شما در پیگیری تغییرات و بهبود وضعیت بدنیتان کمک کند. با آگاهی از وضعیت سر و شانههای خود، میتوانید اقداماتی برای بهبود قوس پشتی و پیشگیری از دردهای عضلانی انجام دهید.
مقایسه با خط صاف دیوار یا چوب
مقایسه با خط صاف یکی دیگر از روشهای ساده و مؤثر برای بررسی افزایش قوس پشتی است. در این روش، شما به یک چوب صاف یا خطکش بلند نیاز دارید. برای انجام این تست، ابتدا چوب را در امتداد ستون فقرات از پشت قرار دهید. باید اطمینان حاصل کنید که چوب بهدرستی در این موقعیت قرار گرفته است.
نکته مهم این است که سهنقطه اصلی از ستون فقرات باید به چوب بچسبند؛ بخش پسسری، پشت قفسه سینه و استخوان دنبالچه. اگر بین چوب و قسمت پشت میانی شکاف قابلتوجهی وجود دارد، این نشاندهنده انحنای بیش از حد و احتمالی افزایش قوس پشتی است. این تست به شما امکان میدهد تا به طور دقیقتری وضعیت بدنی خود را ارزیابی کنید و در صورت لزوم، اقدامات اصلاحی را انجام دهید.
برای بهبود نتایج، میتوانید این تست را بهصورت دورهای انجام دهید و نتایج را ثبت کنید. عکاسی از وضعیت بدنیتان در حین انجام این تست میتواند به شما کمک کند تا تغییرات را بهمرورزمان مشاهده کنید. این روش نهتنها به شناسایی مشکلات کمک میکند، بلکه میتواند انگیزهای برای شما باشد تا برای بهبود وضعیت بدنی خود تلاش کنید. باتوجهبه نتایج این تست و مشاوره با یک متخصص، میتوانید برنامهای برای تقویت عضلات و اصلاح وضعیت بدنیتان طراحی کنید.
مشاوره و ارزیابی رایگان
برای اینکه بتونیم بهتر باهم در ارتباط باشیم شماره تماست رو وارد کن.
چه عواملی باعث افزایش قوس پشت میشوند؟
افزایش قوس پشت یک تغییر تدریجی در ساختار بدن است که معمولاً بهمرورزمان شکل میگیرد. ستون فقرات ما طوری طراحی شده که بتواند وزن بدن را تحمل کرده و درعینحال حرکتهای نرم و روانی داشته باشد. اما وقتی تعادل طبیعی بین عضلات و استخوانهای این ناحیه به هم میخورد، فشارهای نامناسبی به ستون فقرات وارد میشود و انحنای آن تغییر میکند.
برخی از عوامل مؤثر بر این مسئله به سبک زندگی مدرن برمیگردند، ازجمله ساعتهای طولانی نشستن، استفاده زیاد از موبایل و کاهش فعالیت بدنی. از طرفی، دلایل ساختاری و رشدی نیز ممکن است پایههای استخوانی را دگرگون کنند. در بسیاری از موارد، ترکیب چند عامل باعث بروز کیفوز (انحنای بیش از اندازه پشت) میشود. شناخت این علتها اولین قدم در اصلاح وضعیت بدن است، چراکه تنها با آگاهی میتوان تغییرات پایدار ایجاد کرد. در ادامه، مهمترین عوامل را با جزئیات بررسی میکنیم.
نشستن زیاد و وضعیت نامناسب بدن
زندگی مدرن، ما را بیش از هر زمان دیگری پای میز کار یا پشت صفحههای دیجیتال نشانده است. این عادت، اگر با وضعیت نشستن نامناسب همراه باشد، بهتدریج تعادل طبیعی ستون فقرات را مختل میکند. در حالت صحیح، گوش، شانه و لگن باید در امتداد یک خط عمودی باشند؛ اما نشستن خمشده یا جلو آوردن سر به سمت صفحه مانیتور باعث میشود گردن و شانهها جلو بیفتند، سینه جمع شود و مهرههای پشتی تحتفشار قرار گیرند.
وقتی روزها و ماهها در چنین حالتی باقی بمانید، عضلات جلویی (مانند عضلات سینهای) کوتاه میشوند و در مقابل، عضلات پشتی تضعیف شده و خاصیت ارتجاعی خود را از دست میدهند. نتیجه، افزایش تدریجی قوس پشتی و تغییر در ظاهر بدن است؛ بهطوریکه شانهها افتاده و کتفها بیرونزده به نظر میرسند.
مشاغلی مثل کارمندان اداری، دانشآموزان، رانندگان یا افرادی که ساعتهای طولانی با موبایل کار میکنند، بیشترین خطر را دارند. حتی زاویه نادرست صندلی یا ارتفاع نامناسب مانیتور میتواند تأثیرگذار باشد. برای پیشگیری، توصیه میشود هر نیم ساعت وضعیت خود را تغییر دهید، حرکات کششی ساده انجام دهید، و ارتفاع میز و صندلی را مطابق اصول ارگونومی تنظیم کنید. حفظ آگاهی از وضعیت بدن در طول روز، مؤثرترین راه در جلوگیری از تشدید قوس پشتی است.
ضعف عضلات اکستنسور ستون فقرات
ستون فقرات همانند برج بلندی است که توسط مجموعهای از عضلات و رباطها حمایت میشود. عضلات اکستنسور (بازکننده) ستون فقرات بخش مهمی از این سیستماند که در امتداد پشت قرار دارند. این عضلات باید قدرت کافی برای نگهداشتن بدن در حالت راست را داشته باشند. اما سبک زندگی کمتحرک امروزی باعث میشود این عضلات ضعیف و تحلیل رفته شوند.
وقتی عضلات پشت، بهویژه در ناحیه میانی و فوقانی، کارکرد کافی نداشته باشند، بدن به سمت جلو خم میشود. به بیان سادهتر، ضعف در «ستون حرکتی بدن» باعث فروپاشی تراز طبیعی آن میشود. این اتفاق معمولاً به شکل ظاهری قوز یا افتادگی بالاتنه نمایان میگردد. درحالیکه تقویت عضلات پشت، مرکزی و کمری، نقش کلیدی در پیشگیری و اصلاح این وضعیت دارد.
برای مثال، تمریناتی مانند سوپرمن (Superman)، پل پشت (Back Bridge) یا حرکات اصلاحی با توپ تمرین، میتوانند اکستنسورها را فعال و قوی کنند. البته تمرکز تنها بر عضلات پشت کافی نیست؛ زیرا عضلات جلویی (مانند سینهایها و شکمیها) نیز باید انعطاف خود را حفظ کنند. هماهنگی بین تقویت و کشش، مهمترین اصل در حفظ سلامت ستون فقرات است. در واقع، ضعف این عضلات اگر درمان نشود، میتواند به درد مزمن، خستگی مداوم، و حتی کاهش ظرفیت ریوی بینجامد، زیرا قفسه سینه در وضعیت محدود قرار میگیرد.
اختلالات ساختاری یا مشکلات رشدی
در برخی افراد، افزایش قوس پشت ریشه در عوامل ژنتیکی یا مشکلات رشدی دارد که ارتباطی به سبک زندگی ندارد. یکی از شناختهشدهترین علتها در این دسته، بیماری شوئرمن (Scheuermann’s Disease) است. این اختلال در دوران رشد استخوانی نوجوانان رخ میدهد و موجب میشود مهرههای ستون فقرات بهجای داشتن شکل مستطیلی طبیعی، حالتی گُرزمانند یا گوهای پیدا کنند. نتیجه آن، ایجاد کیفوز ساختاری است که معمولاً نیاز به درمان فیزیوتراپی یا در موارد شدیدتر، استفاده از بریس یا جراحی دارد.
از دیگر دلایل ساختاری میتوان به پوکیاستخوان اشاره کرد. در این بیماری، تراکم استخوانی کاهش مییابد و مهرهها مستعد فشردهشدن یا تغییر شکل میشوند. این مسئله بهویژه در زنان مسن باعث برآمدگی قابلتوجه در پشت میشود. همچنین آسیبهای مستقیم به ستون فقرات، تومورهای استخوانی یا عفونتهای مهرهای نیز میتوانند هم ساختار ستون فقرات و هم انحنای آن را تغییر دهند.
مشکلات رشدی عضلات یا رباطها در دوران کودکی نیز ممکن است تعادل نیروهای مکانیکی را به هم زند و زمینه کیفوز مزمن را در آینده ایجاد کند. در چنین مواردی، تشخیص زودهنگام و مداخله تخصصی حیاتی است. فیزیوتراپی و تمرینات اصلاحی در دوران رشد میتواند از تثبیت یا تشدید تغییرات استخوانی جلوگیری کند. بنابراین، همه موارد افزایش قوس پشت قابلاصلاح با عادتهای روزمره نیستند؛ برخی نیازمند رویکرد پزشکی دقیق و پیگیری تخصصیاند تا از بروز عوارض جدی جلوگیری شود.
چه زمانی باید به پزشک یا فیزیوتراپیست مراجعه کنیم؟
اگر احساس میکنید که قوس پشتتان بیش از حد طبیعی شده، تشخیص و درمان خودسرانه همیشه بهترین گزینه نیست. زمانی که درد مداوم در پشت، گردن یا شانه دارید، خستگی سریع در فعالیتهای روزمره تجربه میکنید، یا تغییر واضحی در شکل بدنتان دیدهاید، باید با پزشک یا فیزیوتراپیست مشورت کنید.
پزشک میتواند با بررسی فیزیکی و در صورت نیاز تصویربرداری (مانند رادیوگرافی) زاویه دقیق قوس را تعیین کند. علاوهبرآن، اگر دچار سفتی یا محدودیت حرکتی شدید هستید، ورزشها یا حرکات اصلاحی را نباید بدون راهنمایی انجام دهید، زیرا تمرین اشتباه خود میتواند درد را بدتر کند. فیزیوتراپیست با طراحی برنامه حرکتی شخصی، آموزش وضعیت صحیح نشستن و تمرینات تقویتی، کمک میکند تا بار روی ستون فقرات کاهش یابد.
در مواردی که کیفوز ناشی از بیماری شوئرمن، پوکیاستخوان یا آسیب استخوانی باشد، درمان ممکن است شامل دارو، بریس (کمربند پزشکی) یا حتی جراحی باشد. کودکان و نوجوانانی که درحالرشد هستند باید به طور ویژه تحتنظر باشند تا از ثابت ماندن یا بهبود انحنای ستون فقرات اطمینان حاصل شود.
همچنین درصورتیکه افزایش قوس باعث مشکلات تنفسی، بیحسی در اندامها یا درد شبانه شود، مراجعه فوری به پزشک ضروری است. تشخیص زودهنگام نهتنها از پیشرفت بدشکلی جلوگیری میکند؛ بلکه احتمال بازگشت بدن به وضعیت طبیعی را بسیار افزایش میدهد. هدف اصلی درمان، بهبود عملکرد بدن، کاهش درد و بازیابی هماهنگی ساختاری است.
جمعبندی نهایی
باتوجهبه توضیحات ارائه شده باید گفت که افزایش قوس پشت بیماری نیست، اما میتواند نشانهای از فشارهای مکرر، سبک زندگی نامناسب یا ضعف عضلات باشد. بسیاری از افراد در مراحل اولیه میتوانند با اصلاح وضعیت نشستن، افزایش فعالیت بدنی و تقویت عضلات پشت، این حالت را بهبود بخشند. تستهای ساده خانگی میتوانند آگاهی از وضعیت بدن را افزایش دهند، اما جایگزین ارزیابی تخصصی نیستند.
پیشگیری همیشه آسانتر و مؤثرتر از درمان است. اگر ساعتهای زیادی پشت میز مینشینید، هر نیم ساعت وضعیت خود را تغییر دهید، حرکات کششی ساده انجام دهید و از صندلی ارگونومیک استفاده کنید. در حقیقت، توجه به نشانههای بدن و اقدام بهموقع میتواند از بروز دردهای مزمن جلوگیری کند و سالمترین نسخه از بدن خود را حفظ نمایید. در صورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.

تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید




