با افزایش استفاده از گوشی‌های هوشمند، لپ‌تاپ‌ها و ساعات طولانی نشستن، مشکلاتی مانند علت کیفوز یا گوژپشتی بیش از گذشته دیده می‌شوند. این عارضه که به دلیل انحنای غیرطبیعی ستون فقرات در ناحیه پشتی ایجاد می‌شود، نه‌تنها بر ظاهر بدن تأثیر می‌گذارد، بلکه در صورت بی‌توجهی می‌تواند موجب درد، خستگی و حتی اختلال در عملکرد اندام‌های داخلی شود. در این مطلب، ابتدا توضیح می‌دهیم که کیفوز دقیقاً چیست، سپس به علت کیفوز یا گوژپشتی و نقش ژنتیک یا وراثت در ابتلا به آن می‌پردازیم.
در این مقاله از وب‌سایت دکتر حوصله راه‌های درمان علت کیفوز یا گوژپشتی از روش‌های ساده مانند تمرینات اصلاحی تا گزینه‌های جدی‌تر مثل استفاده از بریس یا جراحی را بررسی میکنیم. همچنین، نکاتی کاربردی برای پیشگیری از کیفوز با تغییرات ساده در سبک زندگی ارائه خواهیم داد. در پایان نیز با جمع‌بندی نکات مهم، شمارا برای داشتن بدنی سالم‌تر همراهی خواهیم کرد.
کیفوز یا گوژپشتی چیست؟
کیفوز یا گوژپشتی به حالتی گفته می‌شود که در آن قوس غیرطبیعی ستون فقرات در ناحیه‌ی سینه‌ای (توراسیک) شکل می‌گیرد. در حالت طبیعی، ستون فقرات باید از نمای جانبی دارای انحناهای ملایم و متعادل باشد، اما وقتی این قوس در ناحیه پشتی بیش‌ازحد معمول می‌شود، حالتی خمیده به بدن می‌دهد که به آن گوژپشتی گفته می‌شود. این انحراف ممکن است به‌صورت تدریجی ایجاد شود و ظاهر بدن را به‌گونه‌ای تغییر دهد که شانه‌ها به سمت جلو بیایند و سر جلوتر از محور بدن قرار گیرد.
چنین تغییراتی نه‌تنها در فرم ایستادن و راه رفتن فرد اختلال ایجاد می‌کند، بلکه می‌تواند باگذشت زمان روی کیفیت زندگی هم تأثیر بگذارد. در مواردی، فرد ممکن است متوجه این انحراف نشود و فقط زمانی که اطرافیان به قوز کمر یا فرم غیرطبیعی پشت اشاره می‌کنند، متوجه مشکل شود. شناخت زودهنگام این وضعیت نقش مهمی در اصلاح قوز کمر و جلوگیری از پیشرفت آن دارد، به‌خصوص اگر فرد در مراحل اولیه آن باشد و دنبال درمان بدون جراحی کیفوز باشد.
علت‌های شایع کیفوز یا گوژپشتی چیست؟
علت کیفوز یا گوژپشتی بسته به سن، جنس، سبک زندگی و سابقه پزشکی می‌تواند متفاوت باشد. یکی از رایج‌ترین دلایل، کیفوز وضعیتی است که بیشتر در نوجوانان، دانش‌آموزان و کارمندانی که مدت زیادی پشت میز می‌نشینند دیده می‌شود. در این حالت، فرد به‌مرورزمان عادت می‌کند که شانه‌ها را به جلو بیندازد و کمر را خم کند و همین وضعیت باعث قوس غیرطبیعی ستون فقرات می‌شود. در نوجوانان، نوعی دیگر به نام کیفوز شوئرمن شایع است؛
در این حالت، مهره‌های پشت به شکل نامتقارن رشد می‌کنند و باعث ایجاد قوز دائمی و سفت‌تری می‌شوند که برخلاف نوع وضعیتی، خودبه‌خود اصلاح نمی‌شود. از دیگر علت‌های گوژپشتی می‌توان به ضعف عضلات مرکزی، عدم تحرک کافی، نشستن‌های طولانی‌مدت، حمل کوله‌پشتی‌های سنگین در سنین رشد، یا حتی سابقه‌ی انحراف ستون فقرات در دوران کودکی اشاره کرد.
گاهی اوقات هم شرایط خاصی مانند افزایش سن، کاهش تراکم استخوان یا بدشکلی مادرزادی در مهره‌ها عامل ایجاد این وضعیت هستند. برای خیلی از افراد، تشخیص به‌موقع دلیل قوز کمر و اتخاذ رفتارهای اصلاحی می‌تواند تفاوت بزرگی در مسیر درمان گوژپشتی ایجاد کند.
آیا کیفوز ارثی است؟
یکی از پرسش‌های پرتکرار این است که آیا گوژپشتی در نوجوانان یا بزرگسالان می‌تواند ریشه ژنتیکی داشته باشد یا خیر. در پاسخ باید گفت که اگرچه وضعیت بدنی و عادات روزمره نقش اصلی را در ایجاد کیفوز دارند، اما در برخی موارد، زمینه‌ی خانوادگی نیز بی‌تأثیر نیست. به‌ویژه در نوع خاصی از این عارضه، یعنی کیفوز شوئرمن، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد احتمال بروز آن در افرادی که یکی از اعضای خانواده‌شان این مشکل را دارد، بیشتر است. درواقع، ساختار استخوانی و نوع رشد مهره‌ها می‌تواند تا حدی تحت تأثیر ژنتیک قرار گیرد.
البته داشتن سابقه خانوادگی به‌تنهایی به این معنا نیست که فرد حتماً دچار گوژپشتی می‌شود، بلکه بیشتر به این معناست که باید توجه و دقت بیشتری در سبک زندگی، نشستن، راه رفتن و استفاده از تمرینات اصلاحی گوژپشتی داشته باشد. در صورت وجود نشانه‌هایی از قوس غیرطبیعی ستون فقرات در دوران رشد، آگاهی از سابقه خانوادگی می‌تواند به تشخیص سریع‌تر و اقدام مؤثرتر در جهت درمان کیفوز کمک کند؛ بنابراین، اگر در خانواده سابقه انحراف ستون فقرات یا عمل جراحی کیفوز وجود دارد، بهتر است افراد جوان از همان ابتدا مراقب فرم بدن خود باشند و اصلاحات لازم را زودتر آغاز کنند.
مشاوره و ارزیابی رایگان
برای اینکه بتونیم بهتر باهم در ارتباط باشیم شماره تماست رو وارد کن.
راه‌های درمان کیفوز | از تمرین تا جراحی
در مسیر درمان کیفوز یا گوژپشتی، روش‌های متنوعی وجود دارد که بسته به‌شدت قوس، سن فرد، نوع کیفوز (وضعیتی یا شوئرمن) و عوامل زمینه‌ای انتخاب می‌شوند. بسیاری از موارد، به‌ویژه در مراحل اولیه یا در میان نوجوانان، با تغییر در سبک زندگی و استفاده از تمرینات اصلاحی گوژپشتی قابل‌کنترل هستند. در موارد پیشرفته‌تر، گاهی از ابزارهای کمکی یا حتی روش‌های تهاجمی‌تر مانند جراحی استفاده می‌شود. در این بخش، به بررسی دقیق و کاربردی هر یک از راه‌های درمان قوز پشت می‌پردازیم.
تمرینات کششی و تقویتی
یکی از مؤثرترین روش‌ها برای درمان بدون جراحی کیفوز، استفاده از تمریناتی است که هم عضلات پشتی را تقویت و هم نواحی سفت و منقبض را کشش می‌دهند. این تمرینات به اصلاح قوس غیرطبیعی ستون فقرات کمک کرده و تعادل عضلانی بدن را بازمی‌گردانند. تمرکز اصلی این حرکات بر عضلات بین دو کتف، قسمت میانی پشت، عضلات سرینی و شکم است. وقتی این گروه‌های عضلانی قوی‌تر و هماهنگ‌تر شوند، وضعیت بدن در حالت نشسته و ایستاده به‌طور طبیعی بهبود می‌یابد. استفاده مداوم از این حرکات باعث کاهش پیشرفت گوژپشتی در نوجوانان و افزایش آگاهی بدن نسبت به وضعیت صحیح ستون فقرات می‌شود.
اصلاح وضعیت نشستن و راه رفتن
یکی از دلایل اصلی ایجاد کیفوز وضعیتی، نشستن و راه رفتن نادرست در طول روز است. بسیاری از افراد، به‌ویژه دانش‌آموزان و کارمندان، ساعت‌های زیادی را پشت میز در وضعیتی خمیده می‌گذرانند که باعث افزایش قوز کمر می‌شود.
برای اصلاح قوز کمر، آموزش نشستن با پشت صاف، استفاده از صندلی‌های ارگونومیک، تراز کردن مانیتور با سطح چشم و حفظ زاویه‌ی مناسب بین پا و لگن اهمیت زیادی دارد. هنگام راه رفتن نیز باید تلاش شود که شانه‌ها عقب و پایین نگه‌داشته شوند و نگاه روبه‌جلو باشد. این اصلاحات ساده می‌توانند تأثیر زیادی در درمان گوژپشتی در طول زمان داشته باشند و مانع از پیشرفت بیشتر انحنای ستون فقرات شوند.
استفاده از بریس (TLSO) در نوجوانان
در مواردی که گوژپشتی در نوجوانان به دلیل کیفوز شوئرمن باشد و قوس به بیش از ۴۵ تا ۵۵ درجه برسد، استفاده از بریس‌های مخصوص ستون فقرات توصیه می‌شود. یکی از رایج‌ترین این بریس‌ها، TLSO است که تنه‌ی بیمار را از سینه تا لگن در برمی‌گیرد و هدف آن کاهش فشار بر مهره‌ها و جلوگیری از پیشرفت انحراف ستون فقرات است.
این روش به‌ویژه در دوران رشد مؤثر است، چون بدن هنوز در حال شکل‌گیری است و استفاده‌ی مداوم از بریس می‌تواند از نیاز به عمل جراحی کیفوز در آینده پیشگیری کند. البته برای اثرگذاری بهتر، استفاده از بریس باید زیر نظر متخصص و همراه با تمرینات اصلاحی گوژپشتی انجام شود.
ماساژ، تکنیک‌های دستی، تمرینات اصلاحی
در بسیاری از موارد، کار روی بافت نرم، تکنیک‌های آزادسازی عضلات منقبض و تمرینات ویژه برای بهبود هماهنگی بین مفاصل و عضلات، نقشی کلیدی درروند درمان گوژپشتی دارد. ماساژهای تخصصی در ناحیه بین دو کتف و پشت میانی می‌توانند به بهبود جریان خون و آزادسازی تنش‌ها کمک کنند. تکنیک‌های دستی، به‌ویژه در افراد با کیفوز وضعیتی، باعث بهبود تحرک مفاصل بین مهره‌ای و افزایش دامنه حرکتی قفسه سینه می‌شود. در کنار این روش‌ها، آموزش تمریناتی برای ایجاد آگاهی بدنی، تصحیح فرم بدن و جلوگیری از برگشت وضعیت قبلی اهمیت دارد. ترکیب این روش‌ها می‌تواند بسیار مؤثرتر از تمرین یا اصلاح حالت نشستن به‌تنهایی باشد.
Wall Angel
تمرین Wall Angel یکی از تمرینات محبوب برای اصلاح قوز کمر است که با فعال‌سازی عضلات پشتی، تقویت شانه‌ها و افزایش تحرک قفسه سینه همراه است. در این حرکت، فرد پشت به دیوار می‌ایستد، پاشنه‌ها، باسن، کتف و سر باید با دیوار تماس داشته باشند. سپس بازوها به شکل حرف W بالا آورده می‌شوند و در امتداد دیوار به سمت بالا حرکت می‌کنند. تکرار این حرکت باعث بهبود کنترل وضعیتی بدن و کاهش تدریجی قوس غیرطبیعی ستون فقرات می‌شود.
Chin Tuck
حرکت Chin Tuck یا جمع‌کردن چانه برای تنظیم موقعیت سر و گردن نسبت به ستون فقرات استفاده می‌شود. در بسیاری از افراد مبتلابه گوژپشتی، سر به‌سمت جلو تمایل دارد. این تمرین با فعال‌سازی عضلات عمقی گردن، کمک می‌کند سر به محل طبیعی خود برگردد و فشار از روی قسمت فوقانی کمر برداشته شود. انجام مداوم این تمرین یکی از راه‌های مؤثر درمان بدون جراحی کیفوز به‌ویژه در موارد وضعیت نادرست سر و گردن است.
Prone Cobra
تمرین Prone Cobra یک حرکت بسیار کارآمد برای تقویت عضلات پشت، شانه‌ها و کشش عضلات سینه‌ای است. در این تمرین، فرد روی شکم می‌خوابد، بازوها کنار بدن و کف دست به سمت زمین است. سپس با انقباض عضلات پشتی، قفسه سینه از زمین بلند می‌شود درحالی‌که شانه‌ها عقب و پایین نگه‌داشته می‌شوند. این حرکت عضلاتی را که در دلیل قوز کمر نقش دارند فعال کرده و با انجام منظم آن، تراز ستون فقرات بهبود پیدا می‌کند.
Reverse Plank
حرکت Reverse Plank به تقویت عضلات پشت، سرینی و همسترینگ کمک می‌کند. این تمرین همچنین با باز کردن قفسه سینه، به بهبود وضعیت بدنی و کاهش تمایل بدن به سمت خم شدن کمک می‌کند. برخلاف پلانک معمولی که بدن را به جلو نگه می‌دارد، این حرکت با کشش جلو تنه و انقباض پشت بدن، یکی از ابزارهای عالی برای مقابله با گوژپشتی در نوجوانان و بزرگسالان است.
پیشگیری از کیفوز | عادت‌های روزانه مهم
پیشگیری همیشه ساده‌تر و مؤثرتر از درمان است. برای جلوگیری از ایجاد یا پیشرفت کیفوز، داشتن عادات درست در زندگی روزمره اهمیت بسیار زیادی دارد. بسیاری از موارد کیفوز وضعیتی قابل‌پیشگیری هستند اگر افراد نسبت به نحوه‌ی نشستن، حرکت و مراقبت از بدن خودآگاهی داشته باشند. در ادامه به مهم‌ترین نکاتی که در پیشگیری نقش دارند اشاره میکنیم:
- نحوه صحیح نشستن: داشتن نشستن صحیح یعنی رعایت زاویه‌ی مناسب بین لگن و زانو، تکیه دادن کامل کمر به پشتی صندلی و نگه‌داشتن شانه‌ها به سمت پایین و عقب. استفاده از میز و صندلی مناسب، تنظیم ارتفاع صفحه‌نمایش در سطح چشم و استراحت دادن منظم به بدن، نقش مهمی در جلوگیری از انحراف ستون فقرات دارد. نشستن نامناسب به مدت طولانی یکی از مهم‌ترین علت‌های گوژپشتی است که با اصلاح آن می‌توان از بسیاری از مشکلات آینده پیشگیری کرد.
- مراقبت از فرم بدن هنگام کار و مطالعه: هنگام کار با رایانه، مطالعه، یا استفاده از تلفن همراه، اغلب سر و شانه‌ها به سمت جلو متمایل می‌شوند. این حالت اگر به‌صورت مداوم تکرار شود، می‌تواند زمینه‌ساز دلیل قوز کمر باشد. قرار دادن کتاب یا لپ‌تاپ در ارتفاع مناسب، حفظ انحنای طبیعی کمر و اجتناب از نشستن‌های طولانی بدون حرکت از اصول مهم مراقبت از فرم بدن هستند. این عادات ساده، اما مؤثر، راهی برای پیشگیری از کیفوز در کودکان، نوجوانان و حتی بزرگسالان هستند.
- اهمیت ورزش منظم و تقویت عضلات پشت: ورزش منظم، به‌ویژه ورزش‌هایی که بر عضلات پشت و میان‌تنه تمرکز دارند، از عوامل کلیدی در درمان گوژپشتی و پیشگیری از آن محسوب می‌شود. عضلات ضعیف در ناحیه پشت باعث می‌شوند بدن نتواند حالت طبیعی خود را حفظ کند و به‌مرور به سمت جلو خم شود. تمرینات قدرتی، کششی و فعالیت‌هایی مانند یوگا یا پیلاتس کمک می‌کنند تا بدن حالت عمودی خود را حفظ کرده و اصلاح قوز کمر به‌طور طبیعی صورت گیرد.
- نقش تغذیه ) کلسیم، ویتامین D برای پیشگیری از پوکی استخوان : برای حفظ سلامت ستون فقرات، تغذیه نیز نقش مهمی دارد. مصرف کافی کلسیم و ویتامین D به‌ویژه در زنان و سالمندان، از کاهش تراکم استخوان و بروز پوکی استخوان جلوگیری می‌کند. این مسأله اهمیت زیادی دارد چون در بسیاری از موارد، کاهش استحکام مهره‌ها باعث فروپاشی آن‌ها و تشدید قوس غیرطبیعی ستون فقرات می‌شود. یک رژیم غذایی غنی از لبنیات، سبزیجات سبز تیره، مغزها و نور مناسب خورشید می‌تواند در پیشگیری از کیفوز مؤثر باشد.
سخن پایانی
کیفوز یا گوژپشتی تنها یک ناهنجاری ساختاری نیست، بلکه پیامد سبک زندگی و عادت‌هایی است که در طول زمان نادیده گرفته شده‌اند. این قوس غیرطبیعی در ستون فقرات، به‌خصوص در ناحیه پشتی، اگر به‌موقع شناسایی شود، در اغلب موارد قابل‌بهبود و کنترل است. از کیفوز وضعیتی ساده گرفته تا کیفوز شوئرمن که بیشتر در دوران رشد نوجوانی دیده می‌شود، هر نوع آن با رویکرد درست قابل مدیریت است. آنچه اهمیت دارد، تشخیص زودهنگام و پیگیری منظم برای اصلاح قوز کمر است؛ چه از طریق تمرین، چه اصلاح عادات نشستن و چه در موارد خاص، استفاده از بریس یا جراحی.
دکتر حوصله، متخصص حرکات اصلاحی و مدرس دانشگاه، بارها تأکید کرده‌اند که بسیاری از موارد گوژپشتی را می‌توان بدون جراحی، تنها با اصلاح سبک زندگی، حرکات ورزشی اصولی و تمرکز روی عضلات پشتی، کنترل و درمان کرد. ازنظر ایشان، پشت هر قامت صاف و سالم، آگاهی و پشتکار نهفته است؛ چیزی که هر فرد باکمی توجه می‌تواند در خود ایجاد کند.
ستون فقرات شما پایه‌ی ثبات کل بدن است. آن را نادیده نگیرید. با اجرای منظم تمرینات اصلاحی گوژپشتی، رعایت وضعیت بدنی درست و تغذیه‌ای مناسب، می‌توان به‌سادگی از پیشرفت قوز پشت جلوگیری کرد و به‌سمت قامتی صاف‌تر و سالم‌تر حرکت کرد. اکنون بهترین زمان برای شروع است.در صورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.
تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید
