| محل قرار گیری | ناحیه شانه |
| سر ثابت | ناحیه فوقانی و داخلی کتف |
| سر متحرک | جناق شانه به استخوان بازو |
| خون رسانی | شریان‌های سرخ روتاتور کاف (Suprascapular Artery) |
| عصب رسانی | عصب توأم شانه‌ای (Suprascapular Nerve) |
| عملکرد | مسئول انجام حرکت ابداکسیون (افزایش فاصله از خط وسط بدن) در شانه |
مقدمه
عضله دلتوئید یکی از عضلات کلیدی و مهم در ناحیه شانه انسان است که به شکل یک مثلث بزرگ بر روی سرشانه قرار دارد. این عضله به سه قسمت اصلی تقسیم می‌شود: جلویی، میانی و پشتی که هر کدام وظایف خاص خود را در حرکت بازوها ایفا می‌کنند. عضله دلتوئید نقش حیاتی در حرکات متنوعی نظیر بلندکردن بازوها، چرخاندن آن‌ها به سمت داخل و خارج، و حفظ ثبات مفصل شانه دارد.
این عضله به دلیل موقعیت مرکزی‌اش در بدن، نه‌تنها به ورزشکاران بلکه به‌تمامی افراد در انجام فعالیت‌های روزمره کمک می‌کند. شناخت دقیق این عضله و نحوه عملکرد آن، می‌تواند در جلوگیری از آسیب‌دیدگی‌ها و بهبود عملکرد ورزشی مؤثر باشد.با مقاله ی دکتر حوصله همراه ما باشید.
عضله دلتوئید چیست؟
عضله دلتوئید یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین عضلات شانه در بدن انسان است که به‌وضوح قابل‌مشاهده و لمس است. این عضله به شکل سه‌گانه‌ای سازماندهی شده است و وظیفه اصلی آن کمک به حرکات مختلف بازو و شانه است. به طور خاص، این عضله نقش کلیدی در حرکات ابداکشن (کنار بردن بازو از بدن) و همچنین حرکات چرخشی و بالابردن بازو ایفا می‌کند. عضله دلتوئید با شکل مثلثی و بزرگ خود، سطح بیرونی شانه را پوشش می‌دهد و به‌عنوان عاملی اساسی در حفظ ثبات و قدرت حرکت آرنج و شانه عمل می‌کند. در مجموع، این عضله توسط سیستم‌های مختلف عصبی و عروقی به‌خوبی پشتیبانی می‌شود که موجب تسهیل عملکرد آن می‌شود.
محل قرارگیری عضله دلتوئید
عضله دلتوئید در ناحیهٔ شانه قرار دارد و به طور خاص در ناحیهٔ فوقانی بازو قرار می‌گیرد. این عضله از بالای بازو شروع می‌شود و تا استخوان کلاویولا (ترقوه) و همچنین استخوان اسکنای (شانه) ادامه می‌یابد. در واقع، این عضله به‌عنوان پوشش عضلانی شانه عمل می‌کند و یک ساختار سه‌گانه را تشکیل می‌دهد که شامل سه قسمت است: بخشی جلویی که به جلو و بالا حرکت می‌کند، بخشی جانبی که نقش اساسی در ابداکشن ایفا می‌کند و بخشی پشتی که به حرکات چرخشی کمک می‌کند.
این ترتیب عضله موجب می‌شود که این عضله به‌عنوان یک محرک کلیدی در حرکات مختلف بازو و شانه ایفا کند. همچنین، به دلیل موقعیت استراتژیک آن، این عضله در مواجهه با آسیب‌های شانه بسیار حساس است و بررسی آن تداوم عملکرد صحیح ناحیهٔ شانه را تضمین می‌کند.
بررسی سر ثابت عضله دلتوئید
سر ثابت عضله دلتوئید که به‌اصطلاح «سر کلاویولار» نامیده می‌شود، از انتهای داخلی استخوان کلاویولا سرچشمه می‌گیرد. این بخش از این عضله عمدتاً به حرکات جلو و بالای بازو کمک می‌کند و در واقع وظیفهٔ آن ایجاد حرکات ابداکشن و چرخش داخلی بازو است. سر ثابت به نرم‌ترین و دقیق‌ترین شکل ممکن با استخوان‌های دیگر شانه مرتبط می‌شود و از این طریق قدرت و ثبات لازم را برای حرکات بازو فراهم می‌آورد.
این بخش از عضله دلتوئید همچنین باعث افزایش بعد حرکتی شانه می‌شود و هنگامی که تحت‌فشار قرار می‌گیرد، می‌تواند به طور قابل‌توجهی به دامنه حرکتی اضافه کند. ازآنجاکه سر ثابت به حرکات اولیه بازو وابسته است، آسیب یا التهاب در این ناحیه ممکن است به محدودیت‌های حرکتی قابل‌توجهی منجر شود.
بررسی سر متحرک عضله دلتوئید
سر متحرک عضله دلتوئید که به آن سر اکسترنال یا سر پشتی نیز گفته می‌شود، از ناحیهٔ خلفی شانه آغاز می‌شود و به استخوان آکرومیون متصل می‌شود. این بخش از دلتوئید در انجام حرکات ابداکشن، ازبین‌بردن جاذبه و همچنین چرخش خارجی بازو نقش‌برجسته‌ای ایفا می‌کند. سر متحرک به دلیل موقعیت خود در ناحیهٔ پشت شانه، به نحو مؤثری در حرکات گوناگون شانه و بازو مشارکت دارد. این بخش از عضله دلتوئید به‌ویژه در فعالیت‌هایی نظیر پرتاب‌کردن و کشیدن بازو به سمت عقب به طور قابل‌توجهی مؤثر است.
عموماً، سر متحرک توانایی انعطاف‌پذیری و قدرت خود را به نحوی ترکیبی از حرکات پیوسته و متنوع حفظ می‌کند که این باتوجه‌به ساختار عضلانی و بافت هم‌بند اطراف آن امکان‌پذیر است. به همین دلیل، تقویت و حفظ سلامت این بخش از دلتوئید برای عملکرد عمومی شانه و استفاده بهینه در فعالیت‌های روزمره امری ضروری است.
سیستم عصب‌رسانی دلتوئید
سیستم عصب‌رسانی عضله دلتوئید عمدتاً از طریق عصب آکس یافته (Axillary Nerve) انجام می‌شود. این عصب از شبکهٔ عصبی بازویی (Brachial Plexus) منشأ می‌گیرد و به طور خاص عصب‌رسانی سر متحرک این عضله را بر عهده دارد. عصب آکس یافته پس از عبور از ناحیهٔ شانه، به سمت جانب بیرونی و فوقانی بازو روانه می‌شود و توانایی انتقال پیام‌های حرکتی از سیستم عصبی مرکزی به عضله دلتوئید را فراهم می‌آورد.
این سیستم عصب‌رسانی نه‌تنها به حرکات دلتوئید کمک می‌کند؛ بلکه در حس عمیق و حسی به ناحیهٔ شانه نیز نقش دارد. بدین ترتیب، هر گونه آسیب به عصب آکس یافته می‌تواند به طور مستقیم بر توانایی عملکرد و حرکت این عضله تأثیر بگذارد.
سیستم خون‌رسانی دلتوئید
سیستم خون‌رسانی به عضله دلتوئید از طریق شریان دلتوئید (Deltoid Artery) تأمین می‌شود که عمدتاً از شریان سوب‌کلاوین و شریان براکیال منشعب می‌گردد. این شریان‌ها خون غنی از اکسیژن و مواد مغذی را به عضله دلتوئید منتقل می‌کنند و از این طریق به حفظ سلامت و کارایی این عضله کمک می‌نمایند. شریان دلتوئید به دو شاخهٔ عمده تقسیم می‌شود که به نقاط مختلف این عضله خون‌رسانی می‌کنند.
جریان خون مطلوب به این عضله سبب می‌شود تا نه‌تنها قدرت و استقامت آن افزایش یابد، بلکه روند بازیابی و ترمیم بافت آن نیز تسریع یابد. در مواقعی که خون‌رسانی به این ناحیه مختل شود، ممکن است فرد قادر به انجام حرکات حرکتی مناسب نگردد و در نتیجه آسیب‌های نتایج منفی بر روی کارایی این عضله و شانه ایجاد کند؛ لذا، پایش سیستم خون‌رسانی به عضله دلتوئید از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
عملکرد عضله دلتوئید از نظر آناتومی
عضله دلتوئید یکی از عضلات کلیدی و بزرگ در ناحیه شانه است که به شکل مثلثی از بالای استخوان بازو آغاز و به استخوان ترقوه و استخوان کتف متصل می‌شود. این عضله به‌طورکلی به سه بخش تقسیم می‌گردد: بخش قدامی، میانه و خلفی. هر یک از این بخش‌ها وظیفه خاصی را در حرکات شانه ایفا می‌کنند.
بخش قدامی کمک به جلو بردن بازو، بخش میانه مسئول بالابردن بازو به سمت جانبی و بخش خلفی وظیفه عقب بردن بازو را بر عهده دارد. همچنین، عضله دلتوئید با تثبیت مفصل شانه، نقش حیاتی در حرکت صحیح و جلوگیری از آسیب به ساختارهای دیگر این ناحیه دارد. این عضله به طور خاص در حرکات قدرتی مانند بلندکردن اشیاء و ورزش‌های مرتبط با عضلات بالاتنه مشارکت دارد.
همچنین، اهمیت این عضله در حفظ ثبات و کارایی حرکت شانه در فعالیت‌های روزمره و ورزشی غیرقابل‌انکار است. به‌علاوه، این عضله به‌عنوان یکی از عضلات اصلی در بسیاری از تمرینات ورزشی و حرکات قدرتی، هدف‌گذاری می‌شود تا عملکرد بهینه شانه فراهم گردد.
عملکرد عضله دلتوئید از نظر بیومکانیک
از منظر بیومکانیک، عضله دلتوئید نقش محور و اصلی در حرکات شانه را ایفا می‌کند. این عضله به‌عنوان یک اهرم عمل می‌کند، به‌طوری‌که با انقباض خود، آزادانه قابلیت حرکتی بازو را افزایش می‌دهد. با توجه به ساختار آناتومیکی این عضله، دلتوئید به سه خط عمل منحصربه‌فرد تقسیم می‌شود که هر یک در حرکات مختلف بازو نقش دارند. انقباض بخش قدامی عضله دلتوئید باعث چرخش داخلی و پیشروی بازو می‌شود، درحالی‌که بخش میانه در حرکات عمودی و جانبی بازو بسیار مؤثر است.
از سوی دیگر، انقباض بخش خلفی به عقب برگرداندن بازو کمک می‌کند. مخصوصاً در حین حرکات ترکیبی همچون پرتاب و بلندکردن، این عضله با سایر عضلات شانه و قدرتمند تقویت می‌شود.
آسیب‌های عضله دلتوئید
آسیب‌های عضله دلتوئید می‌تواند به تبعات ناشی از عدم تعادل، فشار مضاعف و تکرار حرکات مشابه مربوط شود. این آسیب‌ها معمولاً در ورزشکاران و افرادی که به طور مداوم به اجرای حرکات قدرتی در ناحیه شانه مشغول‌اند، مشاهده می‌شود. در درجه اول، آسیب‌های مرتبط با این عضله می‌توانند به شکل کشیدگی‌های عضلانی، پارگی‌های جزئی الیاف عضلانی و حتی التهاب تاندونی ظاهر شوند.
علائم این آسیب‌ها شامل درد، تورم و کاهش دامنه حرکتی ناحیه شانه است. به‌علاوه، وجود اختلالات گشتاور و ضعف عضلانی می‌تواند به بروز آسیب‌های این عضله منجر گردد. بررسی‌های بالینی نشان می‌دهند که تغییرات زاویه‌ای در حرکت شانه و عدم تناسب در استفاده از دلتوئید بالغ بر دیگر عضلات موجب بروز آسیب می‌شوند.
دلایل بروز آسیب‌های دلتوئید
دلایل مختلفی می‌توانند موجب بروز آسیب‌های عضله دلتوئید شوند که شامل عوامل داخلی و خارجی هستند. یکی از مهم‌ترین عوامل، عدم تناسب در تمرینات ورزشی است. وقتی افراد به طور مکرر حرکات سنگین را بدون رعایت تکنیک مناسب انجام می‌دهند، بار اضافی بر روی این عضله وارد می‌شود و خطر آسیب را افزایش می‌دهد. عوامل دیگر شامل ضعف عضلات پشتیبان شانه، مانند عضله گرد بزرگ و تحتانی، است که نقش مهمی در پایداری نواحی شانه دارند. همچنین، نقص در گرم‌کردن و کشش قبل از تمرین می‌تواند منجر به تنش ناخواسته در این عضله شود.
علاوه بر این، اختلالات آناتومیکی همچون ناهنجاری‌های ساختاری شانه و ضعیف‌بودن تاندون‌های مرتبط نیز می‌توانند ریسک آسیب را افزایش دهند. همچنین، سن و شرایط جسمانی فرد تأثیر زیادی بر ظرفیت تحمل این عضله دارد و موجب می‌شود که آسیب‌ها در افراد مسن‌تر به‌راحتی رخ دهد. به همین دلیل، شناخت دقیق عوامل خطر و اقدام برای تقویت و پیشگیری از آسیب‌های احتمالی ضروری است.
بهترین حرکات برای تقویت عضله دلتوئید
برای تقویت عضله دلتوئید، چندین حرکت ورزشی وجود دارد که به بهترین شکل ممکن این عضله را هدف قرار می‌دهند. یکی از حرکات کلیدی، پرس شانه است که با استفاده از دمبل یا میله انجام می‌شود. این حرکت به طور هم‌زمان بخش‌های مختلف این عضله را تقویت می‌کند. حرکات دیگری مانند بالابردن جانبی (Lateral Raises) نیز، به‌خصوص در تقویت بخش میانه دلتوئید مؤثر بوده و علاوه بر افزایش حجم، دامنه حرکتی این بخش را بهبود می‌بخشد.
استفاده از حرکات کشش نیز به حفظ انعطاف‌پذیری و قدرت این عضله کمک می‌کند. به‌علاوه، حرکت راه‌رفتن روی دست‌ها (Handstand Walks) می‌تواند به تقویت تعادل و قدرت عضله دلتوئید کمک نماید و چالش‌های جدیدی را در تمرینات شانه‌ای ایجاد کند.
جمع‌بندی
عضله دلتوئید یکی از عضلات کلیدی و بزرگ در ناحیه شانه است که به شکل مثلثی و به‌عنوان پوششی برای عضلات زیرین عمل می‌کند. این عضله به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود: جلویی، میانی و پشتی که هر یک نقش خاصی در حرکات شانه ایفا می‌کنند. این عضله عمدتاً مسئول حرکات ابداکسیون، فلکسیون و اکستنشن شانه است. همچنین، این عضله در تثبیت و پایداری مفصل شانه نقش حائز اهمیتی دارد. تقویت و توسعه این عضله از طریق تمرینات مناسب می‌تواند به بهبود عملکرد ورزشی و جلوگیری از آسیب‌های احتمالی کمک کند.در صورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.
منایع:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537056/
https://www.kenhub.com/en/library/anatomy/the-deltoid-muscle
https://teachmeanatomy.info/encyclopaedia/d/deltoid/
https://www.getbodysmart.com/shoulder-muscles/deltoid-muscle-anterior-middle-heads/
تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید
