تشخیص اسکولیوز، یک عارضه پیچیده است که با انحنای جانبی غیرطبیعی ستون فقرات مشخص می‌شود. این انحنا می‌تواند در هر قسمتی از ستون فقرات رخ دهد، اما اغلب در ناحیه قفسه سینه (توراسیک) یا کمر (لومبار) مشاهده می‌شود. در حالت ایده‌آل، ستون فقرات باید در یک خط مستقیم از پشت دیده شود. هنگامی که فرد به اسکولیوز مبتلا می‌شود، ستون فقرات به شکل C یا S منحرف می‌شود.
درحالی‌که برخی موارد اسکولیوز خفیف هستند و نیاز به درمان ندارند، موارد شدیدتر می‌توانند منجر به درد، محدودیت حرکتی، مشکلات تنفسی و حتی آسیب به اندام‌های داخلی شوند. به همین دلیل، تشخیص زودهنگام اسکولیوز از اهمیت بالایی برخوردار است. در ادامه این مقاله از سایت دکتر حوصله با بررسی اسکولیوز و اهمیت تشخیص آن همراه ما باشید.
اسکولیوز چیست و چرا تشخیص زودهنگام آن اهمیت دارد؟
اسکولیوز به انحنای جانبی غیرطبیعی ستون فقرات اطلاق می‌شود. این انحنا می‌تواند به شکل “C” یا “S” باشد و درجات مختلفی از شدت داشته باشد. اگر تشخیص اسکولیوز به‌موقع نباشد، به مرور زمان پیشرفت می‌کند. پیشرفت انحنا می‌تواند منجر به درد مزمن، عدم تقارن بدن، مشکلات تنفسی و قلبی، و کاهش کیفیت زندگی شود. در موارد شدید، ممکن است جراحی برای اصلاح انحنا ضروری باشد.
اهمیت تشخیص زودهنگام اسکولیوز، به‌ویژه در سن رشد، بسیار بالاست. در این دوران، استخوان‌ها هنوز در حال رشد هستند و قابلیت انعطاف بیشتری دارند. این بدان معناست که مداخلات درمانی، مانند بریس‌بندی، در این سنین می‌تواند مؤثرتر باشد و از پیشرفت انحنا جلوگیری کند. تشخیص اسکولیوز همچنین به پزشکان این امکان را می‌دهد تا روند پیشرفت اسکولیوز را به‌دقت زیر نظر داشته باشند و در صورت لزوم، درمان مناسب را به‌موقع آغاز کنند.
معاینه بالینی برای تشخیص اسکولیوز چگونه انجام می‌شود؟
معاینه بالینی، اولین قدم در تشخیص اسکولیوز به شمار می‌رود. این معاینه می‌تواند توسط پزشک، متخصص ستون فقرات، فیزیوتراپیست، یا حتی مربی ورزشی انجام شود. هدف از معاینه بالینی، شناسایی علائم و نشانه‌های احتمالی اسکولیوز و تعیین نیاز به تصویربرداری بیشتر است.
بررسی وضعیت ایستادن و تقارن بدن
یکی از مهم‌ترین بخش‌های معاینه بالینی، بررسی وضعیت ایستادن و تقارن بدن است. در این مرحله، معاینه‌کننده به دنبال علائم زیر می‌گردد:
- تفاوت ارتفاع شانه‌ها: یکی از شانه‌ها ممکن است بالاتر از دیگری باشد.
- برآمدگی پشت: یک طرف قفسه سینه یا کمر ممکن است برجسته‌تر از طرف دیگر باشد.
- چرخش لگن: لگن ممکن است به یک طرف چرخیده باشد.
- تفاوت خط لباس: خط کمر یا خط باسن ممکن است در دو طرف بدن نامتقارن باشد.
- فاصله غیریکسان بازو از بدن: فاصله بین بازوها و بدن در هر دو طرف ممکن است متفاوت باشد.
این موارد، همگی می‌توانند نشانه‌هایی از وجود اسکولیوز باشند. مهم است که این علائم به‌دقت موردبررسی قرار گیرند و با سایر علائم بالینی و یافته‌های تصویربرداری مقایسه شوند.
تست خم‌شدن به جلو (Adams Forward Bend Test)
تست خم‌شدن به جلو یا تست آدامز، یک روش ساده و غیرتهاجمی است که می‌تواند در مدارس، خانه‌ها، یا مراکز درمانی برای غربالگری اسکولیوز مورداستفاده قرار گیرد. این تست به این صورت انجام می‌شود:
- فرد موردنظر باید با پاهای جفت و بازوهای آویزان بایستد.
- سپس، از او خواسته می‌شود که به‌آرامی به جلو خم شود، به‌طوری‌که کمرش صاف باشد و دست‌هایش به سمت زمین آویزان شوند.
- معاینه‌کننده در این حالت، از پشت به ستون فقرات فرد نگاه می‌کند.
وجود برجستگی در یک طرف ستون فقرات در هنگام خم‌شدن به جلو، نشانه احتمالی اسکولیوز است. این برجستگی نشان می‌دهد که یک طرف ستون فقرات بیشتر از طرف دیگر چرخیده است. لازم به ذکر است که مثبت‌بودن تست آدامز لزوماً به معنای ابتلا به اسکولیوز نیست و نیاز به بررسی‌های بیشتر دارد.
معاینه دامنه حرکتی و درد در لمس
در بزرگسالان، معاینه دامنه حرکتی و بررسی نقاط دردناک نیز اهمیت دارد. محدودیت در دامنه حرکتی ستون فقرات، به‌ویژه در حرکات چرخشی و خم‌شدن به طرفین، می‌تواند نشانه‌ای از اسکولیوز باشد. همچنین، وجود نقاط حساس به لمس در امتداد ستون فقرات نشان‌دهنده التهاب یا آسیب به عضلات و رباط‌های اطراف ستون فقرات خواهد بود. این معاینات به پزشک کمک می‌کنند تا شدت اسکولیوز و میزان تأثیر آن بر عملکرد ستون فقرات را ارزیابی کند.
چه زمانی نیاز به تصویربرداری داریم؟
معاینه بالینی تنها می‌تواند احتمال وجود اسکولیوز را نشان دهد. برای تشخیص قطعی و دقیق اسکولیوز، نیاز به تصویربرداری با اشعه ایکس (X-Ray) است. تصویربرداری با اشعه ایکس به پزشک اجازه می‌دهد تا انحنای ستون فقرات را به طور دقیق مشاهده کند، زاویه انحنا را اندازه‌گیری نموده، و هرگونه ناهنجاری در ساختار استخوان‌ها را شناسایی کند. معمولاً از یک عکس ایستاده از کل ستون فقرات (از گردن تا لگن) برای این منظور استفاده می‌شود.
مشاوره و ارزیابی رایگان
برای اینکه بتونیم بهتر باهم در ارتباط باشیم شماره تماست رو وارد کن.
عکس X‑Ray در اسکولیوز چه چیزی را نشان می‌دهد؟
در تصویربرداری با اشعه ایکس برای اسکولیوز، معمولاً از یک نمای خلفی قدامی (PA) ایستاده از کل ستون فقرات استفاده می‌شود. در برخی موارد، ممکن است از نمای جانبی (Lateral) نیز استفاده شود. هدف از این تصویربرداری، بررسی کل ستون فقرات از گردن تا لگن است.
در طول تصویربرداری، بیمار به‌صورت ایستاده قرار می‌گیرد تا وزن بدن بر روی ستون فقرات اعمال شود و انحنای آن به طور دقیق‌تر مشخص شود. گاهی اوقات، برای صاف‌کردن لگن و به‌دست‌آوردن اندازه‌گیری دقیق‌تر، از یک بلوک زیر یکی از پاها استفاده می‌شود.
عکس رادیوگرافی به پزشک امکان می‌دهد تا موارد زیر را ارزیابی کند:
- وجود انحنای جانبی در ستون فقرات: این انحنا به‌صورت یک خط منحنی در ستون فقرات قابل‌مشاهده است.
- زاویه Cobb: این زاویه، شاخص اصلی برای تعیین شدت اسکولیوز است. زاویه Cobb با کشیدن خطوطی در امتداد بالای مهره بالایی و پایین مهره پایینی در انحنا و سپس رسم خطوط عمود بر این خطوط محاسبه می‌شود. زاویه بین این خطوط عمود، زاویه Cobb است.
- چرخش مهره‌ها: مهره‌ها ممکن است در طول انحنا چرخیده باشند.
- ناهنجاری‌های استخوانی: ممکن است ناهنجاری‌هایی در شکل یا ساختار مهره‌ها وجود داشته باشد.
زاویه Cobb به شرح زیر تفسیر می‌شود:
- کمتر از 10 درجه: طبیعی یا اسکولیوز خفیف
- 10-25 درجه: اسکولیوز خفیف
- 25-40 درجه: اسکولیوز متوسط
- بیشتر از 40 درجه: اسکولیوز شدید
زاویه Cobb چیست و چگونه اسکولیوز با آن اندازه‌گیری می‌شود؟
زاویه Cobb یک اندازه‌گیری استاندارد است که برای تعیین میزان انحنای ستون فقرات در اسکولیوز استفاده می‌شود. این زاویه بر اساس عکس X-ray ستون فقرات محاسبه می‌شود و به پزشکان کمک می‌کند تا شدت اسکولیوز را ارزیابی کرده و تصمیمات درمانی مناسب را اتخاذ کنند.
تعریف زاویه Cobb
زاویه Cobb، زاویه‌ای است که بین دو خط کشیده شده از مهره‌های انتهایی فوقانی و تحتانی انحنای اصلی ستون فقرات تشکیل می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، برای تعیین زاویه Cobb، ابتدا باید مهره‌هایی را که بیشترین انحراف را در بالای و پایین انحنای اصلی دارند، شناسایی کرد. سپس، یک خط در امتداد صفحه فوقانی مهره فوقانی و یک خط در امتداد صفحه تحتانی مهره تحتانی کشیده می‌شود. زاویه‌ای که بین این دو خط تشکیل می‌شود، زاویه Cobb است.
مراحل محاسبه زاویه Cobb (به زبان ساده):
- تهیه عکس X-ray: ابتدا باید یک عکس X-ray از ستون فقرات تهیه شود.
- شناسایی مهره‌های انتهایی: مهره‌های بالایی و پایینی انحنای اصلی ستون فقرات که بیشترین انحراف را دارند، شناسایی می‌شوند.
- رسم خطوط: یک خط در امتداد صفحه فوقانی مهره فوقانی و یک خط در امتداد صفحه تحتانی مهره تحتانی کشیده می‌شود.
- اندازه‌گیری زاویه: زاویه‌ای که بین این دو خط تشکیل می‌شود، اندازه‌گیری می‌شود. این زاویه، زاویه Cobb است.
چه زاویه‌ای اسکولیوز محسوب می‌شود؟
بر اساس زاویه Cobb، اسکولیوز به درجات مختلفی طبقه‌بندی می‌شود:
- کمتر از 10 درجه: طبیعی یا بدون مداخله. در این حالت، انحنای ستون فقرات در محدوده طبیعی قرار دارد و نیازی به درمان خاصی نیست.
- بین 10 تا 25 درجه: اسکولیوز خفیف. این نوع اسکولیوز معمولاً نیاز به پیگیری دارد و ممکن است در صورت پیشرفت، نیاز به درمان‌های محافظه‌کارانه مانند فیزیوتراپی داشته باشد.
- بین 25 تا 45 درجه: قابل پیگیری با بریس. در این حالت، استفاده از بریس برای جلوگیری از پیشرفت انحنا توصیه می‌شود. بریس با وارد کردن فشار به ستون فقرات، به اصلاح انحنا کمک می‌کند.
- بالای 45-50 درجه: ممکنه نیاز به جراحی داشته باشه. در این حالت، جراحی ممکن است برای اصلاح انحنا و جلوگیری از عوارض جدی‌تر ضروری باشد.
چه کسی زاویه Cobb را محاسبه می‌کند؟
محاسبه زاویه Cobb معمولاً توسط رادیولوژیست یا متخصص ارتوپد انجام می‌شود. این متخصصان از نرم‌افزارهای خاصی برای اندازه‌گیری دقیق زاویه Cobb استفاده می‌کنند. این نرم‌افزارها با استفاده از الگوریتم‌های خاص، به شناسایی مهره‌های انتهایی و رسم خطوط کمک می‌کنند و در نتیجه، اندازه‌گیری دقیق‌تری از زاویه Cobb ارائه می‌دهند.
آیا عکس ساده کفایت می‌کند یا باید MRI هم انجام شود؟
عکس ساده (X-ray) پایه اصلی تشخیص و پیگیری اسکولیوز است. این عکس به پزشک اجازه می‌دهد تا انحنای ستون فقرات را ببیند، زاویه Cobb را اندازه‌گیری کند و ساختار استخوانی ستون فقرات را ارزیابی کند.
MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) معمولاً فقط در صورت وجود علائم عصبی (مانند بی‌حسی، ضعف یا درد در پاها) یا درد شدید توصیه می‌شود. MRI می‌تواند تصاویر دقیقی از بافت‌های نرم ستون فقرات (مانند نخاع، دیسک‌ها و رباط‌ها) ارائه دهد و به تشخیص هر گونه ناهنجاری که ممکن است باعث ایجاد علائم عصبی یا درد شود، کمک کند. به‌عنوان‌مثال، MRI می‌تواند وجود تومور، کیست یا فشار بر نخاع را نشان دهد.
پیگیری و ارزیابی مجدد اسکولیوز چگونه انجام می‌شود؟
پیگیری و ارزیابی مجدد اسکولیوز برای نظارت بر پیشرفت انحنا و تعیین اثربخشی درمان بسیار مهم است. کودکان در سن رشد باید هر 4 تا 6 ماه یکبار بررسی مجدد شوند تا زاویه Cobb در طول زمان مقایسه شود. این پیگیری‌ها به پزشک کمک می‌کند تا تصمیمات درمانی مناسب را بر اساس پیشرفت انحنا اتخاذ کند.
| سن بیمار | شدت اسکولیوز (زاویه Cobb) | فرکانس پیگیری | اقدامات احتمالی |
| کودکان در سن رشد | کمتر از 20 درجه | هر 6 ماه | معاینه بالینی، عکس X-ray در صورت نیاز |
| کودکان در سن رشد | بین 20 تا 40 درجه | هر 4 ماه | معاینه بالینی، عکس X-ray، احتمالاً استفاده از بریس |
| کودکان در سن رشد | بالای 40 درجه | هر 3 ماه | معاینه بالینی، عکس X-ray، بررسی نیاز به جراحی |
| بزرگسالان | هر شدتی | سالانه | معاینه بالینی، عکس X-ray در صورت بروز علائم جدید |
توجه: این جدول فقط یک راهنمای کلی است و برنامه پیگیری واقعی باید توسط پزشک بر اساس شرایط خاص هر بیمار تعیین شود.
نتیجه‌گیری
تشخیص اسکولیوز یک فرایند چندمرحله‌ای بوده که از معاینه بالینی آغاز می‌شود و در صورت لزوم، با تصویربرداری با اشعه ایکس ادامه می‌یابد. تشخیص زودهنگام اسکولیوز، به‌ویژه در دوران رشد، از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند از پیشرفت انحنا و بروز عوارض جدی جلوگیری کند. معاینه بالینی شامل بررسی وضعیت ایستادن، تست خم‌شدن به جلو، و ارزیابی دامنه حرکتی خواهد بود.
تصویربرداری با اشعه ایکس، به پزشک اجازه می‌دهد تا انحنای ستون فقرات را به طور دقیق مشاهده کند، زاویه انحنا (زاویه Cobb) را اندازه‌گیری کرده و هرگونه ناهنجاری در ساختار استخوان‌ها را شناسایی کند. با تشخیص به‌موقع و درمان مناسب، می‌توان از پیشرفت اسکولیوز جلوگیری کرد و کیفیت زندگی افراد مبتلا را بهبود بخشید.درصورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.
سؤالات متداول درباره تشخیص اسکولیوز
چطور بفهمم کودک من اسکولیوز دارد؟
به دنبال نشانه‌های فیزیکی اسکولیوز باشید، از جمله عدم تقارن شانه‌ها، عدم تقارن لگن، ناهمواری کمر و چرخش تنه. اگر نگران هستید، با پزشک کودک خود مشورت کنید.
آیا فقط با نگاه‌کردن می‌شود اسکولیوز را تشخیص داد؟
در برخی موارد، اسکولیوز خفیف ممکن است با نگاه‌کردن قابل‌تشخیص نباشد. بااین‌حال، اسکولیوز شدیدتر معمولاً با نشانه‌های فیزیکی قابل‌مشاهده است.
زاویه Cobb چطور محاسبه می‌شود؟
زاویه Cobb بر اساس عکس X-ray ستون فقرات محاسبه می‌شود و نشان‌دهنده میزان انحنای ستون فقرات است.
اسکولیوز بدون عکس قابل‌تشخیص است؟
معاینه بالینی و تست آدامز می‌توانند به تشخیص اولیه اسکولیوز کمک کنند، اما برای تأیید تشخیص و تعیین شدت انحنا، نیاز به انجام عکس X-ray است.
تفاوت عکس ساده با MRI در تشخیص اسکولیوز چیست؟
عکس ساده X-ray برای تشخیص و پیگیری اسکولیوز کافی است. MRI معمولاً فقط در صورت وجود علائم عصبی یا درد شدید توصیه می‌شود. MRI می‌تواند تصاویر دقیقی از بافت‌های نرم ستون فقرات ارائه دهد و به تشخیص هر گونه ناهنجاری که ممکن است باعث ایجاد علائم عصبی یا درد شود، کمک کند.
تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید
