| محل قرار گیری | ساعد |
| سر ثابت | استخوان اپیفیز |
| سر متحرک | استخوان مچ |
| خون رسانی | شریان رادیال و اولنار |
| عصب رسانی | عصب مدین و اولنار |
| عملکرد | خم کردن مچ و انگشتان |
مقدمه
عضلات فلکسور مچ (Flexor Muscles) مسئول حرکت‌های مختلف در ناحیه مچ دست هستند که نقش اساسی در انجام فعالیت‌های روزمره دارند. در این مقاله به بررسی جزئیات مربوط به عضلات فلکسور مچ پرداخته می‌شود. ابتدا، محل قرارگیری و ویژگی‌های آناتومیکی این عضلات بررسی خواهد شد، سپس به سیستم عصب‌رسانی و خون‌رسانی آنها پرداخته می‌شود. علاوه بر این، آسیب‌های شایع و دلایل بروز آنها، همچنین بهترین تمرینات برای تقویت عضلات فلکسور مچ نیز در ادامه موردبررسی قرار خواهند گرفت.در این مطلب از سایت دکتر حوصله به بررسی معرفی عضلات فلکسور مچ خواهیم پرداخت.
عضلات فلکسور مچ چیست؟
عضلات فلکسور مچ دست گروهی از عضلات ساعد هستند که وظیفه خم کردن مچ به سمت کف دست را بر عهده‌دارند. این عضلات در بخش قدامی ساعد قرار دارند و به‌وسیله تاندون‌هایی به استخوان‌های مچ و انگشتان متصل می‌شوند. عضلات اصلی این گروه شامل فلکسور کارپی رادیالیس، فلکسور کارپی اولناریس، فلکسور سطحی انگشتان و فلکسور عمقی انگشتان هستند که علاوه بر خم کردن مچ، نقش مهمی در کنترل حرکات انگشتان نیز ایفا می‌کنند.
این عضلات توسط عصب مدین و اولنار عصب‌دهی می‌شوند که مسئول تحریک انقباض آنها و کنترل دقیق حرکات مچ و انگشتان هستند. خون‌رسانی این عضلات عمدتاً از طریق شریان‌های رادیال و اولنار انجام می‌شود که اکسیژن و مواد مغذی لازم را به بافت‌های عضلانی می‌رسانند. عملکرد صحیح این عضلات در فعالیت‌های روزمره مانند نوشتن، تایپ کردن و گرفتن اشیاء بسیار حیاتی است و هرگونه ضعف یا آسیب در این ناحیه می‌تواند عملکرد حرکتی دست را مختل کند.
آسیب‌های عضلات فلکسور مچ می‌توانند در اثر استفاده بیش‌ازحد، حرکات تکراری یا ضربه مستقیم ایجاد شوند. این مشکلات ممکن است باعث کاهش دامنه حرکتی و ضعف در قدرت گرفتن اشیاء شوند. برای جلوگیری از این مشکلات، انجام حرکات کششی و تمرینات تقویتی اهمیت زیادی دارد.
محل قرارگیری عضلات فلکسور مچ
عضلات فلکسور مچ در بخش قدامی (جلویی) ساعد قرار دارند و از سمت داخلی آرنج آغازشده و تا استخوان‌های مچ و انگشتان امتداد می‌یابند. این عضلات در زیرپوست و لایه‌های دیگر عضلات ساعد جای گرفته‌اند و به‌وسیله یک نیام (فاسیای عمقی) پوشانده شده‌اند که به حفظ ساختار و عملکرد آنها کمک می‌کند. این گروه از عضلات در کنار عضلات اکستانسور (بازکننده) قرار دارند که در قسمت پشتی ساعد مستقر هستند و در حرکات مخالف عمل می‌کنند.
بیشتر این عضلات از اپی‌کندیل داخلی استخوان بازو (مدیال اپی‌کندیل هومروس) به‌عنوان نقطه اتصال اولیه منشأ می‌گیرند و در امتداد ساعد به سمت پایین حرکت می‌کنند. برخی از آنها مانند فلکسور سطحی انگشتان به استخوان‌های میانی انگشتان متصل شده، درحالی‌که عضلاتی مانند فلکسور عمقی انگشتان تا نوک انگشتان امتداد دارند. عضلات فلکسور کارپی رادیالیس و اولناریس به ترتیب در سمت خارجی و داخلی مچ دست قرارگرفته و به استخوان‌های متاکارپال اتصال دارند.
این عضلات نقش مهمی در حرکات ظریف و کنترل دقیق انگشتان ایفا می‌کنند. ساختار و محل قرارگیری آنها باعث می‌شود در حرکات مچ، انگشتان و حتی آرنج نیز نقش داشته باشند. در فعالیت‌هایی مانند گرفتن اشیاء، تایپ کردن، نواختن سازهای موسیقی و انجام حرکات تکراری، این عضلات تحت‌فشار قرار می‌گیرند. به دلیل موقعیت آناتومیکی خاص خود، این عضلات مستعد آسیب‌های ناشی از فشار و حرکات مداوم هستند که می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند التهاب تاندون‌ها و ناراحتی مزمن در ناحیه ساعد شود.
بررسی سر ثابت عضلات فلکسور مچ
سر ثابت عضلات فلکسور مچ، محل ابتدایی اتصال این عضلات به ساختارهای استخوانی ساعد و بازو است که نقش مهمی در تأمین استحکام و عملکرد آنها دارد. بیشتر عضلات فلکسور از اپی‌کندیل داخلی استخوان بازو (Medial Epicondyle of Humerus) منشأ می‌گیرند که برجستگی کوچکی در انتهای داخلی استخوان بازو است. این نقطه اتصال به‌عنوان یک لنگرگاه عمل می‌کند که اجازه می‌دهد عضلات نیروی لازم برای خم کردن مچ و انگشتان را تولید کنند. این اتصال محکم توسط رباط‌ها و نیام‌های مختلف تثبیت‌شده تا فشارهای ناشی از انقباض عضلات را تحمل کند.
برخی از عضلات فلکسور علاوه بر اپی‌کندیل داخلی، از ساختارهای دیگری نیز منشأ می‌گیرند. به‌عنوان‌مثال، فلکسور کارپی اولناریس علاوه بر اپی‌کندیل داخلی، از اولنا (استخوان زند زیرین) و فاشیای ساعد نیز منشأ می‌گیرد که به آن کمک می‌کند تا حرکات دقیق‌تری در ناحیه مچ ایجاد کند. همچنین، عضله فلکسور عمقی انگشتان از قسمت بالایی استخوان اولنا و غشای بین استخوانی ساعد منشأ می‌گیرد که به آن اجازه می‌دهد تا بر روی مفاصل انگشتان نیز تأثیر بگذارد. این تنوع در نقاط اتصال باعث شده که هر عضله بتواند حرکت‌های خاصی را در کنار سایر عضلات انجام دهد.
بررسی سر متحرک عضلات فلکسور مچ
سر متحرک عضلات فلکسور مچ به نقاطی در استخوان‌های مچ و انگشتان متصل است که هنگام انقباض عضلات باعث ایجاد حرکت در مچ و انگشتان دست می‌شوند. هر عضله بسته به عملکرد خود، سر متحرک متفاوتی دارد. به‌عنوان‌مثال، فلکسور کارپی رادیالیس در پایه استخوان‌های متاکارپ دوم و سوم قرار دارد که هنگام انقباض، مچ را به سمت کف دست و خارج خم می‌کند. در مقابل، فلکسور کارپی اولناریس در استخوان پیسی‌فرم و همیت قرارگرفته که به خم شدن مچ به سمت داخل کمک می‌کند.
برخی از عضلات فلکسور، مانند فلکسور سطحی و عمقی انگشتان، سر متحرک خود را روی استخوان‌های انگشتان دارند. فلکسور سطحی انگشتان به استخوان‌های بند میانی انگشتان دوم تا پنجم متصل می‌شود و باعث خم شدن این مفاصل می‌شود. درحالی‌که فلکسور عمقی انگشتان به بند انتهایی این انگشتان متصل بوده و موجب خم شدن کل انگشت می‌شود. این ساختار به عضلات اجازه می‌دهد تا حرکات دقیق‌تری مانند گرفتن اشیاء کوچک یا تایپ کردن را انجام دهند.
سیستم عصب‌رسانی فلکسور مچ
سیستم عصب‌رسانی عضلات فلکسور مچ عمدتاً از طریق دو عصب مدین (Median Nerve) و اولنار Ulnar Nerve انجام می‌شود که از شبکه بازویی منشأ گرفته و در مسیر ساعد و مچ حرکت می‌کنند. عصب مدین از ناحیه داخلی بازو عبور کرده و بیشتر عضلات سطحی و عمقی فلکسور را عصب‌دهی می‌کند. این عصب نقش مهمی در کنترل حرکات ظریف دست دارد و در تونل کارپ عبور کرده و به عضلات کف دست نیز شاخه‌هایی می‌فرستد.
عصب اولنار که در سمت داخلی ساعد قرار دارد، برخی از عضلات فلکسور مانند فلکسور کارپی اولناریس و بخشی از فلکسور عمقی انگشتان را عصب‌دهی می‌کند. این عصب از پشت اپی‌کندیل داخلی بازو عبور کرده و به سمت مچ حرکت می‌کند. آسیب به این عصب، مانند سندرم تونل کوبیتال، می‌تواند باعث ضعف در خم کردن مچ و انگشتان شود. این عصب علاوه بر عصب‌دهی عضلانی، نقش مهمی در حس لامسه انگشت کوچک و نیمی از انگشت حلقه دارد.
سیستم خون‌رسانی فلکسور مچ
سیستم خون‌رسانی عضلات فلکسور مچ عمدتاً از طریق شریان‌های اولنار و رادیال انجام می‌شود که از سرخرگ بازویی منشأ گرفته و به سمت ساعد و مچ امتداد می‌یابند. شریان اولنار در سمت داخلی ساعد حرکت کرده و به بسیاری از عضلات فلکسور، ازجمله فلکسور کارپی اولناریس و فلکسور عمقی انگشتان خون‌رسانی می‌کند. در مقابل، شریان رادیال که در سمت خارجی ساعد قرار دارد، نقش مهمی در تغذیه فلکسور کارپی رادیالیس و برخی عضلات سطحی دارد.
علاوه بر این دو شریان اصلی، شاخه‌های کوچکی مانند شریان بین‌استخوانی قدامی Anterior Interosseous Artery نیز در خون‌رسانی این عضلات نقش دارند. این شریان که از شریان اولنار منشأ می‌گیرد، به عمق ساعد نفوذ کرده و عضلات فلکسور سطحی و عمقی را تغذیه می‌کند. شبکه عروقی غنی در این ناحیه باعث می‌شود که خون و اکسیژن کافی به عضلات برسد، اما درعین‌حال، آسیب به شریان‌ها می‌تواند عملکرد حرکتی را مختل کرده و منجر به ایسکمی (کاهش جریان خون) شود.
عملکرد عضلات فلکسور مچ ازنظر آناتومی
ازنظر آناتومی، عضلات فلکسور مچ به گروهی از عضلات ساعد گفته می‌شود که وظیفه خم کردن مچ و انگشتان را بر عهده‌دارند. این عضلات در بخش قدامی ساعد قرار دارند و به دودسته سطحی و عمقی تقسیم می‌شوند. عضلات سطحی شامل فلکسور کارپی رادیالیس، فلکسور کارپی اولناریس و فلکسور سطحی انگشتان هستند که عمدتاً از اپی‌کندیل داخلی استخوان بازو منشأ می‌گیرند. این عضلات وظیفه خم کردن مچ و انگشتان را بر عهده‌دارند و حرکات ظریف و قدرتی را در دست کنترل می‌کنند. عضلات عمقی شامل فلکسور عمقی انگشتان و فلکسور پولیسیس لونگوس هستند که نقش بیشتری درحرکت دقیق‌تر انگشتان دارند.
این عضلات از طریق تاندون‌های قوی به استخوان‌های مچ و انگشتان متصل شده و هنگام انقباض باعث خم شدن آنها می‌شوند. در کنار عملکرد حرکتی، این عضلات در ایجاد ثبات و کنترل حرکات ساعد و مچ نیز نقش مهمی ایفا می‌کنند. عضلات فلکسور مچ تحت کنترل عصب مدین و اولنار هستند و خون‌رسانی آنها از طریق شریان‌های اولنار و رادیال انجام می‌شود. عملکرد صحیح این عضلات برای فعالیت‌های روزمره مانند گرفتن اشیا، تایپ کردن و نواختن سازهای موسیقی ضروری است. هرگونه ضعف، آسیب یا فشار بیش‌ازحد روی این عضلات می‌تواند منجر به اختلال در حرکات ظریف دست و ایجاد محدودیت در مچ شود.
عملکرد عضلات فلکسور مچ ازنظر بیومکانیک
ازنظر بیومکانیک، عضلات فلکسور مچ مسئول تولید نیرو برای خم کردن مچ و انگشتان هستند و در هماهنگی با عضلات اکستانسور برای ایجاد تعادل در حرکات دست عمل می‌کنند. هنگام گرفتن اشیاء، این عضلات با ایجاد یک نیروی داخلی مؤثر، تنش لازم را برای کنترل اشیا و جلوگیری از لغزش آنها فراهم می‌کنند. در فعالیت‌هایی مانند بلند کردن وزنه یا فشار دادن اشیاء، عضلات فلکسور با همکاری تاندون‌های قوی، نیروهای مکانیکی را از ساعد به مچ و انگشتان منتقل کرده و باعث افزایش استحکام دست می‌شوند.
این عضلات همچنین در حرکات ایزوکینتیک و ایزومتریک نقش دارند. در حرکات ایزوکینتیک مانند تایپ کردن، عضلات فلکسور مچ با سرعت ثابت منقبض‌شده و حرکات کنترل‌شده‌ای را در انگشتان ایجاد می‌کنند. در مقابل، در انقباضات ایزومتریک مانند نگه‌داشتن یک شیء سنگین، این عضلات بدون تغییر طول، نیروی لازم برای ثابت نگه‌داشتن مچ را فراهم می‌کنند. توزیع نیرو بین این عضلات تحت تأثیر موقعیت مفصل و زاویه مچ قرار دارد؛ به‌عنوان‌مثال، خم شدن بیش‌ازحد مچ باعث افزایش تنش در عضلات و تاندون‌ها شده و احتمال آسیب را افزایش می‌دهد.
آسیب‌های عضلات فلکسور مچ
آسیب‌های عضلات فلکسور مچ معمولاً در اثر استفاده بیش‌ازحد، حرکات تکراری، کشیدگی یا فشار ناگهانی ایجاد می‌شوند. یکی از رایج‌ترین آسیب‌ها التهاب تاندون‌های فلکسور (تاندونیت فلکسور مچ) است که در اثر حرکات مداوم مانند تایپ کردن یا بلند کردن اجسام سنگین ایجاد می‌شود. این آسیب باعث تورم و محدودیت حرکتی در مچ و انگشتان می‌شود.
یکی دیگر از مشکلات شایع، سندرم تونل کارپال است که در اثر فشار بر روی عصب مدین ایجاد شده و موجب بی‌حسی و ضعف در انگشتان و مچ می‌شود. همچنین، کشیدگی یا پارگی عضلات و تاندون‌ها درنتیجه ضربات مستقیم یا حرکات شدید ناگهانی رخ می‌دهد. در ورزشکاران، به‌ویژه در رشته‌هایی مانند وزنه‌برداری، تنیس و صخره‌نوردی، فشار بیش‌ازحد روی عضلات فلکسور می‌تواند منجر به آسیب‌های مزمن مانند التهاب اپی‌کندیل داخلی (آرنج گلف‌بازان) شود که موجب ناراحتی در ناحیه داخلی آرنج و کاهش قدرت گرفتن اشیاء می‌شود.
دلایل بروز آسیب‌های فلکسور مچ
آسیب‌های عضلات فلکسور مچ معمولاً در اثر استفاده بیش‌ازحد، حرکات تکراری، کشیدگی یا فشار ناگهانی ایجاد می‌شوند. یکی از رایج‌ترین آسیب‌ها التهاب تاندون‌های فلکسور (تاندونیت فلکسور مچ) است که در اثر حرکات مداوم مانند تایپ کردن یا بلند کردن اجسام سنگین ایجاد می‌شود. این آسیب باعث تورم و محدودیت حرکتی در مچ و انگشتان می‌شود.
یکی دیگر از مشکلات شایع، سندرم تونل کارپال است که در اثر فشار بر روی عصب مدین ایجاد شده و موجب بی‌حسی و ضعف در انگشتان و مچ می‌شود. همچنین، کشیدگی یا پارگی عضلات و تاندون‌ها درنتیجه ضربات مستقیم یا حرکات شدید ناگهانی رخ می‌دهد. در ورزشکاران، به‌ویژه در رشته‌هایی مانند وزنه‌برداری، تنیس و صخره‌نوردی، فشار بیش‌ازحد روی عضلات فلکسور می‌تواند منجر به آسیب‌های مزمن مانند التهاب اپی‌کندیل داخلی (آرنج گلف‌بازان) شود که موجب ناراحتی در ناحیه داخلی آرنج و کاهش قدرت گرفتن اشیاء می‌شود.
بهترین حرکات برای تقویت عضلات فلکسور مچ
برای تقویت عضلات فلکسور مچ، تمرینات مختلفی وجود دارند که به تقویت قدرت و انعطاف‌پذیری این عضلات کمک می‌کنند. یکی از بهترین تمرینات، تمرینات با دمبل برای خم کردن مچ است که با استفاده از وزنه، مقاومت اضافه می‌کند. حرکت مچ به جلو و عقب با استفاده از کش‌های ورزشی نیز به تقویت عضلات فلکسور کمک می‌کند. علاوه بر این، حرکات انگشت و مچ مانند گرفتن اشیاء و فشار دادن آنها می‌تواند برای تقویت این عضلات مفید باشد.
سخن پایانی
عضلات فلکسور مچ از اهمیت زیادی در انجام فعالیت‌های روزمره و ورزشی برخوردارند. تقویت و مراقبت از این عضلات با انجام تمرینات مناسب و توجه به تکنیک‌های صحیح حرکتی می‌تواند به پیشگیری از آسیب‌ها و افزایش عملکرد کمک کند. همچنین، آگاهی از آسیب‌های احتمالی و انجام اقدامات به‌موقع برای حفظ سلامت این عضلات ضروری است. با انجام تمرینات تقویتی و کششی، می‌توان به افزایش قدرت، انعطاف‌پذیری و عملکرد بهتر در مچ و دست دست یافت.در صورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.
منابع:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK553914/
https://teachmeanatomy.info/upper-limb/misc/flexor-system-hand/
