زانو ضربدری در کودکان که در اصطلاح پزشکی با نام ژنووالگوم شناخته می‌شود، یکی از ناهنجاری‌های رایج در دوران رشد است که می‌تواند نگرانی‌هایی برای والدین ایجاد کند. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که زانوها هنگام ایستادن به هم نزدیک شده‌اند، اما مچ پاها از یکدیگر فاصله دارند.
بسیاری از والدین با دیدن فرم پاهای کودک خود، این سؤال را مطرح می‌کنند: آیا این حالت طبیعی است یا نشانه‌ای از مشکل استخوانی؟ تشخیص زانو ضربدری در خانه با استفاده از روش‌های ساده امکان‌پذیر است، اما نیازمند دقت و آگاهی از مراحل طبیعی رشد کودک است. در این مقاله از سایت دکتر حوصله، با بررسی علائم زانو ضربدری در کودکان، تست‌های خانگی، زمان مناسب برای مراجعه به پزشک و توصیه‌های کاربردی، به والدین کمک میکنیم تا با اطمینان بیشتری وضعیت حرکتی فرزند خود را ارزیابی کنند.
زانو ضربدری در کودکان چیست؟
زانو ضربدری در کودکان به حالتی گفته می‌شود که زانوها هنگام ایستادن به هم چسبیده‌اند، اما مچ پاها از یکدیگر فاصله دارند. این وضعیت در مراحل اولیه رشد استخوانی کاملاً طبیعی است و معمولاً تا سنین خاصی خودبه‌خود اصلاح می‌شود. در نوزادان، پاها اغلب پرانتزی هستند، اما با شروع راه‌رفتن، فرم پاها تغییر کرده و به سمت ضربدری شدن پیش می‌رود. این تغییرات بخشی از فرایند طبیعی رشد استخوان‌ها و تنظیم تعادل بدن هستند.
بااین‌حال، اگر زانو ضربدری در کودک بیش از حد شدید باشد یا تا سنین بالاتر باقی بماند، ممکن است نشانه‌ای از اختلالات ساختاری یا بیماری‌های زمینه‌ای مانند راشیتیسم، بیماری بلانت یا مشکلات عصبی – عضلانی باشد. تشخیص زانو ضربدری در کودکان نیازمند بررسی دقیق فرم پاها، نحوه راه‌رفتن و علائم همراه مانند درد یا خستگی زودهنگام است. در صورت مشاهده علائم غیرطبیعی، مراجعه به متخصص ارتوپدی کودکان توصیه می‌شود.
فرم طبیعی پاهای کودک در چه سنی تغییر می‌کند؟
فرم پاهای کودک در طول رشد دچار تغییرات قابل‌توجهی می‌شود. نوزادان معمولاً با پاهای پرانتزی متولد می‌شوند که تا حدود ۱۸ ماهگی حفظ می‌شود. پس از آن، با شروع راه‌رفتن، پاها به‌تدریج به سمت ضربدری شدن پیش می‌روند. این حالت معمولاً بین سنین ۲ تا ۵ سالگی دیده می‌شود و در اغلب موارد تا سن ۷ یا ۸ سالگی به طور طبیعی اصلاح می‌شود.
بنابراین، وجود زانو ضربدری در کودکان زیر ۶ سال معمولاً طبیعی است، مگر اینکه شدت آن زیاد باشد یا با علائم دیگری همراه شود. اگر بعد از سن ۸ سالگی همچنان زانوها به شکل ضربدری باقی‌مانده باشند یا کودک در راه‌رفتن دچار مشکل شود، باید ارزیابی تخصصی انجام شود. والدین باید به فرم پاهای کودک در حالت ایستاده، نحوه راه‌رفتن و شکایت‌های احتمالی از درد توجه کنند تا بتوانند زمان مناسب برای مراجعه به پزشک را تشخیص دهند.
علائم ظاهری زانو ضربدری در کودک
تشخیص زانو ضربدری در خانه با مشاهده علائم ظاهری امکان‌پذیر است. برخی از نشانه‌های رایج عبارت‌اند از:
- فاصله زیاد بین قوزک پا هنگام ایستادن با زانوهای چسبیده: اگر کودک در حالت ایستاده زانوهای خود را به هم بچسباند و فاصله بین مچ پاها بیش از ۴ تا ۵ سانتی‌متر باشد، احتمال زانو ضربدری وجود دارد.
- لنگیدن یا راه‌رفتن اردکی: کودکانی که زانو ضربدری دارند ممکن است هنگام راه‌رفتن پاهای خود را به سمت بیرون بچرخانند یا تعادل مناسبی نداشته باشند.
- تمایل زانو به تماس بیش از حد در حالت طبیعی: اگر زانوها حتی در حالت ایستادن معمولی بیش از حد به هم نزدیک باشند، این حالت می‌تواند نشانه‌ای از انحراف استخوانی باشد.
- شکایت از درد زانو یا ران در هنگام بازی یا راه‌رفتن: درد در ناحیه داخلی زانو یا ران، به‌ویژه پس از فعالیت‌های بدنی، می‌تواند نشان‌دهنده فشار نامتعادل روی مفاصل باشد.
این علائم باید بادقت بررسی شوند و در صورت مشاهده چند مورد هم‌زمان، تست‌های خانگی و مشاوره با پزشک توصیه می‌شود.
مشاوره و ارزیابی رایگان
برای اینکه بتونیم بهتر باهم در ارتباط باشیم شماره تماست رو وارد کن.
تست‌های ساده برای بررسی زانو ضربدری در خانه
تشخیص زانو ضربدری در خانه با استفاده از چند تست ساده امکان‌پذیر است. این تست‌ها به والدین کمک می‌کنند تا ارزیابی اولیه‌ای از فرم پاهای کودک داشته باشند.
تست چسباندن زانو و اندازه‌گیری فاصله مچ پا
از کودک بخواهید در حالت ایستاده، زانوهای خود را به هم بچسباند. سپس فاصله بین قوزک پاها را با خط‌کش یا متر اندازه‌گیری کنید. اگر این فاصله بیش از ۴ سانتی‌متر باشد، احتمال زانو ضربدری وجود دارد. این تست یکی از دقیق‌ترین روش‌ها برای ارزیابی فرم پاها در کودکان است.
تست فرم ایستادن از پشت
از پشت به کودک نگاه کنید و بررسی کنید که آیا پاها در یک راستا قرار دارند یا خیر. در زانو ضربدری، ساق پاها به سمت بیرون منحرف می‌شوند و محور زانو تا مچ پا دچار انحراف است. این تست به‌ویژه برای تشخیص عدم تقارن در پاها مفید است.
بررسی راه‌رفتن کودک
نحوه راه‌رفتن کودک را در مسیر مستقیم بررسی کنید. اگر کودک پاهای خود را به سمت بیرون می‌چرخاند، تعادل ندارد یا به‌صورت اردکی راه می‌رود، ممکن است زانو ضربدری داشته باشد. همچنین، توجه به شکایت از درد یا خستگی زودهنگام در حین راه‌رفتن نیز مهم است.
چه زمانی زانو ضربدری نیاز به درمان دارد؟
زانو ضربدری در کودکان تا حدود سن ۷ یا ۸ سالگی معمولاً طبیعی بوده و نیاز به درمان ندارد. اما در موارد زیر، مراجعه به پزشک و بررسی تخصصی ضروری است:
- شدت زاویه زانوها: اگر زاویه انحراف زانوها زیاد باشد و فاصله بین مچ پاها در حالت ایستاده بیش از حد معمول باشد، درمان لازم است.
- وجود درد یا محدودیت در حرکت: اگر کودک هنگام راه‌رفتن یا بازی‌کردن دچار درد در ناحیه زانو یا ران شود، یا در حرکت دچار محدودیت باشد، باید ارزیابی تخصصی انجام شود.
در موارد متوسط تا شدید، پزشک ممکن است استفاده از بریس اصلاحی، فیزیوتراپی یا حتی جراحی را توصیه کند. درمان زانو ضربدری در کودکان باید باتوجه‌به سن، شدت عارضه و علائم همراه انجام شود تا از بروز عوارض بلندمدت جلوگیری شود.
جمع‌بندی و توصیه برای والدین
زانو ضربدری در کودکان در بسیاری از موارد بخشی طبیعی از رشد استخوانی است و تا سنین خاصی خودبه‌خود اصلاح می‌شود. بااین‌حال، والدین باید به فرم پاهای کودک، نحوه راه‌رفتن و علائم همراه مانند درد یا خستگی توجه کنند. تشخیص زانو ضربدری در خانه با استفاده از تست‌های ساده مانند اندازه‌گیری فاصله مچ پا، بررسی فرم ایستادن و تحلیل راه‌رفتن امکان‌پذیر است.
اگر علائم غیرطبیعی مشاهده شود یا زانو ضربدری تا بعد از سن ۸ سالگی باقی بماند، مراجعه به متخصص ارتوپدی کودکان توصیه می‌شود. درمان به‌موقع می‌تواند از بروز مشکلات استخوانی، درد مزمن و اختلال در فعالیت‌های روزمره جلوگیری کند. والدین با آگاهی و پیگیری منظم، نقش مهمی در حفظ سلامت حرکتی فرزند خود ایفا می‌کنند. درصورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.
تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید
