در این مقاله قصد داریم به بررسی دو ناهنجاری شایع ستون فقرات، یعنی کیفوز و اسکولیوز بپردازیم؛ دو اختلالی که بسیاری آن‌ها را مشابه می‌دانند، درحالی‌که تفاوت کیفوز و اسکولیوز ازنظر ساختار، علائم و علت‌های بروز کاملاً مشهود است. در ادامه ابتدا تعریفی ساده از هر یک ارائه می‌دهیم، سپس به بررسی تفاوت کیفوز و اسکولیوز از منظر آناتومی، نشانه‌های بالینی، دلایل بروز و امکان هم‌زمانی آن‌ها می‌پردازیم. در پایان از سایت دکتر حوصله نیز با جمع‌بندی نکات کلیدی، درک روشن‌تری از این دو ناهنجاری خواهیم داشت.
تعریف کیفوز و اسکولیوز به زبان ساده
کیفوز به حالتی گفته می‌شود که در آن ستون فقرات در ناحیه‌ی پشتی (قفسه سینه) دچار انحنای بیش‌ازحد به سمت جلو می‌شود، به‌طوری‌که پشت فرد حالت خمیده یا قوزکرده به نظر می‌رسد. این حالت می‌تواند ناشی از وضعیت نامناسب بدن، بیماری‌های مادرزادی یا پوکی استخوان باشد. در مقابل، اسکولیوز نوعی انحراف جانبی ستون فقرات است؛ یعنی ستون فقرات به‌جای اینکه در یک خط صاف عمودی قرار گیرد، به سمت چپ یا راست خمیده می‌شود. این انحنا می‌تواند خفیف یا شدید باشد و ظاهر بدن را نامتقارن نشان دهد، مثلاً یک شانه بالاتر از دیگری قرار بگیرد.
تفاوت‌های آناتومیکی کیفوز و اسکولیوز
در بررسی و مقایسه ناهنجاری ستون فقرات، یکی از نکات مهم شناخت دقیق تفاوت کیفوز و اسکولیوز ازنظر آناتومی و ساختار ستون مهره‌هاست. ستون فقرات در حالت طبیعی دارای انحنای ملایم در بخش‌های گردنی، پشتی و کمری است که به حفظ تعادل بدن کمک می‌کند. بااین‌حال، زمانی که این انحنا از حالت طبیعی خود خارج شود، ممکن است به یکی از دو شکل غیرعادی دربیاید: کیفوز یا اسکولیوز.
در کیفوز، ستون مهره‌ها در ناحیه قفسه سینه دچار انحنای بیش‌ازحد به سمت جلو می‌شود. این حالت معمولاً با ظاهر قوزکرده یا پشت گرد شناخته می‌شود و در موارد شدید می‌تواند روی عملکرد تنفسی یا حرکت شانه‌ها اثر منفی بگذارد. ازلحاظ آناتومیکی، در کیفوز مهره‌ها ممکن است به‌صورت گوه‌ای شکل درآمده و زاویه‌دار شوند که موجب افزایش انحنای پشتی خواهد شد. کیفوز ممکن است وضعیتی (ناشی از نشستن نادرست) یا ساختاری (ناشی از ناهنجاری‌های استخوانی) باشد.
در مقابل، اسکولیوز به معنای انحراف جانبی ستون فقرات است. برخلاف کیفوز که در صفحه قدامی-خلفی رخ می‌دهد، انحنای اسکولیوز در صفحه‌ی جانبی است؛ یعنی ستون فقرات به چپ یا راست منحرف می‌شود و شکل آن ممکن است به‌صورت حرف S یا C دربیاید. در اسکولیوز، چرخش مهره‌ها و قفسه سینه نیز ممکن است رخ دهد که باعث می‌شود یک سمت دنده‌ها برجسته‌تر از سمت دیگر دیده شود. به همین دلیل، اسکولیوز نه‌تنها یک انحراف ساده بلکه یک چرخش پیچیده در ساختار مهره‌ها محسوب می‌شود.
علائم و نشانه‌های هر ناهنجاری چه تفاوتی دارند؟
در بررسی علائم کیفوز و اسکولیوز، شناخت تفاوت در نشانه‌های ظاهری و عملکردی بسیار اهمیت دارد، چراکه تشخیص زودهنگام می‌تواند در پیشگیری از پیشرفت این انحرافات مؤثر باشد. بسیاری از بیماران و خانواده‌ها در ابتدای مسیر تشخیص، نمی‌دانند کیفوز یا اسکولیوز باعث بروز مشکلات آن‌ها شده است. در این بخش، به‌صورت جداگانه به بررسی نشانه‌های هر ناهنجاری می‌پردازیم تا تمایز آن‌ها بهتر روشن شود.
علائم کیفوز
کیفوز معمولاً با ظاهر قوز یا خمیدگی پشت شناخته می‌شود، مخصوصاً زمانی که فرد در حال نشستن یا ایستادن است. این وضعیت ممکن است در ابتدا بدون درد باشد، اما باگذشت زمان می‌تواند موجب بروز خستگی زودهنگام در عضلات پشتی شود، چراکه این عضلات برای حفظ تعادل در وضعیت غیرطبیعی تحت‌فشار قرار می‌گیرند. افراد دچار کیفوز معمولاً از درد بین دو کتف یا در ناحیه پشت شکایت دارند و در موارد پیشرفته ممکن است دچار اختلال در ایستادن صاف شوند. در کیفوز وضعیتی (وضعیتی که براثر نشستن نادرست ایجادشده)، اصلاح وضعیت بدنی و انجام حرکات اصلاحی کیفوز می‌تواند تأثیر چشمگیری داشته باشد. در نوع ساختاری یا مادرزادی، ممکن است نیاز به پیگیری تخصصی یا حتی درمان‌های غیر جراحی مانند فیزیوتراپی یا بریس باشد.
علائم اسکولیوز
اسکولیوز یا گوژپشتی جانبی بیشتر در نوجوانان شایع است، به‌ویژه در دوران رشد سریع معروف به اسکولیوز نوجوانان. یکی از اولین نشانه‌ها انحراف شانه‌هاست، به‌طوری‌که ممکن است یکی از شانه‌ها بالاتر از دیگری دیده شود. همچنین عدم تقارن لگن، برجستگی یک سمت دنده‌ها یا پشت و عدم تراز قفسه سینه نیز از نشانه‌های مهم اسکولیوز هستند.
در برخی موارد، درد جانبی ستون فقرات یا گرفتگی عضلات یک سمت بدن نیز گزارش می‌شود. افراد مبتلا ممکن است هنگام خم شدن به جلو، یک سمت پشتشان برجسته‌تر به نظر برسد که یکی از تست‌های اولیه تشخیص محسوب می‌شود. اگر اسکولیوز به‌موقع تشخیص داده نشود، ممکن است در طول زمان پیشرفت کرده و عملکرد تنفسی و حرکتی را نیز تحت تأثیر قرار دهد. شناخت این تفاوت‌های علائمی به پزشکان، والدین و خود بیماران کمک می‌کند تا زودتر برای درمان غیر جراحی انحرافات ستون فقرات اقدام کنند و با کمک حرکات اصلاحی اسکولیوز یا کیفوز، مانع از تشدید ناهنجاری شوند.
مشاوره و ارزیابی رایگان
برای اینکه بتونیم بهتر باهم در ارتباط باشیم شماره تماست رو وارد کن.
علت کیفوز و اسکولیوز از کجا می‌آید؟
در بررسی انحرافات ستون فقرات، یکی از مهم‌ترین سؤالاتی که ذهن بیماران و والدین را درگیر می‌کند این است که علت کیفوز و اسکولیوز از کجا می‌آید؟ آیا این ناهنجاری‌ها مادرزادی هستند؟ آیا وضعیت بدن یا سبک زندگی نقشی دارد؟ آیا می‌توان از آن‌ها پیشگیری کرد؟ پاسخ به این پرسش‌ها تا حد زیادی بستگی به نوع و شدت ناهنجاری دارد. در ادامه به بررسی علل اصلی کیفوز و اسکولیوز می‌پردازیم تا درک بهتری از عوامل زمینه‌ساز این دو مشکل رایج ستون فقرات داشته باشیم.
کیفوز
کیفوز ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود و نوع آن تأثیر مستقیمی بر انتخاب روش درمانی دارد.
یکی از شایع‌ترین علل کیفوز در سنین نوجوانی و بزرگسالی، وضعیت نادرست بدن است. نشستن طولانی‌مدت پشت میز، استفاده نادرست از گوشی موبایل و ضعف عضلات پشتی می‌تواند منجر به کیفوز وضعیتی شود. این نوع از کیفوز معمولاً با اصلاح سبک زندگی، تمرینات اصلاحی و تقویت عضلات قابل‌درمان است.
نوع دیگری از کیفوز که بیشتر در نوجوانان دیده می‌شود، کیفوز شوئرمن (Scheuermann’s kyphosis) است. در این حالت، مهره‌ها به‌صورت گوه‌ای شکل در می‌آیند و باعث افزایش انحنای ستون فقرات می‌شوند. برخلاف کیفوز وضعیتی، این نوع ساختاری است و نیاز به درمان تخصصی‌تری دارد. در برخی موارد، کیفوز مادرزادی در بدو تولد وجود دارد و معمولاً ناشی از نقص در شکل‌گیری مهره‌ها در دوران جنینی است. این نوع کیفوز اگر به‌موقع تشخیص داده نشود، ممکن است به‌مرورزمان پیشرفت کرده و نیاز به مداخلات جدی‌تری مانند جراحی پیدا کند.
در افراد مسن، پوکی استخوان (استئوپروز) می‌تواند منجر به شکستگی‌های ریز در مهره‌ها شده و درنتیجه، باعث ایجاد یا تشدید کیفوز شود. این نوع از کیفوز بیشتر در زنان بعد از یائسگی دیده می‌شود و با درمان دارویی و تمرینات تقویتی قابل‌کنترل است.
اسکولیوز
علت بروز اسکولیوز در بسیاری از موارد هنوز ناشناخته است. این نوع از اسکولیوز که بیشترین شیوع را دارد، به نام اسکولیوز ایدیوپاتیک شناخته می‌شود. بیشتر در نوجوانان و در دوران جهش رشد (به‌ویژه در دختران) ظاهر می‌شود و دلیل خاصی برای آن یافت نمی‌شود. بااین‌حال، عوامل ژنتیکی، ناهماهنگی در رشد عضلات یا استخوان‌ها و حتی سبک زندگی ممکن است در ایجاد آن نقش داشته باشند. اسکولیوز مادرزادی، مانند کیفوز مادرزادی، به دلیل نقص در شکل‌گیری یا تقسیم‌بندی مهره‌ها در دوران جنینی به وجود می‌آید. این نوع انحراف معمولاً از همان سنین نوزادی قابل‌مشاهده است و ممکن است نیاز به جراحی زودهنگام داشته باشد.
نوع دیگر، اسکولیوز نوروموسکولار است که درنتیجه‌ی بیماری‌های عصبی-عضلانی مانند فلج مغزی، دیستروفی عضلانی یا اسپینا بیفیدا رخ می‌دهد. در این حالت، عضلات کنترل مناسبی بر ستون فقرات ندارند و باعث ایجاد انحراف می‌شوند. این نوع اسکولیوز معمولاً شدیدتر است و مدیریت آن پیچیده‌تر خواهد بود. شناخت دقیق علت کیفوز یا اسکولیوز برای انتخاب مسیر درمان بسیار حیاتی است. چه فرد دچار قوز پشت یا انحراف جانبی ستون فقرات باشد، چه با اسکولیوز نوجوانان یا کیفوز وضعیتی روبه‌رو باشیم، تشخیص زودهنگام و انتخاب درمان مناسب (اعم از فیزیوتراپی، بریس یا جراحی) می‌تواند از پیشرفت ناهنجاری و بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری کند.
آیا ممکن است فرد همزمان دچار کیفوز و اسکولیوز باشد؟
پاسخ این سؤال مثبت است. برخی افراد ممکن است به‌طور همزمان دچار هر دو ناهنجاری یعنی کیفوز و اسکولیوز باشند؛ حالتی که در علم پزشکی با عنوان کیفوسکولیوز (Kyphoscoliosis) شناخته می‌شود. در این وضعیت، ستون فقرات هم به سمت جلو (مانند کیفوز) و هم به‌صورت جانبی (مانند اسکولیوز) منحرف می‌شود که باعث پیچیدگی بیشتر در تشخیص، درمان و کنترل آن خواهد شد.
کیفوسکولیوز می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد؛ ازجمله اختلالات مادرزادی، بیماری‌های عضلانی-عصبی (مانند دیستروفی عضلانی یا فلج مغزی)، یا حتی پیشرفت همزمان دو ناهنجاری خفیف که در صورت عدم توجه به‌تدریج شدیدتر می‌شوند. این ترکیب ناهنجاری‌ها معمولاً با اختلال در عملکرد سیستم تنفسی، درد مزمن، محدودیت حرکتی و اختلال در ظاهر بدن همراه است. درمان کیفوسکولیوز نسبت به کیفوز یا اسکولیوزِ تنها، چالش‌برانگیزتر است و بسته به‌شدت و علت آن می‌تواند شامل درمان غیر جراحی انحرافات ستون فقرات مانند بریس و حرکات اصلاحی کیفوز و اسکولیوز یا در برخی موارد، جراحی‌های اصلاحی باشد. تشخیص به‌موقع توسط پزشک متخصص ارتوپد در کنترل این وضعیت نقش کلیدی دارد.
نتیجه‌گیری
تفاوت کیفوز و اسکولیوز در نوع انحراف ستون فقرات، علل زمینه‌ای، نشانه‌های بالینی و روش‌های درمانی اهمیت بسیاری دارد. کیفوز با انحنای غیرطبیعی روبه‌جلو و اسکولیوز با انحراف جانبی ستون مهره‌ها مشخص می‌شوند. تشخیص دقیق این دو ناهنجاری، به‌ویژه در سنین رشد، برای جلوگیری از پیشرفت عوارض بسیار حیاتی است.
چه فرد دچار کیفوز وضعیتی یا ساختاری باشد، چه درگیر اسکولیوز نوجوانان یا مادرزادی، آگاهی از علائم و پیگیری درمان به‌موقع می‌تواند تأثیر زیادی در بهبود وضعیت بدنی و کیفیت زندگی داشته باشد. همچنین، گاهی افراد دچار هر دو مشکل به‌صورت همزمان می‌شوند که در این حالت تحت عنوان کیفوسکولیوز شناخته‌شده و به مداخله درمانی دقیق‌تری نیاز دارد. ازآنجاکه بسیاری از موارد این ناهنجاری‌ها با درمان‌های غیر جراحی و حرکات اصلاحی مناسب قابل‌کنترل هستند، مشاوره با متخصصان آگاه بسیار کمک‌کننده خواهد بود. به‌عنوان نمونه، دکتر حوصله یکی از چهره‌های فعال و آگاه درزمینه اصلاح اختلالات ستون فقرات است که با زبان ساده و علمی، آگاهی‌رسانی مؤثری در این حوزه انجام می‌دهد. توصیه‌های ایشان در مورد نحوه شناسایی، پیشگیری و درمان کیفوز و اسکولیوز برای بسیاری از افراد الهام‌بخش بوده است.در صورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.
تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید
