شکستگی استخوان بازو که در زبان تخصصی پزشکی به آن هومرس فریچر (Humerus Fracture) گفته می‌شود، یکی از آسیب‌های شایع اندام فوقانی است که می‌تواند بر اثر زمین خوردن، تصادف، ضربه مستقیم یا فعالیت‌های ورزشی سنگین رخ دهد. این نوع شکستگی بسته به محل ایجاد آن، می‌تواند عوارض و شدت‌های متفاوتی داشته باشد و گاهی با آسیب به اعصاب یا مفاصل مجاور همراه است. شناخت دقیق نوع شکستگی و انتخاب روش بهبود مناسب، نقش بسیار مهمی در بازیابی کامل عملکرد دست و بازو دارد.
در ادامه این مطلب از دکتر حوصله ، ابتدا به انواع مختلف شکستگی هومرس شامل پروگزیمال، دیافیز و دیستال اشاره خواهیم کرد. سپس با علائم شایع آن آشنا می‌شویم و در ادامه روش‌های تشخیص پزشکی و گزینه‌های غیرجراحی و جراحی را بررسی میکنیم. در پایان نیز به نکات کلیدی مربوط به مراقبت‌های بعد از شکستگی استخوان بازو و توانبخشی خواهیم پرداخت تا دید جامعی نسبت به این آسیب‌دیدگی به دست آورید.
مقدمه‌ای بر شکستگی استخوان بازو
استخوان بازو یا هومروس (Humerus)، استخوان بلندی است که از شانه تا آرنج امتداد دارد و یکی از مهم‌ترین اجزای اسکلت اندام فوقانی محسوب می‌شود. این استخوان نقش کلیدی در اتصال شانه به ساعد دارد و به عنوان محور اصلی برای حرکات مختلف بازو عمل می‌کند. بسیاری از حرکات پیچیده‌ی دست، مانند بلند کردن اشیا، چرخاندن بازو یا انجام کارهای دقیق دستی، نیازمند عملکرد صحیح و سالم این استخوان هستند. همچنین مفصل شانه که در بالای این استخوان قرار دارد، با داشتن دامنه حرکتی بالا، به انسان اجازه می‌دهد طیف گسترده‌ای از فعالیت‌های روزمره را با دقت و هماهنگی انجام دهد.
سلامت استخوان بازو نه‌تنها برای حفظ توانایی حرکت ضروری است، بلکه برای پیشگیری از عوارضی که ممکن است بر اثر آسیب به اعصاب و بافت‌های اطراف ایجاد شود نیز اهمیت دارد. شکستگی این استخوان که با عنوان هومرس فریچر شناخته می‌شود، می‌تواند روند طبیعی حرکات را مختل کرده و نیاز به مراقبت‌های تخصصی برای بازگشت به وضعیت اولیه ایجاد کند. از آنجا که این شکستگی در نقاط مختلفی از استخوان ممکن است اتفاق بیفتد، شناخت محل و شدت آسیب در برنامه‌ریزی اقدامات بعدی نقش مهمی دارد.
شکستگی استخوان بازو چیست؟
شکستگی استخوان بازو یا هومرس فریچر (Humerus Fracture) به وضعیتی گفته می‌شود که در آن پیوستگی طبیعی استخوان بازو از بین می‌رود و در نتیجه‌ی یک نیروی خارجی شدید، مانند افتادن، تصادف، ضربه مستقیم یا فشار ناگهانی ایجاد می‌شود. این شکستگی ممکن است به‌صورت کامل، جابه‌جا شده یا چند تکه باشد و بسته به محل دقیق آن، به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود: شکستگی قسمت بالایی (پروگزیمال) که نزدیک مفصل شانه رخ می‌دهد، شکستگی میانی که در تنه اصلی استخوان است و شکستگی انتهایی (دیستال) که در نزدیکی آرنج اتفاق می‌افتد.
هریک از این نواحی ویژگی‌های خاص خود را دارند و ممکن است با چالش‌های متفاوتی از نظر محدودیت حرکت یا آسیب به ساختارهای اطراف مانند اعصاب و عضلات همراه باشند. شناخت نوع شکستگی و محل آن، گام اول در تصمیم‌گیری‌های بالینی و انتخاب مسیر مناسب برای بازگشت عملکرد طبیعی اندام است.
علائم شکستگی استخوان بازو
شکستگی استخوان بازو یا هومرس فریچر با نشانه‌ها و علائمی همراه است که بسته به شدت، محل شکستگی و سن فرد می‌تواند متفاوت باشد، اما برخی نشانه‌ها در اغلب موارد مشترک‌اند و به تشخیص اولیه کمک می‌کنند. یکی از بارزترین علائم، بروز تورم سریع و قابل توجه در ناحیه بازو است که معمولاً پس از وارد شدن ضربه ایجاد می‌شود. این تورم ممکن است با کبودی یا تغییر رنگ پوست همراه باشد و ناحیه‌ی آسیب‌دیده گرم‌تر از بخش‌های دیگر بدن احساس شود. همچنین، بسیاری از بیماران دچار کاهش توان حرکتی می‌شوند، به‌طوری‌که قادر به بالا بردن، خم کردن یا چرخاندن بازوی خود نخواهند بود.
از دیگر علائم شایع می‌توان به تغییر شکل ظاهری بازو اشاره کرد؛ در برخی موارد، بازو به‌طور غیرطبیعی زاویه‌دار یا خمیده به‌نظر می‌رسد که می‌تواند نشانه‌ای از جابجایی قطعات استخوان باشد. شنیدن یا احساس صدایی مانند تق‌تق یا خرد شدن هنگام حرکت دادن عضو نیز ممکن است رخ دهد. در مواردی که شکستگی با آسیب به اعصاب اطراف همراه باشد، افراد ممکن است احساس گزگز، بی‌حسی یا ضعف در انگشتان یا کل دست را تجربه کنند. شدت این علائم معمولاً در شکستگی‌های کامل یا چند تکه بیشتر است و در چنین شرایطی، مراجعه فوری به مراکز برای بررسی‌های دقیق و انجام تصویربرداری ضروری خواهد بود.
علت‌های شکستگی استخوان بازو
شکستگی استخوان بازو یا هومرس فریچر معمولاً در اثر وارد شدن نیرویی فراتر از تحمل ساختاری استخوان ایجاد می‌شود. یکی از شایع‌ترین دلایل این آسیب، زمین خوردن به‌ویژه در افراد مسن است که به علت کاهش تراکم استخوان (استئوپروز) بیشتر در معرض شکستگی قرار دارند. در این حالت، حتی افتادن ساده روی بازو یا شانه می‌تواند باعث ایجاد شکستگی در قسمت بالایی استخوان بازو شود. در کودکان نیز زمین خوردن هنگام بازی یا فعالیت‌های روزمره می‌تواند موجب شکستگی‌های ساده یا ترک‌خوردگی شود، اگرچه استخوان‌های آن‌ها به دلیل انعطاف‌پذیری بیشتر، مقاومت بیشتری نسبت به فشار دارند.
از دیگر علت‌های رایج شکستگی بازو می‌توان به تصادفات رانندگی یا موتورسیکلت‌سواری اشاره کرد که معمولاً موجب وارد شدن نیروی مستقیم و شدید به بازو می‌شوند. همچنین، آسیب‌های ورزشی به‌ویژه در ورزش‌هایی که در آن‌ها خطر برخورد یا سقوط وجود دارد (مانند فوتبال، بسکتبال، اسکی یا دوچرخه‌سواری)، از عوامل مؤثر در بروز هومرس فریچر محسوب می‌شوند. در برخی موارد، ضربه مستقیم ناشی از برخورد با جسم سخت یا درگیری‌های فیزیکی نیز می‌تواند عامل این شکستگی باشد.
علاوه بر این، شرایط خاصی مانند ضعف استخوان به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای، تومورهای استخوانی یا استفاده طولانی‌مدت از داروهای خاص نیز ممکن است باعث افزایش احتمال شکستگی حتی با ضربات کم‌قدرت شوند؛ بنابراین، هم شدت ضربه و هم وضعیت سلامت استخوان از عوامل کلیدی در بروز این نوع آسیب هستند.
راه‌های تشخیص شکستگی استخوان بازو
تشخیص شکستگی استخوان بازو یا هومرس فریچر معمولاً با یک معاینه دقیق توسط پزشک آغاز می‌شود. در معاینه بالینی، پزشک ابتدا با مشاهده وضعیت ظاهری بازو، تورم، تغییر شکل و کبودی را بررسی می‌کند. سپس با لمس ناحیه آسیب‌دیده، محل احتمالی شکستگی را شناسایی می‌نماید. در این مرحله ممکن است پزشک از بیمار بخواهد بازو را به‌آرامی حرکت دهد تا محدوده حرکات، وجود حساسیت به فشار، یا علائمی از آسیب‌های عصبی مشخص شود. در صورت بروز علائمی مانند بی‌حسی یا کاهش توان عضلات دست و انگشتان، بررسی عملکرد اعصاب محیطی به‌ویژه عصب رادیال (که در امتداد استخوان بازو قرار دارد) نیز ضروری خواهد بود.
پس از معاینه بالینی، برای تأیید تشخیص و تعیین دقیق محل و نوع شکستگی، از تصویربرداری پزشکی استفاده می‌شود. روش استاندارد و اولیه برای این کار، رادیوگرافی با اشعه ایکس (X-ray) است که تصویری واضح از ساختار استخوان ارائه می‌دهد و می‌تواند وجود شکستگی، محل دقیق آن، میزان جابجایی قطعات استخوانی و حتی تکه‌تکه بودن استخوان را نشان دهد. در مواردی که شکستگی پیچیده باشد یا محل آن به‌خوبی در تصاویر ساده قابل مشاهده نباشد، از سی‌تی‌اسکن (CT Scan) استفاده می‌شود که تصاویر دقیق‌تری با جزئیات بیشتر فراهم می‌کند.
این روش به‌ویژه در شکستگی‌های ناحیه آرنج یا محل‌هایی که ساختارهای استخوانی فشرده در کنار هم قرار دارند، بسیار کاربردی است. گاهی برای بررسی بافت‌های نرم اطراف مانند عضلات، رباط‌ها یا عروق، از روش‌های تصویربرداری پیشرفته‌تر مانند MRI نیز استفاده می‌شود، البته این مورد بیشتر در آسیب‌های ترکیبی به‌کار می‌رود.
حرکات ورزشی برای بهبود شکستگی استخوان بازو
پس از آنکه دوره اولیه تثبیت شکستگی استخوان بازو (هومرس فریچر) به پایان می‌رسد و استخوان به اندازه کافی به هم جوش خورده، مرحله مهمی از فرایند بازگشت عملکرد آغاز می‌شود که شامل انجام مجموعه‌ای از حرکات هدفمند برای بازیابی توان حرکتی و جلوگیری از محدودیت مفصل است.
در این مرحله، مفصل شانه و آرنج ممکن است به دلیل بی‌حرکتی طولانی‌مدت دچار خشکی شده باشند و عضلات اطراف نیز به مرور ضعیف شده‌اند؛ بنابراین، حرکات ورزشی باید به‌صورت تدریجی، با شدت کم و بر پایه اصول علمی انجام شوند تا بدن به‌تدریج به وضعیت قبل از آسیب بازگردد. تمرینات ابتدا شامل حرکات ساده مانند باز و بسته کردن انگشتان، خم و راست کردن مچ و حرکت دادن شانه به کمک بازوی سالم است. هدف از این تمرینات اولیه، به‌کارگیری عضلات بدون وارد آوردن فشار اضافی بر استخوان ترمیم‌شده است.
با پیشرفت شرایط، پزشک یا متخصص حرکات اصلاحی ممکن است تمرینات فعال‌تری را برای تقویت عضلات و افزایش دامنه حرکتی توصیه کند. این حرکات معمولاً شامل بلند کردن بازو، چرخاندن شانه و حرکت دادن دست در جهات مختلف می‌شود، اما همچنان باید با دقت و بدون وارد شدن نیروی ناگهانی انجام شوند.
انجام این حرکات در زمان نامناسب یا بدون هماهنگی با پزشک می‌تواند منجر به آسیب مجدد یا کند شدن روند بهبودی شود. به همین دلیل، تعیین زمان شروع هر مرحله تمرینی بر عهده تیم پزشکی است که با در نظر گرفتن نوع شکستگی، سن بیمار، وضعیت استخوان و میزان پیشرفت بهبودی تصمیم‌گیری می‌کند. توجه به کیفیت اجرای حرکات، نظم در انجام تمرینات و پایش مستمر وضعیت بازو از سوی پزشک، از عوامل کلیدی در موفقیت این مرحله از بهبود محسوب می‌شوند.
انواع شکستگی استخوان بازو
شکستگی استخوان بازو یا هومرس فریچر می‌تواند در سه ناحیه اصلی این استخوان اتفاق بیفتد: پروگزیمال، دیافیز و دیستال. شکستگی پروگزیمال که در قسمت بالایی استخوان و نزدیک مفصل شانه رخ می‌دهد، اغلب در افراد مسن به‌ویژه در اثر زمین خوردن یا ضربه به شانه ایجاد می‌شود. این نوع شکستگی معمولاً می‌تواند به آسیب‌های همراهی مانند دررفتگی شانه یا آسیب به عضلات اطراف منجر شود. علائم این نوع شکستگی شامل تورم و محدودیت حرکت در مفصل شانه است. بهبود این نوع شکستگی معمولاً با استفاده از آتل و گچ یا گاهی جراحی برای تثبیت استخوان‌ها انجام می‌شود. بهبود آن در افراد مسن ممکن است زمان‌بر باشد و نیاز به مراقبت‌های ویژه‌ای برای جلوگیری از عوارض داشته باشد.
شکستگی دیافیز هومرس که در ناحیه میانی استخوان بازو رخ می‌دهد، بیشتر در اثر تصادفات، ضربه مستقیم یا آسیب‌های ورزشی شدید ایجاد می‌شود. این نوع شکستگی ممکن است به‌صورت ساده (بدون جابجایی استخوان‌ها) یا پیچیده (با جابجایی استخوان یا تکه‌تکه شدن آن) باشد. در صورتی که شکستگی با آسیب به عصب رادیال همراه باشد، ممکن است فرد دچار بی‌حسی و ضعف در دست یا انگشتان شود.
برای بهبود این نوع شکستگی معمولاً از روش‌های غیرجراحی مانند استفاده از گچ یا آتل و در موارد پیچیده‌تر از جراحی برای تثبیت استخوان‌ها با استفاده از پلیت‌ها و پیچ‌ها استفاده می‌شود. شکستگی دیستال هومرس که در نزدیکی آرنج اتفاق می‌افتد، کمتر شایع است اما در اثر تصادفات شدید یا ضربات مستقیم به بازو به‌ویژه در کودکان رخ می‌دهد. این نوع شکستگی ممکن است به دلیل نزدیکی به مفصل آرنج و ساختارهای عصبی و عروقی حساس‌تر باشد و بهبود آن معمولاً شامل جراحی برای تثبیت استخوان است.
راه‌های پیشگیری از شکستگی استخوان بازو
برای پیشگیری از شکستگی استخوان بازو یا هومرس فریچر، رعایت نکات ایمنی و تقویت بدن نقش بسیار مهمی در کاهش خطر آسیب‌ها دارد. یکی از اصلی‌ترین راه‌ها، تقویت عضلات و مفاصل است. انجام تمرینات منظم برای تقویت عضلات بازو، شانه و دست می‌تواند به حفظ ثبات و کاهش خطر آسیب‌های ناشی از افتادن یا ضربه‌های ناگهانی کمک کند. علاوه بر آن، تقویت عضلات شکم و کمر که باعث بهبود تعادل بدن می‌شوند، نیز می‌تواند در پیشگیری از زمین خوردن‌های خطرناک که یکی از علل شایع شکستگی‌ها هستند مؤثر باشد. ورزش‌هایی مانند یوگا، پیلاتس و تمرینات قدرتی می‌توانند در این راستا کمک‌کننده باشند.
نتیجه گیری
شکستگی استخوان بازو یا هومرس فریچر می‌تواند تأثیرات جدی بر توان حرکتی فرد و کیفیت زندگی او داشته باشد. از این‌رو، تشخیص به‌موقع این آسیب به‌ویژه در مراحل اولیه بسیار حیاتی است، زیرا می‌تواند در انتخاب روش پزشکی مناسب و پیشگیری از عوارض طولانی‌مدت نقش مهمی ایفا کند. با استفاده از روش‌های تصویربرداری دقیق مانند رادیوگرافی و سی‌تی‌اسکن، پزشکان قادرند محل دقیق شکستگی را شناسایی کرده و تصمیمات پزشکی درستی اتخاذ کنند. بهبود مناسب، چه به‌صورت غیرجراحی با گچ یا آتل و چه با استفاده از جراحی برای تثبیت استخوان، به جوش خوردن صحیح استخوان و جلوگیری از مشکلات بیشتر کمک می‌کند.
پس از فرآیند پزشکی، توانبخشی درست از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. انجام حرکات ورزشی به‌موقع و تحت نظر متخصص می‌تواند موجب بازگشت سریع‌تر به عملکرد طبیعی بازو و کاهش احتمال بروز مشکلات حرکتی در آینده شود. با رعایت مراقبت‌های لازم در این مراحل، فرد می‌تواند به وضعیت عادی خود بازگشته و از آسیب‌های مجدد جلوگیری کند. به‌طور کلی، یک رویکرد جامع که شامل تشخیص دقیق، بهبود به‌موقع و توانبخشی مناسب باشد، بهترین نتیجه را در بهبودی شکستگی استخوان بازو به همراه خواهد داشت.در صورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.
تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید
