| محل قرار گیری | کف دست |
| سر ثابت | استخوان‌های کارپال |
| سر متحرک | انگشت کوچک |
| خون رسانی | شریان اولنار |
| عصب رسانی | عصب اولنار |
| عملکرد | حرکت و کنترل انگشت کوچک |
مقدمه
عضلات هیپوتنار (Hypothenar Muscles) در ناحیه کف دست قرار دارند، دقیقاً در سمت کوچک دست که به‌طرف انگشت کوچک قرار می‌گیرند. در این مقاله به بررسی جزئیات عضلات هیپوتنار پرداخته می‌شود. ابتدا محل قرارگیری این عضلات و ساختارهای آناتومیکی آن‌ها، مانند سر ثابت و سر متحرک، بررسی خواهند شد. سپس سیستم عصب‌رسانی و خون‌رسانی به این عضلات توضیح داده می‌شود. عملکرد این عضلات ازنظر آناتومی و بیومکانیک نیز تحلیل خواهد شد. در ادامه، به آسیب‌ها و دلایل بروز آن‌ها پرداخته می‌شود و درنهایت بهترین تمرینات برای تقویت عضلات هیپوتنار معرفی خواهند شد. در این مقاله از وب‌سایت دکتر حوصله به بررسی جزئیات ساختاری، عملکرد و اهمیت عضلات هیپوتنار خواهیم پرداخت.
عضلات هیپوتنار چیست؟
عضلات هیپوتنار چهار عضله کوچک و مهم در کف دست هستند که در کنترل حرکات انگشت کوچک نقش دارند. این عضلات شامل «ابداکتور دِگیتی مینیمی»، «فلیکسر دِگیتی مینیمی»، «اوپوننس دِگیتی مینیمی» و «پالماریس بریوس» هستند. عملکرد اصلی آن‌ها شامل باز کردن، خم کردن و چرخاندن انگشت کوچک به‌طرف شست است. این عضلات با عصب اولنار عصب‌دهی می‌شوند و خون‌رسانی آن‌ها از شریان اولنار تأمین می‌شود.
ازنظر آناتومی، عضلات هیپوتنار در بخش پایین و داخلی کف دست قرار دارند، در نزدیکی استخوان‌های کارپال. این عضلات در تعامل با عضلات تِنار که در طرف مقابل، ناحیه شست قرار دارند، به حرکت هماهنگ انگشت‌ها کمک می‌کنند. آن‌ها به‌ویژه در زمان گرفتن اشیاء و انجام حرکات ظریف انگشت کوچک نقش مهمی دارند.
بیومکانیکی، عضلات هیپوتنار برای فراهم آوردن دقت و قدرت در دست‌ورزی ضروری هستند. آن‌ها به حرکت صحیح انگشت کوچک برای انجام کارهایی مانند نگه‌داشتن اشیاء کوچک و کارهای دستی حساس کمک می‌کنند. همچنین این عضلات می‌توانند با ایجاد تغییرات در زاویه انگشت کوچک، در جهت مقابله یا همکاری با انگشت شست، قدرت بیشتری به عمل بیاورند.
محل قرارگیری عضلات هیپوتنار
این عضلات در مقایسه با عضلات تِنار (که در قسمت شست قرار دارند) در ناحیه مقابل دست واقع‌شده‌اند. آن‌ها به‌طور خاص در بخش داخلی کف دست، در نزدیکی استخوان‌های کارپال و بر روی ناحیه انگشت کوچک به‌طور متمرکز عمل می‌کنند.
این عضلات بخشی از شبکه عضلانی دست هستند که مسئول حرکات خاص و ظریف انگشت کوچک هستند. هنگامی‌که دست‌باز می‌شود، عضلات هیپوتنار به کار گرفته می‌شوند تا این انگشت درحرکت‌های خاص مانند چرخش، انقباض و باز شدن دخالت داشته باشد. به‌طور خاص، آن‌ها برای گرفتن اشیاء کوچک و پیچیده کاربرد دارند.
درک محل قرارگیری عضلات هیپوتنار برای فهمیدن نحوه عملکرد دست در وظایف روزمره و همچنین تشخیص مشکلات و آسیب‌ها در این ناحیه بسیار مهم است. این عضلات به‌ویژه زمانی که دست نیاز به هماهنگی دقیق بین انگشتان مختلف دارد، نقش کلیدی ایفا می‌کنند.
بررسی سر ثابت عضلات هیپوتنار
سر ثابت عضلات هیپوتنار به نقاطی گفته می‌شود که این عضلات به آن‌ها متصل هستند و اغلب ثابت باقی می‌مانند. در این عضلات، سر ثابت معمولاً به ساختارهای استخوانی در کف دست، به‌ویژه استخوان‌های کارپال متصل است. این اتصالات استخوانی در ثابت نگه‌داشتن پایه‌های عضلات نقش دارند و به آن‌ها کمک می‌کنند تا وظایف حرکتی را انجام دهند. به‌عنوان‌مثال، عضله “ابداکتور دِگیتی مینیمی از استخوان پیز IFORM و سایر استخوان‌های کارپال به سمت انگشت کوچک متصل است و نقش پشتیبانی درحرکت انگشت کوچک را ایفا می‌کند.
این اتصال‌های ثابت در سر عضلات هیپوتنار، ازنظر آناتومیکی اهمیت زیادی دارند، زیرا به عضلات اجازه می‌دهند تا حرکت‌های کنترل‌شده و دقیق را انجام دهند. سر ثابت این عضلات به‌طور عمده در نواحی نزدیک به مفصل‌های مچ دست و انگشتان قرار دارند که کمک می‌کند تا این عضلات بتوانند نیروهای لازم برای حرکت انگشت کوچک را ایجاد کنند. ازاین‌رو، تغییرات در محل اتصال می‌تواند عملکرد این عضلات را تحت تأثیر قرار دهد.
اتصالات سر ثابت به استخوان‌ها، از طریق تاندون‌ها، موجب پایداری و دقت حرکات انگشت کوچک می‌شوند. این عضلات به دلیل اتصالات مستحکم به استخوان‌ها قادرند نیروهای موردنیاز برای انجام حرکات پیچیده، مثل باز و بسته کردن دست و گرفتن اشیاء کوچک، را تولید کنند. بنابراین، مطالعه دقیق سر ثابت این عضلات می‌تواند به درک بهتر مکانیزم‌های حرکتی دست و چگونگی بهبود یا اصلاح آسیب‌ها کمک کند.
بررسی سر متحرک عضلات هیپوتنار
سر متحرک عضلات هیپوتنار بخش‌هایی از این عضلات هستند که در هنگام انقباض، حرکت کرده و تغییر موقعیت می‌دهند. این سرهای متحرک معمولاً به بخش‌های انگشت کوچک متصل هستند و نقشی اساسی در ایجاد حرکات دقیق انگشت کوچک دارند. برای مثال، در عضله “فلیکسر دِگیتی مینیمی” که مسئول خم کردن انگشت کوچک است، سر متحرک آن به مفصل پروگزیمال انگشت متصل است و باعث خم شدن انگشت می‌شود.
سر متحرک عضلات هیپوتنار همچنین در عضله “اوپوننس دِگیتی مینیمی” که وظیفه چرخاندن انگشت کوچک به سمت شست را بر عهده دارد، قرار دارد. در اینجا، سر متحرک باعث چرخش انگشت کوچک به‌گونه‌ای می‌شود که با شست در تماس قرار گیرد. این حرکت برای انجام کارهایی مثل گرفتن اشیاء یا اعمال فشار ضروری است.
این عضلات از طریق حرکات سرهای متحرک خود، به دست کمک می‌کنند تا دقت بیشتری در انجام وظایف ظریف و پیچیده داشته باشد. ازآنجاکه عضلات هیپوتنار تأثیر زیادی بر قدرت گرفتن و حرکت انگشت کوچک دارند، آسیب یا اختلال در سرهای متحرک آن‌ها می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی بر عملکرد دست تأثیر بگذارد.
سیستم عصب‌رسانی هیپوتنار
سیستم عصب‌رسانی عضلات هیپوتنار عمدتاً توسط عصب اولنار (Ulnar nerve) تأمین می‌شود. این عصب که از سطح نخاع C8-T1 منشأ می‌گیرد، به‌طور مستقیم به عضلات هیپوتنار ارسال می‌شود و وظیفه کنترل حرکات انگشت کوچک و حرکات ظریف دست را بر عهده دارد. عصب اولنار به این عضلات از طریق شاخه‌های خود، مانند شاخه‌های عضلانی عصب اولنار، انرژی عصبی می‌رساند.
این عصب‌دهی برای عملکرد صحیح دست و انگشت کوچک ضروری است، زیرا هرگونه آسیب به عصب اولنار می‌تواند باعث اختلال در حرکات دقیق و هماهنگ انگشت کوچک شود. این اختلالات ممکن است منجر به کاهش قدرت گرفتن، محدودیت در انجام حرکات پیچیده و حتی مشکلاتی در انجام فعالیت‌های روزمره مانند نوشتن یا استفاده از ابزارهای دقیق شود.
آسیب به عصب اولنار، مانند فشرده‌سازی یا فشار بر عصب در ناحیه مچ دست یا آرنج، می‌تواند تأثیر منفی بر عملکرد عضلات هیپوتنار بگذارد. به‌عنوان‌مثال، سندرم تونل اولنار که در آن عصب اولنار در مچ دست فشرده می‌شود، ممکن است به ضعف عضلات هیپوتنار منجر شود.
سیستم خون‌رسانی هیپوتنار
سیستم خون‌رسانی به عضلات هیپوتنار عمدتاً از طریق شریان اولنار تأمین می‌شود. این شریان که یکی از شاخه‌های اصلی شریان بازویی است، خون را به ناحیه کف دست، به‌ویژه به عضلات هیپوتنار، می‌رساند. شریان اولنار پس از عبور از ناحیه مچ دست به دوشاخه تقسیم می‌شود که خون‌رسانی به انگشت کوچک و عضلات مرتبط با آن را انجام می‌دهند.
رگ‌های خونی کوچک‌تر و شاخه‌های جانبی شریان اولنار نیز در سطح کف دست پخش می‌شوند و تغذیه عضلات هیپوتنار را فراهم می‌کنند. این رگ‌ها همچنین به حفظ عملکرد عضلات در طول فعالیت‌های مختلف و توانایی انجام حرکات دقیق کمک می‌کنند. هرگونه اختلال در این جریان خون می‌تواند عملکرد عضلات را تحت تأثیر قرار دهد و منجر به ضعف یا اختلال درحرکت انگشت کوچک شود.
درصورتی‌که شریان اولنار یا رگ‌های جانبی آن دچار انسداد یا آسیب شوند، ممکن است خون‌رسانی به عضلات هیپوتنار کاهش یابد. این شرایط می‌تواند باعث ضعف یا از دست دادن عملکرد عضلات هیپوتنار گردد.
عملکرد عضلات هیپوتنار ازنظر آناتومی
عملکرد عضلات هیپوتنار ازنظر آناتومی به‌طور عمده مرتبط با حرکت انگشت کوچک و همکاری آن با سایر انگشتان دست است. این عضلات به‌ویژه در خم کردن، باز کردن و چرخاندن انگشت کوچک نقش دارند. برای مثال، عضله ابداکتور دِگیتی مینیمی موجب جداسازی انگشت کوچک از سایر انگشتان می‌شود، درحالی‌که عضله «فلیکسر دِگیتی مینیمی» مسئول خم کردن انگشت کوچک است.
همچنین، عضلات هیپوتنار در افزایش قدرت گرفتن و فراهم کردن دقت در کارهای ظریف نقش دارند. عضله اوپوننس دِگیتی مینیمی برای حرکت چرخشی انگشت کوچک به سمت شست عمل می‌کند که این امر به توانایی دست در انجام کارهایی مانند گرفتن اشیاء کوچک یا انجام وظایف پیچیده کمک می‌کند. در کنار این‌ها، عضله «پالماریس بریوس» به تقویت عملکرد این عضلات و بهبود قدرت گرفتن کمک می‌کند.
ازنظر آناتومیکی، این عضلات در کف دست قرار دارند و با استخوان‌های کارپال و مفصل‌های انگشت کوچک ارتباط دارند. آن‌ها به‌وسیله عصب اولنار تحریک می‌شوند و خون‌رسانی به آن‌ها از طریق شریان اولنار تأمین می‌شود. این ترکیب ساختارهای آناتومیکی باعث می‌شود عضلات هیپوتنار نقش مؤثری در حرکات دقیق و کنترل شده انگشت کوچک ایفا کنند.
عملکرد عضلات هیپوتنار ازنظر بیومکانیک
عملکرد عضلات هیپوتنار ازنظر بیومکانیکی به‌طور مستقیم بر کنترل و دقت حرکت انگشت کوچک تأثیر می‌گذارد. این عضلات، به‌ویژه در انجام حرکات ظریف و پیچیده، نقش اساسی دارند. برای مثال، عضلات اوپوننس دِگیتی مینیمی و ابداکتور دِگیتی مینیمی برای چرخاندن و جداسازی انگشت کوچک از سایر انگشتان، به‌دقت و قدرت دست کمک می‌کنند. این حرکات در شرایطی مانند گرفتن اشیاء کوچک یا استفاده از ابزارهای دقیق بسیار حیاتی هستند.
بیومکانیک عضلات هیپوتنار به‌ویژه زمانی که دست نیاز به هماهنگی بین انگشتان دارد، آشکار می‌شود. عضلات هیپوتنار به‌طور خاص با عضلات تِنار (که شست را کنترل می‌کنند) تعامل دارند تا حرکات هماهنگ را ایجاد کنند. این تعامل بین انگشت کوچک و شست به ایجاد موقعیت‌های خاص برای گرفتن اشیاء یا اعمال فشار بر سطح‌ها کمک می‌کند.
همچنین، عضلات هیپوتنار برای انجام حرکات دقیق در حین کار با دست‌های کوچک یا پیچیده، مانند نوشتن یا کار با ابزارهای ریز، بسیار مؤثر هستند. این عضلات با انقباض و انعطاف‌پذیری خود، قدرت و دقت حرکات دست را تقویت کرده و امکان انجام فعالیت‌های مختلفی را فراهم می‌کنند.
آسیب‌های عضلات هیپوتنار
آسیب‌های عضلات هیپوتنار می‌توانند به دلیل فشار یا کشش زیاد در ناحیه کف دست یا انگشت کوچک ایجاد شوند. یکی از رایج‌ترین آسیب‌ها فشردگی عصب اولنار است که می‌تواند باعث ضعف یا فلج شدن این عضلات شود. این آسیب معمولاً در اثر حرکات تکراری یا وارد شدن فشار زیاد به مچ یا آرنج رخ می‌دهد.
یکی دیگر از مشکلات شایع آسیب عضلات هیپوتنار، کشیدگی یا پارگی تاندون‌ها است که می‌تواند به‌دلیل ضربه یا حرکات ناگهانی ایجاد شود.
دلایل بروز آسیب‌های هیپوتنار
آسیب‌های عضلات هیپوتنار معمولاً به دلایل مختلفی بروز می‌کنند. یکی از رایج‌ترین دلایل، فشار یا آسیب به عصب اولنار است که می‌تواند در اثر فشردگی عصب در ناحیه مچ یا آرنج ایجاد شود. این فشار می‌تواند منجر به ضعف عضلات هیپوتنار و اختلال درحرکت انگشت کوچک گردد. همچنین، آسیب‌های مکانیکی مانند ضربه مستقیم به کف دست یا انجام حرکات تکراری و بیش‌ازحد می‌توانند منجر به کشیدگی و پارگی عضلات شوند.
دلایل دیگر آسیب‌های هیپوتنار می‌تواند به بیماری‌های سیستمیک مانند دیابت یا آرتریت مربوط باشد که موجب ضعیف شدن بافت‌های نرم و تاندون‌ها می‌شود. این بیماری‌ها می‌توانند به‌طور غیرمستقیم بر عملکرد عضلات هیپوتنار تأثیر بگذارند. به‌علاوه، داشتن وضعیت‌های نادرست دست یا انجام کارهایی که نیاز به‌دقت و فشار زیاد دارند، می‌تواند منجر به آسیب‌های مزمن و فرسایش عضلات هیپوتنار شود.
یکی از عوامل رایج دیگر که به آسیب‌های عضلات هیپوتنار منجر می‌شود، استفاده نادرست از دست در هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی یا شغلی است. حرکت‌های نادرست یا استفاده از دست در موقعیت‌های استرس‌زا می‌تواند فشار اضافی بر عضلات هیپوتنار وارد کرده و درنتیجه موجب کشیدگی یا پارگی آن‌ها گردد. این نوع آسیب‌ها معمولاً در کارگران، ورزشکاران و افرادی که مشاغل فیزیکی دارند، شایع‌تر است.
بهترین حرکات برای تقویت عضلات هیپوتنار
برای تقویت عضلات هیپوتنار، انجام تمریناتی که بر قدرت و انعطاف‌پذیری انگشت کوچک تمرکز دارند، ضروری است. یکی از بهترین تمرینات، استفاده از توپ‌های نرم برای فشردن است که می‌تواند عضلات این ناحیه را تقویت کرده و هماهنگی میان انگشت کوچک و شست را بهبود بخشد. در این تمرین، فرد توپ را بین انگشتان دست فشرده و نگه می‌دارد، که این کار باعث تقویت عضلات هیپوتنار می‌شود.
تمرین دیگری که بسیار مفید است، کشش انگشت کوچک به سمت خارج و سپس به سمت داخل است. این حرکت به تقویت عضلات «ابداکتور دِگیتی مینیمی» و «اوپوننس دِگیتی مینیمی» کمک می‌کند که وظیفه چرخش و جداسازی انگشت کوچک را بر عهده دارند. برای انجام این تمرین، انگشت کوچک را به‌طور آرام به سمت بیرون فشار داده و سپس آن را به حالت اولیه برمی‌گردانید.
تمرینات دیگری شامل استفاده از باند کشی است که می‌تواند انعطاف‌پذیری و قدرت عضلات هیپوتنار را افزایش دهد. در این تمرین، یک باند کشی را دور انگشت کوچک و شست قرار داده و سعی می‌کنید هر دو انگشت را به سمت هم فشار دهید و سپس رها کنید. این حرکت علاوه بر تقویت عضلات، به بهبود عملکرد هماهنگ انگشتان دست نیز کمک می‌کند.
سخن پایانی
عضلات هیپوتنار نقش مهمی در عملکرد دقیق و هماهنگ دست دارند و تقویت آن‌ها می‌تواند به بهبود قدرت و دقت انگشت کوچک کمک کند. انجام تمرینات مناسب مانند فشردن توپ، کشش انگشت کوچک و استفاده از باند کشی می‌تواند این عضلات را تقویت کرده و کارایی دست را افزایش دهد. آسیب‌های عضلات هیپوتنار معمولاً به دلیل فشار زیاد، استفاده نادرست یا بیماری‌های سیستمیک رخ می‌دهند، اما با انجام تمرینات منظم و مراقبت مناسب، می‌توان از آسیب و ضعف این عضلات جلوگیری کرد.در صورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.
منایع:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK546622/
https://teachmeanatomy.info/upper-limb/muscles/hand/
https://www.kenhub.com/en/library/anatomy/the-hypothenar-muscles
تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید
