بنیاد سلامت دکتر حوصله نهادی پیشرو در حوزه سلامت کودکان است که نقش بسزایی در آشنایی و آگاهی‌رسانی در خصوص ناهنجاری‌های رشدی و رفتاری این گروه سنی ایفا می‌کند. این بنیاد با بهره‌گیری از متخصصان مجرب و رویکردهای نوین، تلاش می‌کند تا والدین و مراقبین کودکان را با طیف وسیعی از اختلالات، از جمله اختلالات طیف اوتیسم، اختلالات نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD)، مشکلات یادگیری و سایر ناهنجاری‌های مرتبط با رشد و تکامل کودکان، آشنا سازد.
از طریق برگزاری کارگاه‌های آموزشی، سمینارها، ارائه مشاوره‌های تخصصی و انتشار محتوای علمی معتبر، بنیاد سلامت دکتر حوصله بستری مناسب برای افزایش دانش و آگاهی جامعه در این زمینه فراهم آورده و به تشخیص زودهنگام و مداخله به‌موقع در جهت بهبود کیفیت زندگی کودکان مبتلا و خانواده‌هایشان کمک شایانی می‌نماید. هدف نهایی این بنیاد، ارتقای سلامت جسمی و روانی کودکان و فراهم‌آوردن فرصت‌هایی برابر برای شکوفایی استعدادهای آنان است. در ادامه این مطلب از سایت دکتر حوصله به بررسی این موضوع که چگونه نشستن نادرست کودکان می‌تواند باعث مشکلات جسمانی شود خواهیم پرداخت.در صورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.
چرا وضعیت نشستن کودکان اهمیت دارد؟ (تأثیر مستقیم نشستن نادرست بر رشد اسکلتی – عضلانی)
وضعیت نشستن کودکان، مسئله‌ای حیاتی در دوران رشد و تکامل آن‌هاست. نشستن نادرست، به طور مستقیم بر سلامت اسکلتی – عضلانی تأثیر گذاشته و می‌تواند منجر به مشکلات جدی در آینده شود. ستون فقرات کودکان در این دوران، هنوز در حال شکل‌گیری و استحکام است و قرارگیری نامناسب در هنگام نشستن، می‌تواند موجب انحرافات ستون فقرات مانند اسکولیوز و کیفوز گردد. همچنین، عضلات نگهدارنده ستون فقرات و عضلات شکمی نیز در صورت عدم حمایت صحیح در وضعیت نشستن، دچار ضعف و عدم تعادل می‌شوند.
این عدم تعادل عضلانی و انحرافات اسکلتی، نه‌تنها بر قامت و ظاهر کودک تأثیر منفی می‌گذارد، بلکه می‌تواند منجر به درد مزمن در گردن، کمر و شانه، محدودیت حرکتی، و حتی اختلال در عملکرد اندام‌های داخلی گردد.
شایع‌ترین حالت‌های نشستن نادرست در کودکان
متأسفانه، امروزه کودکان به دلایل مختلفی از جمله استفاده زیاد از ابزارهای دیجیتال و عدم آگاهی کافی، عادات نامناسبی در نشستن پیدا می‌کنند که می‌تواند در بلندمدت منجر به مشکلات متعددی شود.
نشستن W شکل (زانوهای خمیده به دو طرف)
این نوع نشستن که در آن زانوها به سمت بیرون خم شده و پاها در کنار باسن قرار می‌گیرند، به دلیل ایجاد ثبات بیشتر برای کودکانی که تعادل ضعیفی دارند، رایج است. بااین‌حال، نشستن W شکل می‌تواند فشار زیادی بر مفصل لگن و زانو وارد کرده و منجر به اختلال در چرخش لگن، ضعف عضلات میان‌تنه و مشکلات راه‌رفتن شود.
قوز کردن حین استفاده از تبلت و گوشی
استفاده بیش از حد از تبلت و گوشی، به‌ویژه در حالت خمیده، منجر به قوز کردن و گردن به جلو می‌شود. این حالت، عضلات گردن و شانه‌ها را تحت‌فشار قرار داده و می‌تواند باعث سردرد، درد گردن و شانه و همچنین اختلال در تنفس شود.
آویزان‌کردن پاها از صندلی بدون تکیه‌گاه: زمانی که پاها از صندلی آویزان می‌شوند و هیچ تکیه‌گاهی برای آنها وجود ندارد، فشار زیادی به ناحیه کمر وارد می‌شود. این حالت، می‌تواند باعث خستگی زودرس، درد کمر و در بلندمدت، آسیب به دیسک‌های بین مهره‌ای شود.
مشکلات جسمانی ناشی از نشستن نادرست کودکان
وضعیت بدنی نامناسب هنگام نشستن، نه‌تنها باعث ایجاد دردهای موضعی می‌شود، بلکه می‌تواند منجر به اختلالات مزمن و تغییر شکل ساختارهای اصلی بدن گردد.
اختلال در ستون فقرات (قوز پشت، گودی کمر، اسکولیوز)
ستون فقرات، محور اصلی بدن است که وظیفة حفظ تعادل و تحمل وزن را بر عهده دارد. نشستن نادرست، به‌ویژه در طولانی‌مدت، فشار نامتعادلی را بر این ساختار وارد می‌کند. قوز پشت (کیفوز) که با خمیدگی بیش از حد قسمت بالای کمر مشخص می‌شود، اغلب در افرادی مشاهده خواهد شد که به طور مداوم پشت خود را خم کرده و از حمایت مناسب برای کمر خود استفاده نمی‌کنند. در مقابل، گودی کمر (لوردوز) به انحنای بیش از حد قسمت پایین کمر گفته می‌شود که می‌تواند ناشی از نشستن با کمر قوسی و عدم استفاده از پشتی مناسب باشد. اسکولیوز نیز، انحراف جانبی ستون فقرات است که می‌تواند به دلیل عادات نشستن نامتقارن ایجاد شود.
ضعف عضلات مرکزی بدن
عضلات مرکزی (Core Muscles) که شامل عضلات شکم، کمر و لگن می‌شوند، نقش مهمی در حفظ ثبات ستون فقرات و توزیع صحیح وزن بدن دارند. نشستن نادرست، با تضعیف این عضلات، تعادل بدن را بر هم می‌زند و فشار بیشتری را بر ستون فقرات وارد می‌کند. این ضعف، باعث می‌شود که بدن برای حفظ تعادل به عضلات دیگر، مانند عضلات گردن و شانه، فشار بیاورد که این امر می‌تواند منجر به درد و گرفتگی در این نواحی شود.
تغییر شکل لگن و پاها
نشستن طولانی‌مدت و نامناسب، می‌تواند باعث تغییر شکل لگن و پاها شود. نشستن با پاهای ضربدری، به‌عنوان‌مثال، می‌تواند باعث انحراف لگن و کوتاه‌شدن عضلات همسترینگ شود. همچنین، نشستن باتکیه‌بر یک طرف بدن، می‌تواند منجر به عدم تعادل در عضلات لگن و پاها شود که در نهایت، به درد و مشکلات حرکتی منجر خواهد شد.
سردرد و خستگی مزمن
نشستن نادرست، می‌تواند به دلیل فشار بر عضلات گردن و شانه، باعث سردرد شود. این فشار، جریان خون به مغز را مختل کرده و منجر به سردردهای تنشی و میگرنی می‌شود. همچنین، وضعیت بدنی نامناسب، باعث مصرف انرژی بیشتر توسط بدن برای حفظ تعادل می‌شود که این امر، به خستگی مزمن منجر خواهد شد.
ارتباط نشستن نادرست با فناوری (گوشی، تبلت، کامپیوتر)
استفاده مداوم و طولانی‌مدت از فناوری، اغلب با وضعیتی همراه است که در آن افراد به دلیل تمرکز بر صفحه‌نمایش، تمایل به قوز کردن و خم‌شدن به جلو دارند. این وضعیت که معمولاً با نشستن روی صندلی و خم‌شدن به سمت صفحه گوشی یا تبلت یا نشستن پشت کامپیوتر با ارتفاع نامناسب مانیتور همراه است، فشار مضاعفی را بر ستون فقرات، به‌ویژه در ناحیه گردن و کمر، وارد می‌کند. بی‌توجهی به ارگونومی صحیح در هنگام استفاده از فناوری، می‌تواند به‌مرورزمان منجر به بروز مشکلات اسکلتی – عضلانی مزمن و دردهای طاقت‌فرسا شود.
تنظیم ارتفاع صندلی و مانیتور، استفاده از زیرپایی، رعایت فاصله مناسب با صفحه‌نمایش، و انجام حرکات کششی و ورزشی منظم، می‌تواند به طور قابل‌توجهی از بروز مشکلات اسکلتی – عضلانی ناشی از نشستن نادرست در هنگام استفاده از فناوری پیشگیری کند.
سندروم گردن پیامکی (Text Neck)
سندروم گردن پیامکی (Text Neck)، اصطلاحی است که برای توصیف درد گردن و آسیب‌های ناشی از خم‌شدن مکرر و طولانی‌مدت سر به جلو برای نگاه‌کردن به صفحه‌نمایش گوشی‌های هوشمند و سایر دستگاه‌های دیجیتال استفاده می‌شود. این پدیده که در عصر حاضر در جامعه شایع شده است که به دلیل فشار زیادی که بر مهره‌های گردنی و عضلات اطراف آن وارد می‌شود، بروز می‌کند.
هنگامی که سر در حالت طبیعی قرار دارد، وزن آن به طور یکنواخت بر روی ستون فقرات توزیع می‌شود. اما با خم‌شدن سر به جلو، این توزیع برهم می‌خورد و فشار زیادی بر مهره‌های گردنی و عضلات پشت گردن وارد می‌شود. هر چه زاویه خم‌شدن بیشتر باشد، این فشار افزایش می‌یابد.
فشار بر مهره‌های گردن و کمر
فشار بر مهره‌های گردن و کمر، یکی از شایع‌ترین مشکلات اسکلتی – عضلانی در جوامع امروزی است که به عوامل مختلفی از جمله سبک زندگی کم‌تحرک، نشستن‌های طولانی‌مدت و نادرست، و استفاده بیش از حد از فناوری‌های دیجیتال مرتبط است. این فشار، می‌تواند به‌مرورزمان منجر به آسیب‌های جدی به ستون فقرات و بروز درد و ناراحتی‌های مزمن شود.
در ناحیه گردن، فشار بر مهره‌ها معمولاً ناشی از خم‌شدن مکرر سر به جلو برای نگاه‌کردن به گوشی‌های هوشمند، تبلت‌ها و کامپیوترها است. همان‌طور که در مورد سندروم گردن پیامکی توضیح داده شد، این وضعیت باعث افزایش چشمگیر وزن مؤثر سر و فشار بر مهره‌های گردنی می‌شود. این فشار مداوم، می‌تواند منجر به فرسایش دیسک‌های بین مهره‌ای، آرتروز گردن، و ایجاد فشار بر ریشه‌های عصبی شود.
راهکارهای اصلاح وضعیت نشستن کودکان
ارائه راهکارهای مؤثر برای اصلاح وضعیت نشستن کودکان، نه‌تنها یک ضرورت، بلکه سرمایه‌گذاری برای تضمین سلامت و کیفیت زندگی آنان در آینده است. در این بخش به راهکارهای اصلاح وضعیت نشستن کودکان خواهیم پرداخت.
تنظیم ارتفاع میز و صندلی متناسب با قد کودک
اولین و مهم‌ترین گام در اصلاح وضعیت نشستن، اطمینان از مناسب‌بودن ارتفاع میز و صندلی با قد کودک است. میز و صندلی با ارتفاع نامناسب، کودک را مجبور به خم‌شدن بیش از حد یا بالابردن شانه‌ها می‌کند که هر دو حالت، فشار مضاعفی بر ستون فقرات و عضلات گردن و کمر وارد می‌آورد. برای تعیین ارتفاع مناسب، کودک باید به‌راحتی روی صندلی بنشیند و پاهایش به طور کامل روی زمین قرار گیرند.
استفاده از صندلی‌های ارگونومیک
صندلی‌های ارگونومیک با طراحی خاص خود، به حفظ انحنای طبیعی ستون فقرات کمک کرده و از ایجاد فشار نامتعادل بر روی مهره‌ها جلوگیری می‌کنند. این صندلی‌ها معمولاً دارای پشتی قابل‌تنظیم ارتفاع و شیب بوده و امکان حمایت کامل از کمر و شانه‌ها را فراهم می‌آورند. استفاده از صندلی ارگونومیک، به‌ویژه برای کودکانی که ساعات طولانی را به مطالعه، انجام تکالیف و یا کار با کامپیوتر می‌گذرانند، بسیار حائز اهمیت است.
تکنیک ۹۰-۹۰-۹۰ زانو، لگن و مچ پا در زاویه ۹۰ درجه
تکنیک ۹۰-۹۰-۹۰ به‌عنوان یک راهنمای کلی برای وضعیت صحیح نشستن، می‌تواند به کودکان کمک کند تا از نشستن‌های نامناسب خودآگاه شده و به طور فعال در اصلاح آن تلاش کنند. این تکنیک، بر قرارگیری زانوها، لگن و مچ پا در زاویه ۹۰ درجه در هنگام نشستن تأکید دارد. برای دستیابی به این وضعیت، کودک باید روی صندلی بنشیند به‌طوری‌که کف پاها به طور کامل روی زمین قرار گرفته و زانوها در زاویه ۹۰ درجه خم شوند. همچنین، ران‌ها باید به‌موازات زمین بوده و لگن در وضعیت متعادل قرار گیرد.
نقش والدین و معلمان در پیشگیری
نقش والدین و معلمان به‌عنوان دو رکن اصلی تربیت و آموزش، در پیشگیری از عوارض کمر تحرکی اهمیت زیادی دارد که در ادامه بیشتر به آن خواهیم پرداخت:
آموزش نحوه صحیح نشستن از کودکی
یکی از مهم‌ترین اقداماتی که والدین و معلمان می‌توانند در راستای پیشگیری از عوارض کم‌تحرکی انجام دهند، آموزش صحیح نشستن به کودکان از سنین پایین است. رعایت اصول ارگونومی در نشستن، از جمله حفظ قوس طبیعی ستون فقرات، استفاده از صندلی مناسب با ارتفاع قابل‌تنظیم، و قراردادن پاها به‌صورت صاف بر روی زمین، می‌تواند از بروز مشکلات اسکلتی – عضلانی در آینده جلوگیری کند. والدین می‌توانند با فراهم‌کردن محیطی مناسب در منزل و نظارت بر نحوه نشستن کودک هنگام انجام تکالیف یا تماشای تلویزیون، عادات صحیح را در او نهادینه کنند. معلمان نیز می‌توانند در کلاس درس، اصول صحیح نشستن را به دانش‌آموزان آموزش داده و بر رعایت آن نظارت داشته باشند.
محدودکردن زمان استفاده از وسایل الکترونیکی
گسترش استفاده از تلفن‌های همراه، تبلت‌ها و کامپیوترها، اگرچه فواید بسیاری به همراه داشته است، اما به دلیل افزایش زمان نشستن و کاهش فعالیت بدنی، تهدیدی جدی برای سلامت کودکان و نوجوانان محسوب می‌شود. والدین و معلمان باید با درک این خطر، زمان استفاده از وسایل الکترونیکی را محدود کرده و برای آن قوانین مشخصی تعیین کنند. به‌عنوان‌مثال، می‌توان ساعات مشخصی را برای استفاده از این وسایل در نظر گرفت و در سایر اوقات، کودک را به انجام فعالیت‌های دیگر مانند بازی‌های فیزیکی، مطالعه یا شرکت در فعالیت‌های هنری تشویق کرد.
تشویق به تحرک و تغییر وضعیت هر ۳۰ دقیقه
تحرک و فعالیت بدنی منظم، نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت جسمی و روانی افراد دارد. والدین و معلمان باید با تشویق کودکان و نوجوانان به انجام فعالیت‌های ورزشی، بازی‌های گروهی و یا حتی انجام کارهای ساده‌ای مانند قدم‌زدن در منزل یا حیاط مدرسه، آنها را به تحرک ترغیب کنند. همچنین، یادآوری به دانش‌آموزان برای تغییر وضعیت نشستن و ایستادن هر ۳۰ دقیقه یک‌بار، می‌تواند از فشار بر ستون فقرات و عضلات جلوگیری کند.
تمرینات ساده برای تقویت عضلات و بهبود وضعیت بدن
حفظ وضعیت بدنی مناسب و تقویت عضلات، نقشی حیاتی در سلامت عمومی و جلوگیری از بروز مشکلات اسکلتی – عضلانی دارد. خوشبختانه، تمرینات ساده و در دسترس وجود دارند که می‌توانند به تقویت عضلات و بهبود وضعیت بدن کمک کنند و به‌راحتی در برنامه روزانه گنجانده شوند.
حرکت پل زدن برای تقویت کمر
حرکت پل زدن، یک تمرین قدرتمند برای تقویت عضلات ناحیه کمر، باسن و عضلات همسترینگ است. این تمرین نه‌تنها به بهبود قدرت و استقامت عضلات کمک می‌کند، بلکه به تثبیت ستون فقرات و کاهش درد کمر نیز یاری می‌رساند. برای انجام صحیح حرکت پل زدن، ابتدا به پشت دراز کشیده و زانوها را خم کنید، به‌طوری‌که کف پاها روی زمین قرار بگیرند. سپس، با انقباض عضلات باسن، کمر خود را از زمین بلند کنید تا بدن از شانه تا زانو در یک خط مستقیم قرار گیرد. در این حالت، چند ثانیه مکث کنید و سپس به‌آرامی به حالت اولیه بازگردید.
کشش قفسه سینه برای جلوگیری از قوز
نشستن نادرست کودکان طولانی‌مدت و فعالیت‌های روزمره، اغلب منجر به انقباض عضلات سینه و شانه و در نتیجه، قوز کردن می‌شود. کشش قفسه سینه، تمرینی مؤثر برای مقابله با این مشکل است. این کشش با باز کردن عضلات سینه و شانه، به اصلاح وضعیت بدنی و جلوگیری از قوز کردن کمک می‌کند. یکی از روش‌های ساده برای انجام این کشش، ایستادن در یک چهارچوب در است. دست‌ها را روی لبه‌های در قرار دهید، طوری که آرنج‌ها کمی خم باشند. سپس به‌آرامی به سمت جلو متمایل شوید تا کشش را در عضلات سینه و شانه‌ها احساس کنید.
تمرینات تعادلی روی توپ سوئیسی
توپ سوئیسی، ابزاری کارآمد برای تقویت عضلات مرکزی بدن و بهبود تعادل است. انجام تمرینات تعادلی روی توپ سوئیسی، عضلات تثبیت‌کننده را فعال کرده و به تقویت عضلات شکم، کمر و باسن کمک می‌کند. یکی از تمرینات ساده و مؤثر، نشستن روی توپ و حفظ تعادل است. در ابتدا، ممکن است حفظ تعادل دشوار باشد، اما با تمرین و تکرار، عضلات تثبیت‌کننده قوی‌تر شده و تعادل بهبود می‌یابد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
توجه به وضعیت قامت و ساختار اسکلتی بدن، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، چرا که ناهنجاری‌های قامتی در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع، می‌توانند منجر به بروز مشکلات جدی در آینده شوند. تشخیص زودهنگام و مراجعه به پزشک متخصص، نقش مهمی در پیشگیری از عوارض احتمالی و اصلاح این ناهنجاری‌ها خواهد داشت.
مشاهده عدم تقارن شانه‌ها یا لگن
یکی از نشانه‌های بارز ناهنجاری‌های قامتی، عدم تقارن در خط شانه‌ها یا لگن است. این عدم تقارن می‌تواند به صورت‌های مختلفی بروز کند. به‌عنوان‌مثال، ممکن است یک شانه بالاتر از دیگری قرار گرفته باشد و یا خط لگن به‌صورت مایل دیده شود. در برخی موارد، این عدم تقارن به‌سادگی قابل‌مشاهده است، درحالی‌که در موارد دیگر، نیاز به بررسی دقیق‌تر توسط فرد متخصص وجود دارد. این عدم تقارن، غالباً ناشی از مشکلاتی در ساختار اسکلتی، عضلات یا رباط‌ها است و می‌تواند نشان‌دهنده اسکولیوز (انحراف ستون فقرات) یا دیگر ناهنجاری‌های قامتی باشد.
شکایت کودک از درد مداوم گردن یا کمر
درد مداوم گردن یا کمر در کودکان و نوجوانان، نباید به‌سادگی نادیده گرفته شود. درحالی‌که درد عضلانی ناشی از فعالیت‌های بدنی، امری طبیعی است، درد مزمن و غیرقابل‌توجیه می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات اسکلتی یا عضلانی باشد. ناهنجاری‌های قامتی می‌توانند باعث ایجاد فشار و کشیدگی بیش از حد بر روی عضلات و مفاصل گردن و کمر شده و در نتیجه، منجر به درد مزمن شوند.
پیشرفت سریع ناهنجاری‌های قامتی
اگر متوجه شدید که یک ناهنجاری قامتی در کودک یا نوجوان شما به‌سرعت در حال پیشرفت است، مراجعه فوری به پزشک امری ضروری است. به‌عنوان‌مثال، اگر انحنای ستون فقرات (اسکولیوز) به‌سرعت در حال افزایش باشد و یا قوز کمر به‌مرورزمان بزرگ‌تر شود، باید دراسرع‌وقت به پزشک مراجعه کرد. پیشرفت سریع ناهنجاری‌های قامتی می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل زمینه‌ای جدی‌تر باشد که نیاز به درمان فوری دارد.
جمع‌بندی
توجه به نشانه‌های هشداردهنده در مورد ناهنجاری‌های قامتی و اقدام به‌موقع، نقش کلیدی در حفظ سلامت اسکلتی و عضلانی کودکان و نوجوانان دارد. مشاهده عدم تقارن شانه‌ها یا لگن، شکایت کودک از درد مداوم گردن یا کمر و پیشرفت سریع ناهنجاری‌های قامتی، همگی نشانه‌هایی هستند که لزوم مراجعه به پزشک متخصص را گوشزد می‌کنند. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر در آینده جلوگیری کرده و به کودکان و نوجوانان کمک کند تا از سلامت و تندرستی کامل برخوردار باشند. در صورت داشتن هرگونه ناهنجاری اسکلتی و عضلانی می‌توانید با کارشناسان دکتر حوصله در ارتباط باشید.
تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید
