| محل قرار گیری | در بین دنده‌ها |
| سر ثابت | از ناحیه انتهایی دنده تحتانی آغاز و به ناحیه انتهایی دنده فوقانی متصل می‌شود. |
| سر متحرک | سر متحرک عضله بین دنده‌ای داخلی، به قسمت تحتانی دنده بالایی متصل می‌شود. |
| خون رسانی | از طریق شریان‌های بین دنده‌ای |
| عصب رسانی | سیستم عصب‌رسانی عضله بین دنده‌ای داخلی به عصب‌های بین دنده‌ای وابسته است که از عصب‌های نخاعی ناشی می‌شوند. |
| عملکرد | در عمل تنفس و حرکت قفسه سینه نقش دارد. |
مقدمه
عضله بین دنده‌ای داخلی (Internal Intercostals) یکی از عناصر حیاتی در سیستم عضلانی تنفسی انسان است. این عضله در میان دنده‌ها قرار گرفته و وظیفه اصلی آن در فرایند تنفس به‌ویژه در عمل بازدم ایفای نقش می‌کند. عضلات بین دنده‌ای داخلی به‌صورت مورب از قسمت پایین دنده‌های فوقانی به سمت پایین و جلو دنده‌های تحتانی متصل می‌شوند.
هنگامی که این عضله منقبض می‌شود، فضای قفسه سینه کاهش‌یافته و هوای موجود در ریه‌ها از طریق افزایش فشار داخلی، به بیرون کشیده می‌شود. این ویژگی باعث می‌شود که عضله بین دنده‌ای داخلی به‌عنوان یک عنصر کلیدی در تنفس مؤثر شناخته شود. درک عملکرد این عضله نه‌تنها به شناخت بهتر سیستم تنفسی کمک می‌کند، بلکه در زمینه‌های پزشکی و ورزشی نیز اهمیت دارد. در ادامه این مقاله از دکتر حوصله، جزئیات بیشتری درباره موقعیت، ویژگی‌ها، عصب‌رسانی و خون‌رسانی عضله بین دنده‌ای داخلی بررسی خواهد شد.
عضله بین دنده‌ای داخلی چیست؟
عضله بین دنده‌ای داخلی، یکی از عضلات مهم و کلیدی در ناحیه قفسه سینه و تنفس است که نقش بسزایی در حرکات تنفسی و ثبات قفسه سینه ایفا می‌کند. این عضله، بخشی از مجموعه عضلات بین دنده‌ای است که در بین دنده‌ها قرار دارد و به‌خصوص در فرایند دم و بازدم به کمک دستگاه تنفسی می‌آید. طبیعتاً، این عضله به‌تنهایی مسئول عمل تنفس نیست، اما همکاری با سایر عضلات و ساختارهای آناتومیکی، از جمله دیافراگم و عضلات بین دنده‌ای خارجی، موجب تسهیل فرایند عمل تنفسی و حرکت قفسه سینه می‌شود.
محل قرارگیری عضله بین دنده‌ای داخلی
عضله بین دنده‌ای داخلی در ناحیه قفسه سینه و بین دنده‌ها قرار دارد. این عضله از دنده دوم تا دنده دوازدهم گسترش‌یافته و در لایه‌ای عمیق‌تر از عضلات بین دنده‌ای دیگر، مانند عضلات بین دنده‌ای خارجی، واقع شده است. این عضله همانند یک نوار باریک در لایه‌ای داخلی بین دنده‌ها قرار دارد و از پشتیبانی ساختارهای استخوانی دنده‌ها تشکیل شده است. عضله بین دنده‌ای داخلی باهدف بهبود اینترکشن های تنفسی و فراهم‌آوری ثبات به قفسه سینه، به طور خاص طراحی شده است.
با تحریک عضله بین دنده‌ای داخلی، قفسه سینه به سمت داخل کشیده می‌شود و در نتیجه، فرایند دم و بازدم تسهیل می‌گردد. همچنین، این عضله در فعالیت‌های ورزشی و حرکات فیزیکی سنگین نقش مستقیم ایفا می‌کند و به‌خصوص در فعالیت‌هایی که به ثبات قفسه سینه نیاز دارند، بسیار مؤثر است.
بررسی سر ثابت عضله بین دنده‌ای داخلی
سر ثابت عضله بین دنده‌ای داخلی در هر دو انتها به دنده‌ها متصل است و از ناحیه انتهایی دنده تحتانی آغاز و به ناحیه انتهایی دنده فوقانی متصل می‌شود. این نقطه اتصال که به‌عنوان سر ثابت عضله شناخته می‌شود، اجازه می‌دهد تا حرکت قفسه سینه تحت‌تأثیر قرار گیرد. در واقع، زمانی که سر متحرک عضله وارد عمل می‌شود، سر ثابت به‌عنوان نقطه مرجع عمل می‌کند و ازآنجایی‌که این سر به استخوان متصل است، گذرای آن می‌تواند باعث ایجاد حرکات مهمی در قفسه سینه شود.
به‌این‌ترتیب، سر ثابت عضله بین دنده‌ای داخلی از سیستم استخوانی به‌ویژه دنده‌ها پشتیبانی می‌کند و بیشترین تعامل را با سر متحرک این عضله دارد. حرکات تنفسی، به‌کارگیری این سر ثابت را به طور مداوم ضروری می‌سازد و بنابراین بدنه عضله بین دنده‌ای داخلی به اصلی‌ترین عامل تأمین ثبات در محدوده این ناحیه تبدیل می‌شود.
بررسی سر متحرک عضله بین دنده‌ای داخلی
سر متحرک عضله بین دنده‌ای داخلی، به قسمت تحتانی دنده بالایی متصل می‌شود و این اتصال موجب تسهیل حرکات قفسه سینه می‌شود. هنگامی که این عضله منقبض می‌شود، سر متحرک به سمت پایین و داخل حرکت می‌کند؛ این عمل موجب می‌شود فشار داخل قفسه سینه کاهش یابد و در نتیجه هوای بیشتری به ریه‌ها وارد شود. این ویژگی، به‌ویژه در فرایند بازدم به‌خوبی مشهود است، جایی که این عضله به خروج هوا از ریه‌ها کمک می‌کند. علاوه بر این، فعالیت سر متحرک در فعالیت‌های جسمی سنگین و حرکات ورزشی به طور قابل‌توجهی مؤثر است.
این عضله همچنین در حفظ قوام و ثبات ساختار قفسه سینه به هنگام فعالیت‌های روزمره نیز نقش ایفا می‌کند. به‌عبارت‌دیگر، سر متحرک عضله بین دنده‌ای داخلی، باتوجه به مکان و موقعیت آن، از یک کنترل کامل در حرکات دنده‌ها و قفسه سینه برخوردار است و توانایی‌های حرکتی آن را ارتقا می‌دهد.
سیستم عصب‌رسانی بین دنده‌ای داخلی
سیستم عصب‌رسانی عضله بین دنده‌ای داخلی به عصب‌های بین دنده‌ای وابسته است که از عصب‌های نخاعی ناشی می‌شوند. این عصب‌ها مسئول تحریک عضله و کنترل حرکات آن هستند. در واقع، هر کدام از این عصب‌های بین دنده‌ای از ناحیه‌های سطحی و عمیق عبور می‌کند و پس از انشعاب در ناحیه قفسه سینه به عضله بین دنده‌ای داخلی منتقل می‌شود. این عصب‌ها همچنین به حس و بازخورد حسی در ناحیه قفسه سینه کمک می‌کنند که باعث می‌شود عضله بتواند نسبت به تغییرات فشار در قفسه سینه و نیازهای تنفسی پاسخ‌های بهتری فراهم کند.
این عصب‌رسانی کارآمد و دقیق به‌ویژه در شرایطی که تنفس دشوار است یا در فعالیت‌های فیزیکی سنگین رخ می‌دهد، اهمیت خاصی دارد.
سیستم خون‌رسانی بین دنده‌ای داخلی
سیستم خون‌رسانی عضله بین دنده‌ای داخلی عمدتاً از طریق شریان‌های بین دنده‌ای تأمین می‌شود. این شریان‌ها از شریان آئورت صدری و شریان‌های براکیوسفالیک منشعب می‌شوند و به ناحیه قفسه سینه خون‌رسانی می‌کنند. شریان‌های بین دنده‌ای، خون غنی از اکسیژن را به عضله بین دنده‌ای داخلی منتقل کرده و مواد زائد را از بافت‌ها خارج می‌کنند. همچنین، وجود وریدهای بین دنده‌ای که در کنار این شریان‌ها قرار دارند، به تخلیه خون از این عضلات و بازگشت آن به سیستم قلبی کمک می‌کند.
این سیستم خون‌رسانی نه‌تنها برای تأمین اکسیژن و مواد غذایی ضروری برای ادامه فعالیت‌های عضلانی اهمیت دارد، بلکه در فرایند ریکاوری و ترمیم بافت‌ها نیز نقش مؤثری ایفا می‌کند. همچنین، در صورت وجود بیماری‌ها یا اختلالات خاص، نظارت بر سیستم خون‌رسانی به عضله بین دنده‌ای داخلی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا این امر می‌تواند به تشخیص و درمان مناسب مشکلات تنفسی کمک کند.
عملکرد عضله بین دنده‌ای داخلی از نظر آناتومی
عضله بین دنده‌ای داخلی (Musculus intercostalis internus) یکی از اعضای مهم سیستم عضلانی بدن انسان است که در ناحیه قفسه سینه قرار دارد. این عضله در بین دنده‌ها قرار گرفته و وظیفه اصلی آن در عمل تنفس و حرکت قفسه سینه است. عضله بین دنده‌ای داخلی به‌صورت عمودی در حفره قفسه سینه جاگذاری شده و به دنده‌های پایین‌تر متصل می‌شود. ازآنجاکه این عضله به دنده‌ها متصل است، به‌راحتی می‌تواند در پروسه تنفس عمیق و خارج از قفسه سینه حرکت کند. همچنین، این عضله با عضلات دیگر مانند عضله بین دنده‌ای خارجی و عضلات دیافراگم همکاری می‌کند تا فرایند تنفس را بهبود بخشد.
هنگامی که این عضله منقبض می‌شود، باعث پایین‌رفتن دنده‌ها و کاهش حجم قفسه سینه می‌گردد. در نتیجه، فشار داخلی قفسه سینه افزایش می‌یابد و هوای بیشتری به داخل ریه‌ها کشیده می‌شود.
عملکرد عضله بین دنده‌ای داخلی از نظر بیومکانیک
از منظر بیومکانیک، عضله بین دنده‌ای داخلی نقشی حیاتی در تنظیم فشار و حجم قفسه سینه ایفا می‌کند. این عضله در جلوگیری از افتادگی دنده‌ها و حفظ قوام ساختاری قفسه سینه مشارکت دارد. هنگام تنفس، فعالیت این عضله به هم‌افزایی با دیگر عضلات تنفسی کمک می‌کند تا نه‌تنها عمل دم بلکه عمل بازدم نیز به‌درستی انجام شود. در زمان انقباض، عضله بین دنده‌ای داخلی با نزدیک‌کردن دنده‌ها به یکدیگر و کاهش حجم حفره قفسه سینه باعث تسهیل خروج هوا از ریه‌ها می‌شود.
این مکانیزم باعث می‌شود که فشار داخلی قفسه سینه به مقدار قابل‌توجهی بالا برود که خود به نوبه خود کمک به خروج سریع‌تر و مؤثرتر هوای آلوده از ریه‌ها می‌کند. در مجموع، می‌توان گفت که این عضله با تنظیم حرکت دنده‌ها و فشار قفسه سینه، در فرایند تنفس و عملکرد عمومی سیستم تنفسی نقش مؤثری ایفا می‌کند و بی‌توجهی به آن می‌تواند به کاهش کیفیت تنفس منجر شود.
آسیب‌های عضله بین دنده‌ای داخلی
آسیب‌های عضله بین دنده‌ای داخلی می‌تواند به دلایل متعدد و در شرایط مختلفی به وقوع بپیوندد. این آسیب‌ها معمولاً شامل کشیدگی، پارگی یا التهاب این عضله هستند. کشیدگی عضله به دلیل فعالیت‌های شدید ورزشی، حرکات ناگهانی یا بلندکردن اجسام سنگین رخ می‌دهد.
همچنین، ایستادن یا نشستن نادرست برای مدت‌های طولانی می‌تواند منجر به فشار بیش از حد بر روی این عضله شود. علائم آسیب‌های بین دنده‌ای داخلی معمولاً شامل درد موضعی در ناحیه دنده‌ها، دشواری در تنفس و کاهش دامنه حرکتی قفسه سینه است.
در برخی موارد، این آسیب‌ها ممکن است به اختلالات تنفسی منجر شوند که می‌تواند به طور چشمگیری کیفیت زندگی فرد را تحت‌تأثیر قرار دهد. تشخیص به‌موقع و درمان مناسبی از اهمیت بالایی برخوردار است و این می‌تواند شامل فیزیوتراپی، استفاده از داروهای ضدالتهاب یا در موارد شدید، عمل جراحی باشد.
دلایل بروز آسیب‌های بین دنده‌ای داخلی
دلایل بروز آسیب‌های عضله بین دنده‌ای داخلی می‌تواند به عوامل مختلفی وابسته باشد. یکی از عوامل اصلی، فعالیت‌های ورزشی متنوع است، به‌ویژه در ورزش‌هایی که شامل حرکات ناگهانی، چرخشی یا حرکات شدید در ناحیه قفسه سینه می‌شود. این نوع فعالیت‌ها ممکن است منجر به کشیدگی یا پارگی عضله بین دنده‌ای داخلی شوند. همچنین، حرکات نادرست در طول کارهای روزمره مانند بلندکردن اجسام نامناسب یا نشستن به مدت طولانی می‌تواند تأثیر زیادی بر روی این عضله داشته باشد.
علاوه بر این، وضعیت‌های بدنی مانند قوز کردن یا نشستن نادرست ممکن است به افزایش فشار بر این عضله و در نتیجه بروز آسیب منجر شود. همچنین، استرس و تنش‌های وارده بر روی بدن، به‌ویژه در ناحیه قفسه سینه، می‌تواند به طور غیرمستقیم به آسیب‌های بین دنده‌ای داخلی منجر شود. افزایش سن و ضعف عمومی عضلات نیز دو عامل دیگر هستند که ممکن است ریسک بروز آسیب‌های بین دنده‌ای داخلی را افزایش دهند.
بهترین حرکات برای تقویت عضله بین دنده‌ای داخلی
تقویت عضله بین دنده‌ای داخلی نیازمند انجام حرکات خاصی است که به بهبود استقامت و قدرت این عضله کمک می‌کنند. یکی از بهترین حرکات برای تقویت این عضله، تمرینات تنفس عمیق است. در این تمرین، فرد باید به‌آرامی و به طور عمیق نفس بکشد و سپس به‌آرامی هوای خارج شده را خارج کند. این کار باعث تقویت عضلات تنفسی و به‌ویژه عضله بین دنده‌ای داخلی می‌شود.
همچنین، تمرینات مانند پل زدن و کرانچ نیز می‌توانند به تقویت این عضله کمک کنند. این حرکات باعث فعال‌شدن عضلات شکمی و بین دنده‌ای داخلی می‌شوند. تمرینات چرخشی مانند تویین با دمبل نیز مؤثر هستند؛ زیرا باعث تقویت عضلات کناری قفسه سینه و عضله بین دنده‌ای داخلی می‌شوند. علاوه بر این، حرکات کششی از جمله کشش جانبی می‌توانند به افزایش دامنه حرکتی و انعطاف‌پذیری این عضله کمک کنند. توصیه می‌شود که این حرکات به طور منظم و بادقت انجام شوند تا بهترین نتایج حاصل گردد.
جمع‌بندی
عملکرد عضله بین دنده‌ای داخلی در آناتومی و بیومکانیک بدن انسان از اهمیت بالایی برخوردار است و نقش مؤثری در پروسه تنفس ایفا می‌کند. آسیب‌های این عضله به دلایل مختلفی ممکن است رخ دهند و شناخت این علل بسیار مهم است. برای جلوگیری از این نوع آسیب‌ها، انجام حرکات تقویتی مناسب نه‌تنها مفید است؛ بلکه به بهبود عملکرد عمومی سیستم تنفسی نیز کمک می‌کند. با انجام حرکات صحیح و بهره‌گیری از تمرینات مناسب، می‌توان به تقویت این عضله توجه ویژه‌ای داشت و به حفظ سلامت و عملکرد بهتر آن کمک کرد.در صورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.
منایع:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538321/
https://www.kenhub.com/en/library/anatomy/internal-intercostal-muscles
https://teachmeanatomy.info/encyclopaedia/i/internal-intercostals/
