معرفی عضله رومبوئید مینور (Rhomboid Minor)

مقدمه

عضله رومبوئید مینور (Rhomboid Minor) در بخش فوقانی پشت قرار دارد و از زوائد خاری مهره‌های گردنی و اولین مهره پشتی به لبه داخلی کتف متصل می‌شود. این عضله وظایف مهمی در تثبیت موقعیت کتف و حرکت آن دارد، به‌ویژه در حرکاتی مانند عقب‌کشیدن و چرخش به سمت پایین کتف. عصب‌دهی آن از عصب کتفی پشتی و خون‌رسانی آن از شریان کتفی پشتی انجام می‌شود. ضعف یا آسیب در این عضله می‌تواند منجر به ناپایداری شانه و محدودیت حرکتی شود. در ادامه، محل دقیق عضله، عملکرد آن از منظر آناتومی و بیومکانیک، سیستم عصب و خون‌رسانی، علل آسیب‌ها و تمرینات تقویتی مناسب را بررسی خواهیم کرد.

عضله رومبوئید مینور چیست؟

عضله رومبوئید مینور یکی از عضلات عمقی و کوچک پشت فوقانی است که نقشی کلیدی در تثبیت و حرکت استخوان کتف دارد. این عضله در زیر عضله ذوزنقه‌ای و در بالای عضله رومبوئید ماژور قرار دارد و از زوائد خاری مهره‌های گردنی (C7) و اولین مهره پشتی (T1) و همچنین رباط نوکال منشأ می‌گیرد. اتصال آن به لبه داخلی کتف، نزدیک به محل اتصال خار کتف است. این عضله بخشی از گروه عضلات سطحی پشت است که وظیفه اصلی آنها حرکت کتف و کمک به حرکات شانه محسوب می‌شود.

رومبوئید مینور توسط عصب کتفی پشتی عصب‌دهی شده و خون‌رسانی آن عمدتاً از طریق شریان کتفی پشتی تأمین می‌شود. ازنظر عملکرد، این عضله باعث عقب‌کشیدن کتف به سمت ستون فقرات، تثبیت کتف در مقابل دیواره قفسه سینه و چرخش کتف به سمت پایین می‌شود. عملکرد صحیح این عضله برای ثبات و هماهنگی حرکات شانه حیاتی است و آسیب یا ضعف در آن می‌تواند منجر به ناهماهنگی در حرکات شانه و محدودیت عملکرد بازو شود.

محل قرارگیری عضله رومبوئید مینور

عضله رومبوئید مینور یکی از عضلات کوچک و عمیق پشت فوقانی است که در ناحیه بین ستون فقرات و کتف قرار دارد. این عضله به‌طور مورب از مهره‌های گردنی و اولین مهره پشتی به لبه داخلی استخوان کتف کشیده می‌شود. نقطه مبدأ آن شامل زوائد خاری مهره‌های گردنی C7 و اولین مهره پشتی T1 است و به بخش پایینی رباط نوکال نیز متصل می‌شود. در رابطه با محل قرارگیری، این عضله در زیر عضله بزرگ‌تر ذوزنقه‌ای و در بالای عضله رومبوئید ماژور واقع شده است. فضای آناتومیکی این عضله در نزدیکی عضلات بزرگ‌تر پشت، مانند ذوزنقه‌ای و رومبوئید ماژور، قرار دارد و در کنار آنها به تثبیت و حرکت کتف کمک می‌کند.

نقطه اتصال یا چسبگاه عضله رومبوئید مینور در لبه داخلی استخوان کتف، درست در نزدیکی ریشه خار کتف (Root of the Spine of the Scapula)  است. این موقعیت باعث می‌شود که عضله به‌طور مؤثری در تثبیت استخوان کتف در برابر قفسه سینه و همچنین حرکات کشیدن کتف به سمت ستون فقرات و چرخش آن به سمت پایین نقش داشته باشد. با توجه به محل قرارگیری دقیق این عضله، آن در هماهنگی با سایر عضلات پشت و شانه، مانند رومبوئید ماژور، عملکرد مهمی در پایداری و حرکت صحیح مفاصل شانه دارد. ضعف یا آسیب در این عضله می‌تواند تعادل حرکتی شانه را مختل کرده و منجر به ناهماهنگی در حرکات بازو شود.

بررسی سر ثابت رومبوئید مینور

سر ثابت عضله رومبوئید مینور به ناحیه‌ای از بدن گفته می‌شود که این عضله ازآنجا منشأ می‌گیرد و در آن قسمت ثابت است. در مورد عضله رومبوئید مینور، سر ثابت آن از زوائد خاری مهره‌های C7 و T1 و همچنین رباط نوکال در ناحیه گردن و بالای ستون فقرات منشأ می‌گیرد. این قسمت از عضله به‌عنوان یک بخش ثابت در نظر گرفته می‌شود که به آن کمک می‌کند تا به‌عنوان یک نقطه مرجع برای حرکت و کشش کتف عمل کند. درواقع، سر ثابت عضله رومبوئید مینور، موقعیتی است که به بدن کمک می‌کند تا بتواند فعالیت‌های حرکتی دقیق و هماهنگ مانند کشیدن کتف به سمت ستون فقرات و پایین بردن کتف را انجام دهد.

بررسی سر متحرک رومبوئید مینور

سر متحرک عضله رومبوئید مینور نقطه‌ای است که عضله به استخوان کتف متصل می‌شود و درحرکت و عملکرد این عضله نقش اساسی دارد. این سر متحرک از ریشه خار کتف Root of the Spine of the Scapula به لبه داخلی کتف متصل است. در این نقطه، عضله قادر است به‌طور مؤثر کتف را به سمت ستون فقرات حرکت دهد که به این حرکت عقب‌کشیدن کتف (retraction) گفته می‌شود. علاوه بر این، سر متحرک عضله رومبوئید مینور به کتف کمک می‌کند تا در حرکات دیگر مانند چرخش پایین کتف نیز نقش ایفا کند. این عملکرد به‌ویژه در فعالیت‌هایی مانند کشش بازو به عقب یا درحرکت‌های اصلاحی برای پایداری شانه اهمیت دارد.

این سر متحرک به‌طور مستقیم با حرکت و هماهنگی کتف درگیر است و در کنار سایر عضلات پشت مانند رومبوئید ماژور و ذوزنقه‌ای، برای حرکت‌های پیچیده شانه و ثبات کتف همکاری می‌کند. هرگونه آسیب یا ضعف در سر متحرک عضله رومبوئید مینور می‌تواند منجر به ناپایداری کتف یا محدودیت درحرکت شانه شود. این مسئله به‌ویژه در ورزشکاران یا افرادی که به‌طور مکرر از شانه‌های خود استفاده می‌کنند، می‌تواند تأثیرات منفی به همراه داشته باشد؛ بنابراین، حفظ سلامت و قدرت عضله رومبوئید مینور از اهمیت بالایی برخوردار است تا حرکت و پایداری شانه به‌درستی انجام گیرد.

سیستم عصب‌­رسانی رومبوئید مینور

سیستم عصب‌رسانی عضله رومبوئید مینور از طریق عصب اسکاپولار پشتی (Dorsal Scapular Nerve) انجام می‌شود. این عصب از ریشه عصبی C5 در ناحیه گردن منشأ می‌گیرد و به عضلات رومبوئید مینور و رومبوئید ماژور عصب‌دهی می‌کند. عصب اسکاپولار پشتی از سطح فوقانی شبکه بازویی (Brachial Plexus) منشأ گرفته و در زیر عضله ذوزنقه‌ای به سمت کتف حرکت می‌کند. وظیفه این عصب، تأمین حرکات دقیق و هماهنگ عضلات پشتی شانه است که برای حرکات روزمره و ورزش‌های حرفه‌ای بسیار ضروری است.

این عصب علاوه بر تأمین حرکت عضلات رومبوئید، در پایداری شانه نیز نقش دارد. هنگامی‌که عصب اسکاپولار پشتی تحت‌فشار یا آسیب قرار می‌گیرد، می‌تواند منجر به ضعف در عضلات رومبوئید و کاهش توانایی در انجام حرکات عقب‌کشیدن و چرخش پایین کتف شود. این مشکل می‌تواند ناهماهنگی‌هایی در عملکرد شانه ایجاد کند و بر حرکات بازو تأثیر منفی بگذارد؛ بنابراین، حفظ سلامت و عملکرد صحیح عصب اسکاپولار پشتی برای جلوگیری از اختلالات حرکتی در شانه و بهبود کارایی حرکات شانه از اهمیت زیادی برخوردار است.

سیستم خون­‌رسانی رومبوئید مینور

سیستم خون‌رسانی عضله رومبوئید مینور عمدتاً از طریق شریان اسکاپولار پشتی Dorsal Scapular Artery تأمین می‌شود. این شریان معمولاً از شاخه‌های شریان زیرترقوه‌ای یا شریان گردن مشترک منشأ می‌گیرد و از طریق شبکه‌ای از رگ‌های خونی به سمت ناحیه کتف حرکت می‌کند. شریان اسکاپولار پشتی به عضلات مختلف پشت ازجمله عضله رومبوئید مینور، عضله رومبوئید ماژور و دیگر عضلات کتف خون‌رسانی می‌کند. این شریان در نزدیکی عضلات رومبوئید به این عضلات وارد می‌شود و تأمین اکسیژن و مواد مغذی ضروری برای حفظ عملکرد عضلانی را انجام می‌دهد. درواقع، شریان اسکاپولار پشتی به‌عنوان یکی از منابع اصلی خون‌رسانی به این عضلات، نقش بسیار مهمی در تأمین انرژی و کارکرد صحیح آنها ایفا می‌کند.

عملکرد عضله رومبوئید مینور ازنظر آناتومی

عملکرد عضله رومبوئید مینور ازنظر آناتومی در کمک به حرکت و تثبیت استخوان کتف و شانه بسیار حیاتی است. این عضله بااتصال به ریشه خار کتف و لبه داخلی استخوان کتف ازیک‌طرف و به زوائد خاری مهره‌های C7 و T1 و رباط نوکال از طرف دیگر، به کتف اجازه می‌دهد تا درحرکت‌های خاصی همچون عقب‌کشیدن کتف (retraction) و چرخش پایین کتف (downward rotation) به‌درستی عمل کند. زمانی که عضله رومبوئید مینور منقبض می‌شود، این حرکت‌ها اتفاق می‌افتند که به حرکت صحیح شانه کمک می‌کند، به‌ویژه در حرکات پیچیده شانه و بازو، مانند کشیدن بازو به سمت عقب یا حرکت‌های اصلاحی در وضعیت بدن.

عملکرد عضله رومبوئید مینور ازنظر بیومکانیک

عملکرد عضله رومبوئید مینور ازنظر بیومکانیک به نحوه تعامل این عضله با ساختارهای مختلف شانه و کتف در هنگام انجام حرکات پیچیده و هماهنگ مربوط می‌شود. در ابتدا، عضله رومبوئید مینور به‌طور مستقیم بر عقب‌کشیدن کتف (retraction) تأثیر می‌گذارد. زمانی که عضله منقبض می‌شود، کتف به سمت ستون فقرات کشیده می‌شود. این حرکت در کنار عضلات دیگر مانند رومبوئید ماژور و ذوزنقه‌ای، کتف را به سمت مرکز بدن هدایت می‌کند. در بیومکانیک حرکت شانه، این عقب‌کشیدن کتف برای حفظ پایداری در هنگام حرکت‌های بازو و شانه ضروری است. این حرکت موجب می‌شود که عضلات شانه و بازو قادر به انجام فعالیت‌های مختلف مانند کشش یا برداشتن وزنه باثبات بیشتری باشند.

در کنار عقب‌کشیدن، عضله رومبوئید مینور در چرخش پایین کتف (downward rotation) نیز نقش دارد. این حرکت به زمانی برمی‌گردد که کتف باید به سمت پایین بچرخد تا هماهنگی بهتری با حرکت بازو یا سایر حرکات شانه داشته باشد. این چرخش پایین در فعالیت‌هایی مثل بلند کردن بازو از سمت بدن به سمت پایین یا انجام حرکات اصلاحی ضروری است. از دیدگاه بیومکانیک، این عملکرد به حفظ تعادل بین حرکت‌های مختلف شانه و ایجاد الگوی حرکتی طبیعی و کارآمد کمک می‌کند. به‌طورکلی، عضله رومبوئید مینور با تثبیت و هدایت صحیح کتف، اجازه می‌دهد که شانه و بازو در موقعیت‌های مختلف حرکتی به‌طور مؤثر عمل کنند، بدون اینکه نیروی اضافی یا استرس به مفاصل وارد شود.

آسیب­‌های عضله رومبوئید مینور

آسیب‌های عضله رومبوئید مینور معمولاً ناشی از فشارهای مزمن، استفاده بیش‌ازحد، یا حرکات نادرست در طول زمان هستند. این عضله که نقش مهمی در تثبیت و حرکت کتف ایفا می‌کند، می‌تواند تحت تأثیر آسیب‌هایی قرار گیرد که عملکرد طبیعی شانه و کتف را مختل کنند. آسیب‌های عضله رومبوئید مینور به‌طورمعمول به‌صورت کشیدگی عضلانی یا التهاب خود را نشان می‌دهند. در شرایطی که این عضله تحت کشش زیاد قرار بگیرد یا بار اضافی تحمل کند، ممکن است به‌طور جزئی یا کامل دچار پارگی شود. چنین آسیب‌هایی می‌توانند باعث ایجاد ضعف عضلانی و کاهش دامنه حرکتی شانه شوند.

دلایل بروز آسیب‌­های رومبوئید مینور

آسیب‌های عضله رومبوئید مینور می‌توانند به دلایل مختلفی بروز کنند که عمدتاً به فشارهای فیزیکی، حرکات تکراری یا نادرست و ضعف عضلانی مربوط می‌شوند. یکی از اصلی‌ترین دلایل بروز آسیب در این عضله حرکات نادرست و استفاده بیش‌ازحد از شانه است. زمانی که فرد به‌طور مکرر از شانه‌ها برای انجام فعالیت‌های سنگین یا تکراری استفاده می‌کند، عضلات پشت، ازجمله رومبوئید مینور، تحت‌فشار قرار می‌گیرند و ممکن است به کشیدگی یا آسیب دچار شوند. به‌طور خاص، فعالیت‌هایی مانند بلند کردن وزنه‌های سنگین، کشیدن و هل دادن اشیاء یا انجام حرکات ورزشی سنگین بدون استفاده از تکنیک صحیح، می‌تواند منجر به آسیب‌های عضلانی در ناحیه کتف و شانه شود.

بهترین حرکات برای تقویت عضله رومبوئید مینور

برای تقویت عضله رومبوئید مینور، تمریناتی که بر عقب‌کشیدن کتف و چرخش پایین کتف تمرکز دارند، بهترین گزینه‌ها هستند. یکی از مؤثرترین حرکات برای تقویت این عضله، کشیدن سیم (Rows) است که در این حرکت، کتف‌ها به سمت ستون فقرات کشیده می‌شوند و عضله رومبوئید مینور به‌طور خاص درگیر می‌شود. حرکت دیگر، Face Pulls است که با استفاده از کشش سیم یا باند مقاومتی انجام می‌شود و عضلات پشت شانه را هدف قرار می‌دهد. در این حرکت، با کشیدن باند به سمت صورت و باز کردن آرنج‌ها، عضلات رومبوئید به‌ویژه رومبوئید مینور تقویت می‌شوند.

در کنار این تمرینات، Scapular Retraction یا عقب‌کشیدن کتف یک حرکت ساده ولی مؤثر است که می‌تواند به‌طور مستقیم عضله رومبوئید مینور را هدف قرار دهد. این حرکت در حالت ایستاده یا نشسته انجام می‌شود و کتف‌ها به سمت همدیگر کشیده می‌شوند. Lat Pulldowns یا کشیدن سیم از بالای سر نیز در تقویت عضلات رومبوئید مینور مؤثر است، به‌ویژه زمانی که حرکت به‌درستی انجام شود و شانه‌ها به پایین کشیده شوند. علاوه بر این، حرکاتی مثل Wall Slides و Prone Reverse Fly که با استفاده از دمبل یا بدن انجام می‌شوند، به تقویت عضلات پشت شانه و رومبوئید مینور کمک می‌کنند. ترکیب این تمرینات با هم به تقویت شانه‌ها، بهبود وضعیت بدن و افزایش پایداری کتف کمک می‌کند.

سخن پایانی

عضله رومبوئید مینور با نقش حیاتی خود در حرکت و تثبیت کتف، بخش مهمی از ساختار عضلانی شانه به شمار می‌آید. تقویت این عضله از طریق تمرینات مناسب می‌تواند به بهبود عملکرد شانه، افزایش پایداری آن و پیشگیری از آسیب‌ها کمک کند. آگاهی از ویژگی‌ها و عملکرد این عضله به ما امکان می‌دهد تا تمرینات هدفمندتری انجام داده و سلامت و قدرت عضلات پشت شانه را حفظ کنیم. دکتر حوصله که با دیدگاه‌های علمی و کاربردی خود در زمینه آناتومی و فیزیولوژی بدن به افراد کمک کرده‌اند، می‌توانند به عنوان منبع معتبر برای اطلاعات بیشتر و راهنمایی‌های دقیق‌تر در این زمینه شناخته شوند. ایشان با تجربه و تخصص خود، همواره به ارتقای سلامت و بهبود عملکرد بدن افراد در زمینه‌های مختلف، از جمله تقویت عضلات شانه، توجه ویژه‌ای دارند.

منایع:

https://www.kenhub.com/en/library/anatomy/upper-limb-muscles-and-movements

https://www.kenhub.com/en/library/anatomy/nuchal-ligament

https://www.kenhub.com/en/library/anatomy/overview-of-back-muscles

https://teachmeanatomy.info/encyclopaedia/r/rhomboid-minor/

https://www.getbodysmart.com/muscular-system/shoulder-muscles/rhomboid-minor-muscle/