معرفی عضله مولتیفیدوس گردنی (Multifidus Cervicis)

مقدمه

مولتیفیدوس گردنی (Multifidus Cervicis) یکی از حیاتی‌ترین عضلات عمقی گردن است که نقش کلیدی در کنترل حرکات بین‌مهره‌ای، حفظ پاسچر و ثبات دینامیک مهره‌های گردنی دارد. برخلاف عضلات سطحی مانند تراپزیوس که مسئول حرکات بزرگ هستند، مولتیفیدوس گردنی حرکات ریز بین مهره‌ها را تنظیم می‌کند و فعال‌سازی صحیح آن برای جلوگیری از بی‌ثباتی گردن ضروری است. این عضله با فعال‌سازی پیش‌بینی‌شده، بخشی از سیستم تثبیت مرکزی بدن محسوب می‌شود و ضعف یا تأخیر در عملکرد آن می‌تواند منجر به درد مزمن گردن و اختلال در کنترل حرکتی شود. امید است که با خواندن این مقاله، بتوانید به پاسخهای خوبی برای پرسشهای خود برسید.با مقاله ی دکتر حوصله همراه باشید.

عضله مولتیفیدوس گردنی چیست

عضله مولتیفیدوس گردنی (Multifidus Cervicis) یکی از عضلات عمقی و کلیدی گردن است که در هر دو سمت ستون فقرات گردنی قرار دارد و در زیر عضلات سطحی‌تر مانند سمی‌اسپینالیس گردنی، اسپلنیوس گردنی و تراپزیوس واقع شده است. این عضله جزئی از گروه عضلات ترنس‌ورسواسپاینال (Transversospinal muscles) است و به‌صورت کوتاه و مورب بین مهره‌های گردنی کشیده می‌شود. مولتیفیدوس گردنی به‌طور مستقیم به زوائد عرضی و خاری مهره‌ها متصل است و از مهره‌های C2 تا C7 نقش دارد.

وظیفه اصلی این عضله، کنترل حرکات ریز بین مهره‌ای (Micromovements) و حفظ ثبات بین‌مهره‌ای (Intersegmental Stability) است. برخلاف عضلات سطحی که مسئول تولید حرکات بزرگ هستند، مولتیفیدوس گردنی حرکات دقیق و کنترل‌شده بین مهره‌ها را تنظیم می‌کند و به‌صورت پیش‌فعال و زیرآستانه‌ای (Feedforward Activation) در حرکات روزمره مانند حفظ راستای سر، چرخش کنترل‌شده گردن و فعالیت‌های دینامیک شرکت می‌کند.

فعالیت صحیح این عضله برای حفظ پاسچر، کاهش فشار روی دیسک‌های بین‌مهره‌ای، هماهنگی حس عمقی و جلوگیری از بی‌ثباتی گردن ضروری است. ضعف یا غیرفعال شدن مولتیفیدوس گردنی باعث افزایش حرکات غیرکنترل‌شده مهره‌ها، فشار بیش از حد بر دیسک‌ها و ایجاد الگوهای جبرانی در عضلات سطحی مانند تراپزیوس و اسپلنیوس می‌شود. در نتیجه، ممکن است درد مزمن گردن، اسپاسم عضلانی و کاهش دقت حرکتی سر و گردن ایجاد شود. این عضله نقش کلیدی در سیستم تثبیت مرکزی بدن (Core Stability System) دارد و فعال‌سازی هدفمند آن، به‌ویژه در برنامه‌های توان‌بخشی و تمرینات اصلاحی گردن، نقطه شروع مهمی برای بازگرداندن عملکرد صحیح گردن و بهبود کنترل حرکتی محسوب می‌شود.

محل قرار گیری عضله مولتیفیدوس گردنی

این عضله در عمق گردن و در هر دو سمت ستون فقرات گردنی قرار دارد و زیر عضلات سطحی‌تر مانند سمی‌اسپینالیس گردنی (Semispinalis cervicis)، اسپلنیوس گردنی (Splenius cervicis) و تراپزیوس (Trapezius) واقع شده است. مولتیفیدوس گردنی جزئی از گروه عضلات ترنس‌ورسواسپاینال (Transversospinal muscles) است و بین مهره‌های گردن به‌صورت کوتاه و مورب کشیده می‌شود. مبدأ عضله از زوائد مفصلی مهره‌های C4 تا C7 و زوائد عرضی مهره‌های T1 تا T3 شروع می‌شود و به زوائد خاری مهره‌های C2 تا C5 متصل می‌گردد.

هر بخش از این عضله معمولاً به دو تا چهار مهره بالاتر از مبدأ خود می‌چسبد. به دلیل موقعیت عمقی و اتصال دقیق به زوائد خاری و عرضی، این عضله نقش حیاتی در ثبات بین‌مهره‌ای، کنترل حرکات ظریف بین مهره‌ها و تنظیم ورودی‌های حس عمقی گردن دارد.

بررسی سر ثابت عضله مولتیفیدوس گردنی

عضله مولتیفیدوس گردنی یکی از عضلات عمقی و کلیدی گردن است که نقش حیاتی در ثبات بین‌مهره‌ای، کنترل حرکات ریز بین مهره‌ها و حفظ پاسچر گردن ایفا می‌کند. سر ثابت یا مبدأ این عضله، پایه‌ای برای عملکرد دقیق آن است و از دو بخش اصلی تشکیل شده است: زوائد مفصلی مهره‌های C4 تا C7 و زوائد عرضی مهره‌های T1 تا T3. این ساختار اتصال کوتاه و مورب، امکان کنترل دقیق حرکات بین‌مهره‌ای (Micromovements) و جلوگیری از بی‌ثباتی ستون فقرات گردنی را فراهم می‌کند.

هر بخش از سر ثابت مولتیفیدوس گردنی معمولاً به دو تا چهار مهره بالاتر از مبدأ خود متصل می‌شود و به زوائد خاری مهره‌های C2 تا C5 می‌چسبد. این اتصال دقیق باعث می‌شود عضله به‌صورت پیش‌فعال و کنترل‌شده (Feedforward Activation)، نقش مهمی در حفظ راستای سر، کاهش فشار روی دیسک‌های بین‌مهره‌ای و هماهنگی حس عمقی گردن داشته باشد. شناخت دقیق سر ثابت این عضله برای متخصصان توان‌بخشی، مربیان اصلاحی و افراد ورزشکار اهمیت بالایی دارد، زیرا هرگونه اختلال در فعال‌سازی آن می‌تواند منجر به بی‌ثباتی مهره‌ها، درد مزمن گردن و آسیب به ساختارهای بین‌مهره‌ای شود.

بررسی سر متحرک عضله مولتیفیدوس گردنی

سر متحرک یا چسبندگی عضله مولتیفیدوس گردنی، بخشی است که نیرو و کنترل عضله را به مهره‌های بالاتر منتقل می‌کند و نقش مهمی در ثبات بین‌مهره‌ای و کنترل حرکات ظریف گردن ایفا می‌کند. این عضله از زوائد مفصلی مهره‌های C4 تا C7 و زوائد عرضی مهره‌های T1 تا T3 شروع شده و سر متحرک آن به زوائد خاری مهره‌های C2 تا C5 متصل می‌شود. هر بخش از عضله معمولاً به دو تا چهار مهره بالاتر از مبدأ خود می‌چسبد که باعث می‌شود عملکرد آن کنترل دقیق میکروحرکات بین مهره‌ها باشد.

این اتصال مورب و کوتاه، مولتیفیدوس گردنی را قادر می‌سازد تا در حرکات روزمره و فعالیت‌های دینامیک، موقعیت مهره‌ها را تنظیم و ثبات بین‌مهره‌ای را حفظ کند. انقباض عضله از طریق سر متحرک، موجب پیش‌فعال‌سازی حرکات سر و گردن، کاهش فشار روی دیسک‌های بین‌مهره‌ای و جلوگیری از لغزش یا حرکات غیرطبیعی مهره‌ها می‌شود.

به همین دلیل، شناخت دقیق سر متحرک عضله برای توان‌بخشی، تمرینات اصلاحی و ورزشکاران اهمیت ویژه دارد. ضعف یا اختلال در این بخش می‌تواند باعث بی‌ثباتی گردن، افزایش فشار روی دیسک‌ها و الگوهای جبرانی عضلات سطحی گردد، که در نهایت منجر به درد مزمن گردن و کاهش دقت حرکتی می‌شود.

سیستم عصب‌رسانی عضله مولتیفیدوس گردنی

عضله مولتیفیدوس گردنی، به‌عنوان یکی از عضلات عمقی و تثبیت‌کننده ستون فقرات گردنی، توسط شاخه‌های پشتی (Dorsal rami) اعصاب نخاعی گردنی عصب‌دهی می‌شود. این عصب‌رسانی به‌ویژه در سطوح C4 تا C8 متمرکز است و امکان فعال‌سازی دقیق و کنترل حرکات بین‌مهره‌ای را فراهم می‌آورد.

عصب‌دهی از طریق شاخه‌های پشتی، موجب می‌شود که مولتیفیدوس گردنی بتواند انقباض‌های ریز و کنترل‌شده داشته باشد و نقش حیاتی خود در ثبات بین‌مهره‌ای، حفظ پاسچر و هماهنگی حس عمقی گردن را ایفا کند. این عملکرد عصبی امکان می‌دهد که عضله قبل از شروع حرکات سر و تنه (Feedforward Activation) فعال شود و مهره‌ها را در موقعیت صحیح نگه دارد.

اختلال در سیستم عصبی این عضله، مانند آتروفی یا تأخیر در فعال‌سازی، می‌تواند باعث بی‌ثباتی موضعی مهره‌ها، افزایش فشار روی دیسک‌های بین‌مهره‌ای و ایجاد الگوهای جبرانی در عضلات سطحی گردن شود. بنابراین، شناخت دقیق مسیر عصب‌رسانی مولتیفیدوس گردنی برای متخصصان توان‌بخشی، درمانگران و مربیان اصلاحی اهمیت بالایی دارد تا بتوانند برنامه‌های تمرینی و بازتوانی مؤثر طراحی کنند و از آسیب‌های مزمن گردن جلوگیری نمایند.

سیستم خون‌رسانی عضله مولتیفیدوس گردنی

عضله مولتیفیدوس گردنی، به‌عنوان یکی از عضلات عمقی و تثبیت‌کننده ستون فقرات گردنی، از طریق شبکه‌ای غنی از عروق خون‌رسانی می‌شود که تأمین اکسیژن و مواد مغذی لازم برای عملکرد مداوم و کنترل‌شده عضله را ممکن می‌سازد. منابع اصلی خون‌رسانی این عضله شامل سرخرگ گردنی عمقی (Deep Cervical Artery) و شاخه‌های پشتی سرخرگ‌های بین‌دنده‌ای خلفی (Posterior Intercostal Arteries) هستند.

این سیستم خون‌رسانی، عضله را قادر می‌سازد تا انقباض‌های طولانی و کم‌دامنه (Tonic Activation) را بدون خستگی انجام دهد و نقش حیاتی خود در ثبات بین‌مهره‌ای، کنترل حرکات میکروسکوپی مهره‌ها و حفظ پاسچر گردن را ایفا کند. علاوه بر این، جریان خون کافی باعث تغذیه مناسب فیبرهای عضلانی Type I با انقباض کند و استقامت بالا می‌شود که برای فعالیت‌های ایزومتریک و کنترل حرکات ریز ضروری است.

ضعف یا اختلال در خون‌رسانی می‌تواند باعث آتروفی عضلانی، کاهش توانایی کنترل حرکات بین‌مهره‌ای و افزایش فشار بر دیسک‌ها و رباط‌ها شود. بنابراین، شناخت دقیق مسیرهای خون‌رسانی مولتیفیدوس گردنی برای متخصصان توان‌بخشی و درمانگران حرکت‌شناسی اهمیت بالایی دارد و در طراحی برنامه‌های تمرینی و بازتوانی مؤثر نقش حیاتی دارد.

عملکرد عضله مولتیفیدوس گردنی از نظر آناتومی

عضله مولتیفیدوس گردنی یکی از عضلات عمقی ستون فقرات گردنی است که در گروه عضلات ترنس‌ورسواسپاینال (Transversospinal muscles) قرار دارد و نقش اصلی آن کنترل حرکات ظریف بین مهره‌های گردنی و حفظ ثبات بین‌مهره‌ای است. این عضله برخلاف عضلات سطحی مانند تراپزیوس یا اسپلنیوس، برای تولید حرکات بزرگ طراحی نشده و تمرکز آن بر حرکات میکروسکوپی (Micromovements) و تثبیت موضعی مهره‌ها است.

از نظر آناتومی، اتصال کوتاه و مورب بین زوائد عرضی و زوائد خاری مهره‌های گردنی، به مولتیفیدوس امکان می‌دهد تا مهره‌ها را در طول حرکات فلکشن، اکستنشن، لترال فلکشن و روتیشن کنترل کند. انقباض دوطرفه (Bilateral contraction) موجب اکستنشن مهره‌های گردنی و حفظ راستای سر نسبت به تنه می‌شود، در حالی که انقباض یک‌طرفه (Unilateral contraction) باعث لترال فلکشن به همان سمت و چرخش به سمت مقابل می‌گردد.

عملکرد دقیق این عضله در پیش‌فعال‌سازی حرکات سر و تنه (Feedforward Activation)، حفظ ثبات بین‌مهره‌ای C2–C5 و کاهش فشار روی دیسک‌ها و رباط‌ها نقش دارد. به دلیل موقعیت عمقی و اتصال محکم به مهره‌ها، مولتیفیدوس گردنی اولین عضله‌ای است که در پاسخ به بی‌ثباتی یا اختلالات عصبی دچار ضعف یا آتروفی می‌شود، و از این رو شناخت آناتومی و عملکرد آن برای توان‌بخشی و طراحی تمرینات اصلاحی گردن اهمیت حیاتی دارد.

عملکرد عضله مولتیفیدوس گردنی از نظر بیومکانیک

از دید بیومکانیکی، عضله مولتیفیدوس گردنی نقش کنترل‌کننده حرکات دقیق و تثبیت‌کننده مهره‌های گردنی را ایفا می‌کند. این عضله به دلیل قرارگیری عمقی و نزدیک به محور چرخش مهره‌ها، توان تولید نیروی بزرگ ندارد اما کنترل بسیار دقیقی روی موقعیت مهره‌ها و توزیع نیروها بین آن‌ها ایجاد می‌کند. اتصال کوتاه و مورب بین زوائد عرضی و زوائد خاری مهره‌های گردنی باعث می‌شود نیروهای برشی (Shear forces) و حرکات لغزشی بین مهره‌ها به حداقل برسد و Micromotion غیرقابل کنترل کاهش یابد.

مولتیفیدوس گردنی با انقباض ایزومتریک در دامنه کوتاه و اکسنتریک در سمت مخالف، علاوه بر تثبیت بین‌مهره‌ای، در حرکات ترکیبی مثل چرخش همراه با فلکشن جانبی نقش تعدیل‌کننده دارد. این عضله همچنین فشار روی دیسک‌های بین‌مهره‌ای گردن، به‌ویژه در سطوح C5–C6 و C6–C7 را کاهش می‌دهد و از آسیب به رباط‌ها و افزایش بار بر دیسک‌ها جلوگیری می‌کند.

بیومکانیک مولتیفیدوس گردنی، در وضعیت ایستاده یا نشسته و حتی در حرکات دینامیک اندام فوقانی، با فعالیت تونیک و پیش‌فعال‌سازی حرکات سر و گردن (Feedforward Activation)، ثبات ستون فقرات گردنی را حفظ می‌کند. این ویژگی موجب می‌شود که عضله در تمرینات توان‌بخشی و ورزش‌های تخصصی، نقش کنترل و تثبیت بیشتری نسبت به تولید نیرو داشته باشد و از آسیب‌های گردن جلوگیری کند.

کنزیولوژی عضله مولتیفیدوس گردنی

عضله مولتیفیدوس گردنی یکی از عضلات عمقی ستون فقرات گردنی است که نقش حیاتی در ثبات بین‌مهره‌ای، کنترل حرکات ظریف گردن و حفظ پاسچر دارد. این عضله برخلاف عضلات سطحی، عمدتاً مسئول حرکات میکروسکوپی بین مهره‌ها (Micro-segmental control) است و در تولید حرکات بزرگ نقشی ندارد.

از نظر کنزیولوژیک، انقباض دوطرفه (Bilateral contraction) موجب اکستنشن مهره‌های گردنی و حفظ راستای سر نسبت به تنه می‌شود، در حالی که انقباض یک‌طرفه (Unilateral contraction) باعث لترال فلکشن به همان سمت و چرخش به سمت مقابل می‌گردد. در حرکات چرخشی سر، مولتیفیدوس سمت مخالف نقش اکسنتریک کنترل حرکت و تعدیل سرعت را بر عهده دارد.

این عضله با سایر عضلات عمقی گردن و ستون فقرات، به‌صورت سینرژیک عمل می‌کند؛ عضلات عمقی پشتی مانند سمی‌اسپینالیس سرویسیس و روتاتورس در کنترل اکستنشن و چرخش نقش دارند و عضلات قدامی عمقی مانند لانگوس کپیتیس و لانگوس کولی به‌صورت متقابل، ثبات دوطرفه و تعادل مهره‌ها را حفظ می‌کنند.

مولتیفیدوس گردنی همچنین با سیستم حس عمقی گردنی (Cervical Proprioceptive System) در تعامل است و تشخیص موقعیت سر نسبت به تنه، هماهنگی چشم و سر و حفظ تعادل را ممکن می‌سازد. اختلال در عملکرد این عضله می‌تواند باعث بی‌ثباتی بین‌مهره‌ای، اختلال پاسچر و فشار اضافی بر دیسک‌ها و عضلات سطحی گردن شود.

آسیبهای عضله مولتیفیدوس گردنی

عضله مولتیفیدوس گردنی به عنوان یکی از اصلی‌ترین تثبیت‌کننده‌های بین‌مهره‌ای گردن، در اثر عوامل مختلف دچار آسیب و اختلال عملکرد می‌شود. این آسیب‌ها می‌توانند بی‌ثباتی مهره‌ای، افزایش فشار روی دیسک‌ها و تغییر الگوهای حرکتی جبرانی ایجاد کنند.

یکی از شایع‌ترین پیامدهای ضعف مولتیفیدوس، بی‌ثباتی بین‌مهره‌ای (Cervical segmental instability) است. در این حالت، مهره‌ها نسبت به یکدیگر حرکات غیرکنترل‌شده و لغزش‌های میکروسکوپی دارند که فشار اضافی بر دیسک‌ها، رباط‌ها و مفاصل فاست وارد می‌کند و می‌تواند منجر به گردن درد مزمن، اسپاسم و کاهش دامنه حرکتی شود.

ضعف یا آتروفی مولتیفیدوس همچنین فشار غیرطبیعی بر دیسک‌های بین‌مهره‌ای گردن، به ویژه سطوح C5–C6 و C6–C7 ایجاد می‌کند و خطر دژنراسیون، فتق دیسک و رادیکولوپاتی سرویکال را افزایش می‌دهد. بدن در پاسخ به این ضعف، از عضلات سطحی مثل تراپزیوس و اسپلنیوس برای جبران استفاده می‌کند که موجب دردهای مزمن، تنش عضلانی و اختلال هماهنگی حرکتی می‌شود.

از طرف دیگر، اختلال عملکرد مولتیفیدوس باعث کاهش توانایی تشخیص موقعیت سر نسبت به تنه و اختلال در حس عمقی گردنی می‌شود. این مشکل به عدم تعادل، سرگیجه وضعیتی و افزایش ریسک آسیب‌های ناگهانی در حرکات سریع یا بارهای ناگهانی منجر می‌شود. بنابراین، حفظ قدرت و عملکرد صحیح مولتیفیدوس گردنی برای پیشگیری از آسیب، کاهش درد و بهبود کنترل حرکتی گردن ضروری است.

ویژگی‌های فیزیولوژیک تارهای عضلانی Multifidus Cervicis

عضله مولتیفیدوس گردنی دارای ترکیب خاصی از تارهای عضلانی است که آن را برای عملکرد تثبیت‌کننده و کنترل بین‌مهره‌ای ایده‌آل می‌کند. بیشتر تارهای این عضله از نوع Type I (کندانقباض) هستند که حدود 75–85٪ ترکیب عضله را تشکیل می‌دهند و استقامت بالا، انقباض ایزومتریک طولانی‌مدت و حفظ پاسچر سگمنتال را ممکن می‌سازند. این ویژگی باعث می‌شود که مولتیفیدوس گردنی بتواند به صورت مداوم و بدون خستگی، موقعیت مهره‌ها را کنترل کند.

تارهای Type IIa (سریع–اکسیداتیو) حدود 10–20٪ عضله را تشکیل می‌دهند و برای واکنش سریع به تغییر زاویه مهره‌ای و کنترل رفلكسی حرکات ناگهانی کاربرد دارند. تارهای Type IIb در این عضله تقریباً غایب هستند، زیرا مولتیفیدوس طراحی شده است که تولید حرکت قدرتی نداشته باشد و تمرکز آن بر ثبات و کنترل دقیق باشد.

ویژگی‌های فیزیولوژیک این عضله، در طراحی تمرینات هدفمند، ایزومتریک و با دامنه کم بسیار حیاتی است. تمرینات با شدت پایین، زمان انقباض طولانی و تمرکز ذهنی روی فعال‌سازی فیبرهای عمقی، بهترین نتیجه را برای بازآموزی عملکرد عصبی-عضلانی مولتیفیدوس گردنی ایجاد می‌کنند. حفظ و تقویت این عضله نقش مهمی در پیشگیری از گردن درد مزمن، بی‌ثباتی مهره‌ای و آسیب‌های دیسکی دارد و اساس هر برنامه توان‌بخشی مؤثر گردن است.

پیامدهای ضعف عضله مولتیفیدوس گردنی

ضعف یا اختلال عملکرد مولتیفیدوس گردنی می‌تواند منجر به بی‌ثباتی بین‌مهره‌ای، افزایش فشار بر دیسک‌ها و ایجاد الگوهای جبرانی در عضلات سطحی شود. این شرایط باعث گردن درد مزمن، اسپاسم، کاهش دامنه حرکتی و اختلال پاسچر می‌گردد. از دیگر پیامدها می‌توان به اختلال حس عمقی گردن و کاهش توانایی تشخیص موقعیت سر نسبت به تنه اشاره کرد که خطر زمین‌خوردگی یا آسیب‌های ناگهانی در ورزش‌ها و فعالیت‌های روزمره را افزایش می‌دهد. ضعف مولتیفیدوس همچنین باعث می‌شود که عضلات سطحی مانند تراپزیوس و اسپلنیوس، به صورت جبرانی بیش‌فعال شوند و فشار غیرطبیعی روی مهره‌ها و دیسک‌ها ایجاد گردد.

تمرینات هدفمند و بازآموزی این عضله، ثبات بین‌مهره‌ای و کنترل حرکتی را بازمی‌گردانند، فشار بر دیسک‌ها را کاهش داده و درد و اختلال پاسچر را بهبود می‌بخشند. در نتیجه، تقویت مولتیفیدوس گردنی برای پیشگیری از آسیب‌های حاد و مزمن، بهینه‌سازی حرکات گردن و بهبود عملکرد روزمره ضروری است.

تست‌های بالینی ارزیابی مولتیفیدوس گردنی

تست‌های بالینی مولتیفیدوس گردنی برای تشخیص عملکرد صحیح یا ضعف عضله و شناسایی الگوهای جبرانی عضلات سطحی به کار می‌روند. Prone Cervical Segmental Extension Test یکی از رایج‌ترین روش‌هاست که ورزشکار در حالت دمر، با لمس مهره‌های C2–C5، انقباض ایزوله مولتیفیدوس بدون درگیر شدن عضلات سطحی را انجام می‌دهد.

فعال بودن عضله با انقباض نرم و عمقی زیر انگشت قابل تشخیص است.تست Palpatory Activation در حالت چهار دست و پا یا نشسته، با لمس مهره‌های C4–C6، کنترل ایزوله و فعال‌سازی دقیق مولتیفیدوس را ارزیابی می‌کند. عدم انقباض یا فعال شدن عضلات سطحی نشان‌دهنده ضعف یا اختلال عملکردی است.

استفاده از Biofeedback و توپ فشاری به ورزشکار امکان می‌دهد که فشار پایدار و کنترل مهره‌ها را تجربه کند و الگوی فعال‌سازی درست عضله را یاد بگیرد. در کلینیک‌های پیشرفته، EMG سطحی نیز برای مشاهده زمان و شدت فعال‌سازی مولتیفیدوس نسبت به عضلات سطحی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تست‌ها برای تشخیص ضعف، برنامه‌ریزی تمرینات هدفمند و بازآموزی کنترل حرکتی اهمیت بالایی دارند و به درمانگران و مربیان اصلاحی کمک می‌کنند تا عملکرد صحیح و ایمنی گردن را بازگردانند.

تمرینات تقویتی و فعال‌سازی عضله مولتیفیدوس گردنی

Craniocervical Extension Hold (با فیدبک حسی)

• وضعیت اجرا: نشسته یا ایستاده، پشت سر به دیوار یا توپ نرم چسبیده
• نحوه: سر را در وضعیت نود (Chin nod) نگه داشته، بدون حرکت دادن سر فشار ملایم به دیوار وارد کنید
• هدف: فعال‌سازی ایزومتریک مولتیفیدوس گردنی بدون درگیری عضلات سطحی
• یافته EMG: بیشترین فعالیت در C4–C6، حداقل درگیری تراپزیوس و اسپلنیوس

Quadruped Cervical Segmental Extension (چهار دست‌وپا با اکستنشن گردنی)

• وضعیت اجرا: چهار دست‌وپا
• نحوه: مهره‌های C3–C5 را به آرامی بالا ببرید، شانه و تنه ثابت
• نکته: استفاده از فیدبک دستی یا توپ کوچک برای کنترل موقعیت
• یافته EMG: فعالیت غالب در Multifidus cervicis، نسبت Co-contraction بالا با دیپ فلکسورها

Prone Cervical Retraction with Scapular Fixation

• وضعیت اجرا: دمر، پیشانی روی حوله، شانه‌ها ثابت
• نحوه: گردن را از تخت جدا کنید، فقط مهره‌های میانی گردن حرکت کنند
• یافته EMG: فعال‌سازی با تاخیر صفر، حداکثر فراخوانی فیبرهای Type I

Cervical Extension over Ball (تمرین دینامیک با توپ بزرگ)

• وضعیت اجرا: دراز کشیدن روی توپ فیزیوبال، لگن و تنه ثابت
• نحوه: حرکت آرام گردن به سمت اکستنشن با حفظ کنترل مهره‌ای
• ویژگی: کنترل دینامیک + چالش تعادلی
• یافته EMG: افزایش فعالیت مولتیفیدوس گردنی و Thoracic multifidus

Deep Cervical Extensor Re-education with Laser Feedback

• وضعیت اجرا: نشسته، لیزر روی پشت سر
• نحوه: حرکت نور روی مسیر ثابت، حرکات کوچک و کنترل‌شده
• اثر: بازآموزی حس عمقی و مسیرهای نورون‌حرکتی
• یافته EMG: فعالیت شدید مولتیفیدوس با حداقل دخالت عضلات سطحی

جمع‌بندی

عضله مولتیفیدوس گردنی نقش حیاتی در ثبات بین‌مهره‌ای، کنترل حرکات ظریف گردن و حفظ پاسچر صحیح دارد. این عضله با فعال‌سازی پیش‌فعالانه و دقیق مهره‌ها، حرکات سر و گردن را هماهنگ کرده و از لغزش یا حرکات ناخواسته جلوگیری می‌کند. همچنین با تعامل با عضلات عمقی گردن و سیستم حس عمقی، تعادل و کنترل پاسچر را بهینه می‌سازد.

تمرینات هدفمند برای این عضله، شامل انقباض ایزومتریک، کنترل دامنه کم و تمرکز ذهنی روی مهره‌ها هستند که باعث می‌شوند فیبرهای عمقی Type I و IIa فعال شده و ثبات بین‌مهره‌ای بازسازی شود. این تمرینات علاوه بر افزایش کارایی عصبی-عضلانی، فشار روی دیسک‌های بین‌مهره‌ای را کاهش داده و الگوهای حرکتی طبیعی گردن را حفظ می‌کنند.

حفظ عملکرد مولتیفیدوس گردنی به ویژه برای افرادی که ساعات طولانی پشت میز می‌نشینند، رانندگی می‌کنند یا ورزشکاران رزمی و ژیمناست‌ها ضروری است. برنامه‌های تمرینی صحیح، کاهش درد، بهبود پاسچر و افزایش ایمنی مهره‌ها را تضمین می‌کنند و پایه هر توان‌بخشی و اصلاح حرکتی گردن محسوب می‌شوند. در صورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.

منبع:

https://www.kenhub.com/en/library/anatomy/multifidus-muscle

تایید شده توسط دکتر علی حوصله

محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید