| محل قرارگیری | در بخش فوقانی جلوی گردن، بین استخوان لامی (Hyoid bone) و غضروف تیروئید، زیر عضله استرنوهیوئید و امتداد بالایی عضله استرنوتیروئید. در لایه عمیق عضلات تحت‌لامی جای دارد. |
| سر ثابت | از خط مایل (Oblique line) سطح خارجی غضروف تیروئید منشأ می‌گیرد. این نقطه هنگام انقباض، نیرو را از غضروف تیروئید به سمت بالا منتقل می‌کند. |
| سر متحرک | به لبه تحتانی استخوان لامی متصل است، معمولاً قسمت میانی و جانبی. هنگام انقباض، بسته به ثابت بودن تیروئید یا هیویید، باعث بالا بردن حنجره یا پایین آوردن استخوان لامی می‌شود. |
| عملکرد | – بالا بردن یا پایین آوردن استخوان لامی- بالا بردن حنجره هنگام بلع- تثبیت موقعیت حنجره و استخوان لامی برای هماهنگی بلع و گفتار- عملکرد دوکاره بسته به ساختار ثابت |
| عصب‌رسانی | شاخه‌ای از عصب گردنی اول (C1) که از طریق عصب هیپوگلوس (Hypoglossal nerve – CN XII) عبور می‌کند، کنترل حرکات دقیق بین هیویید و حنجره را ممکن می‌سازد. |
| خون‌رسانی | شاخه‌های شریان تیروئیدی فوقانی (از شریان کاروتید خارجی) و گاهی شاخه‌های شریان تیروئیدی تحتانی یا شریان حلقی صاعد. برگشت خون از طریق شبکه وریدی متناظر به ورید ژوگولار داخلی. |
مقدمه
عضله تیروهیوئید (Thyrohyoid muscle) یکی از عضلات تحت‌لامی ناحیه قدامی گردن است که نقش مهمی در حرکات استخوان لامی و حنجره، به‌ویژه هنگام بلع و تولید صدا، ایفا می‌کند. این عضله کوچک اما مؤثر، در هماهنگی بین دستگاه گوارشی فوقانی و سیستم گفتاری نقش کلیدی دارد و سلامت و عملکرد صحیح آن برای بلع طبیعی و تکلم ضروری است.
در این مقاله از سایت دکتر حوصله، ابتدا به تعریف و معرفی عضله تیروهیوئید و محل دقیق قرارگیری آن می‌پردازیم، سپس سر ثابت و سر متحرک آن را بررسی میکنیم. در ادامه سیستم عصب‌رسانی و خون‌رسانی این عضله را تحلیل کرده و عملکرد آن را از دو دیدگاه آناتومی و بیومکانیک موردتوجه قرار می‌دهیم. در پایان نیز به آسیب‌های شایع عضله تیروهیوئید، علل بروز این آسیب‌ها و مؤثرترین تمرین‌ها برای تقویت آن اشاره خواهیم کرد.
عضله تیروهیوئید چیست؟
عضله تیروهیوئید (Thyrohyoid muscle) یکی از عضلات ناحیه قدامی گردن است که در گروه عضلات تحت‌لامی (Infrahyoid muscles) قرار دارد. این عضله ازنظر شکل، نسبتاً کوچک و ازنظر عملکردی بسیار مهم است، زیرا در حرکات بالا و پایین شدن استخوان لامی (Hyoid bone) و غضروف تیروئید نقش اساسی ایفا می‌کند. تیروهیوئید را می‌توان ادامه فوقانی عضله استرنوتیروئید (Sternothyroid) دانست؛
یعنی از همان مسیر اما در قسمت بالاتر قرار گرفته و تا استخوان لامی امتداد می‌یابد. این عضله به تنظیم موقعیت حنجره و استخوان لامی کمک می‌کند، به‌ویژه هنگام بلع و گفتار که نیاز به تغییر ارتفاع حنجره وجود دارد. اگرچه ازنظر اندازه در مقایسه با سایر عضلات گردن کوچک‌تر است، اما نقش آن در هماهنگی میان سیستم تنفسی و گفتاری بسیار قابل‌توجه است.
محل قرارگیری عضله تیروهیوئید
عضله تیروهیوئید در بخش فوقانی جلوی گردن، درست بین استخوان لامی و غضروف تیروئید واقع‌شده است. این عضله در زیر عضله استرنوهیوئید (Sternohyoid) قرار دارد و در امتداد مستقیم عضله استرنوتیروئید به سمت بالا ادامه پیدا می‌کند. به‌عبارتی، تیروهیوئید در لایه عمیق‌تر عضلات تحت‌لامی جای دارد و به‌صورت عمودی میان دو ساختار اصلی یعنی تیروئید و هیویید کشیده شده است. این موقعیت آن را قادر می‌سازد تا حرکات ظریفی در هماهنگی بین حنجره و استخوان لامی ایجاد کند. ازنظر ارتباط آناتومیکی، در جلو و سطح فوقانی آن فاسیای گردنی و عضله استرنوهیوئید قرار دارند و در عمق آن غضروف تیروئید و قسمت فوقانی حنجره دیده می‌شود.
بررسی سر ثابت تیروهیوئید
سر ثابت یا نقطه‌ی منشأ عضله تیروهیوئید از خط مایل (oblique line) واقع بر سطح خارجی غضروف تیروئید آغاز می‌شود. این نقطه درواقع همان ناحیه‌ای است که چند عضله دیگر نیز به آن متصل می‌شوند، ازجمله استرنوتیروئید و تیروهیوئید. محل منشأ باعث می‌شود این عضله بتواند در هنگام انقباض، نیرو را از غضروف تیروئید به سمت بالا منتقل کند.
ثبات این ناحیه اهمیت زیادی دارد، زیرا هنگام حرکات بلع، عضله تیروهیوئید با انقباض خود حنجره را به سمت بالا می‌کشد یا در شرایطی که استخوان لامی ثابت است، به پایین آوردن آن کمک می‌کند؛ بنابراین، سر ثابت عضله تیروهیوئید در تنظیم دقیق ارتفاع حنجره و تغییر شکل ناحیه گردنی نقشی کلیدی ایفا می‌کند.
بررسی سر متحرک تیروهیوئید
سر متحرک یا محل اتصال نهایی عضله تیروهیوئید در لبه تحتانی استخوان لامی (hyoid bone) قرار دارد. این اتصال معمولاً به قسمت میانی و بخش جانبی استخوان لامی محدود می‌شود. در هنگام انقباض عضله، بسته به اینکه کدام ساختار (تیروئید یا هیویید) ثابت باشد، نتیجه حرکت متفاوت خواهد بود. اگر استخوان لامی ثابت باشد، عضله با انقباض خود حنجره را بالا می‌کشد و اگر حنجره ثابت باشد، تیروهیوئید باعث پایین آمدن استخوان لامی می‌شود. این دو نوع حرکت برای هماهنگی فرآیند بلع و گفتار ضروری‌اند. موقعیت متحرک عضله نسبت به استخوان لامی موجب می‌شود این استخوان به‌عنوان محور مرکزی در عملکرد هماهنگ عضلات گردن عمل کند.
سیستم عصب‌رسانی تیروهیوئید
عصب‌رسانی عضله تیروهیوئید توسط شاخه‌ای از عصب گردنی اول (C1) انجام می‌شود که از طریق عصب هیپوگلوس (Hypoglossal nerve – CN XII) عبور می‌کند. این ترکیب باعث می‌شود فیبرهای حرکتی از نخاع گردنی خارج شده و به عضله تیروهیوئید برسند.
عصب‌رسانی تیروهیوئید ویژگی خاصی دارد، زیرا برخلاف بسیاری از عضلات گردن که مستقیماً توسط شاخه‌های شبکه گردنی کنترل می‌شوند، فیبرهای آن در کنار عصب دوازدهم جمجمه‌ای مسیر خود را طی می‌کنند. این ارتباط عصبی دقیق، امکان هماهنگی بین حرکات زبان، استخوان لامی و حنجره را فراهم می‌سازد. هرگونه فعالیت گفتاری یا بلع، با مشارکت هماهنگ این عصب و عضله انجام می‌شود.
سیستم خون‌رسانی تیروهیوئید
خون‌رسانی به عضله تیروهیوئید عمدتاً توسط شاخه‌های شریان تیروئیدی فوقانی که از شاخه‌های اولیه شریان کاروتید خارجی است، تأمین می‌شود. این شریان با عبور از ناحیه جلویی گردن، انشعاباتی به عضلات تحت‌لامی ازجمله تیروهیوئید می‌فرستد. گاهی شاخه‌هایی از شریان تیروئیدی تحتانی یا شریان حلقی صاعد نیز ممکن است در خون‌رسانی این ناحیه نقش جزئی داشته باشند.
بازگشت خون از این عضله نیز از طریق شبکه وریدی متناظر انجام می‌گیرد که درنهایت به ورید ژوگولار داخلی تخلیه می‌شود. خون‌رسانی کافی به تیروهیوئید برای حفظ توان انقباضی و عملکرد طبیعی عضله در فعالیت‌های حرکتی ظریف حنجره و گردن ضروری است.
عملکرد عضله تیروهیوئید ازنظر آناتومی
از دیدگاه آناتومی، عضله تیروهیوئید به‌عنوان یکی از اجزای کلیدی مجموعه عضلات تحت‌لامی، نقشی اساسی در کنترل حرکات عمودی حنجره و استخوان لامی دارد. این عضله از غضروف تیروئید آغاز شده و به لبه تحتانی استخوان لامی متصل می‌شود، به همین دلیل در هماهنگی بین ساختارهای فوق‌حنجره‌ای و تحت‌حنجره‌ای تأثیر مستقیم دارد. هنگامی‌که عضله تیروهیوئید منقبض می‌شود، درصورتی‌که استخوان لامی در وضعیت ثابت قرار داشته باشد، باعث بالا رفتن غضروف تیروئید و درنتیجه بالا آمدن کل حنجره می‌شود. این حرکت در مراحل پایانی عمل بلع اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا بالا رفتن حنجره موجب بسته شدن دهانه حنجره و جلوگیری از ورود مواد غذایی به مجرای تنفسی می‌شود.
از سوی دیگر، در شرایطی که غضروف تیروئید ثابت باشد و استخوان لامی آزادانه حرکت کند، انقباض عضله تیروهیوئید موجب پایین آمدن استخوان لامی می‌شود. این عملکرد در بازگرداندن حنجره و استخوان لامی به موقعیت استراحت پس از بلع اهمیت دارد. به‌این‌ترتیب، عضله تیروهیوئید می‌تواند به‌صورت متناوب در دو جهت مخالف عمل کند، بسته به اینکه کدام ساختار به‌عنوان پایه ثابت در نظر گرفته شود. این ویژگی دوکاره موجب می‌شود تا عضله بتواند در تنظیم ظریف حرکات گردن و نواحی فوق‌حنجره‌ای نقش هماهنگ‌کننده‌ای ایفا کند.
مشاوره و ارزیابی رایگان
برای اینکه بتونیم بهتر باهم در ارتباط باشیم شماره تماست رو وارد کن.
عملکرد عضله تیروهیوئید ازنظر بیومکانیک
ازنظر بیومکانیکی، عضله تیروهیوئید مانند یک اهرم کوتاه عمل می‌کند که بین دو ساختار استخوانی (تیروئید و هیویید) نیرو منتقل می‌نماید. این عضله با فیبرهای تقریباً عمودی خود، نیروی کششی مستقیمی را ایجاد می‌کند که منجر به حرکت خطی استخوان لامی یا حنجره می‌شود.
جهت فیبرهای عضله باعث می‌شود حرکت حاصل بسیار دقیق و کنترل‌شده باشد، زیرا در این ناحیه، حرکات ناگهانی می‌تواند به اختلال در تنفس یا بلع منجر شود. نقش بیومکانیکی دیگر این عضله، تثبیت موقعیت استخوان لامی هنگام فعالیت سایر عضلات گردنی مانند جنو‌هیوئید و میلو‌هیوئید است. با ثابت نگه داشتن استخوان لامی، این عضلات می‌توانند عملکرد مؤثرتری در حرکات زبان و فک پایین داشته باشند.
تیروهیوئید در توزیع نیرو بین ساختارهای فوقانی گردن نقش دارد. در هنگام انقباض، نیرو از غضروف تیروئید به سمت استخوان لامی منتقل می‌شود و درنتیجه، سیستم عضلانی گردن تعادل خود را حفظ می‌کند. این هماهنگی میان عضله تیروهیوئید و دیگر عضلات تحت‌لامی همچون استرنوهیوئید و استرنوتیروئید، برای ایجاد حرکت نرم و بدون تنش ضروری است؛ بنابراین، ازنظر بیومکانیکی، تیروهیوئید نه‌تنها به‌عنوان عامل حرکتی، بلکه به‌عنوان یک عنصر تثبیت‌کننده در زنجیره حرکتی گردن عمل می‌کند و نقش مهمی در تنظیم نیروی عضلات اطراف حنجره دارد.
آسیب‌های عضله تیروهیوئید
عضله تیروهیوئید ممکن است در اثر فعالیت‌های مکرر، وضعیت‌های نادرست گردن یا حرکات شدید ناحیه فوق‌حنجره‌ای دچار ضعف عملکردی شود. از آن‌جایی‌که این عضله در حرکات بلع و گفتار نقش مستقیم دارد، هرگونه اختلال در عملکرد آن می‌تواند منجر به کاهش هماهنگی در بالا و پایین رفتن حنجره شود. در برخی شرایط، انقباض بیش‌ازحد یا ناهماهنگ این عضله ممکن است باعث محدود شدن حرکت استخوان لامی و درنتیجه اختلال در فرایند بلع گردد. همچنین، کم‌تحرکی عضله در افرادی که مدت طولانی در وضعیت سر به جلو یا خم‌شده قرار می‌گیرند، ممکن است باعث تغییر در الگوی عملکردی عضلات گردن شود.
ازنظر عملکردی، ضعف یا عدم هماهنگی تیروهیوئید می‌تواند باعث تغییر در مکانیک طبیعی حنجره و کاهش کیفیت حرکات هماهنگ در گفتار گردد. گاهی نیز به‌دلیل فشار مکانیکی یا کشش طولانی‌مدت، این عضله کارایی انقباضی خود را از دست می‌دهد و در حرکات ظریف گردن نقش کمتری ایفا می‌کند. در چنین حالتی، سایر عضلات تحت‌لامی ممکن است سعی در جبران این ضعف کنند که خود موجب تغییر الگوی طبیعی حرکتی ناحیه گردن می‌شود؛ بنابراین، بررسی وضعیت عملکردی عضله تیروهیوئید در تحلیل حرکات گردن و حنجره از اهمیت زیادی برخوردار است.
دلایل بروز آسیب‌های تیروهیوئید
عوامل مختلفی می‌توانند باعث ایجاد اختلال در عملکرد عضله تیروهیوئید شوند. یکی از مهم‌ترین آنها وضعیت نامناسب سر و گردن در طول روز است، به‌ویژه هنگام کار طولانی‌مدت با رایانه یا گوشی همراه که سر به سمت جلو متمایل می‌شود. در این حالت، عضلات جلویی گردن ازجمله تیروهیوئید در حالت کشش یا انقباض طولانی قرار می‌گیرند و این موضوع به‌تدریج می‌تواند موجب کاهش عملکرد طبیعی آنها گردد. همچنین، استفاده نادرست از عضلات گردن هنگام بلع یا صحبت کردن با تنش بیش‌ازحد، از دیگر عواملی است که فشار مکانیکی مضاعفی بر این عضله وارد می‌کند.
در برخی موارد، ضعف عضلات پشتی گردن یا عدم تعادل میان عضلات تحت‌لامی و فوق‌لامی نیز از دلایل غیرمستقیم محسوب می‌شود، زیرا باعث تغییر در تعادل نیروهای وارد بر استخوان لامی و حنجره می‌گردد. حرکات ناگهانی گردن، فشار خارجی بر ناحیه جلویی گردن یا حتی تنفس غیرطبیعی در هنگام فعالیت بدنی نیز می‌توانند در عملکرد تیروهیوئید تأثیرگذار باشند. آگاهی از این عوامل و توجه به نحوه استفاده از عضلات گردنی، نقش مهمی در حفظ عملکرد صحیح تیروهیوئید دارد.
بهترین حرکات برای تقویت عضله تیروهیوئید
برای بهبود عملکرد عضله تیروهیوئید، تمرکز بر حرکات کنترلی و آرام گردن و حنجره اهمیت زیادی دارد. یکی از روش‌های مؤثر، انجام تمرین‌های حرکتی ساده است که به هماهنگی بین استخوان لامی و حنجره کمک می‌کند. به‌عنوان‌مثال، حرکات بالا و پایین دادن آرام چانه با تمرکز بر احساس حرکت در قسمت جلوی گردن، می‌تواند به فعال‌سازی طبیعی عضلات تحت‌لامی ازجمله تیروهیوئید کمک کند. تمرینات بلع آگاهانه نیز یکی از راه‌های فعال نگه داشتن این عضله است، زیرا هنگام بلع، تیروهیوئید به‌طور طبیعی درگیر بالا بردن حنجره می‌شود.
تمرین‌هایی که بر وضعیت صحیح گردن تأکید دارند، مانند حفظ راستای سر بر روی ستون فقرات و اجتناب از خم کردن طولانی‌مدت گردن به جلو، در بهبود عملکرد عضله تیروهیوئید مؤثرند. تمرکز بر حرکات آهسته، بدون تنش و همراه با تنفس طبیعی، به افزایش کنترل عصبی-عضلانی این ناحیه کمک می‌کند. چنین تمرین‌هایی باعث حفظ تعادل میان عضلات جلویی و پشتی گردن شده و عملکرد هماهنگ‌تری بین عضلات لامی و حنجره‌ای ایجاد می‌کنند. به‌این‌ترتیب، تیروهیوئید توانایی خود را در اجرای حرکات دقیق و پایدار حفظ خواهد کرد.
سخن پایانی
عضله تیروهیوئید با وجود اندازه کوچک خود، نقشی بنیادین در هماهنگی حرکات گردن، حنجره و استخوان لامی دارد. این عضله با تنظیم موقعیت ساختارهای حیاتی ناحیه فوق‌حنجره‌ای، موجب می‌شود فرایندهایی مانند بلع، تنفس و گفتار با دقت و هماهنگی بالا انجام شوند. از دیدگاه آناتومی و بیومکانیک، تیروهیوئید در عین سادگی ساختاری، دارای عملکردی پیچیده و چندبعدی است که آن را به یکی از عناصر کلیدی در شبکه عضلانی گردن تبدیل می‌کند. شناخت دقیق جایگاه، مسیر و نحوه عملکرد این عضله نه‌تنها برای درک آناتومی گردن ضروری است، بلکه در بررسی حرکات طبیعی بدن نیز اهمیت زیادی دارد.
توجه به‌سلامت و عملکرد صحیح عضله تیروهیوئید به معنای حفظ کارایی کل سیستم حرکتی گردن است. رعایت وضعیت صحیح بدن، حفظ تعادل در فعالیت‌های حرکتی و انجام تمرین‌های منظم و ملایم برای فعال نگه داشتن این ناحیه، همگی به پویایی و هماهنگی بیشتر در عملکرد عضلات کمک می‌کنند. درک اهمیت این عضله و تعامل آن با سایر عضلات گردنی، می‌تواند به بهبود کنترل حرکتی و افزایش آگاهی از حرکات طبیعی بدن منجر شود. درمجموع، تیروهیوئید عضله‌ای کوچک اما اثرگذار است که نقش آن در عملکرد روزمره انسان بسیار فراتر از ظاهر ساده‌اش است. در صورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.
منابع:
https://www.kenhub.com/en/library/anatomy/thyrohyoid-muscle
تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید
