مفصل شانه، از جمله پیچیده‌ترین و متحرک‌ترین مفاصل بدن است. این مفصل، اتصال بین استخوان بازو (هومروس) و استخوان کتف (اسکاپولا) را برقرار کرده و دامنه حرکتی وسیعی را برای اندام فوقانی فراهم می‌آورد. این دامنه حرکتی گسترده، درعین‌حال، شانه را در معرض خطر آسیب‌دیدگی و ناپایداری قرار می‌دهد.
حفره گلنوئید، بخشی از استخوان کتف بوده که سر استخوان بازو در آن قرار می‌گیرد. این حفره، نسبتاً کم‌عمق بوده و به‌تنهایی نمی‌تواند پایداری کافی برای مفصل شانه ایجاد نماید. در این میان، ساختاری به نام لابروم نقش حیاتی ایفا می‌نماید. لابروم، یک حلقه غضروفی فیبری است که لبه حفره گلنوئید را احاطه کرده و عمق آن را افزایش می‌دهد. این افزایش عمق، سطح تماس بین سر استخوان بازو و حفره گلنوئید را بیشتر کرده و به تثبیت مفصل کمک شایانی می‌نماید.
آسیب به لابروم، می‌تواند منجر به اختلال در عملکرد مفصل شانه و بروز مشکلات گوناگون شود. در حقیقت، لابروم در حفظ کارکرد بهینه مفصل شانه، به‌خصوص در فعالیت‌هایی که نیاز به ثبات و قدرت دارند، نقش کلیدی ایفا می‌کند. در ادامه این مقاله از سایت دکتر حوصله به بررسی علل و علائم پارگی لابروم شانه خواهیم پرداخت.
پارگی لابروم شانه چیست؟
پارگی لابروم شانه، به آسیب‌دیدگی یا گسیختگی در حلقه غضروفی لابروم گفته می‌شود. این آسیب‌دیدگی، در محل اتصال لابروم به استخوان کتف رخ‌داده و می‌تواند به اشکال و درجات مختلفی بروز نماید. پارگی لابروم، می‌تواند ناشی از ضربه مستقیم، حرکات تکراری، یا فرسودگی تدریجی در طول زمان ایجاد شود.
انواع مختلفی از پارگی لابروم شانه وجود دارد که هر کدام ویژگی‌ها و محل آسیب‌دیدگی خاص خود را دارند.
علائم پارگی لابروم شانه
علائم پارگی لابروم شانه، بسته به نوع، شدت و محل آسیب‌دیدگی، در افراد مختلف، متفاوت است. بااین‌حال، برخی از نشانه‌ها، در بین اکثر افراد مبتلا به این عارضه، مشترک است.
یکی از شایع‌ترین علائم پارگی لابروم، احساس ناراحتی عمقی در مفصل شانه به شمار می‌رود. این ناراحتی، معمولاً مبهم و غیرقابل‌توصیف بوده و ممکن است در طول زمان، تشدید شود. ناراحتی ناشی از پارگی لابروم، با فعالیت‌هایی که نیاز به حرکت شانه دارند، افزایش‌یافته و با استراحت، تخفیف پیدا می‌کند.
صدای تق‌تق یا کلیک در حین حرکت شانه، یکی دیگر از علائم رایج پارگی لابروم است. این صدا، ممکن است در هنگام چرخاندن شانه، بالابردن دست، یا انجام حرکات خاص، شنیده شود. صدای تق‌تق یا کلیک، ناشی از حرکت ناهموار سر استخوان بازو در داخل حفره گلنوئید و سایش بافت‌های آسیب‌دیده است.
احساس قفل‌شدن یا گیرکردن مفصل شانه، در برخی از افراد مبتلا به پارگی لابروم، مشاهده می‌شود. این احساس، ناشی از گیرکردن قطعه‌ای از لابروم پاره شده در داخل مفصل است. قفل‌شدن یا گیرکردن مفصل، می‌تواند به طور ناگهانی رخ‌داده و منجر به محدودیت در دامنه حرکتی شانه گردد.
بی‌ثباتی نسبی شانه، از دیگر علائم مهم پارگی لابروم است. افراد مبتلا به پارگی لابروم، ممکن است احساس کنند که شانه آن‌ها در حال در رفتن است. این احساس، به‌ویژه در فعالیت‌هایی که نیاز به حرکات چرخشی و پرتابی دارند، بیشتر احساس می‌شود.
علت‌های پارگی لابروم شانه
علت‌های پارگی لابروم شانه، متنوع بوده و می‌توانند به دودسته اصلی آسیب‌های حاد و آسیب‌های ناشی از استفاده بیش از حد تقسیم می‌گردند.
زمین‌خوردن با دست باز، یکی از رایج‌ترین علل آسیب‌های حاد لابروم است. در این حالت، نیروی ضربه به طور مستقیم به مفصل شانه منتقل شده و می‌تواند منجر به پارگی لابروم گردد. شدت پارگی، به میزان نیروی وارده و وضعیت مفصل شانه در هنگام برخورد بستگی دارد.
حرکات پرتابی تکراری در ورزش‌هایی مانند بیسبال، والیبال، و تنیس، می‌توانند باعث ایجاد آسیب‌های ناشی از استفاده بیش از حد در لابروم شوند. این حرکات، فشار زیادی را به مفصل شانه وارد کرده و در طول زمان، باعث فرسودگی و پارگی لابروم می‌شوند.
دررفتگی قبلی شانه، یکی دیگر از عوامل خطر برای پارگی لابروم خواهد بود. در هنگام دررفتگی شانه، لابروم ممکن است آسیب ببیند و پس از جاانداختن شانه، این آسیب‌دیدگی، همچنان باقی بماند. در نتیجه، شانه، مستعد پارگی لابروم در آینده خواهد شد.
فشارهای شدید ناگهانی در موقعیت‌های خاص، مانند بلندکردن اجسام سنگین با وضعیت نامناسب یا واردشدن ضربه ناگهانی به شانه، نیز منجر به پارگی لابروم خواهد شد.
راه‌های تشخیص پارگی لابروم شانه
لابروم، یک حلقه غضروفی است که اطراف حفره گلنوئید (Glenoid fossa) در مفصل شانه قرار دارد و به پایداری مفصل و افزایش سطح تماس بین استخوان بازو (Humerus) و استخوان کتف (Scapula) کمک می‌کند. پارگی لابروم می‌تواند منجر به احساس ناپایداری، محدودیت حرکتی و ایجاد صدا در مفصل شانه شود. برای تشخیص پارگی لابروم شانه راهکارهای زیر مفید خواهند بود:
شرح‌حال دقیق ورزشکار
در ابتدای فرایند تشخیصی، جمع‌آوری یک شرح‌حال دقیق از ورزشکار اهمیت بسزایی دارد. در این مرحله، متخصص به دنبال شناسایی مکانیزم آسیب، زمان شروع علائم و نوع فعالیت‌هایی است که علائم را تشدید می‌کند. پرسش‌هایی در مورد سابقه آسیب‌های قبلی شانه، نوع ورزش یا فعالیت‌هایی که فرد انجام می‌دهد و احساسات غیرعادی در مفصل شانه (مانند گیرکردن، قفل‌شدن یا در رفتن) پرسیده می‌شود. همچنین، بررسی محل احساس ناراحتی و کیفیت آن (به‌عنوان‌مثال، مبهم، تیز یا سوزشی) اطلاعات ارزشمندی را ارائه می‌دهد. سابقه خانوادگی مشکلات مفصلی و بیماری‌های زمینه‌ای نیز باید مدنظر قرار گیرد.
تست‌های فیزیکی
پس از جمع‌آوری شرح‌حال، معاینات فیزیکی نقش مهمی در تعیین احتمال پارگی لابروم ایفا می‌کنند. تعدادی تست بالینی وجود دارد که به‌منظور ارزیابی آسیب لابروم طراحی شده‌اند. حساسیت و ویژگی این تست‌ها متفاوت است و معمولاً ترکیبی از تست‌ها برای افزایش دقت تشخیصی استفاده می‌شود.
تست O’Brien
این تست یکی از رایج‌ترین تست‌ها برای ارزیابی پارگی SLAP (Superior Labrum Anterior Posterior) است. در این تست، فرد درحالی‌که بازو را به‌صورت ۹۰ درجه بالا آورده و آرنج را کاملاً صاف نگه داشته است، بازو را به سمت خط وسط بدن (adduction) حرکت می‌دهد و شست دست را به سمت پایین می‌چرخاند (internal rotation). متخصص به بازو فشار وارد می‌کند و از فرد خواسته می‌شود تا در برابر این فشار مقاومت کند. سپس، بازو به حالت چرخش خارجی (external rotation) قرار داده می‌شود و تست تکرار می‌شود. در صورت وجود پارگی SLAP، فرد در حالت چرخش داخلی احساس ناراحتی بیشتری خواهد داشت.
تست Crank
این تست نیز برای ارزیابی پارگی لابروم استفاده می‌شود. در این تست، متخصص بازوی فرد را ۹۰ درجه بالا آورده و سپس با چرخاندن بازو به سمت داخل و خارج (internal and external rotation) درحالی‌که به مفصل شانه فشار وارد می‌کند، لابروم را تحت‌فشار قرار می‌دهد. وجود صدا (click) یا احساس ناراحتی در مفصل شانه حین انجام این مانور، می‌تواند نشانه‌ای از پارگی لابروم باشد.
تست Anterior Apprehension
این تست برای ارزیابی ناپایداری قدامی مفصل شانه و پارگی Bankart (که معمولاً همراه با دررفتگی قدامی شانه است) انجام می‌شود. در این تست، فرد به پشت دراز می‌کشد و متخصص بازوی او را ۹۰ درجه بالا می‌آورد و سپس به‌تدریج به سمت خارج می‌چرخاند (external rotation). در صورت وجود ناپایداری قدامی، فرد ممکن است احساس کند که مفصل شانه در حال در رفتن است و به طور ناخودآگاه از حرکت بیشتر جلوگیری می‌کند (apprehension).
تصویربرداری دقیق (MRI با تزریق ماده حاجب – MR-Arthrography)
تصویربرداری، نقش مهمی در تشخیص قطعی پارگی لابروم ایفا می‌کند. رادیوگرافی (X-ray) معمولاً برای ردکردن سایر علل ناراحتی شانه مانند شکستگی یا آرتروز انجام می‌شود، اما قادر به تصویربرداری مستقیم از لابروم نیست. تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) یک روش تصویربرداری غیرتهاجمی است که تصاویری دقیق از بافت‌های نرم مفصل شانه ارائه می‌دهد. بااین‌حال، برای افزایش دقت در تشخیص پارگی لابروم، MRI با تزریق ماده حاجب (MR-Arthrography) ترجیح داده می‌شود.
در MR-Arthrography، ماده حاجب (معمولاً گادولینیوم) مستقیماً به داخل مفصل شانه تزریق می‌شود. این ماده حاجب، فضاهای داخل مفصل را پر می‌کند و به تشخیص پارگی‌های کوچک لابروم کمک می‌کند. ماده حاجب به داخل پارگی نفوذ می‌کند و باعث می‌شود که پارگی در تصاویر MRI به‌خوبی دیده شود. MR-Arthrography به‌ویژه در تشخیص پارگی‌های SLAP و Bankart مفید است.
حرکات ورزشی برای بهبود پارگی لابروم شانه
تمرینات ورزشی نقش مهمی در بهبود پارگی لابروم شانه دارند. این تمرینات به تقویت عضلات اطراف شانه، بهبود پایداری مفصل و افزایش دامنه حرکتی کمک می‌کنند. برنامه تمرینی باید توسط پزشک یا متخصص توان‌بخشی طراحی شود و بر اساس نوع و شدت پارگی لابروم، سطح فعالیت فرد و اهداف درمانی تنظیم شود.
انواع پارگی لابروم شانه
پارگی لابروم شانه بر اساس محل و جهت پارگی دسته‌بندی می‌شود. هر نوع پارگی، علائم و پیامدهای خاص خود را دارد.
پارگی SLAP (Superior Labrum Anterior Posterior)
این نوع پارگی در ناحیه فوقانی لابروم، جایی که تاندون عضله دوسر بازویی (Biceps brachii) به لابروم متصل می‌شود، رخ می‌دهد. پارگی SLAP می‌تواند ناشی از آسیب‌های تروماتیک مانند زمین‌خوردن روی دست کشیده شده یا حرکات تکراری بالای سر باشد. علائم پارگی SLAP شامل احساس درد مبهم در عمق شانه، احساس قفل‌شدن یا گیرکردن در مفصل، کاهش قدرت و دامنه حرکتی و ایجاد صدا در حین حرکت شانه است. پارگی‌های SLAP بر اساس سیستم Snyder به چهار نوع اصلی تقسیم می‌شوند:
- نوع I: لابروم دچار فرسودگی می‌شود، اما اتصال آن به استخوان سالم است.
- نوع II: لابروم از قسمت فوقانی خود از استخوان جدا می‌شود و باعث ناپایداری تاندون عضله دوسر بازویی می‌شود.
- نوع III: پارگی دسته‌ای (bucket-handle tear) در لابروم فوقانی رخ می‌دهد، اما اتصال تاندون عضله دوسر بازویی سالم است.
- نوع IV: پارگی دسته‌ای در لابروم فوقانی رخ می‌دهد و به تاندون عضله دوسر بازویی گسترش می‌یابد.
پارگی Bankart
این نوع پارگی در ناحیه قدامی – تحتانی لابروم رخ می‌دهد و معمولاً با دررفتگی قدامی شانه همراه است. دررفتگی شانه می‌تواند باعث جداشدن لابروم از استخوان شود و منجر به ناپایداری مزمن شانه شود. علائم پارگی Bankart شامل احساس ناپایداری شانه، احساس در رفتن یا لقی شانه، و احساس درد در قسمت جلویی شانه است. در برخی موارد، پارگی Bankart ممکن است با آسیب به استخوان گلنوئید همراه باشد که به آن “آسیب Bone Bankart” گفته می‌شود.
پارگی‌های خلفی لابروم: این نوع پارگی در ناحیه خلفی لابروم رخ می‌دهد و کمتر از پارگی‌های SLAP و Bankart شایع است. پارگی‌های خلفی لابروم می‌تواند ناشی از آسیب‌های تروماتیک یا حرکات تکراری باشد. علائم پارگی خلفی لابروم شامل درد در قسمت پشت شانه، احساس قفل‌شدن یا گیرکردن در مفصل و کاهش قدرت و دامنه حرکتی است.
راه‌های پیشگیری از پارگی لابروم شانه
پیشگیری از پارگی لابروم شانه شامل راهکارهایی است که به تقویت عضلات اطراف شانه، بهبود پایداری مفصل و کاهش خطر آسیب کمک می‌کند.
تقویت عضلات روتاتور کاف و اسکاپولا
عضلات روتاتور کاف (Supraspinatus, Infraspinatus, Teres Minor, Subscapularis) و عضلات اطراف اسکاپولا (Trapezius, Rhomboids, Serratus Anterior) نقش مهمی در پایداری و حرکت صحیح شانه دارند. تقویت این عضلات می‌تواند به کاهش فشار بر لابروم و جلوگیری از آسیب کمک کند. تمریناتی مانند چرخش‌های خارجی و داخلی بازو با کش، بالاآوردن بازو به پهلو (lateral raises) و پرس سینه (chest press) می‌تواند برای تقویت این عضلات مفید باشد.
بهبود کنترل عصبی – عضلانی
کنترل عصبی – عضلانی به توانایی مغز در کنترل و هماهنگی حرکات عضلات اشاره دارد. بهبود کنترل عصبی – عضلانی شانه می‌تواند به جلوگیری از حرکات ناگهانی و غیرمنتظره‌ای که می‌تواند به لابروم آسیب برساند، کمک کند. تمرینات تعادلی مانند ایستادن روی یک پا با چشمان بسته و تمرینات پروپریوسپشن (Proprioception) مانند استفاده از تخته تعادل (balance board) می‌تواند برای بهبود کنترل عصبی-عضلانی مفید باشد.
اصلاح تکنیک‌های ورزشی
تکنیک‌های نادرست در ورزش‌هایی مانند پرتاب، شنا و والیبال فشار زیادی به مفصل شانه وارد کرده و خطر پارگی لابروم را افزایش می‌دهد. اصلاح تکنیک‌های ورزشی با کمک مربی مجرب می‌تواند به کاهش این فشار و جلوگیری از آسیب کمک کند.
پرهیز از حرکات پرریسک در شانه
برخی از حرکات مانند بلندکردن وزنه سنگین بالای سر یا انجام حرکات تکراری با بازو در وضعیت چرخش خارجی (external rotation) می‌تواند فشار زیادی به لابروم وارد کند. پرهیز از این حرکات یا انجام آن‌ها بااحتیاط بیشتر به جلوگیری از آسیب کمک خواهد کرد.
نتیجه‌گیری
پارگی لابروم شانه، یک آسیب شایع است که می‌تواند منجر به ناراحتی، محدودیت حرکتی و ناپایداری مفصل شود. تشخیص دقیق این آسیب، مستلزم یک ارزیابی جامع است که شامل شرح‌حال دقیق فرد، معاینات فیزیکی تخصصی و تصویربرداری پیشرفته (به‌ویژه MR-Arthrography) می‌شود. تصویربرداری تخصصی نقش مهمی در تأیید تشخیص و تعیین نوع و محل پارگی لابروم ایفا می‌کند. تمرینات اصلاحی و تقویتی نیز از اهمیت بسزایی در مرحله توان‌بخشی و پیشگیری از جراحی برخوردار هستند. با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، می‌توان از پیشرفت این آسیب جلوگیری کرد و به افراد کمک کرد تا به فعالیت‌های روزمره و ورزشی خود بازگردند..در صورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.
تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید
