پای پرانتزی به عارضهای اطلاق می‌شود که در آن زانوهای فرد از حالت طبیعی فاصله گرفته و به سمت بیرون خم می‌شود و شکل کمانی به خود می‌گیرد. مهمترین علامت پای پرانتزی (Genu Varm) آن است که فرد در زمان ایستادن/درازکش اگر مچ‌هایش را به هم بچسباند، زانوهای او به هم نچسبیده و از یکدیگر فاصله خواهد داشت. اگر این عارضه در سن کم و پایین تشخیص داده نشود، هم در ظاهر فرد اثرخواهد گذاشت و هم سبب بی‌ثباتی زانو، درد و تحلیل تدریجی زانوها می‌شود به گونه‌ای که به حالت اول باز نخواهد گشت. در این بیماری زانوها شکل کمانی به خود گرفته و ساق پاها به سمت درون انحراف می‌یابد.
همچنین جهت درمان زانوی پرانتزی با ورزش میتوانید به سایر مقاله مربوط به پای ضربدری از سایت دکتر حوصله مراجعه کنید
علل اصلی پای پرانتزی
در حالت طبیعی چنانچه فرد بایستد، قوزک پاها کاملا به هم می‌چسبند و فاصله بین زانوها زیاد نیست. اما اگر فرد دچار پاهای پرانتزی باشد، پاها شکل قوس مانند می‌گیرد و وقتی راه میرود یا می‌ایستد، این قوس کاملا قابل مشاهده است و سبب نارضایتی در بیمار یا والدین او می‌شود و عمدتا در سن 3 الی 5 سالگی دیگر شکاف بین زانوها و خم‌شدگی آنها بهبود نمی‌یابد. پیش از بلوغ بروز این عارضه با درد همراه نیست، اما بعد از آن چنانچه فشار زیادی روی زانو بیاید، همراه با درد خواهد بود.
پای پرانتزی انواع مختلفی دارد که با توجه به میزان فاصله بین دو زانو به دستههای متفاوتی تقسیم میشوند:
درجه اول: فاصله بین دو کندیل داخلی ران کمتر از 2/5 سانتی متر
درجه دوم: بین 5 تا 2/5
درجه سوم: بین 5 تا 7/5 یا بیشتر ازآن
علل مادرزادی
ناهنجاری‌های مادرزادی می‌تواند یکی از دلایل ابتلا به پاهای پرانتزی باشد.
اختلالات ژنتیکی
اختلالات تکاملی، اختلالات راستای قامت از جمله دلایل ابتلا به این بیماری‌اند. این ناهنجاری و اختلالات اغلب از دوران جنینی آغاز شده و در طی فرایند رشد به شکل زانوی پرانتزی خود را نشان می‌دهد و می‌تواند سبب ایجاد مشکلاتی در استخوان‌ها و ستون فقرات شود. یکی از این ناهنجاری‌ها آکندروپلازی است. چنانچه غضروف‌ها تشکیل نشوند و رشد استخوان‌ها دچار مشکل شود زانو به شکل کمانی در می‌آید.
ناهنجاری‌های مادرزادی استخوان‌ها
چنانچه استخوان‌ها هم به شکل مادرزادی دچار ناهنجاری باشند، فرد پرانتزی بودن پا را تجربه خواهد کرد. شایع ترین این بیماری‌ها بلانت، استئومالاسی، پوکی استخوان، بیماری پاژه، نرمی استخوان و عدم هماهنگی در صفحه رشد است. این موارد جز نواقص استخوانی هستند که سبب اختلال در ساختار رشد استخوان‌ها، تکامل و رشد آنها می‌گردند.
علل اکتسابی در کودکی
از جمله دلایل اکتسابی این بیماری در دوران کودکی به مواردی همچون نرمی استخوان (راشستیسم)، شکستگی نادرست استخوان‌ها، بیماری بلانت، عفونت‌های استخوانی، استفاده طولانی‌مدت از پوشک و راه رفتن زودهنگام را می‌توان نام برد. در ادامه به شرح هر یک از این عوامل می‌پردازیم.
نرمی استخوان (راشیتیسم)
این بیماری شرایطی است که به علت فقر دریافت نکردن طولانی‌مدت ویتامین D در بدن افراد ایجاد می‌شود. دریافت نکردن این ویتامین، سبب ضعیف‌شدن استخوان‌ها و نرم شدن آنها می‌شود و ایجادکننده پای پرانتزی خواهد بود.
شکستگی‌های نادرست استخوان‌ها
شکستگی‌های قسمت فوقانی استخوان درشت‌نی چنانچه بد جوش خورده باشد، می‌تواند عاملی جهت ایجاد پاهای پرانتزی باشد. شکستگی انتهای استخوان ران هم می‌تواند به بد جوش خوردن آن و ایجاد پاهای پرانتزی شود.
عفونت‌های استخوانی
تروما یا عفونت و ایجاد عفونت‌های شدید در سیستم اسکلتی کودکان هم می‌تواند سبب ایجاد پاهای پرانتزی در افراد شود.
بیماری بلانت
بیماری بلانت که به آن بیماری استخوانی یا پاژه هم می‌گویند، عمدتا در کودکان سیاه‌پوست رخ می‌دهد و سبب ایجاد نوع شدید پای پرانتزی می‌شود. در این عارضه به عنوان یک مریضی نادر، یک سمت ساق پا (استخوان درشت نی) متاسفانه رشد غیرطبیعی دارد. این بیماری، یک مریضی متابولیکی است که به علت تخریب استخوان‌ها ایجاد شده و بازسازی استخوان‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در زمان ابتلا استخوان ساق پای فرد در زمان کودکی درست رشد نکرده و سبب ایجاد یک انحنا در زیر زانو می‌شود که ممکن است بتوان آن را در زمان کودکی تشخیص داد و گاهی تا زمان بزرگسالی برای تشخیص باید صبر کرد. البته به سبب گذشت زمان این مساله سبب ایجاد مشکلات مفصل در زانوهای فرد مبتلا می‌شود. این بیماری بیشتر در بانوان و افراد افریقایی دیده شده است.
استفاده طولانی‌مدت از پوشک
استفاده طولانی‌مدت از پوشک در کودکان و کاربرد پوشک‌های پرحجم در کودکان زیر 2 سال هم می‌تواند عاملی جهت ابتلا به پای پرانتزی به شمار رود. علت این امر آن است که اگر از پوشک‌های حجیم برای این کودکان قبل از زمان راه رفتن‌شان استفاده شود، صفحات رشد آنها آسیب‌دیده و به نرمی استخوان/ راشیتیسم مبتلا میشوند که می‌تواند علت آن کمبود کلسیم، فسفات، ویتامین D هم باشد. قنداق کردن بچه‌ها هم می‌تواند سبب ایجاد این عارضه شود.
راه رفتن زودهنگام
کودکان چاق یا بچه‌هایی که زودتر از دیگر نوزادان راه می‌افتد ریسک بالاتری هست به این بیماری مبتلا شوند.
علل اکتسابی در بزرگسالی
از جمله علل اکتسابی ابتلا به پاهای پرانتزی در سنین بزرگسالی می‌توان به مواردی همچون: آرتروز زانو، بیماری پاژه، آسیب‌های مفصلی، ضعف عضلانی و عادات نادرست ایستادن و راه رفتن اشاره کرد که در ادامه به شرح هر یک می‌پردازیم.
آرتروز زانو
آرتروز زانو در افراد بالای سن 45-55 سال از جمله رایج‌ترین علل مبتلا شدن به پای پرانتزی است. ابتلا به آرتروز( رایج ترین علت) می‌تواند به مرور زمان، سبب از بین رفتن غضروف و استخوان‌های اطراف زانو شود. چنانچه در بخش داخلی زانو شاهد ساییدگی بیش از اندازه استخوان‌ها باشیم، پا حالت پرانتزی به خود گرفته و در برخی موارد شدت پرانتزی بودن پاها، حاکی از ابتلا به آرتروز زانوست.
بیماری پاژه
بیماری استخوانی است که ایجادکننده پای پرانتزی خواهد بود. به عبارت دیگر رشد غیرعادی استخوان‌هاست (دیسپلازی استخوان) که می‌تواند سبب این بیماری شود. این بیماری متابولیک بوده و اثرات بسیار منفی بر فرایند ترمیم شکستگی استخوان‌ها دارد، به طوری که دشوار می‌توان استخوان‌های شکسته شده را بازسازی کرد. بعد از ترمیم حتی استخوان‌های نیروی قبل خود را به دست نمی‌آورند. طی گذشت زمان، این مشکل سبب ایجاد پاهای پرانتزی شده و به مفصل‌ها آسیب وارد می‌کند. این بیماری میان افراد مسن دیده می‌شود و اگر در زمان خود تشخیص داده شود، امکان درمان به موقع امکان‌پذیر است.
آسیب‌های مفصلی
افزایش آسیب‌های مفصلی هم همچون: کشیدگی رباط‌ها و مچ پا، کوتاه بودن رباط‌ها و کپسول کنار داخلی زانو (رانی، درشت نئی) و مچ پا (دلتوئید) می‌تواند یکی از دلایل ایجادکننده این عارضه باشد.
ضعف عضلانی
ضعف عضلانی و کوتاهی ماهیچه همسترینگ، ضعف عضلات قسمت خارجی مانند عضلات کشنده پهن نیام، نازک نئی و دوسر رانی را هم باید از جمله دلایل ابتلا به این عارضه نام برد. اگر پاها به خصوص عضلات اطراف ناحیه زانو ضعیف باشند یا دچار فلج عضلانی باشند و استحکام کافی نداشته باشند، زانو ضعیف خواهد شد و به شکل زاویه‌دار به سوی خارج انحراف پیدا می‌کند.
عادات نادرست ایستادن و راه رفتن
راه رفتن نادرست و عادات بد راه رفتن، در واقع داشتن سبک زندگی غلط در دوران کودکی می‌تواند سبب ایجاد این بیماری شود. بد نشستن و بدایستادن (پوسچر نامناسب) در واقع یکی از عوامل ایجادگر این عارضه است.
علل دیگر
بیماری‌هایی که سبب کمشدن ماده معدنی استخوان‌ها شود، همچون استئومالاسی و راشیتیسم، پارگی رباط‌های زانو و ضربات وارده به زانو به خصوص ضرباتی که به صفحات رشد وارد می‌شود، عاملی جهت ایجاد پاهای پرانتزی است. مسمومیت با سرب و با فلوراید نیز از دیگر دلایل ابتلا به پاهای پرانتزی است. البته برخی علل ناشناخته (ادیوپاتیک) هم در این زمینه وجود دارد.
فلج مغزی
چنانچه فرد دچار فلج مغزی شود بر کارکرد عضلات زانو اثر گذاربوده و می‌تواند منجر به کمانی شدن زانو شود.
تومورهای استخوانی
وجود تومورهای استخوانی هم آسیب‌زننده به مفاصل زانو و ایجادکننده حالت پرانتزی در آن میشوند.
برخی بیماری‌های عصبی عضلانی
صدمات وارده به مفصل‌های زانو به علت وجود بیماری‌های عصبی- عضلانی هم می‌تواند ایجادکننده این عارضه باشد.
عوامل تشدیدکننده پای پرانتزی
برخی عوامل همچون اضافه وزن و چاقی، فشار بر مفاصل زانو و تشدید ناهنجاری، فعالیت‌های ورزشی سنگین بدون گرم کردن و کشش مناسب و نشستن طولانی‌مدت به ویژه در وضعیت‌های نامناسب می‌توانند به عنوان عوامل تشدیدکننده پای پرانتزی نام برد که در ادامه به شرح هر یک می‌پردازیم.
اضافه وزن
وجود اضافه وزن و عدم انجام فعالیت‌های فیزیکی به ویژه در کودکان می‌تواند علت وجود پاهای پرانتزی باشد. فشار زیادی که به افراد چاق در ساق پای آنها وارد می‌شود سبب پرانتزی شدن پاهای آنها می‌گردد.
فشار بر مفاصل زانو و تشدید ناهنجاری
اگر عضلات پشت ران فرد زیاد قوی نباشد، احتمال ابتلا به این بیماری تشدید می‌شود.
فعالیت‌های ورزشی سنگین بدون گرم کردن و کشش مناسب
انجام فعالیت‌های سنگین ورزشی بدون آماده‌سازی بدن می‌تواند سبب ابتلا به عارضه شود. همچنین اگر تمرینات ورزشی لازم انجام نشده باشد و کشش مناسب در عضلات روی نداده باشد، مشکلاتی از جمله آسیب رسیدن به زانو و پرانتزی شدن آن می‌تواند بر فرد عارض شود.
نشستن طولانی‌مدت به ویژه در وضعیت‌های نامناسب
اگر به مدت زمان طولانی در وضعیت نامناسب هم بنشینید، احتمال فشار زیاد واردشدن بر مفاصل زانو و پرانتزی‌شدن پاها به وجود خواهد آمد.
نتیجهگیری
افراد ممکن است به دلایل مختلفی نظیر اختلالات ژنتیکی و مشکلات مادرزادی با عارضه پای پرانتزی مواجه شوند. البته علاوه بر این موارد، دلایلی نظیر نشستن طولانی مدت در وضعیت نامناسب، اضافه وزن و افزایش فشار وارد شده بر زانو نیز ممکن است تاثیر بسیار زیادی روی پرانتزی شدن زانو افراد داشته باشند.
