معرفی عضله سوپراسپیناتوس (Supraspinatus)

مقدمه

عضله سوپراسپیناتوس یکی از اعضای کلیدی گروه عضلانی روتاتور کاف در ناحیه شانه است. این عضله در بخش فوقانی اسکلتی شانه، بر روی ناحیه سوپراسپیناتوس کاسه گلنویید قرار دارد و وظیفه اصلی آن کمک به حرکات اولیه بازو به سمت بالا و تثبیت مفصل شانه است. عضله سوپراسپیناتوس به طور خاص در حرکات مانند پرتاب، شنا و برخی از فعالیت‌های روزمره نقش فعال دارد.

اهمیت این عضله در جلوگیری از آسیب‌دیدگی مفصل شانه و حفظ پایداری آن غیرقابل‌انکار است. با توجه به ساختار آن و ارتباط نزدیکش با سایر عضلات، شناخت و درک عملکرد سوپراسپیناتوس برای ورزشکاران و افرادی که در مشاغل فیزیکی فعالیت دارند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.با مقاله ی دکتر حوصله همراه ما باشید.

عضله سوپراسپیناتوس چیست؟

عضله سوپراسپیناتوس یکی از عضلات کلیدی و مهم در ناحیه شانه است که نقش بسزایی در حرکات و ثبات شانه ایفا می‌کند. این عضله بخشی از گروه ستاره‌ای عضلات روتاتور کاف (Rotator Cuff) محسوب می‌شود و به طور خاص مسئول حرکات ابتدایی بازو به سمت بالا و نیز کمک به تثبیت آرنج در راستای حرکت‌های پروانه‌ای است. اهمیت این عضله در حرکات روزمره و نیز ورزش‌های خاص نظیر وزنه‌برداری و والیبال نمایان است. ضعف یا آسیب به این عضله می‌تواند منجر به مشکلات جدی در حرکات شانه و اذیت مداوم آن گردد.

لذا زیرساخت‌های آن، از جمله محل قرارگیری، سر ثابت و متحرک، سیستم عصب‌رسانی و سیستم خون‌رسانی آن، موضوعاتی هستند که در بررسی‌های آناتومیکی و بالینی قابل‌توجه هستند.

محل قرارگیری عضله سوپراسپیناتوس

عضله سوپراسپیناتوس در ناحیه فوقانی شانه قرار دارد و از نظر آناتومیکی در ناحیه بالای کتف واقع شده است. این عضله از ناحیهٔ سوپراسپیناتوس کتف منشعب می‌شود که به عنوان یک شیار در قسمت فوقانی کتف شناخته می‌شود و در نهایت به تاندون‌های بزرگتر به هم متصل می‌شود. با توجه به موقعیت آن، سوپراسپیناتوس در الانتقال نیرو بین قسمت‌های مختلف شانه نقش مهمی ایفا می‌کند. این عضله به صورت افقی بر روی کتف قرار گرفته و ابتدا به سمت شانه می‌چرخد، الفی عضله با حفره شانه تعامل دارد و اجازه می‌دهد که بازو به سمت بالای بدن حرکت کند.

ناحیه‌ای که این عضله در آن قرار دارد، به دلیل قرارگیری مختلف عضلات دیگر و ارتباطات آن‌ها، می‌تواند به‌نوعی پیچیدگی در حرکات شانه ایجاد کند. توجه به این موقعیت در درک مشکلات شانه و انتخاب درمان‌های مناسب بسیار حائز اهمیت است.

بررسی سر ثابت عضله سوپراسپیناتوس

سر ثابت عضله سوپراسپیناتوس از ناحیه فوقانی و داخلی کتف نشأت می‌گیرد که به طور خاص از مناطق فوقانی حدوداً یک‌سوم داخلی کتف و زائده کتف تشکیل شده است. این مکان به‌عنوان نقطه آغازین حرکت عضله عمل می‌کند و در عملکرد آن در تثبیت حرکات شانه نقش بسیار مهمی دارد.

سر ثابت سوپراسپیناتوس در واقع در برقراری تعادل بین حرکات بازو و زوایای مختلف مفصل شانه سهم بسزایی دارد. این عضله مخصوصاً در حرکاتی که شامل بلندکردن بازو به سمت بالا می‌شود، به کار می‌رود و با هدایت مناسب نیرو از سمت کتف به سمت بازو، استحکام و کارایی حرکات را افزایش می‌دهد. در صورت وجود هرگونه آسیب یا ناهنجاری در سر ثابت سوپراسپیناتوس، ممکن است عملکرد هم‌زمان دیگر عضلات شانه مختل شود و بنابراین کیفیت حرکات آزاردهنده گردد. این سر ثابت انرژی لازم برای حرکت به سمت بالا را تأمین می‌کند که این امر اهمیت آن را در زمینه‌های ورزشی و روزمره بیشتر نمایان می‌کند.

بررسی سر متحرک عضله سوپراسپیناتوس

سر متحرک عضله سوپراسپیناتوس به طور خاص به تاندون این عضله اشاره دارد که در منطقه جناق شانه به استخوان بازو متصل می‌شود. این سر متحرک مسئول انتقال حرکت بین کتف و بازو است و در حرکات چرخشی و حرکات خمشی نقش کلیدی ایفا می‌کند. با توجه به اینکه این بخش از عضله مستقیماً با استخوان‌های بازو در تعامل است، اهمیت فراوانی در حرکات متنوع شانه ایفا می‌کند، به‌خصوص در فعالیت‌هایی نظیر پرتاب، وزنه‌برداری و دیگر ورزش‌های قدرتی.

هنگامی که سر متحرک فعالیت می‌کند، توانایی آن در مدیریت و تنظیم نیرو از سر ثابت به سر بازو تضمین‌کننده حرکات روان و بدون آسیب است. نفوذ مناسب سر متحرک به مفصل شانه نه‌تنها به تقویت حرکات ورزشی کمک می‌کند؛ بلکه در وضعیت عادی نیز حرکات طبیعی و بی‌دردسر را تسهیل می‌کند. در واقع، هرگونه آسیب به سر متحرک می‌تواند تبعات سنگینی بر روی تحرک و کارایی عمومی شانه به همراه داشته باشد.

سیستم عصب‌رسانی سوپراسپیناتوس

سیستم عصب‌رسانی عضله سوپراسپیناتوس توسط عصب توأم شانه‌ای (Suprascapular Nerve) تأمین می‌شود که از ریشه‌های عصبی C5 و C6 به دست می‌آید. این عصب به‌مانند توزیع‌کننده‌ای عمل می‌کند که سیگنال‌های عصبی را به عضله منتقل می‌نماید تا فعالیت‌های حرکتی و انقباضات لازم را تسهیل کند.

مختصات ساختاری و موقعیت عصب توأم شانه‌ای به‌وضوح نشان‌دهنده ارتباط دوسویه بین آن و عضله سوپراسپیناتوس است. سست‌شدن یا آسیب به این عصب می‌تواند موجب اختلالات حرکتی و کاهش قدرت در عضله سوپراسپیناتوس شود. در نتیجه، درصورتی‌که عضله نتواند به‌خوبی منقبض شود، حرکات شانه مختل شده و مشکلات جدی در فعالیت‌های روزمره پدیدار می‌شود که این وضعیت ممکن است به مشکلاتی نظیر درد، ضعف و ناتوانی در حرکات عادی شانه منجر شود.

لذا توجه به ناحیه عصب‌رسانی سوپراسپیناتوس می‌تواند ابزاری کلیدی در تشخیص و درمان آسیب‌های شانه باشد.

سیستم خون‌رسانی سوپراسپیناتوس

سیستم خون‌رسانی به عضله سوپراسپیناتوس عمدتاً از طریق شریان‌های سرخ روتاتور کاف (Suprascapular Artery) تأمین می‌شود. این شریان، خون غنی از اکسیژن را به عضله منتقل می‌کند و به بهبود عملکرد و ترمیم عضله کمک می‌نماید. تأمین مناسب خون به این عضله نه‌تنها برای فعالیت‌های روزمره اهمیت دارد؛ بلکه در دوران بهبودی بعد از آسیب نیز بسیار حائز اهمیت است.

به‌علاوه، هرگونه اختلال در خون‌رسانی به سوپراسپیناتوس می‌تواند به عملکرد عضله آسیب برساند و در نتیجه منجر به مشکلاتی مانند درد، ضعف و ناتوانی در حرکات شانه گردد. ضمن اینکه، عواملی نظیر التهاب یا فشار در ناحیه شانه می‌توانند تدابیر خون‌رسانی به این منطقه را تحت‌تأثیر قرار دهند و این وضعیت مستلزم پیگیری دقیق از سوی متخصصین پزشکی است. در نهایت، ارتباط پیچیده بین خون‌رسانی و عملکرد عضله سوپراسپیناتوس به‌عنوان یک عامل اساسی در حفظ تحرک و ثبات شانه در نظر گرفته می‌شود.

عملکرد عضله سوپراسپیناتوس از نظر آناتومی

عضله سوپراسپیناتوس یکی از عضلات اصلی گروه چرخاننده‌های شانه است که مانند عضله اینفراسپیناتوس، ترس major و ترس minor، عضوی حیاتی در عملکرد و ثبات مفصل شانه به شمار می‌رود. این عضله در ناحیه فوقانی استخوان کتف (اسکاپولا) قرار دارد و از ناحیه سپر کتف آغاز می‌شود و به قسمت فوقانی استخوان بازویی (هیمروس) متصل می‌گردد. از لحاظ آناتومیکی، این عضله با تاندون خود بر روی جلوی مفصل شانه قرار می‌گیرد و به طور خاص مسئول انجام حرکت ابداکسیون (افزایش فاصله از خط وسط بدن) در شانه است.

یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این عضله، قرارگیری آن در زیر زائده آکرومیون استخوان کتف است که به آن اجازه می‌دهد تا در حرکات مختلف شانه به طور مؤثری درگیر شود. انقباض مناسب و هماهنگی عضله سوپراسپیناتوس با دیگر عضلات چرخاننده می‌تواند به ایجاد حرکات یکنواخت و پایدار در مفصل شانه منجر شود. قابلیت‌های حرکتی این عضله به‌شدت به‌سلامت و قدرت آن بستگی دارد که به طور مستقیم بر کیفیت حرکات ورزشی و فعالیت‌های روزمره تأثیرگذار است.

عملکرد عضله سوپراسپیناتوس از نظر بیومکانیک

بیومکانیک عضله سوپراسپیناتوس به طور معناداری در کنترل حرکات شانه و انجام فعالیت‌های جسمی نقش ایفا می‌کند. این عضله به‌عنوان یک ابداکتور، عمدتاً در ابتدای حرکات ابداکسیون شانه مشارکت دارد. در زمان‌های شروع حرکت که زاویه شانه به‌صورت عمودی به‌طرف بدن است، سوپراسپیناتوس به طور خاص نقش خود را ایفا می‌کند.

این عضله با ایجاد کشش به سمت بالا، به ثبات شانه کمک و ادغام حرکات بیومکانیکی مؤثر با دیگر عضلات ایفا می‌کند. مختصات حرکتی همچون چرخش داخلی و خارجی شانه نیز تحت‌تأثیر عملکرد سوپراسپیناتوس قرار دارد. وقتی عضله از تعادل خارج شود یا دچار آسیب شود، قابلیت حرکتی شانه به طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابد و این امر می‌تواند منجر به بروز مشکلات حرکتی و درد در ناحیه شانه گردد.

آسیب‌های عضله سوپراسپیناتوس

آسیب‌های عضله سوپراسپیناتوس یکی از شایع‌ترین انواع آسیب‌ها در ناحیه شانه هستند که معمولاً ناشی از حرکات تکراری یا فشار بیش از حد بر روی این عضله به وجود می‌آیند. این آسیب‌ها می‌توانند در فرم‌های مختلفی از جمله کشیدگی، پارگی جزئی یا کامل تاندون این عضله بروز کنند. حالات خاصی چون تاندونیت سیرویز و سندرم گردن شانه‌ای می‌توانند به آسیب سوپراسپیناتوس منجر شوند و در مواقعی که فشار‌های ناپیوسته به طور مکرر اعمال شوند، بروز آسیب‌ها تشدید می‌گردد.

همچنین، به علت این که سوپراسپیناتوس در بین استخوان کتف و آکرومیون قرار دارد، فشار اضافی می‌تواند منجر به سایش و التهاب تاندون شود. علائم آسیب‌های این عضله معمولاً شامل درد، محدودیت حرکتی، و عدم توانایی در انجام حرکات ابداکسیون شانه است. شناسایی به‌موقع آسیب‌ها و انجام معاینات لازم نقش بسزایی در مدیریت و درمان آسیب‌های سوپراسپیناتوس ایفا می‌کند و همواره نیاز به استفاده از روش‌های متنوع توان‌بخشی نظیر فیزیوتراپی و تقویت عضلات دارد.

دلایل بروز آسیب‌های سوپراسپیناتوس

تحلیل دلایل بروز آسیب‌های سوپراسپیناتوس می‌تواند نقش کلیدی در پیشگیری و مدیریت این آسیب‌ها ایفا کند. یکی از اصلی‌ترین دلایل بروز آسیب، حرکات تکراری و فشار بیش از حد است، به‌ویژه در فعالیت‌هایی که شامل پرتاب، وزنه‌برداری یا حرکات ورزشی نظیر شنا هستند. در این شرایط، بار فشار بر روی عضله سوپراسپیناتوس به میزانی فراتر از ظرفیت تحمّل آن ارائه می‌شود که می‌تواند منجر به خستگی و آسیب به بافت‌های نرم گردد.

علاوه بر این، عوامل آناتومیکی مانند ناهنجاری‌های ساختاری در مفاصل و تغییرات در زاویه استخوان کتف نیز می‌توانند به ایجاد فشار بر روی عضله منجر شوند. سن نیز به‌عنوان یکی از عوامل مؤثر در بروز آسیب‌ها مطرح است؛ با افزایش سن، توان و انعطاف‌پذیری عضلات کاهش می‌یابد و احتمال بروز آسیب‌ها به‌ویژه در آن دسته از افراد که ورزشکار حرفه‌ای هستند، به‌شدت افزایش می‌یابد.

بهترین حرکات برای تقویت عضله سوپراسپیناتوس

تقویت عضله سوپراسپیناتوس به‌منظور بهبود عملکرد و جلوگیری از آسیب‌های احتمالی ضرورتی انکارناپذیر است. چندین تمرین خاص وجود دارد که به طور خاص می‌تواند به تقویت این عضله کمک کند. یکی از تمرینات معروف، تمرین «حرکت ابداکشن بازو با دمبل» است که در آن شخص در حالت نشسته یا ایستاده قرار می‌گیرد و وزن سبکی را در دست گرفته و به‌آرامی بازو را به‌طرف بالا و کنار بدن حرکت می‌دهد.

این حرکت به طور مستقیم بر روی سوپراسپیناتوس تأثیر مثبت دارد و باعث تقویت توان آن می‌شود. همچنین، تمرین «چرخش خارجی بازو» نیز بسیار مؤثر است، زیرا به تنظیم و قوی کردن عضله کمک می‌کند و مانع از آسیب‌دیدگی مفصل شانه می‌شود و ادامه یابد تا به شخص در شناسایی حرکات مناسب و فردی‌سازی تمرینات کمک نماید.

جمع‌بندی

عضله سوپراسپیناتوس، یکی از عضلات مهم شانه است که در ناحیه فوقانی کتف واقع شده و نقش کلیدی در حرکات بازو ایفا می‌کند. این عضله به همراه سایر عضلات روتاتور کاف، مسئولیت ثبات و حرکات دوار بازو را بر عهده دارد. عملکرد صحیح سوپراسپیناتوس به‌ویژه در حرکات پرتابی و بلندکردن بازوها اهمیت دارد. آسیب‌دیدگی این عضله می‌تواند منجر به نقص در دامنه حرکتی و اختلال در فعالیت‌های روزمره شود. پیشگیری از آسیب‌دیدگی با تمرینات تقویتی و روان‌شناسی حرکتی میسر است؛ لذا، توجه به‌سلامت این عضله از ضروریات ورزشکاران و افراد فعال است.در صورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.

منایع:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537056/

https://www.kenhub.com/en/library/anatomy/supraspinatus-muscle

https://teachmeanatomy.info/encyclopaedia/s/supraspinatus/

https://www.getbodysmart.com/shoulder-muscles/deltoid-muscle-anterior-middle-heads/

تایید شده توسط دکتر علی حوصله

محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید