اسکولیوز، انحراف جانبی غیرطبیعی ستون فقرات به شمار می‌رود و یک عارضه اسکلتی است که در دوران کودکی و نوجوانی، به‌ویژه در سنین بین ۸ تا ۱۵ سالگی، شیوع بیشتری دارد. این دوران رشد سریع، زمانی است که ستون فقرات به‌سرعت تغییر می‌کند و پتانسیل انحراف در آن افزایش می‌یابد.
تشخیص زودهنگام علائم اسکولیوز در کودکان و نوجوانان، نقشی حیاتی در پیشگیری از پیشرفت انحنا، کاهش خطر آسیب‌های تنفسی و درد، و در نهایت، اجتناب از جراحی احتمالی دارد. در این مقاله از سایت دکتر حوصله، به بررسی علائم اولیه اسکولیوز، نشانه‌های ظاهری و عملکردی آن، و اهمیت تشخیص به‌موقع این عارضه می‌پردازیم. والدین، مربیان و مراقبین کودکان و نوجوانان، با آگاهی از این نشانه‌ها، می‌توانند نقش مهمی در تشخیص زودهنگام و ارجاع به‌موقع به متخصص ایفا کنند.
اسکولیوز چیست و چرا در دوران رشد اهمیت دارد؟
اسکولیوز به انحنای جانبی غیرطبیعی ستون فقرات اطلاق می‌شود. به عبارت ساده‌تر، ستون فقرات که به طور طبیعی باید در یک خط مستقیم از گردن تا لگن قرار داشته باشد، در اسکولیوز به یک طرف (چپ یا راست) خم می‌شود. این انحنا می‌تواند به شکل “C” یا “S” باشد. اسکولیوز معمولاً در دوران رشد سریع، یعنی از حدود ۸ تا ۱۵ سالگی، شروع می‌شود. در این دوره، ستون فقرات به‌سرعت تغییر می‌کند و پتانسیل انحراف در آن افزایش می‌یابد.
تشخیص زودهنگام اسکولیوز در دوران رشد از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. دلیل این اهمیت عبارت‌اند از:
- پیشگیری از پیشرفت انحنا: اگر اسکولیوز در مراحل اولیه تشخیص داده شود، می‌توان با استفاده از روش‌های غیرجراحی مانند بریس (کمربند طبی) از پیشرفت انحنا جلوگیری کرد. پیشگیری از پیشرفت انحنا در این مرحله بسیار آسان‌تر از اصلاح انحنای شدید در بزرگسالی است.
- کاهش خطر آسیب‌های تنفسی: انحنای شدید ستون فقرات می‌تواند فضای قفسه سینه را محدود کرده و باعث کاهش ظرفیت ریه‌ها و مشکلات تنفسی شود. تشخیص و درمان زودهنگام اسکولیوز می‌تواند از بروز این مشکلات جلوگیری کند.
- کاهش درد: اسکولیوز می‌تواند باعث درد در ناحیه کمر، پشت، شانه‌ها و گردن شود. تشخیص و درمان زودهنگام می‌تواند به کاهش یا جلوگیری از این دردها کمک کند.
- اجتناب از جراحی احتمالی: در موارد شدید اسکولیوز، ممکن است نیاز به جراحی برای اصلاح انحنا باشد. تشخیص و درمان زودهنگام می‌تواند احتمال نیاز به جراحی را کاهش دهد.
علائم ظاهری اسکولیوز که باید به آن‌ها توجه کنیم
والدین و مربیان می‌توانند بادقت به وضعیت بدنی کودکان و نوجوانان، علائم ظاهری اسکولیوز را شناسایی کنند. این علائم معمولاً در مراحل اولیه خفیف هستند، اما باگذشت زمان و پیشرفت انحنا، بیشتر نمایان می‌شوند. در ادامه، به بررسی مهم‌ترین علائم ظاهری اسکولیوز می‌پردازیم:
تفاوت ارتفاع شانه‌ها
یکی از شایع‌ترین علائم ظاهری اسکولیوز، تفاوت ارتفاع شانه‌ها است. به این معنی که یکی از شانه‌ها بالاتر از دیگری قرار می‌گیرد. این تفاوت ممکن است در ابتدا بسیار ظریف باشد و به‌راحتی قابل‌تشخیص نباشد، اما بادقت بیشتر می‌توان آن را مشاهده کرد. برای بررسی این علامت، کودک را در حالت ایستاده قرار دهید و از پشت به شانه‌های او نگاه کنید. همچنین می‌توانید از یک خط کش یا تراز برای مقایسه ارتفاع شانه‌ها استفاده کنید.
برجستگی یک سمت از قفسه سینه یا پشت
برجستگی یک سمت از قفسه سینه یا پشت، علامت دیگری است که می‌تواند نشان‌دهنده اسکولیوز باشد. این علامت معمولاً هنگام خم‌شدن به جلو نمایان می‌شود (تست آدامز). برای انجام این تست، از کودک بخواهید که با پاهای صاف به جلو خم شود و دست‌های خود را به سمت زمین بکشد. در این حالت، اگر یک سمت از پشت یا قفسه سینه برجسته‌تر از سمت دیگر باشد، این می‌تواند نشانه‌ای از اسکولیوز در نظر گرفته شود.
تفاوت در تقارن لگن
یکی دیگر از علائم ظاهری اسکولیوز، تفاوت در تقارن لگن محسوب می شود. به این معنی که یکی از طرفین لگن جلوتر یا بالاتر از طرف دیگر قرار می‌گیرد. این تفاوت می‌تواند باعث شود که لباس‌ها در دو طرف بدن به طور یکسان قرار نگیرند. برای بررسی این علامت، کودک را در حالت ایستاده قرار دهید و از پشت به لگن او نگاه کنید. همچنین می‌توانید از یک خط کش یا تراز برای مقایسه ارتفاع لگن استفاده کنید.
کج‌شدن تنه یا متمایل بودن سر به یک سمت
در برخی موارد، اسکولیوز می‌تواند باعث کج‌شدن تنه یا متمایل بودن سر به یک سمت شود. به این معنی که تنه کودک ممکن است به یک سمت خم شود، حتی اگر پاها صاف باشند. این علامت معمولاً در اسکولیوزهای شدیدتر دیده می‌شود.
تفاوت در طول آستین یا قد شلوار
به دلیل چرخش یا تغییر محور بدن در اسکولیوز، ممکن است متوجه شوید که لباس‌ها (به‌خصوص آستین‌ها یا قد شلوار) در دو سمت بدن کودک تراز نیستند. به‌عنوان‌مثال، ممکن است آستین یک طرف از پیراهن بلندتر از آستین طرف دیگر باشد.
نشانه‌های عملکردی و حرکتی در اسکولیوز خفیف
علاوه بر علائم ظاهری، اسکولیوز می‌تواند باعث بروز نشانه‌های عملکردی و حرکتی نیز شود. این نشانه‌ها معمولاً در مراحل اولیه خفیف هستند و ممکن است به‌راحتی موردتوجه قرار نگیرند. در ادامه، به بررسی مهم‌ترین نشانه‌های عملکردی و حرکتی اسکولیوز می‌پردازیم.
خستگی زودهنگام در نشستن یا ایستادن طولانی
یکی از شایع‌ترین نشانه‌های عملکردی اسکولیوز، خستگی زودهنگام در نشستن یا ایستادن طولانی است. این خستگی به دلیل کاهش ثبات عضلانی و تلاش برای حفظ تعادل ستون فقرات ایجاد می‌شود. کودکانی که اسکولیوز دارند، ممکن است در هنگام نشستن در کلاس یا ایستادن در صف، احساس خستگی و ناراحتی بیشتری نسبت به سایر کودکان داشته باشند.
درد خفیف یا ناپایدار در پشت یا بین شانه‌ها
در مراحل اولیه اسکولیوز، ممکن است کودک دچار درد خفیف یا ناپایدار در پشت یا بین شانه‌ها شود. این درد معمولاً با فعالیت یا پایان روز شدت می‌گیرد. ممکن است کودک به طور مداوم از درد در ناحیه پشت یا شانه‌ها شکایت کند.
ناتوانی در خم‌شدن به جلو به‌صورت متقارن
هنگام خم‌شدن به جلو، یک طرف پشت ممکن است برجسته‌تر یا محدودتر از طرف دیگر شود. این نشانه‌ای از عدم تقارن در حرکات ستون فقرات است که می‌تواند نشان‌دهنده اسکولیوز باشد. بهترین زمان برای تشخیص اسکولیوز، قبل از اتمام رشد اسکلتی است. تشخیص زودهنگام به پزشکان این امکان را می‌دهد تا با استفاده از روش‌های غیرجراحی، از پیشرفت انحنا جلوگیری کنند.
مشاوره و ارزیابی رایگان
برای اینکه بتونیم بهتر باهم در ارتباط باشیم شماره تماست رو وارد کن.
تست خانگی برای بررسی اسکولیوز در نوجوانان
یکی از روش‌های ساده و موثر برای بررسی انحراف ستون فقرات در بچه‌ها در منزل، تست خم‌شدن به جلو یا تست آدامز (Adam’s Forward Bend Test) است. این تست به والدین کمک می‌کند تا به‌راحتی انحنای ستون فقرات فرزند خود را بررسی کنند. برای انجام این تست، مراحل زیر را دنبال کنید:
- از کودک یا نوجوان خود بخواهید که به‌صورت ایستاده، با پاهای کنار هم و بازوها آویزان در کنار بدن قرار گیرد.
- از پشت سر به ستون فقرات او نگاه کنید و به دنبال هرگونه عدم تقارن در شانه‌ها، تیغه‌های شانه، خط کمر، یا لگن باشید.
- از کودک یا نوجوان خود بخواهید که به‌آرامی به سمت جلو خم شود، به‌طوری‌که دست‌هایش به سمت زمین آویزان شوند. در حین خم‌شدن، همچنان به ستون فقرات او نگاه کنید.
- در این حالت، اگر اسکولیوز وجود داشته باشد، ممکن است یک طرف پشت برجسته‌تر از طرف دیگر به نظر برسد. این برجستگی به دلیل چرخش مهره‌ها در ناحیه انحنای ستون فقرات ایجاد می‌شود.
تست آدامز یک روش غربالگری است و نباید به‌عنوان یک تشخیص قطعی در نظر گرفته شود. اگر در حین انجام این تست متوجه هرگونه علامت مشکوک شدید، ضروری است که با یک پزشک متخصص یا متخصص حرکات اصلاحی مشورت کنید. درک این موضوع که چطور بفهمیم کودک اسکولیوز دارد با انجام این تست ساده در منزل، آغاز می‌شود.
در چه شرایطی باید به پزشک یا متخصص حرکات اصلاحی مراجعه کنیم؟
تشخیص قطعی اسکولیوز نیازمند معاینه بالینی توسط پزشک و انجام عکس رادیولوژی است. زاویه انحنای ستون فقرات (زاویه Cobb) در عکس رادیولوژی، میزان اسکولیوز را تعیین می‌کند. بااین‌حال، والدین باید در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، به پزشک یا متخصص حرکات اصلاحی مراجعه کنند:
- مشاهده برجستگی پشت یا شانه: این علامت، به‌ویژه در حین انجام تست آدامز، نشان‌دهنده احتمال وجود اسکولیوز است.
- درد مکرر در پشت: اگرچه درد، علامت شایعی در مراحل اولیه اسکولیوز نیست، اما در صورت وجود درد مداوم و غیرقابل‌توجیه در ناحیه کمر، باید به پزشک مراجعه کرد.
- سابقه خانوادگی اسکولیوز: اگر یکی از اعضای خانواده سابقه ابتلا به اسکولیوز را داشته باشد، احتمال ابتلا در فرزندان افزایش می‌یابد.
- عدم تقارن قابل‌توجه در شانه‌ها، لگن، یا خط کمر: هرگونه عدم تقارن بارز که به‌مرورزمان بدتر می‌شود، باید توسط پزشک بررسی شود.
لازم به ذکر است که تشخیص قطعی اسکولیوز تنها با انجام عکس رادیولوژی و تعیین زاویه Cobb امکان‌پذیر است. پزشک متخصص پس از بررسی نتایج عکس رادیولوژی و انجام معاینات لازم، تشخیص نهایی را تعیین و برنامه درمانی مناسب را تجویز می‌کند.
تشخیص زودهنگام چه مزایایی دارد؟
تشخیص زودهنگام اسکولیوز می‌تواند تأثیر بسزایی در روند درمان و پیشگیری از عوارض آن داشته باشد. یکی از مهم‌ترین مزایای تشخیص زودهنگام، جلوگیری از نیاز به جراحی است. درصورتی‌که اسکولیوز در مراحل اولیه تشخیص داده شود، می‌توان با استفاده از روش‌های غیرجراحی مانند بریس و تمرین درمانی (مانند روش شروث)، از پیشرفت انحنا جلوگیری کرد. بریس، یک وسیله حمایتی است که به ستون فقرات کمک می‌کند تا در وضعیت صحیح قرار گیرد و از افزایش انحنا جلوگیری می‌کند. تمرین درمانی نیز شامل مجموعه‌ای از حرکات اصلاحی است که به تقویت عضلات ستون فقرات و بهبود وضعیت بدن کمک می‌کند.
علاوه بر این، تشخیص زودهنگام می‌تواند کودک را از درد و مشکلات حرکتی بعدی نجات دهد. با پیشرفت اسکولیوز، ممکن است درد و ناراحتی در ناحیه کمر، گردن، یا لگن ایجاد شود. همچنین، انحنای شدید ستون فقرات می‌تواند باعث محدودیت حرکتی و مشکلات تنفسی شود. با تشخیص و درمان به‌موقع اسکولیوز، می‌توان از بروز این عوارض جلوگیری کرد و کیفیت زندگی کودک یا نوجوان را به طور قابل‌توجهی بهبود بخشید.
سؤالات متداول درباره علائم اسکولیوز در کودکان
آیا اسکولیوز باعث درد در کودکان می‌شود؟
در مراحل اولیه، اسکولیوز معمولاً بدون درد است. بااین‌حال، در موارد پیشرفته‌تر، ممکن است درد خفیف یا ناراحتی در ناحیه کمر یا گردن ایجاد شود.
آیا اسکولیوز ارثی است؟
عوامل ژنتیکی می‌توانند در بروز اسکولیوز نقش داشته باشند. اگر یکی از اعضای خانواده سابقه ابتلا به اسکولیوز را داشته باشد، احتمال ابتلا در فرزندان افزایش می‌یابد.
اگر فقط یک شانه کج باشد؛ یعنی اسکولیوز داریم؟
وجود یک شانه کج به‌تنهایی نمی‌تواند به طور قطع نشان‌دهنده اسکولیوز باشد. بااین‌حال، اگر این علامت با سایر علائم اسکولیوز مانند برجستگی پشت یا عدم توازن در خط کمر همراه باشد، باید به پزشک مراجعه کرد.
اسکولیوز در چه سنی بیشتر اتفاق می‌افتد؟
اسکولیوز بیشتر در دوران رشد سریع، به‌ویژه در سنین 10 تا 14 سالگی، تشخیص داده می‌شود.
آیا اسکولیوز در پسران بیشتر است یا دختران؟
اسکولیوز در دختران شایع‌تر از پسران است و همچنین احتمال پیشرفت آن در دختران بیشتر است.
نتیجه‌گیری
تشخیص زودهنگام اسکولیوز در کودکان و نوجوانان، از اهمیت بالایی برخوردار است. والدین، مربیان و مراقبین کودکان و نوجوانان باید با آگاهی از علائم ظاهری و عملکردی اسکولیوز، نقش مهمی در تشخیص زودهنگام و ارجاع به‌موقع به متخصص ایفا کنند. برجستگی یک طرف کمر در کودکان، تفاوت شانه‌ها در اسکولیوز و سایر علائم ذکر شده، هشدارهایی هستند که نباید نادیده گرفته شوند. به یاد داشته باشید که تشخیص به‌موقع، کلید درمان موفقیت‌آمیز اسکولیوز است.در صورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.
تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید
