اسکولیوز چیست؟ اسکولیوز یک انحراف جانبی در ستون فقرات است که می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما اغلب در دوران کودکی و نوجوانی تشخیص داده می‌شود. شدت اسکولیوز با اندازه‌گیری زاویه‌ای به نام زاویه Cobb ارزیابی می‌شود. زاویه ۳۰ درجه در اسکولیوز به‌عنوان یک انحراف متوسط در نظر گرفته می‌شود و اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا اغلب در این مرحله نیاز به مداخلات درمانی جدی‌تر احساس می‌شود. در این مقاله از سایت دکتر حوصله، اسکولیوز چیست را به صورت کامل بررسی میکنیم، اهمیت زاویه ۳۰ درجه، روش‌های تشخیص و لزوم توجه به این عارضه می‌پردازیم.
تعریف کلی اسکولیوز و انحنای ستون فقرات:
اسکولیوز (scoliosis) یک اصطلاح پزشکی است که برای توصیف انحراف جانبی ستون فقرات به کار می‌رود. ستون فقرات به طور طبیعی باید در صفحه ساجیتال (Sagittal plane) یا همان نمای جانبی، دارای یک قوس ملایم باشد، اما در صفحه کرونال (Coronal plane) یا نمای قدامی-خلفی، باید صاف و مستقیم باشد. زمانی که ستون فقرات در صفحه کرونال دچار انحراف جانبی شود، به‌طوری که خط قائم از مهره گردنی (C7) به خط بین دو استخوان خاجی (Sacrum) خارج شود، اصطلاح اسکولیوز به کار می‌رود. انحرافات ستون فقرات می‌توانند به شکل C یا S باشند و معمولاً با چرخش مهره‌ها نیز همراه هستند.
محدوده‌بندی شدت اسکولیوز (خفیف، متوسط، شدید)
شدت اسکولیوز بر اساس زاویه Cobb اندازه‌گیری می‌شود. زاویه Cobb زاویه‌ای است که بین دو خط رسم شده در امتداد صفحات انتهایی مهره‌های انتهایی قوس اسکولیوز تشکیل می‌شود. بر اساس زاویه Cobb، اسکولیوز به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود:
- اسکولیوز خفیف: زاویه Cobb کمتر از ۲۰ درجه
- اسکولیوز متوسط: زاویه Cobb بین ۲۰ تا ۴۰ درجه
- اسکولیوز شدید: زاویه Cobb بیشتر از ۴۰ درجه
این تقسیم‌بندی در تعیین رویکرد درمانی مناسب برای هر بیمار نقش مهمی ایفا می‌کند.
اسکولیوز ۳۰ تا ۳۹ درجه؛ مرز حساس بین درمان و جراحی
اسکولیوز با زاویه بین ۳۰ تا ۳۹ درجه، در محدوده اسکولیوز متوسط قرار می‌گیرد. این بازه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا غالباً در این مرحله، تصمیم‌گیری در مورد نوع درمان (جراحی یا غیرجراحی) چالش‌برانگیزتر می‌شود. در صورتی که اسکولیوز در این بازه پیشرفت کند، ممکن است نیاز به جراحی برای جلوگیری از عوارض جدی‌تر باشد. از سوی دیگر، در بسیاری از موارد، با استفاده از روش‌های غیرجراحی مانند بریس، فیزیوتراپی و ورزش‌های اصلاحی، می‌توان از پیشرفت انحراف جلوگیری کرد و نیاز به جراحی را مرتفع ساخت.
چرا اسکولیوز ۳۰ درجه مرحله‌ای بحرانی محسوب می‌شود؟
دلایل متعددی وجود دارد که اسکولیوز ۳۰ درجه را به‌عنوان یک مرحله بحرانی در نظر می‌گیریم:
احتمال پیشرفت سریع در سنین رشد
در سنین رشد، به‌ویژه در دوران بلوغ، ستون فقرات به‌سرعت رشد می‌کند. اگر اسکولیوز در این دوران تشخیص داده شود، احتمال پیشرفت سریع آن وجود دارد. اسکولیوز ۳۰ درجه در این سنین می‌تواند به‌سرعت به اسکولیوز شدید تبدیل شود.
تأثیر روی ظاهر بدن و اعتمادبه‌نفس
انحراف ستون فقرات می‌تواند باعث عدم تقارن در شانه‌ها، لگن و کمر شود. این عدم تقارن می‌تواند بر ظاهر بدن تاثیر منفی بگذارد و باعث کاهش اعتمادبه‌نفس فرد شود.
آغاز فشار مکانیکی روی مهره‌ها و عضلات
انحراف ستون فقرات باعث ایجاد فشار غیرطبیعی بر روی مهره‌ها، دیسک‌ها و عضلات اطراف ستون فقرات می‌شود. این فشار می‌تواند منجر به درد، خستگی و گرفتگی عضلات شود.
مرز تصمیم‌گیری بین درمان غیرجراحی و جراحی
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، اسکولیوز ۳۰ درجه در بسیاری از موارد، در مرز تصمیم‌گیری بین درمان غیرجراحی و جراحی قرار دارد. انتخاب رویکرد درمانی مناسب نیازمند ارزیابی دقیق توسط پزشک متخصص و درنظرگرفتن عواملی مانند سن بیمار، میزان رشد باقیمانده، نوع و محل انحراف و میزان درد و علائم بیمار است.
چه تفاوتی بین اسکولیوز ۳۰ درجه و انحرافات خفیف وجود دارد؟
تفاوت‌های اساسی بین اسکولیوز ۳۰ درجه و انحرافات خفیف عبارت‌اند از:
درگیری عملکردی عضلات و مفاصل
در اسکولیوز ۳۰ درجه، درگیری عملکردی عضلات و مفاصل بیشتر از انحرافات خفیف است. انحراف ستون فقرات می‌تواند باعث عدم تعادل عضلانی، کاهش دامنه حرکتی و اختلال در عملکرد طبیعی ستون فقرات شود.
تفاوت در رویکرد درمانی و نیاز به مداخله فعال
در انحرافات خفیف، اغلب رویکرد “انتظار و مشاهده” (watchful waiting) اتخاذ می‌شود. به این معنا که بیمار به طور منظم توسط پزشک معاینه می‌شود و در صورت پیشرفت انحراف، درمان آغاز می‌شود. در اسکولیوز ۳۰ درجه، معمولاً مداخله فعال‌تری موردنیاز است. این مداخلات می‌تواند شامل استفاده از بریس، فیزیوتراپی و ورزش‌های اصلاحی باشد.
نقش معاینه و تصویربرداری در تمایز مراحل انحراف
معاینه بالینی و تصویربرداری (به‌ویژه رادیوگرافی) نقش مهمی در تشخیص و تمایز مراحل مختلف انحراف ستون فقرات دارند. معاینه بالینی به پزشک کمک می‌کند تا میزان انحراف، عدم تقارن بدن و محدودیت‌های حرکتی را ارزیابی کند. رادیوگرافی با اندازه‌گیری زاویه Cobb، شدت اسکولیوز را تعیین می‌کند و به پزشک در انتخاب رویکرد درمانی مناسب کمک می‌کند.
مشاوره و ارزیابی رایگان
برای اینکه بتونیم بهتر باهم در ارتباط باشیم شماره تماست رو وارد کن.
علائم اسکولیوز ۳۰ درجه را چگونه تشخیص دهیم؟
تشخیص اسکولیوز با زاویه ۳۰ درجه نیازمند توجه به علائم ظاهری، فیزیکی و حتی روانی است.
علائم ظاهری (شانه نابرابر، برجستگی دنده، لگن غیرمتقارن)
یکی از رایج‌ترین علائم اسکولیوز، عدم تقارن در شانه‌ها، لگن و قفسه سینه است. فرد مبتلا ممکن است متوجه شود که یک شانه بالاتر از دیگری قرار دارد، یا یک‌تیغه شانه برجسته‌تر از دیگری است. همچنین، ممکن است یک طرف قفسه سینه برجسته‌تر باشد (برجستگی دنده) و یا یک طرف لگن بالاتر از طرف دیگر باشد. این علائم ظاهری معمولاً به‌راحتی قابل‌مشاهده هستند و می‌توانند نشانه‌ای از وجود اسکولیوز باشند.
علائم فیزیکی و عملکردی (درد، سفتی، خستگی، محدودیت حرکتی)
اسکولیوز می‌تواند باعث درد در ناحیه کمر، گردن و شانه‌ها شود. این درد ممکن است به دلیل فشار نامتعادل بر روی عضلات و مفاصل ستون فقرات ایجاد شود. همچنین، فرد مبتلا ممکن است احساس سفتی و محدودیت در حرکت داشته باشد. خستگی نیز یکی دیگر از علائم شایع است، زیرا بدن برای حفظ تعادل و ایستادن در وضعیت نامناسب، انرژی بیشتری صرف می‌کند. در موارد پیشرفته‌تر، اسکولیوز می‌تواند باعث مشکلات تنفسی و قلبی-عروقی نیز شود.
علائم روانی و کیفیت زندگی (افت اعتمادبه‌نفس، نگرانی از ظاهر)
علاوه بر علائم جسمی، اسکولیوز می‌تواند تأثیرات روانی قابل‌توجهی نیز داشته باشد. تغییرات در ظاهر بدن می‌تواند منجر به افت اعتمادبه‌نفس، نگرانی از ظاهر و مشکلات در تعاملات اجتماعی شود. نوجوانان مبتلا به اسکولیوز ممکن است احساس خجالت و ناامیدی کنند و از شرکت در فعالیت‌های اجتماعی اجتناب کنند. در نتیجه، توجه به جنبه‌های روانی اسکولیوز و ارائه حمایت‌های روانی به افراد مبتلا، بسیار مهم است.
روش‌های تشخیص اسکولیوز ۳۰ درجه
تشخیص اسکولیوز معمولاً با معاینه فیزیکی و بررسی سابقه پزشکی فرد آغاز می‌شود. پزشک متخصص ستون فقرات با بررسی وضعیت بدن، شانه‌ها، لگن و ستون فقرات، به دنبال نشانه‌های عدم تقارن و انحراف می‌گردد.
- آزمایش Adam’s Forward Bend Test: یک آزمایش ساده است که در آن فرد از ناحیه کمر خم می‌شود تا پزشک بتواند به‌راحتی انحنای ستون فقرات را بررسی کند.
- رادیوگرافی (اشعه ایکس): اصلی‌ترین روش برای تشخیص و اندازه‌گیری اسکولیوز است. با استفاده از رادیوگرافی، پزشک می‌تواند زاویه Cobb را اندازه‌گیری کرده و شدت انحنا را تعیین کند. رادیوگرافی همچنین می‌تواند به تشخیص سایر مشکلات ستون فقرات کمک کند.
- اسکن MRI و CT: در مواردی که پزشک به اطلاعات بیشتری نیاز داشته باشد، ممکن است از اسکن MRI یا CT برای بررسی دقیق‌تر ستون فقرات و بافت‌های اطراف آن استفاده کند.
- بریس شنو برای اسکولیوز: در صورت تشخیص اسکولیوز با زاویه ۳۰ درجه، پزشک ممکن است استفاده از بریس را توصیه کند. بریس یک وسیله کمکی است که به اصلاح انحنای ستون فقرات کمک می‌کند و از پیشرفت آن جلوگیری می‌کند. بریس‌ها معمولاً به‌صورت سفارشی ساخته می‌شوند و باید به طور منظم و طبق دستور پزشک استفاده شوند. یکی از انواع رایج بریس‌ها، بریس شنو (Cheneau brace) است که به طور خاص برای درمان اسکولیوز طراحی شده است.
جمع‌بندی؛ چرا نباید اسکولیوز ۳۰ درجه را دست‌کم گرفت؟
اسکولیوز با زاویه ۳۰ درجه یک عارضه قابل‌توجه است که نباید دست‌کم گرفته شود. در این مرحله، علائم اسکولیوز معمولاً بیشتر مشهود می‌شوند و احتمال پیشرفت انحنا بیشتر است. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند از پیشرفت اسکولیوز جلوگیری کرده و کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشد. توجه به علائم ظاهری، فیزیکی و روانی اسکولیوز، مراجعه به پزشک متخصص ستون فقرات در صورت مشاهده علائم مشکوک، و انجام معاینات و تصویربرداری‌های لازم، از جمله اقدامات ضروری برای تشخیص و درمان اسکولیوز است.
استفاده از بریس و سایر روش‌های درمانی غیرجراحی می‌تواند در جلوگیری از پیشرفت اسکولیوز و کاهش علائم آن مؤثر باشد. به صورت کامل با اسکولیوز چیست، آگاهی و اهمیت تشخیص و درمان زودهنگام آن، به بهبود سلامت و کیفیت زندگی افراد مبتلا کمک شایانی خواهد کرد.درصورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.
تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید
