سندرم متقاطع فوقانی Upper Crossed Syndrome یا UCS یک اختلال شایع وضعیتی و عضلانی اسکلتی است که در اثر عدم تعادل بین عضلات سفت و ضعیف ناحیه گردن، شانه‌ها و بالای پشت ایجاد می‌شود. این نام از الگوی متقاطع ضعف و کوتاهی عضلات در نمای جانبی بدن گرفته‌شده است؛ جایی که عضلات جلویی قفسه سینه (مانند پکتورالیس) و عضلات پشت گردن سفت می‌شوند، درحالی‌که عضلات عمقی گردن و عضلات پشتی شانه (مانند پایین‌برنده‌های اسکاپولا) ضعیف و غیرفعال می‌گردند.
نتیجه این عدم تعادل، تغییر در راستای طبیعی بدن، افزایش فشار روی مفاصل گردن و شانه و بروز علائمی مانند درد، خستگی و محدودیت حرکتی است. در این مطلب، ابتدا به بررسی افرادی که بیشتر در معرض سندرم متقاطع فوقانی قرار دارند می‌پردازیم، سپس علائم ظاهری و عملکردی آن را مرور میکنیم و در ادامه با تست‌های کاربردی به شما نشان خواهیم داد چگونه می‌توان UCS را به‌درستی تشخیص داد. در این مقاله از سایت دکتر حوصله به بررسی تشخیص سندرم اپر کراس خواهیم پرداخت.
سندرم متقاطع فوقانی چیست؟
سندرم متقاطع فوقانی Upper Crossed Syndrome یا UCS یک اختلال شایع عضلانی اسکلتی است که ناشی از عدم تعادل بین گروهی از عضلات سفت و عضلات ضعیف در ناحیه گردن، شانه و بالای پشت است. این وضعیت معمولاً در افرادی دیده می‌شود که برای مدت طولانی در وضعیت نشسته و غیرفعال قرار دارند، مانند کارمندان، دانش‌آموزان یا افرادی که زیاد با کامپیوتر یا گوشی کار می‌کنند. در این سندرم، عضلات جلویی قفسه سینه (مانند پکتورالیس) و عضلات پشت گردن (مانند تراپزیوس فوقانی و لواتور اسکاپولا) بیش‌فعال و کوتاه می‌شوند، درحالی‌که عضلات پایینی پشت شانه و جلوی گردن (مانند ذوزنقه تحتانی و خم‌کننده‌های عمقی گردن) دچار ضعف و مهار عملکردی می‌گردند.
نام‌گذاری متقاطع از الگوی متضاد این عدم تعادل عضلانی گرفته‌شده است. اگر به بدن از نمای جانبی نگاه کنیم، عضلات سفت‌شده در قسمت بالای جلو (سینه) و بالای پشت (گردن) یک خط فرضی متقاطع با عضلات ضعیف‌شده در قسمت پایین جلو (جلوی گردن) و پایین پشت (اطراف تیغه‌های شانه) ایجاد می‌کنند. این تقاطع باعث به‌هم‌خوردن الگوی طبیعی راستای بدن می‌شود و درنهایت به علائمی مثل سر به جلو، شانه‌های افتاده و درد مزمن در گردن و پشت منجر می‌گردد.
چه کسانی بیشتر دچار سندرم اپر کراس می‌شوند؟
سندرم متقاطع فوقانی بیشتر در افرادی دیده می‌شود که مدت طولانی را در وضعیت نشسته و با راستای بدنی نامناسب سپری می‌کنند.
- کارمندان پشت‌میزنشین، کاربران دائمی کامپیوتر و دانش‌آموزان ازجمله گروه‌های پرخطر هستند؛ زیرا اغلب در وضعیت سر روبه‌جلو و شانه‌های گرد قرار دارند. همچنین استفاده مداوم از تلفن همراه – حالتی که سر به جلو و نگاه به پایین است. یکی از عوامل رایج بروز این اختلال در نسل جدید محسوب می‌شود. این وضعیت‌ها باعث کوتاهی تدریجی عضلات جلویی مانند سینه و سفتی عضلات پشت گردن می‌شوند، درحالی‌که عضلات عمقی گردن و تیغه‌های شانه تضعیف می‌شوند.
- ورزشکارانی که تمرکز زیادی روی عضلات جلویی بدن دارند مانند بدن‌سازان یا شناگران در صورت نداشتن تمرینات متعادل برای عضلات پشت، ممکن است به این سندرم دچار شوند.
- رانندگان، افرادی که کارهای دستی و تکراری انجام می‌دهند یا سبک زندگی بی‌تحرکی دارند، به دلیل کم‌تحرکی و ضعف عضلانی، بیشتر در معرض این اختلال هستند. هر فعالیت یا عادتی که موجب کاهش تعادل بین عضلات قدامی و خلفی بالاتنه شود، می‌تواند زمینه‌ساز بروز سندرم متقاطع فوقانی گردد.
علائم شایع سندرم متقاطع فوقانی چیست؟
سندرم متقاطع فوقانی یا Upper Crossed Syndrome مجموعه‌ای از تغییرات در وضعیت بدن و عملکرد عضلات گردن و شانه است که ناشی از عدم تعادل عضلانی مزمن است. این سندرم با الگوی مشخصی از عضلات کوتاه و سفت در نواحی جلوی گردن و سینه و عضلات ضعیف و کشیده در پشت گردن و بالای کمر همراه است. این عدم تعادل باعث بروز علائم ظاهری مانند سر به جلو و شانه‌های گرد و همچنین علائم عملکردی مثل دردهای مزمن و کاهش توان حرکتی می‌شود. شناخت و بررسی دقیق این علائم برای تشخیص سندرم کراس اپر و طراحی درمان هدفمند بسیار اهمیت دارد.
علائم ظاهری و وضعیتی (Postural Signs)
علائم ظاهری و وضعیتی سندرم متقاطع فوقانی شامل تغییرات قابل‌مشاهده در حالت طبیعی بدن است که نشان‌دهنده‌ی عدم تعادل عضلانی در ناحیه گردن و شانه‌ها است. این تغییرات اغلب اولین نشانه‌های قابل‌تشخیص برای تشخیص سندرم کراس اپر به شمار می‌آیند و می‌توانند در بررسی الگوی عضلانی گردن و شانه‌ها به‌راحتی مشاهده شوند. وضعیت‌هایی مانند گردن روبه‌جلو که در آن سر از محور طبیعی خود خارج‌شده و به سمت جلو متمایل می‌شود، یا شانه‌های گرد و افتاده که ناشی از کوتاهی عضلات جلوی قفسه سینه و ضعف عضلات پشت شانه است، از شاخص‌ترین علائم ظاهری این سندرم هستند.
همچنین حالت کتف‌های جداشده از قفسه سینه یا Winging Scapula که به دلیل ضعف عضله سراتوس قدامی اتفاق می‌افتد، می‌تواند نمایانگر شدت مشکل و میزان اختلال در تعادل عضلانی باشد. این علائم نه‌تنها بر ظاهر فرد تأثیر می‌گذارند، بلکه می‌توانند باعث ایجاد فشار مکانیکی و دردهای مزمن شوند که نیازمند بررسی دقیق و درمان به‌موقع است.
علائم عملکردی و شکایات رایج
علاوه بر تغییرات ظاهری، علائم عملکردی و شکایات رایج در سندرم متقاطع فوقانی نقش مهمی در شناخت و تشخیص این اختلال دارند. این علائم معمولاً به‌صورت:
- درد
- خستگی
- محدودیت حرکتی
بروز می‌کنند و نشان‌دهنده‌ی تأثیر عدم تعادل عضلانی گردن و شانه‌ها بر عملکرد روزمره فرد هستند. ازجمله شایع‌ترین این شکایات می‌توان به درد بین دو کتف اشاره کرد که به خاطر کشیدگی و فشار روی عضلات پشت ایجاد می‌شود و کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
همچنین سردردهای کششی گردنی که ناشی از تنش و فشار بیش‌ازحد عضلات گردن و قسمت فوقانی پشت است، از دیگر علائم رایج این سندرم به شمار می‌رود. ضعف عضلانی و احساس خستگی زودرس هنگام بالا بردن شانه‌ها یا انجام فعالیت‌های بالای سر نیز باعث محدود شدن دامنه حرکتی و کاهش کارایی عضلات می‌شود. شناخت دقیق این علائم و بررسی آن‌ها در کنار نشانه‌های وضعیتی، به تشخیص دقیق‌تر سندرم اپر کراس و تدوین برنامه درمانی مناسب کمک می‌کند.
چگونه سندرم متقاطع فوقانی را به‌درستی تشخیص دهیم؟
در ادامه به بررسی روش‌های مختلف تشخیص سندرم متقاطع فوقانی می‌پردازیم:
تست دیواری (Wall Posture Test)
تست دیواری یکی از روش‌های ساده، غیرتهاجمی و کاربردی برای تشخیص سندرم کراس اپر است که در ارزیابی وضعیت پوسچرال بیماران مبتلا به سندرم متقاطع فوقانی بسیار مفید است. در این تست، فرد باید به‌طور صاف به دیوار تکیه دهد به‌گونه‌ای که پشت سر، شانه‌ها و پشت به دیوار تماس کامل داشته باشند. سپس فاصله‌ی سر تا دیوار با دقت اندازه‌گیری می‌شود. در حالت ایده‌آل، سر باید کاملاً در تماس با دیوار باشد یا فاصله بسیار کمی داشته باشد.
اما در افراد مبتلا به upper crossed syndrome، معمولاً به دلیل گردن روبه‌جلو و انحنای غیرطبیعی ستون فقرات گردنی، فاصله قابل‌توجهی بین پشت سر و دیوار ایجاد می‌شود. این فاصله نشان‌دهنده عدم تعادل عضلانی گردن و ضعف عضلات عمقی گردن است که در کنار کوتاهی عضلات پشت گردن و شانه، موجب تغییرات وضعیتی شده است. تست دیواری باقابلیت تکرارپذیری و سهولت اجرا، یکی از اولین مراحل بررسی بالینی در بررسی الگوی عضلانی گردن و شانه به‌حساب می‌آید و به تشخیص سریع سندرم اپر کراس کمک می‌کند.
تست فلکشن شانه با کنترل تیغه‌ها
تست فلکشن شانه همراه با کنترل تیغه‌های شانه، یکی دیگر از تست‌های مهم در فرآیند تشخیص سندرم متقاطع فوقانی است. در این آزمون، حرکت بالا بردن بازو (فلکشن شانه) تحت نظر متخصص انجام می‌شود تا نحوه جبران عضلات گردن و شانه مورد ارزیابی قرار گیرد. بیماران مبتلا به سندرم اپر کراس اغلب هنگام انجام این حرکت، به‌جای استفاده صحیح از عضلات پشتی و تثبیت‌کننده تیغه‌های شانه، به‌صورت جبرانی از عضلات گردن و بالای شانه استفاده می‌کنند.
این الگوی جبرانی که ناشی از ضعف عضلات ذوزنقه تحتانی و سراتوس قدامی است، باعث می‌شود که تیغه‌های شانه به‌خوبی کنترل نشوند و حرکت شانه ناکارآمد و همراه با درد انجام شود. این تست به متخصص کمک می‌کند تا نقاط ضعف عضلانی و ناهماهنگی در عملکرد عضلات را تشخیص دهد و بر اساس آن برنامه‌های درمانی هدفمند برای اصلاح الگوی عضلانی طراحی کند.
ارزیابی عضلات کوتاه و ضعیف: کشش پکتورالیس روی دیوار
یکی از ویژگی‌های کلیدی سندرم اپر کراس، وجود عضلات کوتاه و سفت شده به‌ویژه در ناحیه سینه‌ای است که باعث خمیدگی شانه‌ها و بدتر شدن وضعیت پوسچرال می‌شود. برای ارزیابی این عضلات، تست کشش عضله پکتورالیس روی دیوار به کار می‌رود. در این تست، فرد در کنار دیوار قرار می‌گیرد و بازو و ساعد خود را به دیوار تکیه می‌دهد، سپس به‌آرامی به سمت جلو خم می‌شود تا کشش در عضلات جلوی شانه و قفسه سینه احساس شود.
کم بودن میزان کشش یا درد هنگام انجام این حرکت نشان‌دهنده کوتاهی عضلات پکتورالیس و سفتی آن‌هاست که یکی از شاخص‌های عدم تعادل عضلانی گردن و شانه در upper crossed syndrome است. شناخت این وضعیت به درمانگر کمک می‌کند تا برنامه تمرینی کششی و اصلاحی مناسبی برای بیمار تجویز کند و از پیشرفت مشکلات پوسچرال جلوگیری نماید.
تست خط شاقول یا ارزیابی وضعیتی لترال
تست خط شاقول، یکی از روش‌های دقیق ارزیابی وضعیت جانبی بدن است که برای بررسی میزان انحراف سر و ستون فقرات گردنی از محور طبیعی به کار می‌رود. در این تست، فرد در حالت ایستاده قرار می‌گیرد و یک خط شاقول از کنار گوش به سمت شانه آویزان می‌شود تا بررسی شود که آیا سر در راستای طبیعی ستون فقرات قرار دارد یا به جلو یا طرفین منحرف‌شده است. در سندرم متقاطع فوقانی معمولاً سر به جلو انحراف یافته و نسبت به خط شاقول در موقعیت نامناسب قرار می‌گیرد.
این انحراف نشان‌دهنده وجود عدم تعادل عضلانی گردن و ضعف در عضلات عمقی است که نمی‌توانند سر را در جایگاه صحیح نگه‌دارند. این تست نقش مهمی در تشخیص دقیق وضعیت پوسچرال و تعیین شدت علائم اپر کراس دارد و به‌صورت گسترده در کلینیک‌های فیزیوتراپی برای تعیین برنامه‌های درمانی و اصلاحی استفاده می‌شود.
نتیجه‌گیری
سندرم متقاطع فوقانی یکی از مشکلات شایع مربوط به وضعیت نادرست بدن و عدم تعادل عضلانی در ناحیه گردن و شانه‌ها است که می‌تواند کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهد. تشخیص دقیق و به‌موقع این سندرم با استفاده از روش‌های ارزیابی وضعیتی و تست‌های عملکردی، کلید پیشگیری از دردهای مزمن و بهبود عملکرد عضلات است. با آگاهی و مراقبت مناسب، می‌توان از پیشرفت این اختلال جلوگیری کرد و به وضعیت بدنی سالم‌تر و بدون درد دست‌یافت.در صورت تمایل باقی مقالات در این حوزه را هم مطالعه بفرمایید.
سؤالات متداول
آیا اپر کراس سیندروم خطرناکه؟
اپر کراس سیندروم خودش به‌تنهایی خطرناک نیست، اما اگر درمان نشود، می‌تواند باعث درد مزمن، محدودیت حرکت و مشکلات ثانویه در گردن و شانه شود.
از کجا بفهمم شانه‌هام افتاده یا عضلات گردنم ضعیفه؟
شانه‌های افتاده معمولاً با نگاه به وضعیت بدن و افتادگی شانه‌ها مشخص می‌شود و ضعف عضلات گردن با احساس خستگی زودرس، درد یا عدم توانایی در حفظ وضعیت صحیح قابل‌تشخیص است.
اپر کراس با فیزیوتراپی درمان میشه؟
بله فیزیوتراپی با تمرینات تقویتی و کششی و اصلاح پوسچر، به‌طور مؤثر می‌تواند عضلات ضعیف و کوتاه‌شده را متعادل کند و علائم را کاهش دهد.
چه تفاوتی بین سندرم متقاطع و فقط درد گردنه؟
درد گردن ممکن است ناشی از عوامل مختلف باشد، اما سندرم متقاطع فوقانی به الگوی خاصی از عدم تعادل عضلانی و تغییرات وضعیتی همراه است که نیاز به درمان تخصصی دارد.
تایید شده توسط دکتر علی حوصله
محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید
