بیماری ها و اختلالات دیسک بین مهره ای کمر

بیماری‌ها و اختلالات دیسک بین مهره‌ای کمر از جمله مشکلات شایع در سیستم اسکلتی – عضلانی انسان به شمار می‌روند. این دیسک‌ها که به‌عنوان بالشتک‌های غضروفی بین مهره‌ها عمل می‌کنند، وظیفه جذب شوک و حفظ انعطاف‌پذیری ستون فقرات را بر عهده دارند. با افزایش سن، فشارهای مکرر، یا آسیب‌های فیزیکی، دیسک‌ها ممکن است دچار تغییراتی شوند که منجر به بروز درد، بی‌حسی، و ضعف در ناحیه کمر و پاها می‌شود.

اختلالات دیسک بین مهره‌ای شامل فتق، تخریب، و دژنراسیون دیسک هستند که می‌توانند کیفیت زندگی فرد را تحت‌تأثیر قرار دهند. علائم این اختلالات می‌تواند از دردهای خفیف تا دردهای شدید و ناتوان‌کننده متغیر باشد. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب این بیماری‌ها اهمیت بسیاری دارد، زیرا می‌تواند به بهبود وضعیت بیمار و پیشگیری از عوارض جدی‌تر کمک کند. در این مقاله، به بررسی علل، علائم، روش‌های تشخیص این اختلالات خواهیم پرداخت.

 دیسک بین مهره‌ای: ساختار و عملکرد

دیسک‌های بین مهره‌ای نقش حیاتی در ساختار و عملکرد ستون فقرات دارند. این دیسک‌ها به‌عنوان بالشتک‌های غضروفی عمل می‌کنند که مهره‌ها را از یکدیگر جدا می‌کنند و به آن‌ها اجازه می‌دهند تا به طور مؤثری حرکت کنند. در ادامه، به بررسی ساختار و عملکرد دیسک‌های بین مهره‌ای خواهیم پرداخت.

 ساختار دیسک بین مهره‌ای

دیسک‌های بین مهره‌ای از دو بخش اصلی تشکیل شده‌اند:

آنولوس فیبروزوس (Annulus Fibrosus): این بخش خارجی دیسک را تشکیل می‌دهد و از الیاف کلاژن متراکم و بافت‌های غضروفی تشکیل شده است. آنولوس فیبروزوس به حفظ شکل دیسک کمک کرده و از نشت مواد داخل دیسک جلوگیری می‌کند.

نوکلئوس پالپوزوس (Nucleus Pulposus): این بخش مرکزی دیسک است که بافت نرم و ژله‌ای دارد. نوکلئوس پالپوزوس وظیفه جذب شوک و توزیع فشارهای وارد شده به دیسک را بر عهده دارد. این بخش به دیسک اجازه می‌دهد تا در مواجهه با فشارهای مختلف، انعطاف‌پذیر باقی بماند.

دیسک‌های بین مهره‌ای چندین عملکرد اساسی دارند. دیسک‌ها به‌عنوان یک سیستم تعلیق عمل می‌کنند که به جذب و توزیع فشارهای ناشی از حرکات روزمره، مانند نشستن، ایستادن و دویدن کمک می‌کند. این ویژگی به جلوگیری از آسیب به مهره‌ها و مفاصل کمک می‌کند. همچنین، دیسک‌ها اجازه می‌دهند که مهره‌ها به طور آزادانه حرکت کنند و به ستون فقرات انعطاف‌پذیری بیشتری ببخشند. این ویژگی به حرکات پیچشی و خمشی در ناحیه کمر کمک می‌کند.

حفظ ثبات هم از جمله دیگر ویژگی دیسک بین مهره‌ای به‌حساب می‌آید. در حقیقت، دیسک‌ها با ایجاد توازن در نیروها و فشارها بین مهره‌ها، به حفظ ثبات ستون فقرات کمک می‌کنند. این عملکرد به جلوگیری از جابه‌جایی و آسیب به مهره‌ها کمک می‌کند.

 علل شایع اختلالات دیسک بین مهره‌ای

اختلالات دیسک بین مهره‌ای می‌توانند ناشی از ترکیبی از عوامل مختلف باشند. درک این علل می‌تواند به پیشگیری از بروز مشکلات جدی و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. اتخاذ سبک زندگی سالم، انجام ورزش‌های منظم، و توجه به اصول صحیح نشستن و بلندکردن اجسام می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به این اختلالات کمک کند. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تا از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری شود. در ادامه به بررسی علل شایع این اختلالات می‌پردازیم.

 پیری و دژنراسیون دیسک

با افزایش سن، دیسک‌های بین مهره‌ای به طور طبیعی دچار تغییراتی می‌شوند. این تغییرات شامل کاهش آب موجود در نوکلئوس پالپوزوس و کاهش انعطاف‌پذیری آنولوس فیبروزوس هستند. این فرایند باعث می‌شود که دیسک‌ها کمتر قادر به جذب شوک باشند و در نتیجه خطر آسیب‌دیدگی افزایش یابد.

 فشارهای مکرر و حرکات نادرست

فعالیت‌های روزمره، مانند نشستن‌های طولانی‌مدت، بلندکردن اجسام سنگین و حرکات نادرست، می‌توانند فشار زیادی بر دیسک‌های بین مهره‌ای وارد کنند. تکرار این حرکات می‌تواند به فرسایش دیسک‌ها و در نهایت به بروز فتق یا پارگی آنها منجر شود. به‌ویژه در افرادی که شغل‌های فیزیکی دارند یا ورزشکاران، این نوع فشارها شایع‌تر است.

 آسیب‌های فیزیکی

ضربه‌های شدید به ناحیه کمر، به‌خصوص در حوادثی مثل تصادفات خودرو یا سقوط، می‌توانند به آسیب به دیسک‌های بین مهره‌ای منجر شوند. این آسیب‌ها می‌توانند باعث پارگی آنولوس فیبروزوس و نشت مواد داخل دیسک به خارج شوند که به فشار بر اعصاب و بروز درد شدید منجر می‌گردد.

عوامل ژنتیکی

برخی از افراد به دلیل تاریخچه خانوادگی، مستعد ابتلا به اختلالات دیسک بین مهره‌ای هستند. تحقیقات نشان داده‌اند که ژنتیک می‌تواند در دژنراسیون دیسک‌ها و آسیب‌پذیری آنها نقش داشته باشد. اگر یکی از اعضای خانواده سابقه مشکلات دیسکی داشته باشد، احتمال ابتلای فرد به این اختلالات نیز افزایش می‌یابد.

 چاقی و عدم تحرک

اضافه‌وزن و چاقی می‌توانند فشار اضافی بر دیسک‌های بین مهره‌ای وارد کنند. چاقی باعث تغییر در توزیع وزن بدن و افزایش فشار بر ناحیه کمر می‌شود. همچنین، عدم تحرک و نشستن‌های طولانی‌مدت می‌تواند به ضعف عضلات پشتی و کاهش حمایت از ستون فقرات منجر شود که این امر نیز احتمال بروز اختلالات دیسکی را افزایش می‌دهد.

بیماری‌های مزمن

بیماری‌هایی مانند دیابت و آرتریت می‌توانند به بروز اختلالات دیسک بین مهره‌ای کمک کنند. این بیماری‌ها ممکن است به کاهش جریان خون به دیسک‌ها و کاهش توانایی آنها در ترمیم آسیب‌ها منجر شوند. همچنین، بیماری‌های التهابی می‌توانند به درد و ناراحتی در ناحیه کمر منجر شوند.

انواع اختلالات دیسک بین مهره‌ای

اختلالات دیسک بین مهره‌ای می‌توانند به شکل‌های مختلفی بروز کنند و هر کدام از این اختلالات می‌تواند تأثیرات متفاوتی بر روی کیفیت زندگی فرد داشته باشد. در اینجا به بررسی انواع شایع این اختلالات می‌پردازیم.

دژنراسیون دیسک

چنانچه به آن اشاره کردیم، دژنراسیون دیسک یکی از شایع‌ترین اختلالات است که معمولاً با افزایش سن بروز می‌کند. در این حالت، دیسک‌ها به‌تدریج آب خود را از دست می‌دهند و خاصیت جذب شوک خود را کاهش می‌دهند.

این عارضه می‌تواند منجر به دردهای مزمن در ناحیه کمر و کاهش انعطاف‌پذیری ستون فقرات شود. در موارد شدیدتر، دژنراسیون دیسک می‌تواند به فتق دیسک منجر شود.

 فتق دیسک

فتق دیسک زمانی رخ می‌دهد که نوکلئوس پالپوزوس (بخش مرکزی دیسک) از آنولوس فیبروزوس (بخش خارجی دیسک) بیرون می‌زند و به اعصاب اطراف فشار می‌آورد. این وضعیت می‌تواند باعث درد شدید، بی‌حسی و ضعف در اندام‌ها شود. فتق دیسک معمولاً در ناحیه کمر یا گردن اتفاق می‌افتد و ممکن است نیاز به درمان‌های غیرجراحی یا جراحی داشته باشد.

 پارگی دیسک

پارگی دیسک زمانی رخ می‌دهد که آنولوس فیبروزوس به طور کامل پاره می‌شود و مواد داخلی دیسک به خارج نشت می‌کنند. این نوع اختلال می‌تواند به‌شدت دردناک باشد و معمولاً به دلیل آسیب‌های فیزیکی یا فشارهای مکرر ایجاد می‌شود. پارگی دیسک ممکن است به عوارض جدی‌تری منجر شود، به‌ویژه اگر به اعصاب فشار وارد کند.

 سیاتیک

سیاتیک به درد ناشی از فشار به عصب سیاتیک گفته می‌شود که معمولاً به علت فتق دیسک یا دژنراسیون دیسک ایجاد می‌شود. این درد می‌تواند از ناحیه کمر شروع شده و به پایین پاها انتشار یابد. علائم سیاتیک شامل درد، بی‌حسی و سوزن‌سوزن‌شدن در پاها است. درمان سیاتیک ممکن است شامل داروهای ضدالتهاب، فیزیوتراپی و در برخی موارد جراحی باشد.

تنگی کانال نخاعی

تنگی کانال نخاعی به باریک شدن کانال نخاعی اشاره دارد که می‌تواند به دلیل دژنراسیون دیسک‌ها و رشد استخوانی (اسپوندیلوز) ایجاد شود. این وضعیت می‌تواند فشار به نخاع و اعصاب را افزایش دهد و منجر به درد، ضعف و اختلال در حرکات شود. درمان تنگی کانال نخاعی معمولاً شامل فیزیوتراپی، دارو و در برخی موارد جراحی است.

سندروم کمر

سندروم کمر به مجموعه‌ای از علائم و نشانه‌ها اطلاق می‌شود که معمولاً ناشی از اختلالات دیسک بین مهره‌ای است. این سندروم می‌تواند شامل درد، بی‌حسی، و ضعف در ناحیه کمر و پاها باشد. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب این سندروم برای جلوگیری از پیشرفت مشکلات و بهبود کیفیت زندگی فرد ضروری است.

 علائم اختلالات دیسک بین مهره‌ای

اختلالات دیسک بین مهره‌ای می‌توانند علائم و نشانه‌های متنوعی را به همراه داشته باشند که به‌شدت و نوع اختلال بستگی دارد. یکی از شایع‌ترین علائم، درد در ناحیه کمر است که ممکن است به‌صورت درد تیز یا مبهم احساس شود. این درد ممکن است به ناحیه پاها یا گردن نیز انتشار یابد، به‌ویژه در مواردی چون فتق دیسک.

علاوه بر درد، بی‌حسی و سوزن‌سوزن‌شدن در اندام‌ها نیز از دیگر علائم شایع این اختلالات هستند. این علائم معمولاً ناشی از فشار به اعصاب اطراف دیسک‌ها است. همچنین، ضعف عضلانی ممکن است به دلیل آسیب به اعصاب ایجاد شود که منجر به کاهش توانایی حرکت در اندام‌ها می‌شود.

تشخیص زودهنگام این علائم و مراجعه به پزشک می‌تواند به درمان مؤثرتر کمک کند و از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری کند. سایر علائم اختلالات دیسک بین مهره‌ای شامل موارد زیر می‌شود:

کاهش دامنه حرکتی: فرد ممکن است در خم‌شدن یا چرخش کمر دچار مشکل شود.

درد در هنگام نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت: این درد معمولاً با تغییر وضعیت کاهش می‌یابد.

احساس درد در ناحیه لگن و زانو: این علائم می‌تواند به دلیل فشار بر عصب سیاتیک باشد.

 روش‌های تشخیص اختلالات دیسک بین مهره‌ای

تشخیص دقیق اختلالات دیسک بین مهره‌ای نیاز به ارزیابی جامع و استفاده از روش‌های مختلف دارد. اولین مرحله معمولاً شامل معاینه بالینی توسط پزشک است که در آن پزشک به بررسی تاریخچه پزشکی و علائم بیمار می‌پردازد. بعد از معاینه اولیه، پزشک ممکن است از روش‌های تصویربرداری برای تشخیص دقیق‌تر استفاده کند.

• رادیوگرافی: این روش می‌تواند به شناسایی تغییرات استخوانی یا مشکلات ساختاری در ستون فقرات کمک کند.
• MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی): MRI بهترین روش برای بررسی دیسک‌ها و بافت‌های نرم اطراف آنهاست. این روش می‌تواند فتق دیسک یا دژنراسیون را به‌وضوح نمایش دهد.
• CT scan (توموگرافی کامپیوتری): این روش نیز می‌تواند تصاویری دقیق از ساختارهای استخوانی و بافت‌های نرم ارائه دهد.
• الکتروگرام (EMG): این آزمایش می‌تواند به ارزیابی عملکرد عصب‌ها و عضلات کمک کند و مشخص کند که آیا اعصاب تحت‌فشار قرار دارند یا خیر.

روش‌های تشخیصی به پزشک کمک می‌کند تا نوع و شدت اختلال دیسک را شناسایی کرده و برنامه درمانی مناسب را تدوین کند.

 درمان‌های اختلالات دیسک بین مهره‌ای

درمان اختلالات دیسک بین مهره‌ای به نوع و شدت مشکل، علائم بیمار و عوامل فردی بستگی دارد. در بسیاری از موارد، درمان‌های غیرجراحی به‌عنوان اولین گزینه توصیه می‌شوند؛ این درمان‌ها شامل:

• داروهای ضدالتهاب؛ این داروها می‌توانند به کاهش درد و التهاب کمک کنند.
• فیزیوتراپی؛ برنامه‌های فیزیوتراپی شامل تمرینات تقویتی و کششی می‌تواند به تقویت عضلات اطراف ستون فقرات و بهبود دامنه حرکتی کمک کند.
• تزریق استروئید؛ در برخی موارد، تزریق استروئید به ناحیه آسیب‌دیده می‌تواند به تسکین درد و التهاب کمک کند.

 پیشگیری از اختلالات دیسک بین مهره‌ای

پیشگیری از اختلالات دیسک بین مهره‌ای به شیوه زندگی سالم و اتخاذ عادات صحیح وابسته است. اقداماتی که می‌توانند به جلوگیری از بروز این اختلالات کمک کنند، شامل:

• ورزش منظم: انجام ورزش‌های تقویتی و کششی می‌تواند به تقویت عضلات کمر و افزایش انعطاف‌پذیری کمک کند.
• حفظ وزن مناسب: اضافه‌وزن می‌تواند فشار اضافی بر دیسک‌ها وارد کند، بنابراین مدیریت وزن اهمیت دارد.
• استفاده از تکنیک‌های صحیح بلندکردن اجسام: هنگام بلندکردن اجسام، باید از پاها و نه کمر استفاده کرد تا فشار کمتری به ستون فقرات وارد شود.
• نشیمنگاه مناسب: استفاده از صندلی‌های ارگونومیک و ایجاد شرایط مناسب در محل کار می‌تواند از بروز دردهای کمر جلوگیری کند.
• اجتناب از نشستن‌های طولانی‌مدت: تغییر وضعیت و استراحت‌های کوتاه در طول روز می‌تواند به جلوگیری از فشار بر دیسک‌ها کمک کند.

با رعایت این نکات، افراد می‌توانند به طور قابل‌توجهی خطر ابتلا به اختلالات دیسک بین مهره‌ای را کاهش دهند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.

 جمع‌بندی

به‌طورکلی، اختلالات دیسک بین مهره‌ای از مشکلات شایع ستون فقرات هستند که می‌توانند تأثیرات جدی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشند. این اختلالات معمولاً ناشی از عواملی مانند پیری، فشارهای مکرر، آسیب‌های فیزیکی و سبک زندگی نادرست هستند. علائم رایج شامل درد در ناحیه کمر، بی‌حسی، ضعف عضلانی و کاهش دامنه حرکتی است. تشخیص زودهنگام این اختلالات با استفاده از روش‌های تصویربرداری مانند MRI و رادیوگرافی اهمیت دارد.

درمان‌های این عارضه نیز شامل گزینه‌های غیرجراحی مانند داروها و فیزیوتراپی و در موارد شدیدتر، جراحی هستند. پیشگیری از اختلالات دیسک با رعایت شیوه‌های زندگی سالم، ورزش منظم و استفاده از تکنیک‌های صحیح در بلندکردن اجسام ممکن است. آگاهی از علائم و روش‌های درمانی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و جلوگیری از عوارض جدی‌تر کمک فراوانی کند.

تایید شده توسط دکتر علوی طوسی

محتوای این مقاله صرفا برای آگاه سازی شما عزیزان است. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشک مشاوره بگیرید