مینیسک‌ها دو حلقه غضروفی در داخل زانو هستند که به‌عنوان بالشتک‌های شوک گیر عمل کرده و به ثبات مفصل زانو کمک می‌کنند. پارگی مینیسک یکی از شایع‌ترین آسیب‌های زانو است که اغلب در اثر آسیب‌های ورزشی ایجاد می‌شود. در صورت عدم درمان، این آسیب می‌تواند منجر به درد، محدودیت حرکتی و در نهایت استوارتریت زانو شود.
جراحی ترمیم یا برداشتن بخشی از مینیسک آسیب‌دیده، یکی از روشهای درمان پارگی مینیسک است. بعد از چنین جراحی‌هایی، فرد باید مراقبت‌های ویژه‌ای را رعایت کند تا روند بهبودی سریع‌تر پیش برود و عوارض بعدی کاهش یابد. این مراقبت‌ها شامل استراحت، کاهش تورم و درد، حفظ دامنه حرکتی، تقویت عضلات و بازگشت به فعالیتهای روزانه است. در این مقاله به بررسی این مراقبت‌ها و نکات مهم در فرایند بازتوانی بعد از جراحی مینیسک زانو پرداخته خواهد شد.
رژیم غذایی پس از جراحی مینیسک زانو
از مهمترین موارد مراقبت بعد جراحی مینیسک زانو میتوان به رژیم غذایی اشاره کرد. رعایت رژیم غذایی مناسب پس از جراحی پارگی مینیسک زانو به‌عنوان یک عامل کلیدی در فرایند بهبودی موردتوجه قرار می‌گیرد. تغذیه می‌تواند به افزایش سرعت بهبودی، کاهش التهابات، و تقویت سیستم ایمنی کمک کند. مصرف مقدار کافی پروتئین اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا پروتئین‌ها برای ترمیم بافت‌ها و عضلات ضروری هستند. منابع عالی پروتئین شامل گوشت‌های بدون چربی، ماهی، تخم‌مرغ، لبنیات و منابع گیاهی مانند حبوبات و آجیل‌ها هستند.
علاوه بر پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی نیز در مرحله بهبودی نقش حیاتی دارند. ویتامین C از منابع مهمی مثلاً مرکبات، توت‌ها و سبزی‌ها برگ‌دار نقش اساسی در تولید کلاژن و بهبود زخم‌ها ایفا می‌کند. همچنین، ویتامین D و کلسیم به تقویت استخوان‌ها و جلوگیری از تحلیل‌رفتن آنها کمک خواهد کرد؛ بنابراین، مصرف لبنیات، ماهی چرب و سبزی‌ها سبز توصیه می‌شود. علاوه بر این، آنتی‌اکسیدان‌ها که در میوه‌ها و سبزی‌ها یافت می‌شوند، در کاهش التهاب و تسریع روند بهبودی خیلی مؤثر هستند. مصرف مواد غذایی متنوع و گوناگون باید در برنامه غذایی قرار گیرد تا تمامی ویتامین‌ها و مواد معدنی موردنیاز بدن تأمین شود.
نکته مهم دیگر نوشیدن آب به مقدار کافی است. آب کافی موجب می‌شود تا مواد مغذی بهتر جذب شوند و از تجمع سموم در بدن جلوگیری شود. در نهایت، پرهیز از مصرف مواد غذایی فراوری‌شده و قندهای اضافی نیز در جلوگیری از التهاب‌های مضر و بهبود عمومی وضعیت سلامت مؤثر است.
مراقبت از زخم پس از جراحی پارگی مینیسک زانو
مراقبت از زخم نیز یکی دیگر از مواردی است که در لیست پراهمیتترین کارای بعد عمل جراحی مینیسک زانو قرار دارد و می‌تواند به بهبود سریع‌تر و جلوگیری از عوارض کمک کند. پس از جراحی، معمولاً زخم‌هایی در ناحیه زانو ایجاد می‌شود که نیاز به توجه و مراقبت خاص دارند. در ابتدا، باید به توصیه‌های پزشک در مورد نحوه تمیزکردن و مراقبت از زخم توجه کنید. معمولاً در روزهای اولیه، زخم باید خشک و تمیز نگه داشته شود. پزشک ممکن است برای جلوگیری از عفونت، داروهای آنتی‌بیوتیک تجویز کند و استفاده از باند یا پانسمان مناسب برای محافظت از زخم توصیه خواهد شد.
بهتر است در روزهای اول پس از جراحی، به زخم دست نزنید و از هر گونه کشش یا فشاری بر روی زانو خودداری کنید. در صورت وجود هرگونه ترشحات، قرمزی، تورم یا درد غیرمعمول، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. تعویض پانسمان باید با دست‌های تمیز و به طور مرتب انجام شود تا از بروز عفونت جلوگیری شود. توجه به نشانه‌های عفونت مانند افزایش درد، تغییر رنگ زخم و گرمی بیش از حد در ناحیه زخم به‌ویژه مهم است. همچنین رعایت بهداشت فردی و داشتن یک رژیم غذایی مناسب می‌تواند به فرایند بهبودی کمک کند. در نهایت، باید به‌آرامی و با رعایت توصیه‌های پزشک به فعالیتهای روزمره برگشت داده شود تا از آسیب‌های بیشتر جلوگیری شود. مراقبت صحیح از زخم نه‌تنها به بهبودی سریع‌تر کمک می‌کند؛ بلکه از بروز عوارض ناخواسته جلوگیری خواهد کرد.
پیشگیری از تشکیل لخته خون (DVT)
از دیگر موارد مراقبت بعد از عمل مینیسک زانو میتوان به پیشگیری از لخته شدن خون اشاره کرد. پیشگیری از تشکیل لخته خون، به‌ویژه در موارد همچون جراحی پارگی مینیسک زانو، یکی از نکات حیاتی در دوره بهبود پس از عمل جراحی است. لخته خون می‌تواند منجر به مشکلات جدی مانند ترومبوز ورید عمقی (DVT) شود که در صورت جابه‌جایی به ریه‌ها ممکن است عوارض جدی‌تری را به همراه داشته باشد. برای کاهش خطر بروز این عارضه، چندین استراتژی مؤثر وجود دارد که باید موردتوجه قرار گیرد.
مهمترین روش پیشگیری از تشکیل لخته خون DVT، تحرک زودهنگام است. پس از جراحی، پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند که بیماران هر چه سریع‌تر شروع به حرکات ساده مانند خم و راست کردن زانو کنند. این حرکات به افزایش جریان خون در ناحیه زانو و جلوگیری از تشکیل لخته کمک می‌کند. در برخی موارد، استفاده از دستگاه‌های ویژه برای پیاده‌سازی فشار بر روی پاها برای جلوگیری از تشکیل لخته نیز ممکن است توصیه شود.
نکته دیگر استفاده از داروهای رقیق‌کننده خون است که پزشک عموماً تجویز می‌کند. این داروها با کاهش غلظت خون، خطر بروز لخته‌های خون را کاهش می‌دهند. همچنین، استفاده از جوراب‌های فشاری نیز می‌تواند به بهبود گردش خون کمک کند و از تجمع خون در پاها جلوگیری کند.
ناگفته نماند که تغییرات در شیوه زندگی و رژیم غذایی هم از اهمیت بالایی برخوردار است. برای مثال، مصرف مایعات کافی و جلوگیری از کم‌آبی بدن می‌تواند به رقیق‌شدن خون و حفظ جریان خون کمک کند. همچنین، کم‌کردن مصرف غذاهای چرب و غنی از ویتامین K نیز در حفظ سلامت خون و جلوگیری از لخته‌شدن آن مؤثر است. در نهایت، چکاپ و مشاوره منظم با پزشک جهت بررسی نشانه‌های احتمالی DVT و انجام معاینه‌های لازم برای تشخیص زودرس این عارضه، بسیار حیاتی است.
فعالیتهای بعد از عمل و تحمل وزن
از دیگر کارای بعد عمل جراحی مینیسک زانو میتوان به تحتنظر بودن فعالیتهای فرد اشاره کرد. پس از جراحی پارگی مینیسک زانو، فعالیتهای بیمار باید به‌تدریج و تحتنظر پزشک انجام شود. در روزهای اولیه پس از جراحی، بیماران باید بر حفظ استراحت تأکید کنند و از تحمل وزن بر روی زانوی عمل شده پرهیز کنند. استفاده از عصا یا واکر برای حمایت و کاهش فشار بر زانو توصیه می‌شود.
به‌طورکلی، فعالیتهای حرکتی معمولاً از روزهای اول پس از جراحی با حرکات ملایم و دامنه حرکتی آغاز می‌شود. فیزیوتراپی می‌تواند به‌سرعت روند بهبودی کمک کند و بیماران باید تمرینات تقویتی و کششی را برای بازگرداندن قدرت و انعطاف‌پذیری زانو دنبال کنند. معمولاً پس از ۲ تا ۳ هفته، بسته به نوع جراحی و حالت بیمار، میتوان به‌تدریج تحمل وزن بر روی زانوی آسیب‌دیده را آغاز کرد.
این فرایند باید به‌آرامی انجام شود و بیمار باید با نشانه‌هایی مانند درد یا تورم توجه کند. در مراحل اولیه، وزن کامل بر روی زانو نباید تحمل شود و از سطح وزن جزئی شروع شود. مشاوره با فیزیوتراپیست حیاتی است تا برنامه‌ای مناسب برای بازگشت به فعالیتهای روزمره و ورزشهای موردعلاقه‌تان ترتیب داده شود. هدف نهایی این است که به‌تدریج به عملکرد طبیعی زانو بازگشته و از آسیب‌های بیشتر جلوگیری شود.
استفاده از ایموبلایزر زانو
استفاده از ایموبلایزر زانو پس از جراحی پارگی مینیسک زانو یکی از روشهای مهم برای حمایت از زانو و تسهیل فرایند بهبودی است. ایموبلایزر به‌منظور محدودکردن حرکات زانو طراحی شده و کمک می‌کند تا زانو در وضعیت مناسب قرار گیرد و از آسیب بیشتر جلوگیری شود. بسته به نوع و شدت جراحی، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که بیماران برای مدت‌زمان مشخصی از ایموبلایزر استفاده کنند. این وسیله معمولاً در روزهای اول پس از جراحی، در زمان استراحت و در مواقعی که بیمار در حال حرکت باشد، استفاده می‌شود.
ایموبلایزر به کاهش درد و التهاب کمک کرده و به بیماران اجازه می‌دهد تا با آرامش بیشتری فرایند بهبودی را طی کنند. همچنین، ازآنجاکه زانو پس از عمل مستعد آسیب و پارگی مجدد است، استفاده از ایموبلایزر در این دوره حس ایمنی برای بیمار فراهم می‌کند.
بالا نگه‌داشتن داشتن پا
بالا نگه‌داشتن پا به عنوان یکی از روشهای مراقبت بعد جراحی مینیسک زانو محسوب می‌شود. وقتی که پا به حالت بالا قرار می‌گیرد، برای کاهش جریان خون به منطقه جراحی و در نتیجه کاهش التهاب و تورم کمک می‌کند. این حالت به‌ویژه در چند روز اول پس از عمل بسیار مهم است، زیرا در این مدت بدن در حال ترمیم و التیام بافت آسیب‌دیده است.
برای بالا نگه‌داشتن پا، بهتر است که بیمار از بالش یا لوازم دیگر استفاده کند تا زانو و پای خود را بالاتر از سطح قلب قرار دهد. این کار می‌تواند به طور قابل‌توجهی در کاهش احساس درد و فشار به ناحیه زانو کمک کند. افراد باید این موقعیت را حداقل به مدت ۱۵ تا ۳۰ دقیقه چند بار در روز حفظ کنند. علاوه بر کاهش ورم، بالا نگه‌داشتن پا به تسریع در بهبود دامنه حرکتی زانو منجر می‌شود. در کنار این اقدام، بیمار باید به انجام تمرینات حرکتی و فیزیوتراپی نیز توجه داشته باشد تا بهبودی کامل و بازگشت به فعالیتهای روزمره را به دست آورد.
سرمادرمانی
سرمادرمانی یکی دیگر از روشهای مؤثر در مدیریت درد و التهاب پس از جراحی پارگی مینیسک زانو به‌حساب می‌آید. این روش به‌خصوص در روزها و هفته‌های اول بعد از عمل مفید است، زیرا به کاهش ورم و تسکین درد کمک زیادی می‌کند. سرمادرمانی معمولاً به دو صورت یخ درمانی و استفاده از کمپرس آب سرد انجام می‌گیرد.
برای استفاده از سرمادرمانی، میتوان از کیسه‌های یخ یا کمپرس‌های سرد استفاده کرد که به طور مستقیم بر روی زانو قرار می‌گیرد. معمولاً توصیه می‌شود که این کار به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه، چند بار در روز انجام شود. این اقدام کمک می‌کند تا عروق خونی تنگ شده و در نتیجه التهاب و ورم کمتری در ناحیه جراحی ایجاد شود. سرمادرمانی نه‌تنها در کاهش درد و ناراحتی اثر دارد، بلکه به تسریع فرایند بهبودی نیز کمک می‌کند. این روش می‌تواند به‌عنوان یک ابزار حمایتی در کنار روشهای دیگر، مانند داروهای ضدالتهاب و فیزیوتراپی، باشد.
داروهای مسکن
داروهای مسکن نقش مهمی در مدیریت درد پس از انواع جراحی از جمله جراحی زانو، دارند. این داروها به دودسته اصلی تقسیم می‌شوند که شامل داروهای مسکن غیراستروئیدی (NSAIDs) و داروهای افیونی هستند. داروهای مسکن غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن، به پیشگیری از التهاب کمک کرده و درد را کاهش می‌دهند. این دسته از داروها می‌توانند به‌خصوص در روزهای اولیه پس از عمل برای تسکین درد مؤثر باشند. آنها معمولاً دارای عوارض جانبی کمتری نسبت به داروهای افیونی هستند، اما باید بااحتیاط مصرف شوند تا از عوارض گوارشی جلوگیری شود.
داروهای افیونی، مانند مورفین و کدئین، درد شدیدتری را کنترل می‌کنند و معمولاً در شرایط شدیدتر و تحت نظارت پزشک تجویز می‌شوند. این داروها به دلیل قابلیت ایجاد وابستگی و عوارض جانبی ممکن، باید بااحتیاط استفاده شوند و تنها برای مدت‌زمان کوتاهی تجویز شوند.
در نهایت، مهم است که بیماران داروها را طبق تجویز پزشک مصرف کرده و در صورت بروز عوارض یا نگرانی، با پزشک خود مشورت کنند. ترکیب درمان‌های دارویی با روشهای غیردارویی، مانند فیزیوتراپی و سرمادرمانی، می‌تواند به بهبود سریع‌تر و مؤثرتری منجر شود.
ورزش
پس از جراحی پارگی مینیسک زانو، ورزش بخش مهمی از فرایند بهبودی به‌حساب می‌آید. ورزشهای مخصوص توان‌بخشی به تقویت عضلات اطراف زانو و بهبود دامنه حرکتی کمک می‌کنند. فیزیوتراپیست‌ها معمولاً برنامه‌هایی شامل کشش، تقویت عضلات و تمرینات تعادلی را برای بیماران طراحی می‌کنند. هدف این تمرینات بهبود عملکرد زانو، افزایش قدرت و جلوگیری از آسیب‌های احتمالی آینده است.
در مراحل اولیه، تمرینات باید ملایم و کنترل‌شده باشند و به‌تدریج شدت و نوع آنها افزایش یابد. بیماران همچنین باید به نشانه‌های بدن خود گوش دهند و از ورزشهای پرخطر اجتناب کنند. شما میتوانید با مراجعه به بنیاد سلامت دکتر حوصله، به‌خوبی از انواع ورزشهای مناسب بعد از جراحی پارگی مینیسک زانو اطلاع پیدا کنید.
ترک سیگار
گفتنی است که ترک سیگار پس از جراحی مینیسک زانو بهبودی را تسریع می‌کند. سیگارکشیدن به دلیل کاهش جریان خون و اکسیژن به بافت‌ها، روند بهبودی را کند می‌کند و خطر عفونت را افزایش می‌دهد. همچنین، نیکوتین می‌تواند درد را تشدید کرده و احساس راحتی بیمار را تحت‌تأثیر قرار دهد. به همین دلیل، پزشکان اغلب بیماران را تشویق به ترک سیگار می‌کنند. استفاده از رویکردهای مختلف مانند مشاوره، داروها و حمایت‌های اجتماعی می‌تواند در این فرایند کمک‌کننده باشد. ترک سیگار منجر به بهبود سلامت عمومی و کاهش خطر عوارض طولانی‌مدت خواهد شد.
پیاده‌روی
پیاده‌روی یکی از ساده‌ترین و مؤثرترین فعالیت‌ها برای مراقبت بعد از عمل مینیسک زانو است. این فعالیت باعث افزایش جریان خون، تقویت عضلات و بهبود دامنه حرکتی می‌شود. پیاده‌روی می‌تواند به‌تدریج از مراحل اولیه به پیاده‌روی‌های طولانی‌تر و با سرعت بیشتر تغییر یابد. بیماران باید با مشاوره پزشک یا فیزیوتراپیست، از میزان و شدت پیاده‌روی خودآگاه شوند. هدف این است که بیماران بتوانند بدون درد و با راحتی حرکت کنند.
بازگشت به محل کار
بسیاری از بیماران پس از جراحی پارگی مینیسک، نگران زمان بازگشت به محل کار خود هستند. این موضوع به نوع شغل، شدت آسیب و عمق جراحی بستگی دارد. بیماران باید تحتنظر پزشک و با ارزیابی پیشرفت‌های خود، زمان مناسبی برای بازگشت به کار را تعیین کنند. برای مشاغل فیزیکی، ممکن است نیاز به زمان بیشتری برای بهبودی باشد، درحالی‌که مشاغل اداری ممکن است نیاز به زمان کمتری داشته باشند. اهمیت دارد که بیماران در محل کار خود از رویکردهای مدیریت استرس و تنظیم زمان استراحت استفاده کنند تا از آسیب‌های دوباره جلوگیری کنند.
جمع‌بندی
به‌طورکلی، پس از جراحی پارگی مینیسک زانو، استراحت و کاهش وزن بر روی زانو اهمیت دارد. استفاده از یخ برای کاهش ورم و درد و بالا نگه‌داشتن پا نیز توصیه می‌شود. انجام تمرینات فیزیوتراپی تحتنظر پزشک به بهبودی کمک می‌کند. مصرف غذاهای غنی از پروتئین، میوه‌ها و سبزی‌ها و آب کافی برای تسریع روند بهبودی مهم است. البته، هر یک از عواملی مانند ورزش، ترک سیگار، پیاده‌روی و… هم جزء مهمی از فرایند بهبودی و بازگشت به زندگی عادی پس از جراحی پارگی مینیسک به‌حساب می‌آیند. در حالت کلی، معمولاً میتوان ۲ تا ۳ روز پس از جراحی به‌تدریج راه رفت، البته همواره باید با مشورت پزشک پیش بروید.
سؤالات متداول
بعد از عمل مینیسک زانو چه باید کرد؟
استراحت کنید و زانو را به مدت چند روز استراحت دهید و از ایجاد وزن زیاد خودداری کنید. همچنین برای کاهش ورم و درد، به طور مرتب یخ روی زانو قرار دهید. شما باید زانو را در حالت بالا نگه دارید تا ورم کاهش یابد و طبق توصیه پزشک، تمرینات فیزیوتراپی را آغاز کنید.
بعد از عمل مینیسک زانو چه بخوریم؟
به‌طورکلی، بعد از عمل مینیسک زانو خوردن غذاهای زیر توصیه می‌شود:
- برای بهبود سریع‌تر، غذاهای غنی از پروتئین مانند مرغ و ماهی بخورید.
- مصرف انواع میوه و سبزی‌ها، به دلیل داشتن ویتامین‌ها و مواد معدنی مهم
- به میزان کافی آب بنوشید تا هیدراته بمانید و التهاب را کم کنید.
- غذاهای ضدالتهابی مانند زردچوبه و زنجبیل را هم در رژیم غذایی بگنجانید.
چند روز بعد از عمل مینیسک میتوان راه رفت؟
معمولاً ۲ تا ۳ روز پس از عمل میتوان با قدم برداشتن آهسته و استفاده از وسایل کمکی مثل عصا و واکر راه رفت. البته، پزشک یا فیزیوتراپیست باید مجوز برای شروع راه‌رفتن را بدهند و زمان دقیق آن به نوع جراحی و شرایط بیمار بستگی دارد.
